Activiteitenverslag. Een museum dat leeft, beweegt en groeit!

Activiteitenverslag 2008•2009•2010

Een museum dat leeft, beweegt en groeit!

Inhoudstafel Inleiding

P.5

ALGEMEEN

P.6

P.7 • De missies • Het statuut P.7 • De beheerorganen P.8 • Enkele cijfers P.9 • De grote afspraken P.10 • Een internationale samenwerking die leeft P.12

HET PUBLIEK verwelkomen

P.14

• Bezoekersaantallen • Ontvangst en begeleiding van de bezoekers • De educatieve activiteiten • Een dienstverlening die onophoudelijk verbetert

P.15

EEN DYNAMISCH CULTUREEL PROGRAMMA • Een krachtig beleid voor tijdelijke tentoonstellingen • Conferenties en colloquia • Evenementen voor een breder publiek

P.18 P.19 P.24

P.26

P.27 P.40 P.42

COMMUNICATIE EN PROMOTIE: EEN NIEUW IMAGO

P.44

• Ruimtes ter beschikking stellen voor P.46 meer zichtbaarheid •P ubliciteit en media, een onvermijdelijk P.47 partnerschap • De website, een onmisbaar hulpmiddel P.49 •D eelname, aanwezigheid en medewerking P.50 aan speciale evenementen

COLLECTIES OM TENTOON TE STELLEN, MAAR OOK OM TE BESTUDEREN, TE RESTAUREREN EN TE VERRIJKEN P.52 • Nieuwe stukken, giften en bewaargeving • Permanente tentoonstellingen • Studies, inventarisatie, competentiecentra • Conservatie • Restauratie • Reserves •E en documentatiecentrum dat aan de verwachtingen van het publiek beantwoordt

P.54 P.55 P.60 P.61 P.63 P.64

MUSEUMWERF - MUSEUMWERK

P.74

• Financiële balans • Personeel • Veiligheid en logistiek •E en museum dat beweegt: lopende projecten

P.75 P.77 P.78

COLOFON

P.80

BIJLAGEN

P.81

P.69

P.79

• Berichten en publicaties van het wetenschappelijk personeel P.81 Deelname aan colloquia

3

Het is de eerste keer dat ik me tot u mag richten via ons activiteitenverlag. Het hoeft niet gezegd dat deze eerste drie jaren voor mij heel belangrijk zijn geweest. Ik kende de instelling uiteraard al voor ik er aan het hoofd kwam, maar sinds mijn aantreden op 1 april 2008, heb ik de kans gekregen om haar diversiteit en rijkdom ten volle naar waarde te schatten. Van bij de start was het mijn hoofddoel om iedereen die dit museum doet leven, op alle bevoegdheids- en activiteitenniveaus, te ontmoeten en te horen. En al snel werd me een verband duidelijk: onze collecties zijn rijk, de kwalificaties van ons personeel onbetwistbaar en het potentieel van de vrouwen, mannen en teams op het terrein oneindig. Elke dag merkte ik de motivatie van de ene, de plannen van de andere en vooral de hyperspecialisatie van iedereen: burgerpersoneel, militairen en vrijwilligers. Elke dag bracht nieuw werk en nieuwe informatie, maar ook mooie ontdekkingen, die gestuurd en aangemoedigd moesten worden. Maar laten we ook nuchter blijven: de lijst met grieven was verre van kort. En toch, toch was ik aangenaam verrast door de omvang van bepaalde ideeën en door de sterke wil om vooruit te komen. Uit die vaststellingen kan ik niet anders dan besluiten dat we de toekomst met vertrouwen tegemoet mogen zien.

INLEIDING Dominique Hanson Algemeen directeur

2008, 2009 en 2010…het waren drukke jaren voor het KLM. Zo hadden we enkele mooie tijdelijke tentoonstellingen (175 jaar Leopoldsorde, Het vliegveld van Haren-Evere, Hondse Oorlog!, Lisolo na Bisu, enz.). Voor sommige daarvan werd er samengewerkt met kunstenaars. Denken we bijvoorbeeld aan Crazy Flying Machines of Achttien dagen in mei. De veldtocht van 1940 beleefd en getekend door Hubert Olyff alias Bizuth. Met de kostbare hulp van vrijwilligers nam het museum deel aan verschillende externe evenementen, zoals de Defensiedagen in Florennes, de Vlootdagen in Zeebrugge, Wings & Wheels in Ursel of Tanks in Town in Bergen. En vergeten we de actieve betrokkenheid niet tijdens de feestelijkheden rond 65 jaar Bevrijding.

Het museum denkt bovendien vooruit, de publieksenquête over de Historische Zaal is daar een mooi voorbeeld van; er worden ook tal van zomerstages en familiespelen georganiseerd voor jongeren, leerkrachten kunnen op hun beurt deelnemen aan een van de vele vormingsdagen (ondertussen nagenoeg vaste afspraken voor de Educatieve Dienst) en vergeten we ook de vele bezoeken van VIP’s en internationale delegaties niet. De internationale colloquia, zoals En toen zwegen de kanonnen, georganiseerd in samenwerking met andere wetenschapsinstituten (de Koninklijke Militaire School en het Algemeen Rijksarchief), of het congres van het International Panorama Council, werden door iedereen zeer gesmaakt. Ook ons nieuwe Bulletin kon op veel bijval rekenen. Tot slot mochten we onze collecties aanvullen met enkele

opmerkelijke aanwinsten. De grootste, een Sea King-helikopter, zorgde voor nog wat extra publiciteit toen hij hierheen vloog. Al deze gebeurtenissen komen verder in dit driejaarlijks verslag aan bod. Als we de balans opmaken, denk ik dat we tevreden mogen zijn met het geleverde werk. Het lijstje met verwezenlijkingen is indrukwekkend en de ideale stimulans om ons op de uitdagingen van morgen te focussen. Het museum beweegt, het is een sterk exportproduct dat internationale faam ambieert! Dominique Hanson Algemeen directeur

5

Hoofdstuk

1

ALGEMEEN • • • • • •

De missies Het statuut De beheerorganen Enkele cijfers De grote afspraken Een internationale samenwerking die leeft

De missies Het KLM wil allereerst zijn potentieel maximaliseren, ter bevordering van: • de herinneringsplicht; • het respect voor de democratische beginselen; • de kennis, het behoud, de vernieuwing en de aanvulling van de museumcollecties; • de kennis van de Belgische krijgsgeschiedenis, binnen een Europees of zelfs mondiaal kader; • de kennis en bewaring van het (roerende en onroerende) Belgische militaire erfgoed; • het imago van Defensie; • de culturele en sociale animatie (van algemeen belang).

Het gebruikt dat streefdoel als uitgangspunt om permanente, tijdelijke en gerichte missies te verzekeren als: • interpretatiecentrum en kennisoord; • wetenschapsinstituut, met een pedagogische en culturele roeping; • expertise- en/of competentiecentrum voor de krijgsgeschiedenis; • etalage van Defensie; • een plek van ontspanning, plezier en ontdekking.

Het museum staat ten dienste van: • wetenschap, cultuur en onderwijs; • het publiek dat het museum bezoekt en een warm hart toedraagt; • de burgers, Defensie en politici; • opgelegde of specifieke, publieke of privégesprekspartners; • het publiek dat het wil veroveren en binden.

Het statuut Het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis is een federale wetenschappelijke instelling van niveau twee, met drie diensten in 2008. Het valt onder de bevoegdheid van de minister van Defensie. In 2003 werd het Legermuseum, bij koninklijk besluit, een Staatsdienst met afzonderlijk beheer (SAB), net zoals alle andere wetenschappelijke instellingen die onder de voogdij vallen van de minister voor Wetenschapsbeleid. Dankzij die nieuwe structuur heeft de instelling nu meer financiële en bestuurlijke autonomie.

De Belgische minister van Defensie, dhr. Pieter De Crem (rechts) huldigt de nieuwe zaal Wapens en Harnassen in. (25 januari 2010).

7

De beheerorganen

Enkele cijfers

De algemeen directeur wordt in zijn opdracht ondersteund en gecontroleerd door twee beheerorganen:

De Beheerraad

Museumbezoekers

Bezoekers website

Bezoekers leeszaal

33 Genodigde experts 444.519

De Beheerraad, samengesteld uit vertegenwoordigers van de universitaire wereld, afgevaardigden van de minister van Defensie, externe specialisten en medewerkers van het museum, bepaalt het beleid op langere termijn en houdt toezicht op het beheer en de financiën van de instelling. Samenstelling • Voorzitter: Dhr. Dominique Hanson, algemeen directeur van het KLM

• Generaal-majoor (o.r.) Denis Hardy, opdrachthouder van het KLM • Mevr. Virginie Catrin, financieel verantwoordelijke van het KLM (sinds 2010) • Mevr. Sarah Vander Sande, personeelsverantwoordelijke van het KLM

182.810

Activiteitenverslag 2008 • 2009 • 2010

8

1.600 1.452

174.252 252.315

2008

2009

2010

2008

315.503

2009

2010

2008

2009

2010

De Wetenschappelijke Raad Deze raad verstrekt advies over wetenschappelijke kwesties die verband houden met de uitvoering van de opdrachten van de instelling.

Geleide bezoeken

33 Stemgerechtigde leden • Dhr. Jean-Marc Delporte, administrateur-generaal, FOD Financiën • Prof. Leo de Ren, Onderzoekseenheid Kunstwetenschap, Katholieke Universiteit Leuven • Dhr. François Mairesse, professor aan de Sorbonne • Mevr. Martine Motteux, adjunct-kabinetschef, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie • Mevr. Camille Pisani, directeur generaal, Museum voor Natuurwetenschappen • Dhr. Karel Velle, directeur generaal, Algemeen Rijksarchief

1.595

180.000

Samenstelling • Voorzitter: Dhr. Luc De Vos, hoogleraar aan de Koninklijke Militaire School • Dhr. Luc François, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit van Gent • Dhr. Piet de Gryse, conservator van het KLM • Dhr. Dominique Hanson, algemeen directeur van het KLM • Mevr. Christine Van Everbroeck, verantwoordelijke Educatieve Dienst van het KLM • Mevr. Laurence van Ypersele de Strihou, hoogleraar aan de Université catholique van Louvain-la-Neuve

Tijdelijke tentoonstellingen

Externe evenementen in de zalen

344 9

9

55

8 291

2008

310

2009

50

2010

2008

2009

2010

2008

2009

51

2010

33 Raadgevende leden • Dhr. Piet De Gryse, conservator van het KLM

9

2008 2 - 10 februari familiespel Ingerukt, mars!

11 februari inhuldiging van de tijdelijke tentoonstelling 175 jaar Leopoldsorde, in de aanwezigheid van dhr. Pieter De Crem, minister van Defensie, en dhr. Karel De Gucht, minister van Buitenlandse Zaken

juli - augustus zomerstage van de Educatieve Dienst: Hallo, Tokyo?!

2010 28 augustus 28 september tentoonstelling Het einde van de Praagse Lente door de lens van Ladislav Bielik

25 september inhuldiging van de tentoonstelling Het vliegveld van Haren-Evere, in aanwezigheid van dhr. Pieter De Crem, minister van Defensie

25 oktober - 2 november familiespel Inpakken en wegwezen!

3 - 6 november

25 januari

9 mei - 31 augustus

colloquium en opening van de tentoonstelling En toen zwegen de kanonnen

heropening van de Zaal Wapens en Harnassen door minister van Defensie Pieter de Crem

tentoonstelling Kamp Vogelsang. Foto’s van Andreas Magdanz

13 november

16 - 19 februari

opening van de tentoonstelling Luchtvaartazen

familiespel Superhelden?

28 november

tentoonstelling Achttien dagen in mei. De veldtocht van 1940 beleefd en getekend door Hubert Olyff alias Bizuth.

tentoonstelling Shoah door kogels

inhuldiging van de tentoonstelling Pierre de Caters, de eerste Belgische vliegenier

4 december nocturne

10 februari - 19 april 1 maart openstelling voor het publiek van de bunker van de Kemmelberg

1 maart - 26 september tentoonstelling Tinnen soldaatjes vertellen de geschiedenis

6 maart


2009

10

Museum Night Fever

21 februari - 1 maart

29 - 31 maart

familiespel Inpakken en wegwezen!

12 februari - 12 april

organisatie van het 18de congres van de International Panorama Council (Brussel-Zutendaal)

biënnale voor marineschilders, 1000 kleuren van de zee

27 juni - 20 september

7 maart

Oorlogs(ge)zichten: tentoonstelling van kunstenares Virginie Cornet

eerste deelname van het KLM aan de Museum Night Fever, met als thema “Make love not war”: 2.600 bezoekers!

2 oktober

15 oktober 2009 28 februari 2010 tentoonstelling Aanvalleuh!

3 - 8 november

25 april erfgoeddag rond het thema “Fake” opening van de tentoonstelling Misleiding in oorlogstijd

28 mei - 1 augustus

15 september 8 november tentoonstelling Crazy flying machines

4 oktober

Eind mei

inhuldiging van de tentoonstelling Belgians can do too! Het BelgischLuxemburgs bataljon in Korea, door de president van Zuid-Korea en ZKH prins Filip

het museum wint de prijs voor het meest kindvriendelijke museum!

13 - 15 oktober

21 juni

internationaal colloquium Camouflage in de schijnwerpers

inhuldiging van de tentoonstelling Lisolo Na Bisu. De Congolese soldaat van de Openbare Weermacht, door de ambassadeur van de DRC in Brussel

2 - 7 november spelparcours Happy Birthday, naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de instelling

juli - augustus

5 december

zomerstage van de Educatieve Dienst: Herbeleef de middeleeuwen!

speciale “eeuwfeest”-nocturne

familiespel Superhelden?

12 november nocturne

inhuldiging van de tentoonstelling Hondse Oorlog! Dieren in de Grote Oorlog door ZKH prins Laurent

11

Lancering van een nieuwe wetenschappelijke publicatie: het Bulletin van het Koninklijk Legermuseum Dit Bulletin zet onze collectiestukken in de kijker, met bijdragen over wetenschappelijke studies van onze verzamelingen en artikelen over de bewaring, het behoud en de museografie van het militaire

erfgoed, en dat in de ruimste zin van het woord. Het wil de lezer ook betrekken bij kritische bedenkingen over dat militaire erfgoed. Het tijdschrift

verschijnt een keer per jaar, is 200 pagina’s dik, kost 30 euro per nummer en is te verkrijgen op het secretariaat van het museum of via [email protected].

Het IJzerpanorama in de kijker tijdens een internationaal colloquium

Een internationale samenwerking die leeft


Dankzij de rijkdom van zijn collecties en de wetenschappers van topkwaliteit geniet het Koninklijk Legermuseum internationale uitstraling. Elk jaar mag het museum heel wat buitenlandse delegaties ontvangen, de samenwerkingen met andere nationale en internationale musea zijn talrijk. Die internationale samenwerking kan in 3 pijlers worden opgesplitst: de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, het leger en de pantsercollectie. De wetenschappers van het museum nemen bovendien deel aan verschillende colloquia en leveren hun bijdrage tot het onderzoek, met tal van artikelen in vakbladen (zie lijst met publicaties en berichten in bijlage).

12

29 - 31 maart 2009

29 april 2009

mei 2008 en 2009

18de congres van de International Panorama Council (BrusselZutendaal). Onder de titel Panorama Redevelopment: Restoration and Repositioning, was het congres grotendeels gewijd aan het Panorama van de Slag bij de IJzer (1920-1921), gemaakt door Alfred Bastien en een van de stukken uit de collecties van het museum, net zoals de panorama’s van de Slag bij de Maas en van Congo.

(MM.) Dominique Hanson, algemeen directeur van het KLM, en Roland Gaul, zijn Luxemburgse collega van het Musée national d’Histoire militaire in Diekirch, tekenen een akkoord om hun samenwerking te verankeren. De twee instellingen zullen personeel uitwisselen, onder andere voor renovaties.

Het KLM ontvangt de deelnemers aan het Frans-Duits-Belgische uitwisselingsprogramma voor jonge museumprofessionals.

een uitwisselingsprogramma voor jonge professionals in Duitse, Belgische en Franse musea. Het programma is een onverdeeld succes.

16 - 19 april 2010

Juni 2010

13 - 15 oktober 2010

Conservator Piet de Gryse wordt verkozen tot voorzitter van het ICOMAM (International Committee of Museums and Collections of Arms and Military History).

internationaal colloquium Camouflage onder de schijnwerpers, georganiseerd in samenwerking met de International Council of Museums (ICOM).

19de internationale conferentie in Istanboel, Panoramas bridging cultures and time. De algemeen directeur van het museum wordt benoemd tot lid van de Raad van bestuur van het IPC, die nog 8 andere internationale panoramaspecialisten telt.

Sinds meer dan tien jaar superviseert het Office franco-allemand pour la Jeunesse (OFAJ) in samenwerking met de Direction des Musées de France (Parijs), het Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland (Bonn) en het Koninklijk Legermuseum (Brussel) 13

Hoofdstuk

2

HET PUBLIEK verwelkomen • • • •

Bezoekersaantallen Ontvangst en begeleiding van de bezoekers De educatieve activiteiten Een dienstverlening die onophoudelijk verbetert

Bezoekersaantallen Elk jaar vinden om en bij de 180.000 mensen hun weg naar het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. De ligging in het hartje van het Jubelpark en de gratis toegang maken het museum tot een vlot bereikbare plek, waar het aangenaam toeven is. Volgens Tripadvisor, een van de meest bezochte toeristische websites, is het een van de 10 niet te missen uitstapjes in Brussel. Sinds 2007 blijven de bezoekersaantallen vrijwel stabiel, maar nog steeds 20% onder de capaciteit van het museum.

Bezoekers 2007 - 2010

185.942

2007 182.810

2008

180.000

2009 174.252

2010

165.000

170.000

175.000

180.000

185.000

190.000

15

Bezoekersaantallen voor de externe sites

Mannen/Vrouwen

De Dodengang kreeg in 2008 72.168 bezoekers over de vloer, in 2009 72.412 en in 2010 68.400. De bunker van de Kemmelberg, sinds eind maart 2010 open voor het grote publiek, mocht al bijna 10.000 bezoekers ontvangen in het eerste jaar.

23%

Publieksenquête Een groot deel van het publiek is er een van habitués, bezoekers die het museum al sinds hun kindertijd kennen, of het via hun familie hebben ontdekt. De bekende promotiekanalen, zoals pers, affiches en internet, leveren een veel kleiner aandeel van het bezoekerspubliek. De mensen bezoeken het museum vooral uit nieuwsgierigheid en interesse. De gratis toegang speelt minder een rol. In 2010 werd er een vernieuwde enquête georganiseerd door de nieuwe communicatieverantwoordelijke. De enquête bestond uit twee delen: een vragenlijst voor de bezoekers ter plaatse tussen juli en september 2010 en een onlinepeiling in december 2010. De recente enquête bevestigt in grote mate de resultaten van voorgaande peilingen, bovendien leert ze ons wat meer over de internetgebruiker.

Bezoekers Dankzij de vernieuwde website en meer aandacht voor de socialenetwerksites, bereikt het museum nu ook gemakkelijker jongeren. Bovendien wordt de interesse bij de bezoekers voor de Eerste en de Tweede Wereldoorlog almaar groter. De communicatie van het museum moet zich daar met andere woorden nog meer op toespitsen. Er zijn ook enkele onontbeerlijke verbeteringen nodig: langere openingsuren, een beter onthaal, een modernere presentatie van de collecties en een trendy cafetaria en museumwinkel.

Bezoeksters

77%

Geografische herkomst

17%

Europa

Bezoek

36%

45% 38%


Geografische herkomst

16

21%

29%

57%

Frequentie

23%

Vlaanderen

14% 50%

Brussel

Geleide bezoeken

België Gewone bezoeken

Wallonië

Georganiseerde groepsbezoeken

7%

Buiten Europa

1ste keer

Tussen de 2 en 5 keer

Meer dan 5 keer

63%

17

Ontvangst en begeleiding van de bezoekers

Educatieve activiteiten

De rondleidingen

De familiespelen Bezoekers 1994 - 2010

Het aantal geleide bezoeken ligt rond de 300 per jaar. Na een daling in 2008 haalt dat aantal weer het resultaat van 2007. Scholen waren goed voor 67% van de aanvragen in 2009, in 2010 was dat nog een procentje meer. De Nederlandstalige groepen vertegenwoordigen 34% van de bezoekers, dat is eigen aan de Brusselse musea.

400 350

Verdeling per thema


18

19e eeuw

17%

februari 2008

november 2009 en februari 2010

200

33 Ingerukt, mars!

33 Superhelden?

150

Een ontdekkingstocht langs de transportmiddelen die gediend hebben tijdens de oorlog van ’40-’45 aan land, op zee en in de lucht.

Een hulde aan de helden en heldinnen die met hun moed, doorzettingsvermogen en klinkende zeges onze vaderlandse geschiedenis gekleurd hebben.

november 2008 en februari 2009

november 2010

33 Inpakken en wegwezen!

33 Happy Birthday

Op zoek naar collectiestukken, tijdens een reis rond de wereld met tien tussenstops: Guinea, Mexico, Hawaï, Japan, Rusland, Thailand, Australië, Antarctica, de oversteek van de evenaar, Polen.

Focus op de geschiedenis van het museum, een blik achter de schermen en een woordje uitleg over de oorsprong van de collecties, naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de instelling.

2010

2008

2006

2004

2002

2000

Volwassenen FR

1% 20%

Families FR

9% 6%

1940-1945

26%

Scholen NL

2% 9%

Algemeen

250

Verdeling per categorie

Middeleeuwen

Animaties

1998

1994

De animaties zijn gedaald, van 65 in 2008 tot 56 in 2009, om in 2010 uit te komen op nog 43. De gekozen thema’s blijven min of meer dezelfde, al merken we wel een duidelijke terugval voor het vliegtuiggedeelte (waar werken plaatsvonden): van 17% in 2008, 14% in 2009 tot nog 7% in 2010. Wat de rondleidingen voor tijdelijke tentoonstellingen betreft, kon Hondse Oorlog! op de meeste interesse rekenen (17%), een succes te danken aan de intrinsieke kwaliteiten, maar ook aan de sterke communicatiecampagne. Andere tentoonstellingen, zoals Shoah door kogels of De Congolese soldaat stonden niet lang genoeg op de affiche om de aandacht te trekken van groepen scholieren en volwassenen.

1996

300

Deze activiteiten worden georganiseerd tijdens de krokus- en herfstvakantie. Ze geven kinderen tussen 7 en 12 jaar, in het gezelschap van hun familie, de kans om het museum op een educatieve en speelse manier te ontdekken tijdens een spelparcours rond een bepaald thema. Meer dan 400 kinderen en hun ouders benutten die mogelijkheid om het museum te bezoeken.

25%

1914-1918

7% Vliegtuigen

Scholen FR

41%

3%

15%

Volwassenen NL

Families NL 19

Zomerstages

Nieuwe animaties

De Educatieve Dienst biedt 2 sessies van 2 dagen aan, in het Frans en in het Nederlands, waar kinderen tussen 7 en 12 jaar het museum vanuit een originele invalshoek kunnen ontdekken, tijdens ontspannende en leerrijke animaties.

Archief detektief

juli - augustus 2008

juli - augustus 2010

33 Hallo Tokyo?!

33 Herbeleef de middeleeuwen!

Een creatieve workshop over de communicatiemiddelen uit het museum, gekoppeld aan een speurtocht naar die verschillende middelen (morse, signalen, affiches, gebaren, enz.).

Een reis langs de wapenzaal van het museum, de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis en de Hallepoort om het kasteelleven, de verdediging van een stad en het wapengebruik te ontdekken. Tijdens de stage kregen de kinderen een aantal behendigheidsspelletjes en een heuse schermles voorgeschoteld.

juli - augustus 2009 33 Dier in het vizier!


Een stage rond de dieren tijdens de Grote Oorlog, als voorbereiding op de tentoonstelling Hondse Oorlog!

20

Voor jongeren van 16 tot 18 jaar. Een animatie die draait rond de militaire dossiers die het museum rijk is. De jongeren moeten een personage uit het museum opsporen en zijn levensverhaal herbeleven aan de hand van zijn militair dossier.

Grafische workshops Na een geslaagde testfase is de Educatieve Dienst van start gegaan met een eerste reeks kunstworkshops onder de titel Venez dépoussiérer votre vision du Musée de l’Armée, tijdens 5 zaterdagochtenden in oktober en november 2010.

Aan de hand van een hele reeks historische verhalen namen de mensen van de Educatieve Dienst de deelnemers mee langs de vele zalen van het museum (Wapens en Harnassen, 14-18, 40-45, Historische Zaal), om ze helemaal onder te dompelen in de collecties en het museum op een andere manier te ontdekken. De slimme tips van plastisch kunstenares Maryse Otjacques, studente aan kunstschool Ter Kameren, leverden heel wat verrassende, poëtische en zelfs angstaanjagende houtskooltekeningen, aquarellen, collages en pastelschilderijen op, gemaakt vanuit verschillende standpunten en invalshoeken. Deze eerste sessie werd afgesloten met een vernissage. In 2011 stonden er gelijkaardige sessies voor beginners op het programma.

Beste museum voor kinderen in 2010 Voor het tweede jaar op rij reikte de Museumprijs, een initiatief van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, de Prijs van de Kinderjury uit. Van 1 april tot 28 mei 2010 konden kinderen op de websites www.prixdesmusees. be en www.museumprijs.be stemmen op hun favoriete museum. En van alle Brusselse musea sleepte het Koninlijk Legermuseum de meeste stemmen in de wacht. Die erkenning beloont de onophoudelijke inspanningen van het museum om de herinnering aan het verleden ook bij de jongere generaties levend te

houden. Met dat verleden in het achterhoofd kunnen ze zelf aan een vreedzamere en meer rechtvaardige toekomst bouwen. De prijs is een bekroning voor 20 jaar niet-aflatende inzet en enthousiaste projecten van de Educatieve Dienst en de nieuwe stijl van de tijdelijke tentoonstellingen die op een jonger publiek mikken.

21

Educatieve modules in de museumzalen Sinds november 2010 brengen de educatieve modules voor kinderen tussen 7 en 12 jaar nog wat meer leven in de verschillende zalen van het museum. Met een sterke combinatie van uitleg, spelletjes en verrassende weetjes, ontdekken de kinderen meer over de ridders en het leven in de middeleeuwen, de verschillende handelingen om een kanon vuurklaar te krijgen, de evolutie van de militaire dienst, de Belgische dynastie, het harde soldatenleven in de loopgraven tijdens

de Eerste Wereldoorlog, nieuwe technologieën (gas, tanks, machinegeweren…). De modules werden ontwikkeld door een externe firma, onder het toeziend oog van de Educatieve Dienst en de interieurarchitect van het museum. De jongste bezoekers zijn fan…en hun ouders ook!


22

Op 15 mei 2009 nam de dienst deel aan de sensibiliseringsweek voor jongeren rond de opkomst van extreem-rechts, met als sluitstuk een beurs voor leermiddelen. De ideale gelegenheid om de pedagogische dossiers “Het Interbellum”, “De Tweede Wereldoorlog” en “Propaganda” van het museum te promoten, samen met de workshops die het rond deze thema’s organiseert. In 2010 bood de dienst een opleiding aan rond het thema “De mensenrechten en de beproeving van propaganda”.

Opleidingen De Educatieve Dienst organiseert, gespreid over het hele schooljaar, een tiental vormingsdagen voor leerkrachten. Deze bijscholingen moeten hen nieuwe inzichten bijbrengen over thema’s die nauw verbonden zijn met het museum, zoals propaganda en erfgoed, en bovendien krijgen ze het nodige didactische materiaal mee om hun lessen kracht bij te zetten. Aan de grote tijdelijke tentoonstellingen van het museum worden ook “leerkrachtendagen” gekoppeld.

Geschiedenis en Burgerschap

Het museum bekijkt nu op welke manier het sommige van deze heikele thema’s (oorlogshelden, collaboratie en verzet, de Jodenvervolging) bij vreemdelingen kan aanbrengen. Leerkrachten verwachten immers van de musea en andere geschiedkundige instellingen, dat ze hen leren hoe ze deze stof in hun lessen moeten behandelen en lesmateriaal aanreiken op maat van hun leerlingen. Een van de denkpistes is de gebeurtenissen te bekijken door de bril van de universele waarden, zoals stigmatisering, de angst voor de ander, clandestiniteit, verzet tegen onderdrukking, collaboratie, propaganda, vrijheidsbeperkende maatregelen vroeger en nu, geweld, taal en semantiek en getuigenissen.

De publicaties van de Educatieve Dienst De twee tweetalige sessies naar aanleiding van Hondse oorlog! op 16 en 20 januari 2010, mochten 24 Nederlandstalige en 97 Franstalige leerkrachten ontvangen. Een succes, met als mooi verlengstuk de vele klassen die naar het museum afzakten om de Eerste Wereldoorlog op een andere manier te ontdekken.

De Educatieve Dienst publiceert elk jaar pedagogische dossiers over de permanente museumcollecties en de daaraan verbonden thema’s, maar ook over tijdelijke tentoonstellingen.

33 Educatieve Dienst: Christine Van Everbroeck T : 0032 2 737 79 07 - F : 0032 2 737 78 02 [email protected]

De dienst brengt ook een bulletin uit, dat voor de eerste keer verscheen in februari 2009, in een papieren versie. Een 3.000-tal Nederlands- en Franstalige leerkrachten kregen het in de bus. Sinds 2010 ontvangen bijna 400 Franstalige en meer dan 300 Nederlandstalige contacten 2 keer per jaar, in januari en september, een digitale uitgave van het bulletin.

23

Een dienstverlening die onophoudelijk verbetert De audiogidsen Sinds 2005 biedt het museum zijn bezoekers audiogidsen in vier talen (FR-NL-EN-D) aan. En het aanbod blijft uitbreiden.

Nieuw in 2008-2010 • Voor volwassenen: de Luchtvaartafdeling en de Historische Zaal • Voor kinderen: de Grote Oorlog en België in de 19de eeuw In 2008 werden er 1.525 toestelletjes uitgeleend, dat zijn er gemiddeld 127 per maand. Dat cijfer daalde in 2009 naar nog 992 stuks (82 per maand), om in 2010 weer te stijgen naar 1.100 audiogidsen.

Op zondag 2 mei 2010 lokte de gratis familiedag over de 19de eeuw meer dan 90 bezoekers (38 volwassenen en 51 kinderen), die zo de kans kregen om gratis onze audiogidsen uit te proberen. Een sterke publiciteitscampagne (mailing, pop-up op onze website, en aankondigingen in Zone 02, op de website Que faire Wat te doen, in de Agenda Brussel Deze week, op FM Brussel, advertentie in de Tribune de Bruxelles) maakte het grote publiek warm voor dit evenement. Op dit moment overweegt het museum om over te schakelen op een multimedia-aanbod, dat de nieuwste technologische ontwikkelingen weerspiegelt en het museum in staat stelt jongeren beter te bereiken.

De museumwinkel De winkel van het Legermuseum wordt opengehouden door de vzw Museum Promotion. De bezoekers vinden er een ruim aanbod met boeken over de grote thema’s die in het Legermuseum aan bod komen en publicaties van de wetenschappers. Ook schaalmodellen van vliegtuigen, tanks en schepen, insignes, stickers, pins, affiches… zijn er verkrijgbaar. Het museum werkt bovendien volop aan een aanbod met producten die gekoppeld zijn aan de permanente en tijdelijke tentoonstellingen. En het museum wenst

in de toekomst ook de samenwerking met het wetenschappelijk personeel te versterken, zodat de museumwinkel een onvervalste referentiebibliotheek wordt. De winkel is alle dagen open van 9 u. tot 12 u. en van 13 u. tot 16.30 u., behalve op maandag. T : 0032 2 737 78 93 [email protected]


De cafetaria

24

De cafetaria van het Legermuseum, in de Grote Hal, wordt uitgebaat door de vzw AELR. Ze verwelkomt de bezoekers met een selectie snacks en drankjes, helemaal in de sfeer van een vliegclub. Ze is open van dinsdag tot zondag, van 11 u. tot 16 u. T : 0032 2 737 79 66 [email protected]

25

Hoofdstuk

3

EEN DYNAMISCH CULTUREEL PROGRAMMA

Een krachtig beleid voor tijdelijke tentoonstellingen

• Een krachtig beleid voor tijdelijke tentoonstellingen • Conferenties en colloquia • Evenementen voor een breder publiek

Sinds drie jaar biedt de directie van het KLM, vastberaden om het erfgoed van de instelling nog meer zijn vruchten te laten afwerpen en de rol van openbare dienst ten volle uit te spelen, een ruim aanbod aan tentoonstellingen van diverse omvang en met originele, onuitgegeven, zeer specifieke of toegankelijke thema’s. Ze moeten het imago van het KLM wat oppoetsen en een nieuw publiek naar de permanente collecties lokken. In bepaalde gevallen stelt het KLM gewoon expositieruimte ter beschikking of vindt de vernissage er plaats, zoals voor Shoah door kogels, zonder dat het museum op een andere manier betrokken is. In andere gevallen, overlegt het met de betrokkene, met name de artiest, wetenschapper of collectiehouder, over het concept en de uitvoering ervan. De inbreng en de rol van die derde persoon vertegenwoordigen een toegevoegde waarde. Kunstwerken, collectiestukken krijgen zo een plaatsje in het museum, terwijl dat in andere omstandigheden misschien niet het geval was geweest. Die derden reiken ook hun talent en eigen ervaring aan. Zo laten ze een opening toe, diversiteit, vernieuwing en een kritische blik, niet enkel bij het grote publiek, maar ook binnen de museumgemeenschap.

27

Tentoonstellingen georganiseerd door het Koninklijk Legermuseum (H)erkenning 175 jaar Leopoldsorde Van 11 februari tot 29 juni 2008


In december 1832 spelde Leopold I zelf de eerste onderscheiding die naar hem werd genoemd, op de borst van de Franse geniesoldaat Ausseil tijdens het Beleg van Antwerpen. Deze tentoonstelling vierde met andere woorden de 175ste verjaardag van de Orde. Ze werd onder de hoge bescherming geplaatst van ZM de Koning, Grootmeester van de Leopoldsorde. Minister van Defensie Pieter De Crem mocht ze plechtig openen.

28

33 De tentoonstelling Deze expo was een bloemlezing van de collectiestukken van het KLM en andere nationale en Europese instellingen (zoals BELvue, de Britse koninklijke collectie). De bezoeker had de keuze uit verschillende thema’s: een historisch luik over de evolutie van eervolle onderscheidingen sinds de middeleeuwen, een uiteenzetting over het

verschil tussen de ordes, eretekens en medailles, de nodige duiding over het dragen en vervaardigen ervan… En vergeten we zeker ook niet de bedenkingen over de plaats van de ordes van verdienste in de hedendaagse maatschappij: hoe moeten we in moderne tijden onze burgers belonen? Pronkstukken van de tentoonstelling waren onder andere de habijten van de Orde van de Kousenband, gedragen door ZM Leopold II, het diploma van ridder in de Orde van de Kousenband van ZM Leopold III en het juweel van de Leopoldsorde van prins Albert, prins-gemaal van Queen Victoria van Groot-Brittannië.

33 De catalogus 175 jaar Leopoldsorde en de Belgische nationale orden, door commandant Pat Van Hoorebeke.

Het vliegveld van Haren-Evere Van 23 september tot 26 oktober 2008

Sven Soupart verdiepte zich in het rijke archief en de erfgoedstudie van de luchthavensite.

Pierre de Caters, de eerste Belgische vliegenier

Luchtvaartazen

Van 29 november 2008 tot 3 mei 2009

Van 13 november 2008 tot 26 april 2009

De eerste Brusselse luchthaven, die van Haren-Evere, werd tijdens de Eerste Wereldoorlog aangelegd door de Duitse bezetter en diende aanvankelijk als zeppelinbasis. Na de wapenstilstand gebruikte het Belgische leger de site eerst als luchtmachtbasis, maar al snel vestigden ook de eerste burgerluchtvaartmaatschappijen, zoals Sneta en Sabena, er zich. Het vliegveld is er niet meer, alle restanten die aan zijn bestaan herinneren zijn intussen verdwenen. Binnenkort opent de NAVO op deze site haar nieuwe hoofdzetel.

De eretitel “aas” werd aan de beste piloten uit de Grote Oorlog uitgereikt, met name zij die minstens 5 overwinningen op hun conto hadden. Vanaf de start van het conflict eisten de militaire en burgerlijke autoriteiten een financiële vergoeding en speciale onderscheidingen voor vliegeniers. De oorlog was een ware uitputtingsslag, het publiek wilde dan ook kunnen dromen, zich laten verbazen en begeesterd toekijken. De azen spraken tot de verbeelding, met hun blitse kisten en krachttoeren. Een mythe was geboren.

33 De catalogus

33 De tentoonstelling

Naar aanleiding van de tentoonstelling werd een rijk geïllustreerd boek uitgebracht, in drie talen: Het vliegveld van Haren-Evere. Metamorfosen van een Belgisch Luchtvaartmonument, 2008.

Ze bestond uit tekeningen, teksten en foto’s, die de halsbrekende toeren illustreerden van de Fransen Fonck, Nungesser en Guynemer, van de Britten James Mac Dudde en Edward Mannock, maar ook van de Belg Willy Coppens.

Deze expo herdacht de honderdste verjaardag van de eerste vlucht in België, uitgevoerd met een motor van Belgische makelij: op 30 november 1908 maakte baron Pierre de Caters een gecontroleerde vlucht van minstens 200 m.

33 De tentoonstelling Een replica op ware grootte van de Voisin tweedekker, het vliegtuig van Pierre de Caters, was het middelpunt van de tentoonstelling. Daarnaast werd de expo opgeluisterd met verschillende grote schaalmodellen van motoren uit die tijd, alsook originele documenten van toen. Dankzij het Koninklijk Belgisch Filmarchief konden de bezoekers ook genieten van een film uit 1911, die beelden toonde van de eerste Belgische etappe van het “Europese circuit”, een van de eerste internationale luchtraces.

En toen zwegen de kanonnen Van 30 oktober 2008 tot midden januari 2009 Ter gelegenheid van de 90ste verjaardag van het einde van de Eerste Wereldoorlog stelde het KLM een uitgelezen selectie voor met affiches uit zijn collectie, gemaakt in België in het eerste deel van het interbellum (1918-1925).

33 De tentoonstelling De affiches, ontworpen door gerenommeerde artiesten zoals Pierre Paulus, Armand Massonet, Roméo Dumoulin en Eugeen Van Mieghem, toonden de grote problemen die ontstonden in de nasleep van de oorlog. Het wandtapijt La Joyeuse entrée, geweven door Gaspard de Wit, naar een carton van Anto Carte, was de kers op de taart van deze mooie selectie met affiches. Dit pronkstuk werd door de Senaat gratis in bruikleen gegeven aan het museum.

29

30 OktOBER - 24 DEcEMBER 2009

Tentoonstelling

tinnen soldaatjes

Oorlogs(ge)zichten Virginie Cornet

koninklijk van het Leger 27/06 - 20/09/2009 Jubelpark 3 - 1000 Brussel +32 2 737 78 11 - www.klm-mra.be - [email protected]

Vrij ingaan

De 1000 kleuren van de zee

Hondse Oorlog! Dieren in de Grote Oorlog

Van 12 februari tot 12 april 2009

Van 3 oktober 2009 tot 11 april 2010

Tentoonstelling van de Belgische marineschilders, met de medewerking van de officiële schilders van de Franse marine.

Oorlogs(ge)zichten Van 27 juni tot 20 september 2009


Kunstenares Virginie Cornet toonde haar kijk op de chemische oorlog: een subtiel spel tussen het aangezicht van de soldaat, de voorwerpen die hij elke dag gebruikte, zoals een gasmasker, en zijn lijden.

30

Het was ZKH prins Laurent die op 2 oktober de tijdelijke expo Hondse Oorlog! mocht inhuldigen, een tentoonstelling over de dieren in de Grote Oorlog. Het concept? Het verhaal van de dieren als uitgangspunt om de oorlog van de mensen, zowel strijders als burgers, te vertellen.

33 De tentoonstelling De aanwezigheid van dieren tijdens de Eerste Wereldoorlog werd vanuit verschillende invalshoeken benaderd: beroepen zoals dierenarts of hoefsmid, mascottedieren, maar ook parasieten, voeding- en kledingproblemen door militaire vorderingen, of het dier in de oorlogsliteratuur en –illustraties.

Verantwoordelijke uitgever: D. Hanson Jubelpark, 3 - 1OOO Brussel

vertellen de geschiedenis

expo Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis

WWW.LEGERMUSEUM.BE

Hondse Oorlog! was een expo voor het hele gezin, met een rijke selectie aan collectiestukken en veel aandacht voor interactiviteit, om jong en oud zo de Eerste Wereldoorlog te laten ontdekken of herontdekken. Speciaal voor deze tentoonstelling werden voor de kinderen een reeks animaties uitgewerkt. En gezien het succes en de grote vraag naar rondleidingen voor scholen en verenigingen, werd de tentoonstelling met twee maanden verlengd.

Aanvalleuh! Van 15 oktober 2009 tot 28 februari 2010

Jubelpark 3 1000 Brussel [email protected] www.legermuseum.be

Vrije toegang

Tinnen soldaatjes vertellen de Geschiedenis Van 1 maart tot 26 september 2010

Naar aanleiding van Brussels 2009 BD Comics Strip, wijdde het Koninklijk Legermuseum een van zijn grotere jaartentoonstellingen aan de strip, een artistiek domein waar ons land zo in uitblinkt. Het Koninklijk Legermuseum mocht trouwens al verschillende expo’s en evenementen rond dit thema ontvangen. Zo was er Dwars door de hemel (in samenwerking met het Belgische Stripcentrum) en By Jove! De patronen zijn op… (ter ere van het eeuwfeest van Edgar P. Jacobs).

33 De tentoonstelling Tijdens deze originele en speelse expo stond het hele museum in het teken van de ‘negende kunst’. Door hun overvloed en kleurenpracht trokken de tekeningen zelf de aandacht van de bezoekers. De tentoonstelling wilde ze aanmoedigen om vrij rond te dwalen en bij toeval de zalen vol uitvergrote en mooi gepresenteerde tekeningen te ontdekken.

Oorlogje spelen, het is en blijft een tijdloos kinderspelletje. Het is in Nürnberg, ergens in de 18de eeuw, dat de tinnen soldaatjes het levenslicht zien. In de loop der jaren zijn deze kleine militaire poppetjes en later ook burgerfiguurtjes de helden en vijanden uit onze geschiedenis gaan vertolken.

33 De tentoonstelling Van prehistorische gevechten tot de oorlog in Afghanistan, langsheen de verovering van Wales en de Belgische Revolutie... Niet minder dan 6.000 figuurtjes gebruikte verwoed verzamelaar Jacques Witmeur om al deze gebeurtenissen in scène te zetten. De geschiedenis van de mens, van onze oorsprong tot nu, vertellen met bijna uitsluitend speelgoed, dat is de wat gekke droom die hij nu al 40 jaar najaagt.

Dankzij de tentoonstelling konden de kinderen op een ludieke manier de opmerkelijke feiten uit onze geschiedenis ontdekken. De volwassenen konden op hun beurt nostalgisch terugkijken naar hun kindertijd.

33 Het boek Naar aanleiding van de tentoonstelling bracht het Legermuseum een boek uit: Figurines, made in Belgium. Dit was geschreven door Paul Herman, auteur van referentiewerken en echte kenner van de Belgische speelgoedindustrie, en verzamelaar Jacques Witmeur. Herman doet de evolutie van de poppetjes uit de doeken en licht toe hoe grote historische gebeurtenissen een invloed hebben gehad op het ontwerp van die figuurtjes. Witmeur maakte een inventaris op van alle grote Belgische merken van tinnen soldaatjes, die jammer genoeg voor het overgrote deel in de vergetelheid zijn geraakt.

31

LisoLo na Bisu

La campagne de 1940 vue par Hubert Olyff alias

Achttien dagen in mei

De veldtocht van 1940 door de ogen van Hubert Olyff alias

The FAKE War?

25/04/2010 - 27/06/2010


Misleiding in oorlogstijd

Foto’s van ANDREAS MAGDANZ 09/05/2010 31/08/2010

Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis


28/05/2010 - 01/08/2010


32


Vrije toegang

Van 9 mei tot 31 augustus 2010

Naar aanleiding van de opening tijdens de “Erfgoeddag” werden rondleidingen georganiseerd en konden de bezoekers praten met leden van reconstitutiegroepen die beide wereldoorlogen uitbeeldden.

Van de oPenBaRe WeeRMacht

22 juni 2010 - 31 oktober 2010

Misleiding in oorlogstijd Kamp Vogelsang. Foto’s Van 25 april tot 27 juni 2010 van Andreas Magdanz Ter gelegenheid van de Vlaamse Erfgoeddag rond het thema “Fake”, stippelde het museum een parcours uit langs twintig voorwerpen uit de collecties, om zo de twee wereldoorlogen te beschrijven en vooral alle technieken en listen om de vijand te snel af te zijn, te onthullen. De meest uiteenlopende vormen van camouflage passeerden de revue. Ook de oorlogspropaganda kwam aan bod, net zoals de geheimhouding van militaire operaties. Elke bezoeker kreeg nadien een geïllustreerde brochure met een aantal leuke anekdotes over deze ongewone objecten.

de congoLese soLdaat


Dix-huit jours en mai

1885-1960

“onze geschiedenis”

Vogelsang: een naam die heel wat herinneringen oproept bij tienduizenden militairen. Tussen 1950 en 2005 trainden heel wat Belgische en geallieerde soldaten in dit kamp in de Duitse deelstaat NordrheinWestfalen. Naast het militaire aspect is er ook de natuurpracht van Vogelsang, dat in het nationaal park van de Eifel ligt. Dankzij de inzet van de Belgische legerleiding werden natuur en architectuur van deze plek gevrijwaard. Sinds 2006 zakken jaarlijks meer dan 180.000 bezoekers af naar het park om zich te ontspannen, maar ook om niet te vergeten. Vogelsang draagt immers nog steeds het stigma van een pijnlijk verleden. Voor het een militair trainingskamp werd, eerst van de Britten en daarna van de Belgen, was het onder Hitler een nazi-indoctrinatiekamp voor jonge rekruten. Door de site over te nemen, gaf België het kamp een democratisch en Europees karakter.

33 De tentoonstelling De Grote Hal werd aangekleed met 25 grote foto’s van Andreas Magdanz, genomen in 2003, twee jaar voor de sluiting van Kamp Vogelsang. Deze bekende Duitse fotograaf legde de laatste momenten van het kamp onder Belgisch bewind vast op de gevoelige plaat. Hij wisselde daarbij kleur af met zwart-wit, het heden met het verleden, vol met leeg, en hij wierp ook een soms afstandelijke, soms originele blik op de verschillende tijdperken en ruimtes die er met elkaar in aanraking kwamen. De film van het artistieke project werd ook vertoond.

33 Het boek Een gids met een honderdtal artistieke foto’s van Kamp Vogelsang, gemaakt door de kunstenaar: Kamp Vogelsang. Foto’s van de kunstenaar Andreas Magdanz, 2010.

Achttien dagen in mei. De veldtocht van 1940 beleefd en getekend door Hubert Olyff alias Bizuth Van 28 mei tot 1 augustus 2010 Ter ere van de zeventigste verjaardag van de Achttiendaagse Veldtocht onthulde deze tentoonstelling het geïllustreerde veldtochtdagboek van artillerie-officier Hubert Olyff. In zijn persoonlijke aantekeningen schetst hij het verhaal van de militaire operaties, zoals de opmars van de Duitsers, de bombardementen, de beschietingen door vijandelijke vliegtuigen… Maar hij beschrijft ook de sfeer die toen heerste en het dagelijkse leven van de soldaten en de bevolking. Onder het pseudoniem Bizuth illustreerde hij het dagboek met een honderdtal tekeningen en enkele heel realistische aquarellen in de traditie van de klare lijn.

33 De tentoonstelling Een illustratie per veldtochtdag, voorzien van een bijpassend fragment uit het dagboek, in zijn historische context geplaatst. Soms

Jubelpark 3 1000 Brussel [email protected] www.legermuseum.be Vrije toegang

SRAMA - KVVL

was er zelfs ruimte voor een vleugje humor, al was de rauwe oorlogsrealiteit nooit veraf…

Lisolo Na Bisu (onze geschiedenis). De Congolese soldaat van de Openbare Weermacht (1885-1960) Van 22 juni tot 30 oktober 2010 In het kader van vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid, werd op 16 juni deze tentoonstelling ingehuldigd, in aanwezigheid van Zijne Excellentie Henri Mova Sakanyi, ambassadeur van de Democratische Republiek Congo.

33 De tentoonstelling Een ontwerp van het Koninklijk Legermuseum, met de hulp van de Koninklijke Vereniging van de Vrienden van het Legermuseum en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, met voorwerpen en unieke originele documenten, uit internationale publieke en particuliere collecties. Topstukken waren het originele Verdrag van Berlijn met de stichting van Congo Vrijstaat, de Onafhankelijkheidsverklaring van

30 juni 1960 en het witte uniform dat koning Boudewijn voor die gelegenheid droeg. Het rijke geheel werd aangevuld met getuigenissen in woord en beeld. Deze tentoonstelling beschreef de reizen die de Openbare Weermacht maakte tijdens missies om de orde te bewaren en de militaire campagnes die ze overal ter wereld voerde. De klimaatverschillen, de materiële problemen die tijdens het vervoer overwonnen moesten worden, gevechten en dagelijkse onzekerheden, hebben beetje bij beetje hun stempel gedrukt op de bewustwording en de aanzet gegeven tot de ontwikkeling van een nationale identiteit. De bezoeker kon ook de dagelijkse beslommeringen van een Congolese soldaat ontdekken: het kamp, de talen, onderwijs, voeding, straffen enz. Een delegatie van het museum reisde af naar Kinshasa, naar aanleiding van het koninklijk bezoek ter ere van het jubileum, om een tentoonstelling aan te bieden die herinnerde aan de opmerkelijke feiten over de Openbare Weermacht.

33

HET BELGISCH-LuxEmBurGS BATALjON IN KOrEA 5 oktober 2010 - 31 januari 2011


33 De catalogus Een rijkelijk geïllustreerd boek in drie talen toont de verschillende facetten van de tentoonstelling. Lisolo Na Bisu, “Onze geschiedenis”. De Congolese soldaat van de Openbare Weermacht 1885-1960, 2010.

Crazy Flying Machines Van 15 september tot 28 november 2010


33 de tentoonstelling


1950 BELGIANS CAN DO TOO! 1955


Vrije toegang

BELGIANS CAN DO TOO! 1950-1955. Het BelgischLuxemburgs bataljon in Korea Van 5 oktober 2010 tot 31 januari 2011 Deze tentoonstelling naar aanleiding van de 60ste verjaardag van de Koreaanse oorlog is de vrucht van een nauwe samenwerking met het Musée national d’Histoire militaire in Diekirch (MNMH), in het Groothertogdom Luxemburg. Ook andere nationale en internationale musea hebben hun steentje bijgedragen. Een ontdekkingstocht naar een van de belangrijkste Belgische militaire operaties sinds de Tweede Wereldoorlog.

de Belgen en Luxemburgers die zich vrijwillig opgaven om Zuid-Korea te hulp te schieten. Ze schetste hun verhaal aan de hand van gefilmde getuigenissen van de veteranen, tal van foto’s en video’s en unieke collectiestukken van het conflict, zoals het bruine baret, symbool van het bruine bataljon, het kanon zonder terugslag, Chinese uniformen, een gereconstrueerde Belgische bunker in Korea... De tentoonstelling werd plechtig ingehuldigd door de ZuidKoreaanse president Lee Myungbak en ZKH prins Filip.

Om de documentatiecentra en bibliotheken van het ministerie van Defensie wat meer op te waarderen, werd in december 2007 een vitrinekast geplaatst in de leeszaal van het documentatiecentrum. Daarin wordt regelmatig een selectie uitgestald van stukken die uitsluitend uit het archief-, foto- en bibliotheekerfgoed van Defensie komen en thema’s aansnijden die met het huidige jaartal te maken hebben. Daarbij ziet men erop toe dat een breed tijdsbestek wordt behandeld en de verschillende aspecten van de krijgsgeschiedenis aan bod komen.

een aantal rondleidingen gekoppeld in het kader van Broodje Brussel. Dit initiatief van de vzw “Onthaal en Promotie Brussel” biedt elk trimester een hele waaier aan activiteiten op het middaguur. Informatie over de rondleidingen: Vera Bras, T : 0032 2 737 79 30, [email protected]

33 2008

33 De catalogus

De tentoonstellingen

• 1908-2008: Congo, Belgische kolonie: een impressie van het Belgische koloniale verleden, in het bijzonder de overgang van Congo Vrijstaat naar kolonie • 1668-1678-2008 - Van de Vrede van Aken tot de Vrede van Nijmegen: de zuidelijke grens van België • En toen zwegen de kanonnen: een schets van de periode voor de ondertekening van de wapenstilstand van Rethondes, op 11 november 1918.

Een boek met meer dan 150 gekke vliegende machines, waarvan sommige onuitgegeven: Crazy Flying Machines, 2010.

Het documentatiecentrum organiseert elk trimester een thematentoonstelling, waarbij het publiek een aantal opmerkelijke stukken uit de collectie kan ontdekken. Aan de tentoonstellingen, vooral bestemd voor de lezers in het documentatiecentrum, worden

• Het Oostenrijkse en Belgische platteland. Napoleon wankelt. Herdenking van de slag bij Wagram, tweehonderd jaar geleden.

Artiest Jean Leclercqz stelde in het Koninklijk Legermuseum zijn Gekke Vliegende Machines voor. Voor de gelegenheid werden in de Grote Hal van de Luchtvaartafdeling een tiental spectaculaire doeken van 24 m² opgehangen. Temidden van de indrukwekkende vliegtuigcollectie werden ook tientallen kunstprints op aluminium geëxposeerd.


33 catalogus en medaille Deze unieke tentoonstelling werd vergezeld van een rijkelijk geïllustreerde catalogus: Belgians can do too! Het Belgisch-Luxemburgs bataljon in Korea, 1950-1955, 2010, en een herdenkingsmedaille.

Deze expo was een eerbetoon aan

Alle publicaties zijn verkrijgbaar in de museumwinkel of per post:

Patrick Van Nieuwenborgh T : 0032 2 737 78 21 F : 0032 2 737 78 02 [email protected]

34

Tentoonstellingen in het documentatiecentrum

Waarom? Met dit initiatief wil het documentatiecentrum de onbekende en onbeminde rijkdommen uit de bibliotheken van Defensie een keertje in de schijnwerpers zetten.

33 2009

• Versailles door Belgische ogen: een terugblik op de vredesonderhandelingen die zouden uitmonden in de ondertekening van het Verdrag van Versailles, en naar hun uitwerking op het nationale grondgebied. • Van conscriptie tot dienstplicht: viering van de 100ste verjaardag van de wet van december 1909, ter invoering van de militaire dienstplicht voor één zoon per gezin.

33 2010 • 1790: de Republiek van Verenigde Nederlandse Staten: van 21 september tot 4 december. Aanleiding was de 220ste verjaardag (1790-2010) van de confederatie. Focus op een vergeten periode uit de Belgische geschiedenis: het moment waarop de Oostenrijkse Nederlanden zich na een korte opstand tegen de hervormingen van keizer Jozef II afscheuren en onafhankelijk worden…voor 14 maanden.

35

EXPO


PrEss CartOOn BElgium at War 24 OktOBEr - 10 januari 2010



Vrije toegang


Tentoonstellingen ontvangen en medegeorganiseerd door het Koninklijk Legermuseum

36

Augustus 1968: Het einde van de Praagse Lente door de lens van Ladislav Bielik

Press Cartoon Belgium at war

Van 28 augustus tot 28 september 2008

Sinds 10 jaar plukt Press Cartoon Belgium de meest geslaagde karikaturen uit de Belgische pers. Ondertussen beschikken ze daar over een verzameling van meer dan duizend cartoons, gemaakt door het kruim van de Belgische cartoonisten. Daaruit werd voor deze tentoonstelling een selectie gemaakt rond de thema’s oorlog en militaire actie.

Begin 1968 is Tsjecho-Slowakije helemaal in de ban van het “Socialisme met een menselijk gezicht”, nadat Dubcek had besloten om met het land een meer liberale koers te gaan varen. De USSR en de landen van het Warschaupact reageren en slaan de “Praagse Lente” gewelddadig neer. De beelden van de repressie gaan de wereld rond. Daarbij ook die van de Slovaakse fotograaf Ladislav Bielik.

33 De tentoonstelling Deze rondreizende tentoonstelling, opgezet door de Slovaakse overheid, toonde een selectie van vijftien uitvergrote foto’s. Het Legermuseum vulde ze aan met stukken uit de eigen collectie (uniformen, wapens, schaalmodellen) om deze woelige periode uit de geschiedenis te herdenken.

Van 10 februari tot 19 april 2010

Shoah door kogels Van 10 februari tot 19 april 2010 Deze rondreizende tentoonstelling, een productie van de Mémorial de la Shoah in Parijs, in samenwerking met het Museum van Europa en het Joods Museum voor Deportatie en Verzet, toonde een aspect van de Holocaust dat vaak vergeten wordt: de organisatie van massale moordpartijen op joden in Oekraïne tussen 1941 en 1944. Bijna anderhalf miljoen joden werden toen gefusilleerd. Deze expo ging de wereld rond (Parijs, New York, Stockholm, Nederland).

Tokopesa saluti (wij groeten u), 125 jaar BelgischCongolees militair verleden De tentoonstelling liep op hetzelfde moment als Lisolo Na Bisu, van 22 juni tot 31 augustus 2010. Deze realisatie van het Instituut voor Veteranen-NIOOO is een eerbetoon aan de Belgisch-Congolese soldaten, van 1885 tot nu. Ze vertelt het verhaal van Congo aan de hand van de banden die groeiden tussen Belgen en Congolezen, binnen de Openbare Weermacht en daarna ook via de technische en militaire samenwerking. De reizende tentoonstelling is bedoeld voor de Belgische scholen en kan gratis geboekt worden.

Tentoonstellingen buiten het KLM Het KLM in Mexico Ter gelegenheid van een Belgische economische missie in Mexico in maart 2009, onder leiding van ZKH prins Filip, werd het KLM gevraagd de delegatie te vervoegen, samen met een selectie van enkele topstukken uit de collecties. Zo kwam het dat in de residentie van de Belgische ambassadeur in Mexico een tijdelijke tentoonstelling werd opgezet met unieke documenten, foto’s en onderscheidingen uit de tijd van het keizerrijk, en de tuniek van de in Mexico gesneuvelde kapitein Chazal.

De Ardennen, de Belgen en de Oorlog Het KLM stond eveneens in het middelpunt van de belangstelling in het Mexicaanse federale parlement, dankzij de tijdelijke tentoonstelling België-Mexico, ontmoeting en weerzien, ingehuldigd door prins Filip en prinses Mathilde. De tentoonstelling was een initiatief van de Belgische ambassade in Mexico, in samenwerking met de universiteit van Mexico. Een reeks panelen toonde de verschillende verzamelingen en topstukken van het museum. Daarnaast illustreerde de uitgebreide selectie met militaire hoofddeksels vanaf de 19de eeuw tot nu de diversiteit van onze rijke collecties.

Dienst toerisme Aarlen Van 11 december 2009 tot 3 januari 2010 Een tentoonstelling met 50 foto’s die toonden hoe deze Belgische streek, die zich uitstrekt over de provincies Luxemburg en Luik, de oorlog van 40-45 beleefde.

37

Waterloo 1815 Slagveld van Waterloo Van 18 tot 20 juni 2010


Een thematentoonstelling met 5 panelen en 3 vitrines, als een soort van raakvlak tussen de collecties van het museum en de site waar het slagveld lag. Ze werd aan de voet van de Leeuw van Waterloo getoond, ter gelegenheid van de laatste grote reconstructie vóór de tweehonderste verjaardag van de slag.

38

Nee aan de Oorlog! – Werken van Edmond Dubrunfaut

Lisolo na Bisu

In het Nationaal Gedenkteken Fort van Breendonk Van 25 juni tot 29 augustus 2010

In Kinshasa, parallel met de tentoonstelling in het Jubelpark, ingehuldigd op 30 juni 2010 ter gelegenheid van het koninklijk bezoek.



Ze omvatte een reeks met “50 getuigenissen”, door de artiest gemaakt tussen 1943 en 1945. Deze kunstwerken, die hij in april 2003 aan het KLM schonk, tonen de gruwel van de oorlog en zijn aaneenschakeling van verslagenheid, geweld en verwoesting (de bombardementen, de verkrachtingen, de dood, de overlevingsstrijd…).

32 rolpanelen, overvloedig geïllustreerd met teksten en foto’s, werden door de koninklijke Airbus naar Kinshasa vervoerd en door een team van het KLM opgesteld in het Huis der Oud-strijders in Kinshasa. Ook twee uniformen uit de KLM-verzameling, een replica van een Congolese soldaat en een tropisch uniform van ZM koning Boudewijn werden overgebracht uit Brussel en tentoongesteld in de residentie van de Belgische ambassadeur, ter gelegenheid van het officiële banket aangeboden door ons koninklijk echtpaar. Tijdens de receptie van ZM de koning en HM de koningin voor de Belgen die in de DRC wonen, stond in de tuin van de residentie een aankondigingsbord voor de tentoonstelling in Brussel.

Er werden ook enkele grote wandtapijten opgehangen (Oradour en Nee aan de oorlog), om een ander aspect van het talent van deze veelzijdige en steeds geëngageerde kunstenaar in de verf te zetten. Voor deze tentoonstelling werd een tweetalige catalogus uitgegeven.

Vitrine van het KLM naar aanleiding van het Belgische EU-voorzitterschap In de Sint-Pietersabdij in Gent 23 en 24 september Voor de informele bijeenkomst van de ministers van Defensie maakte het Koninklijk Legermuseum een selectie van zijn mooiste Europese collectiestukken, in het bijzonder medailles, uniformen en prenten.

Namur à l’heure allemande (Namen onder Duitse bezetting) In de universiteitsbibliotheek Plantin Moretus in Namen Van 10 september tot 27 november 2010

33 De tentoonstelling Dankzij de vele, vaak unieke documenten en voorwerpen uit die tijd konden de bezoekers het neerslachtige klimaat tijdens de Grote Oorlog herbeleven door de ogen van de Namenaren. Het Koninklijk Legermuseum schetste met verschillende stukken uit zijn collectie het burger- en krijgsleven. Gezinnen en scholen werden zo even ondergedompeld in de sfeer die er in tijden van bezetting heerste.

Objectif : Namur. Fotografische getuigenissen uit de periode 1900/2010. Op de Place d’Armes van Namen Van 21 augustus tot 12 september 2010 Het KLM werkte mee aan deze openluchttentoonstelling op de Place d’Armes. Studenten van het IATA (Institut d’enseignement des Arts, Techniques, Sciences et Artisanats) confronteerden daarbij foto’s van het begin van de 20ste eeuw met werk van nu. Een oefening die aanzette tot interessante bespiegelingen over de evolutie van de stad, de verschillende levenswijzen en de fotografische technieken.

De tentoonstelling werd georganiseerd in samenwerking met Axel Tixhon, Emmanuel Bodart, MarieChristine Claes, de faculteiten van de universiteit Notre-Dame de la Paix en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, het Rijksarchief in Namen en de stad Namen.

39

Conferenties en colloquia De vzw’s die afhangen van het Legermuseum, in het bijzonder de Vrienden van de sectie Marine en de Koninklijke Vereniging der Vrienden van het Legermuseum (KVVL), organiseren regelmatig conferenties binnen de instelling.

Marineconferenties 22 oktober 2008 Beschouwingen: de tijd van het ministerie van Communicatie, de eerste miliciens, door Robert Gollier, Beschrijving van de werking van het leger net na de Tweede Wereldoorlog en getuigenis door een soldaat uit die tijd.


26 november 2008 30 januari 1945 – Baltische Oostzee – SOS M/S Wilhelm Gustloff zinkt 55°7,5’N - 17°42’E, door Pierre Latinis, Dit cruiseschip werd op 30 januari 1945 getorpedeerd door een Russische onderzeeër. Van de 10 582 mensen aan bord konden er slechts 1239 gered worden. Een analyse van de situatie en de gebeurtenis.

40

28 januari 2009 27 mei 1905: in de Straat van Tsushima velt David Japan de Goliath Rusland, door Jean-Claude Janssens, 25 februari 2009 Ferdinand de Lesseps en het Suezkanaal, door Michel Knoops, 25 maart 2009 De schipbreuk van de Prestige, door Luitenant-ter-zee 1ste klasse Morris,

27 januari 2010 Scapa Flow, door Pierre Latinis, Overzicht van de gebeurtenissen voor de slag, de verschillende manoeuvres van de ingezette schepen en de verliezen in beide kampen. 24 februari 2010 De Congolese scheepvaartroute, door Jacques Leblanc, Een historische blik op de lange lijst met eenheden die jarenlang het vervoer tussen België en de kolonie verzekerden. 24 maart 2010 De admiraalsketels, door Georges Linet. Werking en gebruik van de stoomketels aan boord van de schepen van de Zeemacht, net na de Tweede Wereldoorlog. 24 november 2010 Door de mazen van het net, door korvetkapitein o.r. Joris Surmont, Deze officier op rust bij de marine stelde zijn boek voor, waarin hij het leven beschrijft als IJslandvaarder aan boord van visserijschepen en -trawlers.

Conferenties van de KVVL 25 oktober 2008 Wapens met getrokken loop, door Paul Dubrunfaut, Hoofd van de afdeling Draagbare Wapens van het KLM. De wapens van de moedjahedien in Afghanistan, door Patrick van de Poele, medewerker van de afdeling 9 mei 2009 De Leopoldsorde en de Franse relatie, door kolonel Eric Tripnaux, In samenwerking met het Bataillon Napoléon 18 juni 2009 De Nederlands-Belgische cavalerie bij Waterloo Voorstelling van het boek van André Dellvoet. 24 oktober 2009 Wapens in openbaar en privébezit in België en het verband met de nieuwe wetgeving, door Paul Dubrunfaut en commisaris P.Y. Fiévez. 2 oktober 2010 De nieuwe vitrine met koninklijke wapens en de Technische Zaal - de oorsprong van het machinegeweer, door Paul Dubrunfaut en Patrick Van de Poele.

20 november 2010 Counter-insurgency in Afghanistan en Irak, door luitenant-kolonel Robert Grumberg van de ambassade van de VS, 4 december 2010 De kennis van wapens en munitie, door Jean Huon,

Colloquia, congressen 3 - 6 november 2008 Internationaal colloquium: En toen zwegen de kanonnen Dit colloquium van het Koninklijk Legermuseum en het Algemeen Rijksarchief, ter gelegenheid van de 90ste verjaardag van het einde van de Eerste Wereldoorlog, was gewijd aan de laatste maanden van het conflict en de nasleep ervan (19181925). Het colloquium ging niet enkel over de krijgsgeschiedenis, maar ook over de diplomatie en de mentaliteit van toen. De openingsceremonie op 3 november vond plaats in aanwezigheid van mevr. Sabine Laruelle, minister voor Wetenschapsbeleid, en dhr. Pieter De Crem, minister van Defensie. Dhr. Georges-Henri Soutou, professor emeritus aan de Sorbonne, leidde het colloquium in met een uiteenzetting over het internationale diplomatische stelsel tussen de Vrede van Versailles en het Verdrag van Locarno.

De tweede dag ging over maatschappelijke en economische zorgen, zoals de repatriëring van vluchtelingen, de germanofobie in België, het banditisme. De driedaagse werd afgesloten met een luik over herinneringen: heldencultus, herkennen van spionnen, militaire sites enz. De akten van het colloquium Teksten verzameld door PierreAlain Tallier en Patrick Nefors. Algemeen Rijksarchief, uit de uitgaven van het Algemeen Rijksarchief (Studies over de Eerste Wereldoorlog, 18), 2010. 29 - 31 maart 2009 18de congres van de International Panorama Council (Brussel-Zutendaal): Panorama Redevelopment: Restoration and Repositioning. Dit congres was grotendeels gewijd aan het Panorama van de Slag bij de IJzer (1920-21), een werk van Alfred Bastien en een van de stukken uit de museumcollecties.

Dit colloquium, dat plaatsvond in de Koninklijke Militaire School, trok 120 deelnemers.

13 - 15 oktober 2010 Camouflage in de schijnwerpers Dit multidisciplinaire colloquium, georganiseerd in samenwerking met de International Council of Museums (ICOM), draaide niet enkel rond de militaire context, maar nam ook de socioculturele, historische en artistieke aspecten van camouflage onder de loep. Een twintigtal experts uit de vier uithoeken van Europa en Amerika behandelden de verschillende facetten van camouflage.

De eerste dag was gewijd aan de militaire en diplomatieke aspecten.

Waarom camoufleren soldaten zich tijdens de Eerste Wereldoorlog?

Welk camouflagemotief is het doeltreffendst, hoe maken de verschillende landen hun keuze? Hoe ziet de toekomst eruit voor camouflage van soldatenuniformen (digitale opdruk)? Waarom kiezen bepaalde rockbands of alternatieve culturen voor camouflagetenues? Welke esthetische en sociologische verklaringen zitten er achter die keuzes? Welk verband bestaat er tussen een jager-verzamelaar uit de 18de eeuw en een hedendaagse scherpschutter, wat hebben het kubisme en camouflage gemeen...? Uiteenzettingen over uniformologie en lezingen van kostuumhistorici leerden de aanwezigen hoe het militaire uniform de alledaagse burgerkleding en de kunst tot op vandaag voortdurend heeft beïnvloed, en dat altijd zal blijven doen. Meer dan 100 geïnteresseerden uit heel Europa en Noord-Amerika, waaronder een paar van onze wetenschappers, namen deel aan het colloquium. Het werd voorgezeten door dhr. Christian Ortner, directeur van het Heeresgeschichtliches Museum in Wenen. Stippen we toch ook nog even de opmerkelijke medewerking aan van het trainingscentrum voor scherpschutters in Marches-les-Dames, dat zijn huidige camouflagemateriaal kwam tentoonspreiden, en de aanwezigheid van het Parijse modehuis Marithé+François Girbaud, dat zijn nieuwste modecreaties met camouflageprints kwam tonen.

41

Evenementen voor een breder publiek Het Koninklijk Legermuseum neemt deel aan verschillende evenementen van de Brusselse Museumraad en andere culturele instellingen. Waarom? Deze evenementen moeten het KLM in staat stellen om het publiek dat de instelling vaak links laat liggen, aan te spreken met een rijk en afwisselend animatie-aanbod.

De nocturnes donderdag 4 december 2008 en 12 november 2009 17 u - 22 u Ongeveer 800 bezoekers per avond


Op het programma: verschillende rondleidingen door de museumexperts: een militair portret, de pantsercavalerie van 1914 tot nu, de museologie... De bezoekers konden ook eens een kijkje nemen achter de schermen: de reserves en restauratie-ateliers zetten hun deuren open. Vertoning van de film “Onze jongens aan de IJzer” (in 2008), met dank aan het Belgische Filmarchief, navigatiesimulator in de Marineafdeling, wedstrijd ‘vreemde voorwerpen’.

42

donderdag 5 december 2010

Museum Night Fever

zaterdag 7 maart 2009 van 19 u. tot 1 u. – 2.600 bezoekers

Speciale “eeuwfeest”-nocturne: een feesteditie rond de 100ste verjaardag van de instelling Het aanbod: schietdemonstratie met los kruit met wapens van 1815 tot nu, geleide bezoeken over de evoluerende museologie van de instelling, een kijkje in de ateliers. Een bijhorende gids, en de start van een nieuwe reeks: Museum in zigzag, nr. 1: Museum in metamorfose. Van architectuur tot presentatie.

Het grijze imago van de musea wat afstoffen, met een programma voor jongeren en volwassenen tussen 18 en 35 jaar dat stevig buiten de lijntjes kleurt, dat was het opzet van deze editie van de nacht van de musea. Voor MNF, een evenement voor jongeren door jongeren, sloegen studenten van academies, universiteiten, hogescholen, opleidingscentra, jeugdhuizen... de handen in elkaar.

Het museum nam voor de eerste keer deel aan de nacht van de musea (dat al aan zijn 2de editie toe was), in samenwerking met de Brusselse Museumraad en de vzw Jeunesses Musicales. Onder de slogan “Make love not war”, bood het museum verschillende ongewone activiteiten aan: protestliederen van muziekstudenten, vertoning op groot scherm van de documentaire “Woodstock” en speed-datingsessies.

Een schets van de vaak onverwachte evolutie van de tentoonstellingszalen. Verrassende foto’s tonen de vele gezichten van het museum.

De avond was een onverdeeld succes en kon op heel wat media-aandacht rekenen.

Aan deze editie namen 500 mensen deel. Jammer genoeg hield de hevige sneeuwval van die dag een deel van het publiek thuis.

zaterdag 6 maart 2010 850 bezoekers Op het programma van deze editie: rondleidingen door studenten en kortfilms van filmstudenten, gekozen uit de selectie Het grote ongeduld. Met de medewerking van Het Beschrijf en Beeldenstorm.

43

Hoofdstuk

4

COMMUNICATIE EN PROMOTIE: EEN NIEUW IMAGO • • • •

Ruimtes ter beschikking stellen voor meer zichtbaarheid Publiciteit en media, een onvermijdelijk partnerschap De website, een onmisbaar hulpmiddel Deelname, aanwezigheid en medewerking aan speciale evenementen

De communicatiestrategie van het KLM De algemeen directeur heeft de ambitie om het Koninklijk Legermuseum te betrekken in het hedendaagse sociologische debat: “Welk imago willen we het KLM aanmeten, en hoe moeten we dat uitdragen binnen de maatschappij van de 21ste eeuw? Het museum moet immers niet enkel kostbare voorwerpen beschermen, het wil ook zijn waarden trouw blijven en verdedigen. Het KLM is meer dan louter een oorlogsmuseum. Het wil de bezoeker doen nadenken over gewapende conflicten en over het lot van de mensen die het moeten ondergaan, over de plaats van het leger in een democratische staat.” De Communicatie- en de Evenementendienst is voortdurend in de weer om de zichtbaarheid en de naamsbekendheid van het Legermuseum te vergroten. Achter zijn collecties, zalen, modernisering, projecten, evenementen die het organiseert of waaraan het zich verbindt, maar ook achter het architecturale en historische erfgoed dat het vertegenwoordigt, gaan doelgerichte, publieke of specifieke communicatiecampagnes schuil.

45

Ruimtes ter beschikking stellen: naar een duurzame zichtbaarheid

Publiciteit en media, een onvermijdelijk partnerschap

De zalen van het Koninklijk Legermuseum worden het hele jaar door gebruikt voor feestelijke en zakelijke recepties voor overheden, particulieren... In de zalen worden trouwens regelmatig nationale en internationale evenementen van Defensie georganiseerd. In 2008 werden er 55 evenementen georganiseerd in de zalen van het museum, in 2009 waren dat er 50 en in 2010 51.

Voor grote tijdelijke tentoonstellingen reserveert het museum adverteerruimte in vakbladen en nationale dagbladen.

Zo vierden zowel de Slovaakse als de Duitse ambassade hun nationale feestdag in het museum. Er is ook plaats voor bijeenkomsten van verenigingen, denken we maar aan de algemene vergadering van de Royal Aeronautic Society, en beurzen, zoals die van de International Plastic Modeller’s Society (5 en 6 september 2008). Voorts waren er in 2010 twee grote persbijeenkomsten in de Arcadenzaal:


• Voorstelling van het programma “Waterloo 1815” op 8 maart, ter gelegenheid van de herdenking van de Slag bij Waterloo van 18 tot 20 juni, waar ook het KLM aan deelnam.

46

• Receptie op de terrassen van de Arcadenzaal naar aanleiding van de voorstelling van het programma voor het EU-voorzitterschap op 29 juni door het BITC, het Verbindingsbureau Brussel-Europa en het BIP. In aanwezigheid van dhr. Charles Picqué, minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en dhr. Jean-Claude Van Raes, Brussels minister van Buitenlandse Relaties.

Een van de activiteiten, aangeboden door Brussels Info Place en de Koning Boudewijnstichting, was een wandeling die in stijl eindigde bovenop de arcaden van het Koninklijk Legermuseum. Het museum ontvangt bovendien ook grote evenementen die enorm veel volk op de been brengen, zoals de 20 kilometer van Brussel. Door manifestaties toe te laten die te maken hebben met de kernactiviteiten van het museum, herbevestigt het KLM zijn bestaan. Evenementen met een filantropisch of paralympisch tintje, of die de naam van de instelling verbinden met die van een gerenommeerde vereniging of organisator - zoals de Koning Boudewijnstichting of de Europese Unie - doen het prestige van het museum meer dan deugd, zeker als ze van terugkerende aard zijn.

Gratis en betaalde publiciteit: advertenties in culturele en toeristische gidsen, telefoonboeken, televisieomroepen, promotiefilmpjes...

De persrelaties Een goede relatie met de pers is noodzakelijk voor de communicatie van een museum, niet enkel omdat ze zorgt voor gratis reclame voor de activiteiten, maar ook omdat ze het imago van het museum kleurt. Voor de grote tijdelijke tentoonstellingen tussen 2008 en 2010, en voor de komst van nieuwe toestellen naar de Luchtvaartafdeling, ontvingen de journalisten persberichten en -dossiers. Dat zorgde voor de nodige publiciteit in kranten en op het web, de televisie en de radio. • In 2010 waren er zelfs een aantal speciale reportages over een bepaald stukje van het museum: zo was een aflevering van het Canvas-programma Publiek Geheim op 23 maart 2010 helemaal gewijd aan de bunker van de Kemmelberg;

• Ook Télémonsborinage besteedde een reportage aan het museum, die draaide rond de collectiestukken die iets met Henegouwen te maken hebben. De reportage werd uitgezonden in 2011; • Een reportage van Télébruxelles kondigde de Nocturne van 5 december 2010 aan, met een bijdrage over het atelier van de Luchtvaartafdeling.

Opnames Journalisten die met een militair-historische vraag zitten, komen regelmatig aankloppen bij het Koninklijk Legermuseum. Maar ook verschillende Belgische en buitenlandse opnameploegen gebruiken de ruimtes en collecties van het Koninklijk Legermuseum als decor. De Grote

Hal, en in het bijzonder de Luchtvaartafdeling, is heel gegeerd, net als de Arcaden, die een panoramisch uitzicht over Brussel bieden.

47

Communicatiedragers

De website, een onmisbaar hulpmiddel

De Communicatiedienst staat in voor de ontwikkeling en verspreiding van tal van communicatiedragers (uitnodigingen, brochures, affiches enz.). De dienst maakt ook het jaarverslag op.

Een website is een promotiemiddel dat een steeds prominentere plaats inneemt in het hedendaagse communicatielandschap. Dat blijkt alleszins uit onze face-to-face enquête en de onlinepeiling die we in mei 2010 deden.

Brochures

Het nieuwe “Vizier”

Voor de grote tijdelijke tentoonstellingen worden ook brochures in drie talen uitgebracht (Frans Nederlands - Engels), die op dezelfde manier verspreid worden als de algemene folder. Voor grote expo’s zoals Hondse Oorlog! stuurt de dienst een mailing uit naar leerkrachten en verenigingen.

Dit driemaandelijkse infoblad vertelt de lezers over het reilen en zeilen van het museum. Het heeft een oplage van 5500 exemplaren en wordt verstuurd naar 3500 geabonneerden, uitgedeeld aan de bezoekers van het museum en als download aangeboden op de website.

In het communicatieplan van Defensie voor 2011 wordt de website dan ook als bevoorrecht communicatiemiddel gezien. De troeven van een website zijn talrijk:

Er worden daarnaast brochures verspreid als het museum aan externe evenementen deelneemt. De meeste daarvan zijn militaire manifestaties, zoals de opendeurdagen van het leger, Tanks in Town, enz. Ook toeristische kantoren ontvangen onze brochures.

Affiches Voor de affiches van grote tijdelijke tentoonstellingen neemt het museum een grafisch designer onder de arm, heel soms worden ze intern ontwikkeld. De affiches worden vooral in het Brusselse uitgehangen.


In 2010 boorde het KLM ook nieuwe verspreidingskanalen aan, zoals de Brusselse metrostations.

48

In 2008 gingen de vier hoofdartikels over het documentatiecentrum, de pioniers van de Belgische luchtvaart, het Panorama van de IJzer en de eerste Belgische vliegenier, Pierre de Caters. In 2009 gingen de nummers over de Historische Zaal, de tijdelijke tentoonstellingen Hondse Oorlog! en Aanvalleuh! en het Prentenkabinet. In juni 2010 werd de lay-out volledig herzien, om de nieuwsbrief aan te passen aan het grafisch charter van het KLM. Zo kreeg ons infoblad een modernere, meer dynamische uitstraling: warmere en trendy kleuren, meer foto’s.

• Hij stelt ons in staat om veel meer mensen te bereiken, van uiteenlopende leeftijden; • We kunnen sneller communiceren en nieuws heet van de naald meteen publiceren;

nieuwe KLM-website is dan ook een van de prioriteiten voor de komende jaren. Daar kruipt uiteraard wat tijd in, omdat voor de nieuwe technische eisen de routing tussen servers en providers gewijzigd zal moeten worden. Voor een optimale dienstverlening moet het KLM zijn netwerk eerst aanpassen en stroomlijnen, om bijvoorbeeld de digitale databanken online te kunnen zetten.

• De kosten zijn gering. De huidige website is er nog een van de eerste generatie en moet dringend opgefrist worden. Een website moet in feite voortdurend evolueren om op elk moment de wensen van de gebruikers in te lossen: hij moet overzichtelijk, snel en interactief zijn. Een volledig

33 Het aantal bezoekers op onze website neemt voortdurend toe.

In 2010 verscheen er 1 nummer in maart en 1 dubbel nummer (juni-september). Het hoofdartikel van het maartnummer ging over de heropening van de zaal Wapens en Harnassen. In het dubbele nummer stonden de tijdelijke tentoonstellingen Lisolo na bisu, Belgians can do too! en Crazy flying machines centraal, samen met de prijs van meest kindvriendelijke museum. Bij de nieuwsbrief van april 2010 zat een inschrijvingsformulier voor de digitale publicatie van Vizier. Voor die digitale versie werd ook reclame gemaakt op de website. De voordelen spreken voor zich: minder kosten, en een groter bereik. Ondertussen hebben al meer dan 400 mensen ingetekend.

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

49

Deelname, aanwezigheid en m edewerking aan speciale evenementen Het Koninklijk Legermuseum neemt deel aan verschillende militaire en burgerevenementen buiten het museum. Op die manier bereikt het een nieuw publiek en kan het zijn adressenbestand gevoelig uitbreiden. In 2009 waren er heel wat extra-murosactiviteiten. Het Koninklijk Legermuseum was actief betrokken bij de herdenkingen naar aanleiding van de 65ste verjaardag van de Bevrijding. Het vaardigde detachementen met pantservoertuigen af op plechtigheden in binnen- en buitenland. Die aanwezigheid was zeer bevorderlijk voor het dynamische imago en de geloofwaardigheid van het museum. Ook in Frankrijk (Honfleur en Bethune) en Nederland (Zeeland) was het KLM een opgemerkte gast. Het museum trok er ook dikwijls op uit in 2010, waarbij de nadruk lag op de deelname van België aan

de Koreaanse Oorlog, ter promotie van de tijdelijke tentoonstelling over dat thema. De bijhorende stand, opgebouwd uit geïllustreerde panelen en collectiestukken, trok de aandacht van heel wat bezoekers. Het museum nam bovendien deel aan verschillende plechtigheden ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. De afdeling Land van het museum en verschillende vrijwilligers van de vzw’s Tank Museum, de Vrienden van de sectie Marine en AELR (Air-Espace-LuchtRuimtevaart) werken actief mee aan die trips.

2008

2009

2010

Maart

13-14 maart: Modelma, salon voor creatieve vrijetijdsbesteding (Heizelpaleis) – focus op de restauratie van de tanks (35.000 à 40.000 bezoekers)

April

24-25 april: militaire beurs in Ciney 11 mei: Irisfeest (70.000 bezoekers)

4-5 mei: Bevrijdingsfeesten (Enschede ‑ Nederland)

8-9 mei: Herdenkingsdagen (mei ‘40) in Walhain 22-30 mei: Herdenking van de Slag bij Gijzenzele (mei ‘40), in Gijzenzele

Mei

Oostende voor Anker (gemiddeld 200.000 bezoekers) 24 mei

29 mei - 1 juni

27-30 mei

Vlootdagen in Zeebrugge (gemiddeld 45.000 bezoekers)

Juni-Juli

28-29 juni

11-12 juli

3-4 juli

5-6 juli: Defensiedagen in Florennes

5 juli: Defensiedag in Koksijde

3-4 juli: Opendeur Bevekom

21 juli: Nationale Feestdag (gemiddeld 750.000 bezoekers) Whings and Wheels (Ursel) (gemiddeld 10.000 bezoekers) 9-10 augustus

8-9 augustus

7-8 augustus

21-24 augustus: bevrijding van Honfleur

Augustus

Tanks in Town (Bergen) 30-31 augustus


September

50

Oktober

December

27-28 augustus

28-29 augustus

4-6 september: bevrijding van Antwerpen (Vekemansroute) 27-28 september: bevrijding van Aalter 3 oktober: bevrijding van Merksem 30 oktober: bevrijding van Zeeland (Nederland) 11-12 december: bevrijding van Bastenaken-Aarlen

10 december: opening van het nieuwe interpretatiecentrum: Bastogne Barracks

51

Hoofdstuk

5

COLLECTIES OM TENTOON TE STELLEN, MAAR OOK OM TE BESTUDEREN, TE RESTAUREREN EN TE VERRIJKEN • • • • • • •

Nieuwe stukken, giften en bewaargeving Permanente tentoonstellingen Studies, inventarisatie, competentiecentra Conservatie Restauratie Reserves Een documentatiecentrum dat aan de verwachtingen van het publiek beantwoordt

De conservatie van de collecties, onze prioriteit Een museum stelt zijn collecties niet enkel tentoon, het zorgt er ook voor dat ze in topvorm blijven. Het Koninklijk Legermuseum is een van de rijkste Europese musea in zijn soort. Het heeft een collectie van meer dan 800.000 voorwerpen die 10 eeuwen beslaan, slechts een klein deel daarvan wordt tentoongesteld. Behoud, onderhoud en restauratie van die stukken is onontbeerlijk. Gelukkig hebben de International Council of Museums (ICOM) en haar onderafdeling ICOMAM, gespecialiseerd in wapens en krijgsgeschiedenis, daar regels voorgesteld.

53

Nieuwe stukken, giften en bewaargeving

Permanente tentoonstellingen

Tussen 2008 en 2010 kreeg het KLM 2804 nieuwe collectiestukken binnen.

Een nieuwe vitrine met koninklijke wapens

De aanwinstendossiers werden voorzien van de nodige foto’s, die na afloop van de verwervingsprocedure door onze IT-afdeling in de database CollecPro werden ingevoerd.

In juli 2009 werd een nieuwe vitrinekast geïnstalleerd, helemaal gewijd aan koninklijke wapens die aan onze Belgische vorsten hebben toebehoord of er nauw mee verbonden waren. Dit project zag het licht naar

Het Legermuseum krijgt ook giften aangeboden, die na een strenge selectieprocedure worden aanvaard. Op dit moment lopen er 52 dossiers rond giften.

Reproducties De dienst centraliseert alle reproductieaanvragen die het museum krijgt. In 2008 beheerde hij meer dan 200 dossiers, ingediend door Belgische en buitenlandse instellingen en particulieren. Die waren samen goed voor een 2000-tal collectiestukken. Net als de stukken

die in bruikleen worden gegeven voor tijdelijke exposities van derden, is ook de reproductie van werken die tot het museumpatrimonium behoren een middel om de collecties en de instelling te promoten bij de buitenwereld.


Bruikleen en bewaargeving: een etalage van het KLM en Defensie

54

Aan dit soort dossiers is een hele procedure verbonden: eerst worden de voorwerpen geselecteerd, om ze vervolgens uit de reserves te halen, schoon te maken, preventief te behandelen en te fotograferen. In 2008 werden van de 36 aanvragen tot samenwerking 21 goedgekeurd. 249 stukken verlieten zo tijdelijk de collecties.

In het totaal zijn 3515 collectiestukken en 819 ongeregistreerde voorwerpen in bewaring gegeven. Het gaat dan niet enkel om kunstwerken, maar ook om voertuigen (tanks, kanonnen) en vliegtuigen. Het administratieve beheer van die dossiers is voor rekening van het documentatiecentrum, dat ook jaarlijks een inventaris opmaakt.

Het KLM geeft bepaalde collectiestukken in bewaring voor een periode van vijf jaar, die verlengd kan worden. Het museum staat ook bekend voor zijn uitzonderlijke verzameling kunstwerken. Het ontvangt regelmatig aanvragen van ambassades, militaire attachés en hoge officieren, die op zoek zijn naar een kunstwerk om hun kantoren en andere ontvangstruimtes mee te tooien. In 2008 ging het om een 10-tal aanvragen, waarvan een groot deel van de minister van Defensie.

In 2010 telde de dienst 170 overeenkomsten, ondertekend door 63 verschillende militaire instituten (musea, traditiezalen) in een kwartier onder militaire bewaking, en 107 openbare instellingen (gemeentes, officiële en privémusea). Tussen 2008 en 2010 werden door de dienst 15 oude overeenkomsten beëindigd, 31 nieuwe getekend en 90 verlengd.

aanleiding van de schenking aan het museum ingevolge de nieuwe wet op de vuurwapens van twee karabijnen die hebben toebehoord aan koning Albert II.

Een fonkelnieuwe wapens- en harnassenzaal Na verschillende jaren van werken mocht de zaal Wapens en Harnassen op 25 januari 2010 haar nieuwe scenografie onthullen, in aanwezigheid van minister van Defensie Pieter de Crem en zijn talrijke genodigden. Nieuwe vitrinekasten, meubilair in zachtere kleuren, aangepaste verlichting; de zaal is nu veel intiemer, de stukken komen veel beter tot hun recht. Ook het presentatiesysteem werd onder handen genomen. Het ruime assortiment beugels zorgt ervoor dat de verschillende hoofddeksels, blanke wapens en vuurwapens nu op een discrete en veilige manier opgehangen, bevestigd of ondersteund zijn. De harnassen waren nog een ander geval. Het museum besloot om een modulaire metalen buste te ontwikkelen, waarop de verschillende delen van een harnas in de gewenste positie gepresenteerd kunnen worden. De nieuwe presentatie is deels chronologisch, deels typologisch en biedt een mooi overzicht van de bewapening vroeger. Aan de hand van veertien inleidende teksten kan de bezoeker

De zaal Wapens en Harnassen geeft een overzicht van de bewapening van de middeleeuwen tot de 18de eeuw.

zich een beeld vormen van de evolutie van de verschillende uitrustingen.

Grote Hal: werken De renovatie van de Grote Hal is goed van start gegaan. In 2008 hadden de museumteams de zuidelijke mezzanine al vernieuwd. In deze lichte, open ruimte werden ondertussen drie thematentoonstellingen georganiseerd. Ook een aantal stands kreeg een opknapbeurt: “Ballonvaart”, “Antarctica” ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van de wetenschappelijke expedities, en de ruimte “Belgen in de RAF”.

In 2010 werd een heel jaar hard gewerkt om de zuidelijke gevel te renoveren. Dat zorgde weliswaar voor de nodige ongemakken: minder vlotte circulatie van de bezoekers, veel stof en een minder goede beveiliging van de lokalen. Een opeenhoping van sneeuw in december zorgde voor vallende pakken sneeuw en ijs, die de daklijsten, glazen dakbedekking en het houten skelet beschadigden. 55

Eind november 2008 verwelkomde de afdeling studenten van het INRACI (instituut voor radio-elektriciteit en cinematografie) en andere grafische instituten voor wat praktische camera-oefeningen, zoals fotograferen, filmen en reportages schieten.

Lucht De Luchtvaartafdeling, een collectie die leeft Tijdens een persconferentie op 31 maart 2008 werden de veranderingen in de Grote Hal uit de doeken gedaan: de komst van nieuwe collectiestukken, werkzaamheden, tentoonstellingen...

• Uitwisseling van een Mil Mi-2 helikopter uit het luchtvaartmuseum van Krakau. Hij staat voorlopig opgesteld in de reserves, in afwachting van het einde van de werken in de Grote Hal.

In 2010 werd de Duitse tweedekker Aviatik, een heel zeldzaam toestel uit de collecties, overgebracht naar de Franse vereniging “Memorial Flight”. De Franse specialisten zullen, daarbij geassisteerd door het museumpersoneel, het toestel volledig restaureren en na 5 jaar in piekfijne staat terugbezorgen. Deze moeilijke en dure operatie zal de Franse collega’s ook in staat stellen om een replica te maken van het vliegtuig, dat zal kunnen vliegen en deelnemen aan verschillende luchtvaartevenementen.

Activiteiten In de Grote Hal vinden elk jaar verschillende evenementen van buitenaf plaats. Zo was er de Aviation Night van de Luchtcomponent, de 20ste verjaardag van modelbouwvereniging IPMS, of de organisatie van de 20 kilometer van Brussel. In 2009 maakte de afdeling een DVD over Sabena, in samenwerking met Cinematek. In 2010 stelde de afdeling alles in het werk om de tentoonstelling over Sabena in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis van 30 september 2011 tot 26 februari 2012 voor te bereiden. Ze heeft eveneens gewerkt rond het Sabena-fonds en documentair onderzoek. Het museum ontving een rijk fotoarchief van de Luchtmacht, met foto’s uit de jaren 60 en 80.

• 10 Fouga Magister-toestellen, in bewaring gegeven bij verschillende verenigingen, met het oog op toekomstige uitwisselingen.


33 De nieuwe collectiestukken

56

In 2008 kreeg de afdeling maar liefst honderd nieuwe stukken binnen: zweefvliegtuigen, een drone, deltavliegers, schaalmodellen... In 2009 waren dat er een twintigtal. We pikken de belangrijkste er even uit:

• In 2010 mocht het museum twee toestellen aan de verzameling toevoegen: een Mirage F1, geschonken door de luchtmachtbasis van Cambrai, en een toeristische Tipsy-tweezitter van Belgische makelij.

• De Bristol Sycamore, dankzij een uitwisseling met het helikoptermuseum van het Britse Weston Supermare. Dit type helikopter, dat het museum al twintig jaar op de kop probeerde te tikken, doet terugdenken aan de Belgische aanwezigheid in Afrika en de organisatie ter plaatse van efficiënte reddingsvluchten.

• Drie jagers uit de jaren vijftig moesten naar Landen worden doorverwezen omwille van de werken.

• De RS 01, een Sea King-helikopter, werd in december 2008 onder grote mediabelangstelling naar het museum gevlogen. De Sea Kings hebben meer dan 30 jaar hun diensten bewezen voor België en hebben meer dan 1500 mensen gered. • Een SV-4 B, die nu bij de andere lesvliegtuigen hangt. • Gift van een maquette van een B-29bommenwerper op schaal 1/5. De grootste ter wereld, zoals het Guiness Book-erediploma aantoont.

Tentoonstellingen en renovaties De korte tentoonstelling naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de DC-3 (17 december 2010 - 7 januari 2011) lokte heel wat nieuwsgierigen en werd uitstekend onthaald door de pers. Dankzij de samenwerking met de vzw AELR worden elk jaar verschillende vliegtuigen gerestaureerd. De Auster, die gebruikt wordt voor buitenexpo’s, werd herschilderd in de kleuren van de Antarctische zendingen. Het grote publiek kreeg hem te zien tijdens de Defensiedagen in Florennes, Oostende, Zeebrugge, Ursel en tijdens de promotieplechtigheid van de Koninklijke Militaire School. In 2010 knooptehet museum een samenwerking aan met de Ecole Nationale d’Aerotechnique in Quebec, die in november vier Canadese vliegtuigen kwam opfrissen.

Land Een afdeling die beweegt Deze afdeling is opgesplitst in drie onderafdelingen: de voertuigen, de artillerie-genie en het transmissiematerieel. Slechts een deel van het werk wordt in het Jubelpark gedaan. De restauratie en het beheer van een hele reeks andere collectiestukken gebeuren in de externe reserve van de Antwerpse gemeente Kapellen. De afdeling werkt vooral aan de restauratie van de verzameling, aan de hand van gedetailleerde documentatie. Zo kon de Jeep Willys, de voorloper van de Iveco LMV (Light Multirole Vehicle), na vele maanden van studies en zorgvuldig werk de baan op voor het Feest van de Cavalerie op 24 april 2008. Er lopen ook nog andere restauraties en reparaties: de Jeep ENTAC, de Leopard A5, de CATI, de mortierwerper van BöhlerKapfenberg, de M2A2 105 mm houwitser...

In 2010 werd het vierkante binnenplein met de tanks afgesloten voor het publiek. De patio voor de Belgische pantsers wordt volledig gerenoveerd en gaat tegen 2015 weer open: de bezoekers zullen er de gerestaureerde pantservoertuigen kunnen bewonderen of een kijkje nemen in de nieuwe tentoonstellingsruimtes, helemaal in het teken van de geschiedenis en de operaties van de Belgische Landmacht na 1945.

Evenementen In samenwerking met de vzw Tankmuseum neemt de afdeling deel aan verschillende manifestaties: Bergen (Tanks in Town), Ursel (Wings and Wheels), Saive (Feest van de Cavalerie), Florennes (Defensiedagen)...

57

Renovaties Het koninklijke jacht “Avila” werd beschut tegen de regen met een aluminium draagconstructie met zeil, net zoals de riviersnelboot “P903 Meuse” in december 2009. De restauratie van de romp en het interieur (brug en machinekamer) zijn hervat. Er werden in 2010 ook verschillende infrastructuurwerken uitgevoerd, om het Marineplein opnieuw toegankelijk te maken voor het publiek. De Marineafdeling beschikt sinds eind 2010 trouwens over een nieuw restauratieatelier.

Marine Een collectie die groeit De eerste renovatiefase van de marinezaal werd afgerond in 2008. Dankzij de herinrichting kon de marineverzameling met heel wat interessante stukken worden uitgebreid:

• In 2009 werd de Marinezaal aangevuld met afgeschreven materieel van Defensie, in het bijzonder van de Marinecomponent. Bij de aanwinsten onder andere een “L 5”-torpedo van de oude E71-fregatten en een PAP 104 van onze oude Tripartite-mijnenjagers.

• Een scheepskatrol met 3 blokschijven (in gaiac-hout), een houten bijl (van rond de 16de eeuw);

Gulle giften

• een schaalmodel van een Motor Torpedo Boat van de Royal Navy. Deze snelle schepen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door verschillende zeemachten ingezet; • twee schaalmodellen die verwijzen naar de Slag om de Atlantische Oceaan;


• de korvet K193 HMS Buttercup. Hij werd bewapend door een Belgische bemanning tussen 23 april 1942 en 20 december 1944;

58

• de Duitse slagkruiser Scharnhorst. Dit linieschip werd ingezet tijdens oorlogsmissies aan het begin van de vijandelijkheden; • Het schaalmodel van de Landing Craft Infantry (small) 525, een aanwinst voor de vitrinekast rond Commodore Georges Timmermans (1899-1969). Dit stuk is van de hand van een vrijwillige modelbouwer van de Vrienden van de sectie Marine, die eer brengt aan de deelname van de Commodore aan de Landing van Normandië op 6 juni 1944, in de sector van St-Aubin-sur-Mer (Juno Beach).

In 2009 kreeg het KLM heel wat giften. Zo was er de grote schenking van 13 schaalmodellen door dhr. Depreitere uit Kortrijk, met meer bepaald een geleischip, oceaan- en kustmijnenvegers, een escorteschip en het troepentransportschip “Kamina”. De collectie over de bezetting van onze kust werd aangevuld met een vat van 200 liter van de Kriegsmarine, geschonken door dhr. Biegel uit Berchem. In 2010 werd het Marinepatronium van de instelling aangevuld met een grote schenking van de familie Teugels. Ze bevatte 10 uniformdelen uit de periode 1942-1947, waaronder een koppel epauletten en een stel graden van een kapitein ter lange omvaart, een tropische helm (Brits model), een pet van een kapitein ter lange omvaart van de Belgische koopvaardij, met het insigne van de Compagnie Maritime Belge, een gala-uniform en een Britse decoratie: het “Distinguished Service Cross”, uitgereikt aan de kapitein op 1 april 1948. Deze onderscheiding is de derde hoogste militaire decoratie voor het personeel van de Navy, ter erkenning van “buitengewone moed in gevechten tegen de vijand”.

In 2009 kwam er een nieuw panorama met verschillende schepen, van de schoener “Louise-Marie” van de Koninklijke Marine tot het fregat “F930 Leopold I” van de Marinecomponent. Het panorama werd in de bestaande lijst opgehangen.

Activiteiten De Marineafdeling heeft samengewerkt met de vzw de Vrienden van de sectie Marine voor de organisatie van verschillende maritieme tentoonstellingen en activiteiten.

Denken we bijvoorbeeld aan de biënnale voor Marineschilders op het gelijkvloers van de Bordiauhal, van 5 februari tot 13 april 2009. De sectie werkte ook mee aan verschillende manifestaties: Oostende voor Anker, de open dagen van de zeemachtbasis in Zeebrugge en de Defensiedagen in Florennes. In 2010 nam de Marineafdeling ook deel aan de Fasten van de Marinekadetten (sectie Ittre op 1 en 21 mei, sectie Brussel op 26 juni) en aan de Brusselse Havenfeesten (23 mei 2010).

Zaal Antarctica In maart 2010 besliste het museum om een studie te starten rond de herinrichting van de ruimte gewijd aan de poolexpedities. Doel van deze studie is om de deelname van militairen aan deze avonturen, ontdekkingstochten en wetenschappelijke onderzoeken, wat beter in de verf te zetten. Daarvoor wordt al het materiaal en de documenten over de poolexpedities vanaf nu gecentraliseerd en beheerd door de sectie Marine. De werken en de inrichting van de “opgefriste” ruimte starten begin 2011.

Draagbare Vuurwapens De nieuwe Technische Zaal Op 21 januari 2008 heropende de Technische Zaal haar deuren, na een lange sluiting wegens renovatiewerkzaamheden. De zaal geeft een overzicht van de reglementaire bewapening van het Belgische leger in de 19de eeuw en is nu uitgerust met tekstpanelen, videobeelden en iconografisch materiaal. Zo wordt een heel technisch onderwerp wat toegankelijker voor de onvoorbereide bezoeker.

59

Studies / Inventarisatie / Competentiecentra

Conservatie

Ongeveer 74.000 voorwerpen zijn verspreid over verschillende collecties: blanke wapens, harnassen, oude wapens, vlaggen, uniformen, personeelskleding en -uitrusting, schilderijen en beeldhouwwerken, muziekinstrumenten, ordes en medailles, schaalmodellen en speelgoed.

De actieve conservatie


In 2008 mocht de dienst 288 aanwinsten optekenen, waarvan 94 medailles, 34 schilderijen en beeldhouwwerken en 93 objecten van na 1945. In 2009 ging het om 341 nieuwe stukken, vooral voorwerpen uit de periode 1918-1945 (131) en van na 1945 (115). In 2010 vulde het KLM zijn collecties nog wat aan met 314 nieuwe stukken, waaronder 106 medailles en 136 voorwerpen uit de periode 1918-1945. Het ging onder andere om:

60

• een bronzen borstbeeld van Adolf Hitler, door F. Lieberman, Duitsland, ca. 1930-1945; • tien panelen met de wapens van de ridders van het Gulden Vlies, kopieën uit de 19de eeuw door Alexandre Hannotiau; • een Frygische muts, Frankrijk, 1793; • Het museum mocht de collectie 14-18 aanvullen met enkele zeldzame stukken: een gesp voor een Pruisische riem (1916) en verschillende Belgische kaki beenwindsels (1915); • een zwarte uniformbroek van Oberstleutnant des Panzer Rudolf Swarzrock, Duitsland, 1944; • de kepie van maarschalk Herman Göring, Duitsland, ca. 1938-1940; • Ook opvallend is de linnen uniformvest van een Wehrmacht-officier (1942), een marine-uniform voor de matrosenobergefreiter (1943), de transmissiespecialist, een Amerikaans uniform van het HBTtype, ook wel Herringbone Twill genoemd (1944), met het insigne van infanteriedivisie Big Red One. • De collectie van na ‘45 wordt regelmatig aangevuld met schenkingen van de familieleden van Belgische militairen. Denken we bijvoorbeeld aan het gala-uniform van een Belgische Marinekapitein (1980) en verschillende uniformen van de Landmacht.

Nieuwe aanwinsten bij de draagbare vuurwapens De nieuwe wapenwet van 8 juni 2006 en de bijhorende uitvoeringsbesluiten leggen de collectie met draagbare vuurwapens geen windeieren. Al was er in 2008 een lichte terugval in het aantal ingeschreven wapens, toch krijgt het museum er nog heel wat binnen. De sectie besteedt daardoor heel wat tijd aan het identificeren van de wapens die ze sinds de nieuwe wet heeft gekregen. In 2010 wijdde de sectie een groot deel van haar tijd aan het inventariseren van de collectie met draagbare vuurwapens. Daarbij werden de gegevens uit de digitale inventaris getoetst aan de aanwezige collectiestukken, om hun juistheid en samenhang na te gaan. Alles bij elkaar kwamen in 2008 246 nieuwe stukken binnen. De afdeling verwierf die geweren en handwapens door schenkingen, uitwisseling, recuperatie en overname van het leger. In 2009 mocht het museum 600 nieuwe stukken registreren, dankzij de overname van de rijke collectie van het arsenaal van Rocourt en de recuperatie van een aantal wapens, meer bepaald via de Proefbank voor Vuurwapens in Luik. In 2010 ging het om nog eens 133 nieuwe stukken, door aankopen, schenkingen, uitwisselingen en de recuperatie van wapens via de Proefbank voor Vuurwapens in Luik.

Samenwerkingen Met de FOD Justitie en de Federale Politie: de titularis van de sectie neemt als expert deel aan de “Adviesraad voor wapens”; Met wapenschool Leon Mignon in Luik, die haar leerlingen stage laat lopen in het museum; Met het departement ABAL van de Koninklijke Militaire School rond de ballistiek van Belgische draagbare vuurwapens in de 19de eeuw.

Drie grote ethische principes gelden als leidraad: 1. duidelijkheid: het onderscheid tussen het gerestaureerde en het originele deel is zichtbaar door de verschillen in het afgeleverde stuk of het gebruikte materiaal;

2. omkeerbaarheid: het resultaat van de gebruikte technieken en materialen bij de restauratie kan ongedaan worden gemaakt bij een latere restauratie;

3. respect voor de originele creatie.

De panorama’s, schatten die moeilijk te bewaren zijn In het midden van de 19de eeuw werden panorama’s een heel populair middel om landschappen en historische gebeurtenissen te schetsen. Tegenwoordig zijn deze indrukwekkende kunstwerken eerder zeldzaam geworden, omdat ze zo moeilijk te conserveren zijn.

In maart 2010 werden de negen doeken op 4 nieuwe rollen gedraaid, twee doeken per koker. De uitgehaalde stukken werden in houten kisten gelegd en op pallets geplaatst.

Het Koninklijk Legermuseum bezit er drie: het Panorama van de Maas, het Panorama van de IJzer en het Panorama van Congo.

Wetenschappelijk onderzoek

Op 9 juni 2008 werden de drie panorama’s overgebracht van Brussel naar de legerbasis van Zutendaal, met de hulp van de logistieke dienst van Defensie.

Het IJzerpanorama Tijdens de zomermaanden werden de 9 doeken van ongeveer 14 op 14 meter uitgerold op de grond, die vooraf was bedekt met polyethyleen. Eind november kon het fotograferen dan beginnen. In januari 2009 werden de meest beschadigde stukken van de doeken weer in elkaar gepuzzeld. In februari werden de laatste 4 doeken volgens dezelfde methode gefotografeerd. Er werden in het totaal 700 foto’s genomen.

Op 17 september 2008 organiseerde het museum een eerste studiedag met leden van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) en enkele specialisten in monumentale schilderkunst. In maart 2009 was er dan het colloquium van de International Panorama Council (IPC), in samenwerking met het museum en het KIK. Er werden internationale topexperts bij de denkoefening betrokken en ervaringen uit het buitenland gedeeld. Aansluitend op de conferentie hield het KIK een voorstudie. In een eerste fase werd een stand van zaken opgemaakt, gekoppeld aan een analyse van stalen genomen op verschillende plekken.

61

Restauratie De ateliers Het onderhoud van grote delen van de KLM-collecties gebeurt op dit moment in acht verschillende ateliers.

Restauratieatelier voor schilderijen

Een fragment van het IJzerpanorama

Hoe ziet de toekomst eruit voor het panorama? Gezien het buitensporige kostenplaatje dat er aan de restauratie van een panorama hangt, zonder rekening te houden met de expositiekosten, gaat het Koninklijk Legermuseum op zoek naar moderne toepassingen die hun succes al hebben bewezen, zoals digitalisering. Zo zal het IJzerpanorama aan een nieuw leven kunnen beginnen in de nieuwe scenografie van de Zaal 14-18.


Passieve conservatie

62

Het museum wil een veilige, beschermende haven zijn voor de collecties die het bewaakt, of ze nu opgeslagen, tentoongesteld of in doorreis zijn. Bij conservatie draait alles rond stabiliteit; elke plotse schommeling in een parameter kan nefast zijn voor de voorwerpen. Een juiste temperatuur en vochtigheidsgraad zijn belangrijk. Daarom beschikt het Koninklijk Legermuseum al jaren over een heel netwerk met meetinstrumenten, die de temperatuurvariaties en schommelingen in de vochtigheidsgraad in de zalen voortdurend in het oog houden. Die gegevens worden vervolgens geanalyseerd en geïnterpreteerd door de bevoegde dienst. De dienst staat ook in voor alle reparaties.

Schilderijen en beeldhouwwerken Het Koninklijk Museum bewaart ongeveer 1.500 schilderijen en 1.100 beelden. Twee voltijdse restaurateurs staan in voor de conservatie en restauratie van die stukken. Ze worden daarbij soms bijgestaan door stagiairs. Het atelier behandelt ongeveer 50 schilderijen en een tiental beeldhouwwerken per jaar. Er gaan ook andere voorwerpen door de handen van de restaurateurs, zoals speelgoed, loden soldaatjes, porselein en kunstobjecten uit de loopgraven.

Metalen Het atelier voor metaalrestauratie is voortdurend bezig met het oppoetsen van de collectie wapens en harnassen. Het behandelde ook al schilden en helmen uit de Historische Zaal, tientallen blanke wapens (sabels en degens) en bajonetten, en enkele medailles en eretekens bestemd voor de tentoonstelling 175 jaar Leopoldsorde. Sinds 1 juli 2010 heeft het museum een specialiste in metaalrestauratie en -conservatie in dienst. Zij ziet heel nauwgezet toe op de werkmethodes en de praktijken die de verschillende restauratieateliers gebruiken.

Textiel Het restauratieatelier voor textiel heeft de restauratie gedaan van het binnenste van een Bourgondische stormhoed uit de 17de eeuw (een kleine helm). Ook het ceremonie-uniform van een ridder van de Orde van de Kousenband van Leopold II kreeg een opknapbeurt en werd uitgestald op een paspop, op maat gemaakt voor de tentoonstelling 175 jaar Leopoldsorde. Bij gebrek aan personeel moest het atelier in 2010 zijn activiteiten staken.

Hulp van externe restaurateurs Het museum doet ook een beroep op restaurateurs van buitenaf. Voor de restauratie van de harnassen bijvoorbeeld, gestart in 2007 en beëindigd in mei 2008, werd de beschrijving en de vervanging van de verschillende leersoorten toevertrouwd aan de vermaarde restaurateur Bob Smith, die al werkte voor de Royal Armouries van Londen en Leeds. De externe textielrestauratrice Maria Springael deed in 2009 de restauratie van 4 Russische vlaggen, die eind 2010 hun plek in de zaal Schatten van het Russische Keizerrijk weer innamen.

63

De reserves

Naar een Competentiecentrum voor het Militaire Erfgoed

De reserve met voorwerpen uit de 19de eeuw werd heringericht en heropend in de lente van 2008. De ruimte bevat een 800-tal stukken, waarvan een deel van koninklijke herkomst. In samenwerking met twee Duitse specialisten kon de inventarisering van de collectie blanke wapens, gestart in 2004, voortgezet worden.

De externe reserves: verhuizing Door plaatsgebrek in het Jubelpark moet het KLM een deel van zijn materieel en collecties in externe reserves bewaren. Die bevinden zich in Tervuren, Vissenaken en Kapellen.


Het personeel staat in voor de restauratie, het onderhoud en de opslag van de voertuigen. Het stelt ook stukken uit die collecties ter beschikking voor evenementen.

64

Vissenaken Het magazijn van Vissenaken wordt vooral gebruikt als externe opslagplaats voor de Luchtvaartafdeling. De minister van Defensie heeft echter beslist om dit oude militaire domein te verkopen. Alle collectiestukken zullen een nieuw plaatsje krijgen in het kwartier van Landen.

Tervuren

Kapellen

Het U-blok van de kazerne Panquin in Tervuren herbergt om en bij de 14.000 stukken van uniformen en uitrusting van na 1945. In juni 2008 moest het KLM een spoedinventaris houden, omdat een groot deel van de uniformen door een schimmel waren aangetast. Een 7.000-tal stukken werden gecontroleerd, de helft daarvan werd meteen gereinigd. De instelling kocht daarnaast speciale dozen en beschermhoezen, bestemd voor het transport. Vervolgens werden de uniformen naar een veilige plek overgebracht. In 2010 verhuisde de collectie met uniformen van na de Tweede Wereldoorlog naar het magazijn in Landen.

Dit magazijn, waar vooral pantservoertuigen te vinden zijn, opende zijn deuren voor het publiek op zondag 29 juni, 24 augustus en 21 september 2008. In 2009 moest de opslagplaats haar activiteiten op een lager pitje zetten, omdat ter plaatse asbest was aangetroffen. De plek is daardoor niet meer toegankelijk voor het publiek. De nadruk ligt nu op de deelname van de voertuigen aan evenementen en op het onderhoud ervan. Het is de bedoeling om het opgeslagen materieel en de voertuigen binnenkort te verhuizen.

Gezien hun aantal en grootte is er voor bepaalde pantsers en andere artillerie geen plaats binnen de muren van het Jubelpark. Het museum wil daarom een belangrijke rol spelen in het behoud van een beperkt aantal sites, ofwel omdat ze een mooi beeld geven van de evolutie van de Belgische strategische systemen, ofwel omdat ze getuigen over bijzondere gebeurtenissen uit de krijgsgeschiedenis van ons land. Ze mogen in die zin dan ook als interpretatiecentra beschouwd worden. Vanuit die veelvoudige roeping heeft het KLM de ambitie om een echt uitstalraam te zijn voor Defensie.

Het KLM groeit! Na de Dodengang in Diksmuide, de laatste nog overgebleven Belgische loopgravensite uit de Eerste Wereldoorlog, heeft het KLM in maart 2010 ook de Commandobunker van de Kemmelberg heringericht, een overblijfsel uit de Koude Oorlog. De bunker is nu een levendige en hedendaagse tentoonstellingsruimte. Daarna volgden ook nog de Bastogne Barracks en de McAuliffe-kelder, die mythische plek uit de Slag om de Ardennen (december 2010).

Het militaire erfgoed bewaren en opwaarderen Het KLM wordt al jarenlang gevraagd om historische sites die deel uitmaken van het erfgoed van Defensie of er nauw mee verbonden zijn, uit de nood te helpen. Zo schoot het KLM de volgende grote sites te hulp: • • • • •

het Nationaal Gedenkteken Fort van Breendonk; de Dodengang; het Fort van Eben-Emael; de Commandobunker van de Kemmelberg; en sinds kort ook Bastenaken.

Deze sites vormen een samenhangend geheel van herinneringsoorden, het is aan het KLM om ze uit te bouwen tot interpretatiecentra voor de verschillende periodes uit onze krijgsgeschiedenis. Het behoud en de opwaardering van het militaire erfgoed is een legitieme taak van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. In dat opzicht wil het onder andere een beperkt aantal grote historische militaire sites van Defensie beschermen en opwaarderen, om de verschillende periodes (voor 1914, 1914-1918, 19401945, Koude Oorlog) uit de Belgische krijgsgeschiedenis te illustreren, vooral bij jongeren.

Dodengang (Diksmuide)

Commandobunker (Kemmel)

Jubelpark KLM (Brussel)

Bastogne Barracks

65

Al 10.000 bezoekers in 2010!


Dodengang (Diksmuide)

66

De Commandobunker (Kemmel)

33 De hel voor de soldaten uit 1914-1918!

33 Dodengang

33 Herbeleef de Koude Oorlog!

33 De Commandobunker (Kemmel)

In 1914 voert het Belgische leger verschillende aanvallen uit om Duitse machinegeweren, geïnstalleerd op petroleumtanks op enkele honderden meters van de stellingen, te neutraliseren. De aanvallen eindigen echter keer op keer in een bloedbad. De soldaten besluiten daarop om in erbarmelijke omstandigheden loopgraven te maken in de dijk langs de IJzer, in de richting van de petroleumtanks. Elke dag opnieuw sneuvelen er verschillende soldaten in de sector, die al snel wordt omgedoopt tot “Dodengang”.

De bunker van de Kemmelberg werd gebouwd in het begin van de jaren vijftig en moest als zenuwcentrum dienen voor de luchtverdediging van vijf landen (België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Luxemburg en Nederland). Maar omdat de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) besloot om een geïntegreerd luchtafweersysteem te ontwikkelen, werd de site nooit voor zijn oorspronkelijke bestemming gebruikt.

Op deze uitzonderlijke site worden de laatste nog overgebleven Belgische loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog bewaard. Duizenden en duizenden soldaten voerden hier een gruwelijke uitputtingsslag, vaak tot aan het ultieme offer om onze vrijheden te verdedigen. De site omvat een museum dat de gevechten, het leven, het lijden en de dood van de soldaten schetst, een Panoramazaal en de loopgraven zelf, die op 100 meter van een Duitse bunker stoppen. De bunker zal een volledige scenografie krijgen, naar aanleiding van het eeuwfeest van de Grote Oorlog.

IJzerdijk 65, 8600 Diksmuide

Openingsdagen en -tijden: • Van 1 april tot 15 november: alle dagen van 10 uur tot 17 uur (laatste toegang om 16.30 u.) • Van 16 november tot 30 maart: dinsdag en vrijdag van 9.30 u. tot 16.00 u. (laatste toegang om 15.30 u.) • Gesloten van 25 december tot 1 januari

Duur van het bezoek: ongeveer anderhalf uur

Gratis toegang

Informatie en reservaties • Dodengang: 0032 51 50 53 44 • Dienst Toerisme Diksmuide (voor rondleidingen): 0032 51 51 91 46 of [email protected] • Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis: [email protected]

In de jaren zestig werd de bunker omgebouwd tot het hoofdkwartier van de Generale Staf van de Belgische strijdkrachten in geval van een conflict. Na de Koude Oorlog verloor de bunker zijn militair nut. Deze uiterst geheime site, perfect bewaard in zijn oorspronkelijke staat, getuigt van een halve eeuw spanningen tussen Oost en West. Aan de hand van foto’s, films, voorwerpen, uniformen en uitrusting wordt de bezoeker ondergedompeld in de sfeer van de Koude Oorlog.

Lettingstraat 64, 8950 Heuvelland

Openingsdagen en -tijden: • Dinsdag en zaterdag: van 10 u. tot 17 u. (laatste toegang om 16 u.) • Donderdag: enkel voor schoolgroepen, op afspraak • Gesloten van 25 december tot 1 januari Maximaal aantal bezoekers • 49 personen in de bunker - 25 personen per groep


Betalende toegang

Informatie en reservaties • VVV Heuvelland: 0032 57 45 04 55 of [email protected] • Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis: [email protected]

In 2010 mocht deze site bijna 10.000 kijklustigen ontvangen.

67

Een documentatiecentrum dat aan de verwachtingen van het publiek beantwoordt Het documentatiecentrum en zijn collecties (bibliotheek, foto’s, kaarten, tekeningen en prenten, archieven) tonen de krijgsgeschiedenis in de ruimste zin van het woord. De geschiedenis van de landen in oorlog, hun bevolking en hun legers komt er uitgebreid aan bod. Het Belgische militaire verleden van de 16de tot de 20ste eeuw krijgt er een centrale plaats. Het documentatiecentrum bevindt zich in de kelders van de Bordiauhal, daarnaast huisvest de Grote Hal ook technische afdelingen over de marine, het landmaterieel en de luchtvaart.

Bastogne Barracks 33 Een legendarische plek uit de Slag om de Ardennen


Op 16 december 1944 starten de Duitsers hun laatste grote offensief in het westen. Bastenaken is een strategisch doelwit, dat de Amerikanen tot elke prijs moeten verdedigen. Brigadier-Generaal Anthony McAuliffe, commandant ad interim van het 101ste Airborne, arriveert op 19 december 1944 met zijn mannen in Bastenaken. Hij trekt zijn hoofdkwartier op in de kazerne Onderluitenant Heintz. Op 22 december 1944 schrijft hij geschiedenis: als de Duitsers die de stad omsingelen de overgave eisen, antwoordt hij met een onverzettelijk “Nuts”. Zijn afwijzende en moedige repliek zou de Slag om de Ardennen in een beslissende plooi leggen.

68

Sinds december 2010 zijn de Bastogne Barracks een Interpretatiecentrum voor de Tweede Wereldoorlog. De site omvat de McAuliffe-kelder en verschillende tentoonstellingsruimtes. Het Centrum heeft ook een “Vehicle Restoration Center”, waar de pantsers van het Koninklijk Legermuseum een tweede leven krijgen.

33 Bastogne Barracks Quartier Slt Heintz, Rue de La Roche 40, 6600 Bastogne Openingsdagen en -tijden: • Van dinsdag tot zondag: enkel rondleidingen. Vertrek: 9 u., 10 u., 13 u. en 14 u. • Voor groepen van meer dan 20 personen: op afspraak

In 2008 en 2009 vonden 1600 lezers hun weg naar het centrum. In 2010 waren dat er 1452. Het aantal geregistreerde bezoekers is vergelijkbaar met het bezoekersaantal rond 2002, toen de Belgische archieven vanuit Moskou werden overgebracht. Die verhuizing kreeg heel wat media-aandacht en lokte veel extra bezoekers in 2003 en 2004.


Betere dienstverlening

Gratis toegang

Het documentatiecentrum streeft ernaar om zijn diensten vlotter toegankelijk te maken voor de bezoekers. Daarvoor werd de werking vereenvoudigd: eenvoudigere procedures voor inschrijving, het bestellen van boeken, archieven en foto’s, toegang tot originelen (kaarten en plannen, prenten en tekeningen, affiches), toezicht en onthaal van de bezoekers.

Informatie en reservaties: • Bastogne Barracks : 0032 61 24 21 24 of [email protected]

33 Openingstijden:

van 8.30 u. tot 12 u. en van 13 u. tot 16.30 u

entrale bibliotheek, afdeling Landmaterieel en C Luchtvaart: van dinsdag tot vrijdag

Afdeling Marine: enkel op dinsdag Anne Godfroid : T : 0032 2 737 78 79 F : 0032 2 737 78 02 [email protected]

Naast de hulp die verleend wordt in de leeszaal, krijgen de diensten heel vaak brieven, e-mails en telefoontjes met vragen. In 2010 waren dat er ongeveer 1500.

69

Aangroei van de collecties De catalogus van de bibliotheken dikt voortdurend aan: in 2008 kregen ze er meer dan 400 titels bij, in 2009 nog eens 750 publicaties, magazines en monografieën en in 2010 845 referenties. Het documentatiecentrum schaft bovendien papiertheaters aan, de voorlopers van de perspectiefzichten, op hun beurt de wegbereiders van de stereoscopische fotografie. Deze Italiaanse miniatuurtheaters over het militaire leven, van de hand van Martin Engelbrecht (1750), zijn interessante grafische werkjes, half speels, half educatief. Een ervan werd heel mooi in zijn oorspronkelijke staat gerestaureerd, met opeenvolgende verticale vlakken die een diepte-illusie creëren. Nog steeds binnen het domein van de grafische kunsten heeft het KLM een reeks prenten aangeschaft over de Russisch-Japanse oorlog. Deze drieluiken waren intrigerende stukjes propaganda voor het westerse publiek, dat meer vertrouwd was met volkse prenten

Navidoc, de schatkamer van de marine dan met de Japanse prentkunst, een oude techniek die hier in een hedendaagse context gebruikt werd. Voor de permanente tentoonstellingen die intern worden voorbereid gaat de dienst op zoek naar interessante en veelbetekenende archiefdocumenten, zoals het nummer van de Illustrierte Beobachter, dat foto’s toont uit 1936 van het concentratiekamp in Dachau die niets aan de verbeelding overlaten, of een uitgave van de Daily Express over de atoombom op Hiroshima in mei 1945. Bovendien wordt de collectie voortdurend aangevuld met kleine en grote giften. In de loop van tijdelijke tentoonstellingen die het museum organiseert, schenken particulieren ons vaak nieuwe stukken of zelfs hele verzamelingen. Zo kregen we tijdens de tentoonstelling over het Belgisch-Luxemburgs bataljon in Korea heel wat interessante foto’s en archiefstukken binnen.

De sectie Marine van het museum heeft de plannen van verschillende afgeschreven schepen, bewaard door de marinebasis van Zeebrugge, van vernietiging gered. Bepaalde van die plannen zijn van onschatbare waarde voor modelbouwers en restaurateurs. Navidoc staat in voor de beschrijving van deze zeldzame

stukken: 3.000 plannen werden zo geregistreerd, geanalyseerd op de relevantie van hun verdere conservatie, ingevoerd en aangepast aan de richtlijnen van het documentatiecentrum.

Het Prentenkabinet: naar een betere bewaring Deze afdeling herbergt meer dan 100.000 foto’s, 8.000 affiches, bankbiljetten, prenten, originele werken, archiefdocumenten en tal van andere stukken van uiteenlopende aard. De collectie grafische kunstwerken werd nauwgezet onder de loep genomen, om de preventieve conservatie ervan te kunnen verzekeren. Die studie mondde uit in aanbevelingen om de oorspronkelijke classificatie, niet gespaard door de tijd, te restaureren, om strenge

principes op het vlak van preventief onderhoud toe te passen bij de verdere beschrijving van de collectie, zodat ze niet beschadigd raakt, en om de collectie te zuiveren van elementen die deze principes van goed beheer zouden kunnen schaden, zodat ze ook voor andere reeksen gebruikt kunnen worden (foto’s, archiefdocumenten, etnologische reeksen,...).


Militaire personeelsdossiers

70

Het documentatiecentrum bewaart alle personeelsdossiers van soldaten en onderofficieren (geboren voor 01/01/1889) en de dossiers van officieren (geboren voor 01/01/1900). Naar het voorbeeld van de databank “Officieren”, die ongeveer 30.000 namen bevat, wordt er nu ook gewerkt aan een databank “Soldaten/ Onderofficieren”. Die moet op termijn de gegevens van 190.000 militairen (naam, voornaam, geboorteplaats en -datum, legernummer, eenheid) bevatten, inclusief verwijzingen naar bijhorende dossiers.

Het documentatiecentrum beheert bovendien een register met 200.000 fiches van “krijgsgevangenen”. Het register is samengesteld door het Centraal Comité voor Bijstand aan Belgische gevangen in Duitsland (dat in 1917 werd omgedoopt tot Belgische Middendienst voor de Krijgsgevangenen) en bewaart de sporen van alle krijgsgevangenen, dwangarbeiders en politieke gevangenen die tijdens de Eerste Wereldoorlog in Duitsland werden vastgezet of geïnterneerd. Op dit moment is ongeveer een achtste ingevoerd in een digitale databank, goed voor zo’n 27.000 records.

71

De glazen platen, kostbare getuigenissen over de Grote Oorlog Het documentatiecentrum bewaart een grote collectie fotografische glasplaten (positieven en negatieven van verschillende groottes, in collodium of gelatine-zilverbromide). Het leeuwendeel daarvan werd door de Fotografische Dienst van het Belgische Leger gemaakt tijdens de Eerste Wereldoorlog; ze geven een mooi beeld van het leven aan het front of achter de linies. In de loop der jaren is de collectie aangevuld met privéstukken over verschillende andere thema’s. De volledige collectie werd in 2007 geschat op 45.000 platen.


Sinds 2008 beschikt het documentatiecentrum over een atelier om de glasplaten te beschrijven. Het personeel kreeg een speciale opleiding van een expert in fotografische conservatie en beelddigitalisering. Het atelier is operationeel sinds 2009. Er werd een procedure uitgewerkt en een bewaarmethode gekozen. Ondertussen zijn al enkele kleine homogene verzamelingen beschreven, de meeste van particulieren, goed voor een duizendtal platen in variërende formaten.

72

De Televox-uitzending van november 2008, getiteld 90 jaar na de Eerste Wereldoorlog, zette deze collectie in de kijker. Dat leidde tot heel wat schenkingen van particulieren.

De digitalisering Het KLM bewaart een heel rijk en gevarieerd documentatiepatrimonium (100.000 foto’s, 2.600 loopgravenkaarten, 40.000 glasplaten, 1.500 tekeningen en aquarellen, 8.000 affiches, duizenden adviezen en berichten, enz.). In Peutie liggen nog kilometers filmrolletjes te wachten op een hypertechnische behandeling, in lastige omstandigheden. Deze documentatiebronnen, in beeld of verhaal, moeten worden ingebed in diezelfde dynamiek van opwaardering. Het KLM moet de onderzoekers de nodige middelen aanreiken om onze nationale krijgsgeschiedenis onder de loep te nemen of vergelijkende studies te voeren over de geschiedenis van een conflict. Om in dat ambitieuze opzet te slagen, gaat het KLM zijn documentatie digitaliseren, zodat deze minder bekende getuigenissen ten volle tot hun recht komen (documentaire beschrijving), toegankelijker worden voor het grote publiek (netwerkdatabank) en hun duurzaamheid gewaarborgd wordt (restauratie, herverpakking en zo weinig mogelijk handelingen).

Informatisering Op 31 december 2009 telde de centrale databank CollecPro 118.294 records (dat zijn er 3.974 meer dan in 2007). Er werden nieuwe fiches opgesteld en tal van gegevens gewijzigd of bijgewerkt. In 2008 werden 4.100 foto’s van voorwerpen toegevoegd, in 2009 waren dat er 7.541. Zo bevat de databank nu 20.071 foto’s. Er werden ook verschillende modules toegevoegd, zoals het beheer van fotoreproducties, de opvolging van bestellingen of het opstellen van statusrapporten voor bruikleen.

In 2008 kreeg het museum van de Koninklijke Militaire School de toestemming om een aantal extra servers in de beveiligde zone te installeren. Sinds november hebben de medewerkers webmail, zodat ze van op afstand hun e-mails kunnen lezen. Er wordt ook naarstig verder gewerkt aan de ontwikkeling van een virtuele inventariszaal, een project dat in 2007 werd gelanceerd. De dienst digitaliseerde 17 onderzoeksinstrumenten, met de bedoeling om ze in de toekomst online te plaatsen.

De dienst geeft ook kleine en grote werken voor korte tijd in bruikleen aan derden die ze tijdens hun tentoonstelling uitstallen. Bovendien begeleidt hij elk jaar verschillende stagiairs, wiens takenpakket vooral bestaat uit het inventariseren van de archieven en het voorbereiden van tijdelijke tentoonstellingen in de leeszaal.

73

Hoofdstuk

6

EEN MUSEUM DAT WERKT

Financiële balans

• • • •

De uitgaven

Financiële balans Personeel Veiligheid en logistiek Een museum dat beweegt: lopende projecten

2008

2010

In 2008 gaf de instelling 2.720.298 euro uit, verdeeld zoals hieronder aangegeven.

In 2010 gaf het museum 4.265.722,26 euro uit, een stijging van 21 % ten opzichte van het jaar daarvoor:

De personeelskosten zijn goed voor 16 % van de totale uitgaven. De werkingskosten bedragen 39 % van het totaal. De investeringen nemen 27 % van het totaal voor hun rekening, waarvan meer dan 67 % voor de aankoop van collectiestukken en boeken, het onderhoud van de collecties of het opzetten van nieuwe tentoonstellingen. En de uitgaven voor orde zijn 2,92 %.

De personeelskosten zijn goed voor 28 % van de totale uitgaven. Deze kosten omvatten het personeel dat door de dotatie van het museum wordt betaald. Het andere en grootste deel wordt door het budget van Defensie gedragen.

2009

De werkingskosten bedragen 50 % van het totaal. De investeringen nemen 22 % van het totaal voor hun rekening. En de uitgaven voor orde zijn heel gering, daarvoor werd niets in reserve geplaatst.

In 2009 gaf de instelling 3.511.327,52 euro uit, verdeeld zoals hieronder aangegeven. De personeelskosten zijn goed voor 9 % van de totale uitgaven. Deze kosten omvatten het personeel dat door de dotatie van het museum wordt betaald. Het andere en grootste deel wordt door het budget van Defensie gedragen. De werkingskosten bedragen 48 % van het totaal. De investeringen nemen 43 % van het totaal voor hun rekening. En de uitgaven voor orde zijn heel gering, daarvoor werd niets in reserve geplaatst.

Aanvulling van het Reservefonds

Investeringen

Personeel

Werkingskosten Aanvulling van het Reservefonds

Personeel

Investeringen

Werkingskosten

Personeel Werkingskosten Investeringen Aanvulling van het Reservefonds voor orde Totaal

2008 430. 174 € 1.068.847 € 741.704 € 479.573 € 2.720.298 €

2009 325.243,70 € 1.673.275,14 € 1.512.309,25 € 499,43 € 3.511.327,52 €

2010 1.181.391,98 € 2.100.960,67 € 949.088,52 € 34.281,09 € 4.265.722,26 €

75

Personeel

De ontvangsten 2008

2010

In 2008 kreeg de instelling 3.557.958 euro aan ontvangsten binnen, verdeeld zoals hieronder aangegeven:

In 2010 kreeg de instelling 3.519.447,55 euro aan ontvangsten binnen, een resultaat te vergelijken met het jaar ervoor.

De grafiek toont aan dat de dotatie 90,23 % van de ontvangsten vertegenwoordigt. De eigen inkomsten bedragen 5,56 % van het totaal.

De tabel toont aan dat de dotatie 96 % van de ontvangsten vertegenwoordigt. De eigen inkomsten goed zijn voor 4 % van de ontvangsten. De ontvangsten voor orde zijn gering.

2009

Personeelsbeheer Het Koninkijk Legermuseum heeft zowel burgers als militairen in dienst. Sinds 2009 staat een ambtenaar van klasse A in voor het beheer van het personeel.

Personeelscategorieën

In 2009 kreeg de instelling 3.568.431,06 euro aan ontvangsten binnen, verdeeld zoals hieronder aangegeven:

Burgerpersoneel

Vrouwen

20%

De grafiek toont aan dat de dotatie 95 % van de ontvangsten vertegenwoordigt. De eigen inkomsten bedragen 5 % van het totaal en komen vooral uit de activiteiten van de Educatieve Dienst en het verhuur van de zalen. De ontvangsten voor orde zijn gering.

Militair

40% Ontvangsten voor orde

Mannen

60%

Burgerpersoneel

80% Eigen inkomsten

Ontvangsten voor orde Dotatie Eigen inkomsten Wetenschappelijk personeel

14%


Dotatie

76

Officieren

13%

36%

A

42% Onderofficieren

D

27% Vrijwilligers

11% Dotatie Eigen Inkomsten Ontvangsten voor orde Totaal

2008 3.210.500 € 198.144 € 149.314 € 3.557.958 €

2009 3.373.000,00 € 194.446,63 € 948,43 € 3.568.431,06 €

2010 3.373.000,00 € 144.826,15 € 1.621,40 € 3,519,447.55 €

C

45%

11% B

Verdeling op graad

Militair personeel

77

Voortgezette opleidingen voor het personeel De voortgezette opleidingen voor het museumpersoneel, van alle niveaus en alle statuten, zijn een van de stokpaardjes van het museum. Personeel dat voortdurend opgeleid wordt, zal op elk moment efficiënt willen zijn. Vanuit diezelfde filosofie krijgen medewerkers de kans om deel te nemen aan colloquia, opleidingssessies en thematische opleidingen.

Het onthaal van stagiairs Het museum doet vaak een beroep op studenten cultuurmanagement, communicatie, geschiedenis of toerisme, die als stagiair aan de slag gaan bij de Educatieve Dienst of het documentatiecentrum. Ze doen een frisse wind waaien door het museum en groeien uit tot ambassadeurs van de instelling. Op die manier draagt het museum zijn kennis en knowhow over.

Veiligheid en logistiek Van 2008 tot 2010 begeleidde de Algemene Dienst Veiligheid, Onthaal en Evenementen 156 evenementen, georganiseerd door en ten voordele van het museum zelf of voor derden, zowel militaire als openbare instellingen. De dienst coördineerde daarnaast de deelname van het KLM aan externe evenementen, zoals de

Defensiedagen, de Marinedagen en de bijeenkomsten in Bergen en Ursel (met voornamelijk landmaterieel).

Een museum dat beweegt: lopende projecten Het Koninklijk Legermuseum mag dan wel een eeuweling zijn, het blijft in beweging. Sinds jaren werkt het aan zijn modernisering en de uitbreiding van verschillende tentoonstellingsruimtes.

Binnenkort komt er een nieuwe tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog!! Tussen 2008 en 2010 werkten een team van historici en de Dienst Projecten actief aan de 3de fase rond de Tweede Wereldoorlog. De nieuwe afdeling zal de thema’s België tijdens de bezetting, de bevrijding, de Holocaust en de oorlog in de Stille Oceaan behandelen. Ook verschillende andere ruimtes in het museum worden heringericht: het vierkante binnenplein voor de tanks, de arcaden, de hoofdingang. Daarnaast bestudeerde de Dienst Projecten, in overleg met de Educatieve Dienst, de mogelijkheid om een volledige ruimte voor scholen in te richten of educatieve modules te ontwikkelen, met permanente collecties

op kindermaat. De dienst coördineerde bovendien de renovatie van de Grote Hal en de restauratie van de zuidelijke vleugel. De Dienst Projecten leverde ook een bijdrage aan de inrichting van de nieuwe site rond de Koude Oorlog, de bunker van de Kemmelberg (productie van realistische poppen en advies voor de inrichting van de vitrinekasten).

Infrastructuur, logistiek, transport

Rapport d’activité 2008 • 2009 • 2010

Deze Algemene Dienst staat in voor de structurele werken in het museum (onderhoud, herstellingen...). In 2008-2009-2010 ging het om:

78

• demontage van de wanden en de elektrische installatie, en de schoonmaak van de Zaal Wapens en Harnassen, met het oog op de herinrichting; • een opknapbeurt voor de mezzanine van de Grote Hal; • waterdichtingswerken in de centrale reserve; • voorbereidende werkzaamheden voor verschillende tijdelijke tentoonstellingen; • controle van de daken en reiniging van de daklijsten;

• nazicht en vervanging van de brandblussers, in overleg met de firma Somati; • het opstellen van een aankoopdossier voor een hoogwerker; • beheer van het wagenpark en transportopdrachten.

De dienst verleent ook ondersteuning bij de opbouw van tentoonstellingen en de verschillende evenementen in het museum.

79

BIJLAGEN

COLOFON

Publicaties en lezingen van wetenschappelijke medewerkers 33 Ilse BOGAERTS

Publicaties

Een publicatie van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Verantwoordelijke uitgever

Foto’s

Dominique Hanson Jubelpark 3 1000 Brussel

KLM-MRA, Exelmans Graphics

Met bijdragen van Virginie Catrin, Jean-Charles Corliano, Piet De Gryse, Paul Dubrunfaut, Didier Giorgetti, Anne Godfroid, Dominique Hanson, Jean-Pierre Hausman, Dominique Henrard, Pascal Mathieu, Patrick Nefors, Oger Pochet, Etienne Reunis, Eric Roos, Sandrine Smets, Sarah Vander Sande, Christine Van Everbroeck, Pol Vanormelingen, Diane Vanthemsche, Sandra Verhulst, Piet Veldeman, Michel Weets

Druk Print House of Defense

Wettelijk depot 2010/0935/7

ISBN 2-87051-052-7

Rapport d’activité 2008 • 2009 • 2010

Coördinatie en eindredactie Marie-Hélène Billwatsch, Sven Soupart, Diane Vanthemsche

Vertaling Oneliner, Diane Vanthemsche

Opmaak

Twee geborduurde ambtsuniformen uit de collective van het Koninklijk Legermuseum te Brussel, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 71-90. De collectie uniformen en uitrusting: aanwinsten 2006-2007, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 213-218. L’influence des grands pays européens sur l’uniforme de la Marine belge, met Jean-Claude Lienart, in ICOMAM 50, Papers on arms and military history, Leeds, 2007, p. 277-291. Hermann Göring’s peaked cap, in, ICOMAM 4, 2010, p. 55-60.

Lezingen The Kepi, its origin and influences, Military and Textile Conference, Centre for Textile Research, Saxo Institute Det Humanistiske Fakultet KØbenhavns Universitet en Royal Danish Defence College, Kopenhagen, 19-22 mei 2008. Representations of Executioners in the Low Countries and Northern France in the Late Middle Ages (14th – late 16th century), congres van het ICOMAM, Leeds, Royal Armouries Museum, 25-28 oktober 2009.

De Belgische piloot aan het IJzerfront (1914-1918). Een studie van zijn uniform tussen theorie en werkelijkheid, met Kris Michiels, colloquium « Poor little Belgium La Petite Belgique dans la Grande Guerre : une icône, des images », Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix en Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, 25-27 november 2010, te verschijnen.

33 Piet DE GRYSE

Publicaties

Bij wijze van inleiding, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 9-15. Kwaliteitszorg, mijn gedacht!, met Reinoud Van Acker, Dries Van Den Broucke en Leon Smets, in Museumpeil 30, 2008, p. 4-8. Marte come musa. Monarchas y militares espanoles en el arte de los soglos XVI al XVIII’, met Natasja Peeters, in F. J. Galante Gomez (ed.), Caminos Legendarios, Los tercios y el Regimento soria en la Historia y la Cultura, Madrid, 2009, p. 204-217. L’aliénation dans les musées flamands, in L’inaliénabilité des collections de musées en question. Acten van het colloquium georganiseerd in het Koninklijk Museum van Mariemont, Mariemont, 2009, p. 57-69.

Lezingen Santa Catarina do Brasil and major Vlemincx: two Belgian 19th century adventures on Brazilian soil, congres van het ICOMAM, Making Strategies for a positive future, Rio de Janeiro, 24 augustus -1 september 2008. The history of the Yser Panorama after World war II, Inleiding tot het 18e International Panorama Conference, Koninklijk Legermuseum, 29 maart-1 april 2009, te verschijnen. « Welke toekomst voor onze Historische Zaal? », met Piet Veldeman, KULeuven, 18 mei 2009. New research on a stormpavese. Weapons and Warfare in Renaissance Europe 1400 -1700, congres van het ICOMAM, Leeds, Royal Armouries Museum, 25-28 oktober 2009. The Exercise of Arms by Jacques (Jacob) De Gheyn: a printed legend. Symposium L’arte dell’Incisione e l’Arte Militare al tempo di Raimondo Montecuccoli, Soprintendenza per i Beni Storici, Artistici es Etnoantropologici di Modena e Reggio Emilia, 26-27 september 2010.

33 Gregory DE SMET

Publicaties

Le Circuit européen de 1911, 2e deel, in Brussels Air Museum Magazine, n° 137, maart 2008, p. 2-8.

Exelmans Graphics 80

81

SNAFU Snatchers, Le 2nd Emergency Rescue Squadron en Nouvelle-Guinée, in Aéro-Journal n°4, juni 2008, p. 22-31. Florent Van Rolleghem, Squadron Leader du 109 Sqn Noli Me Tangere, in Avions, n°164, juli 2008, p. 66-71. Tarawa, in Ligne de front, n°11, juli 2008, p. 10-21. Raiders on the storm ! Le 2nd Raider Battalion débarque à Makin, in Ligne de front n°13, november 2008, p. 10-17. On l’appelait Le Pyker, Jean Offenberg, un « mec » de Bruxelles, in Aero-Journal, n°7, december 2008, p. 4-15.

33 Guy Deploige

Publicaties

De Orde van de Mexicaanse Arend, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 9-15.


De medaille van de Arabische veldtocht (1892-1894) en zijn naslag/ Kopie in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 2, 2008, p. 45-61.

82

Borstster van Grootofficier in de Orde van Leopold II (model Congo Vrijstaat), in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed, 2, 2008, p. 215-223.

33 Paul Dubrunfaut

Lezingen

La nouvelle loi sur les armes en Belgique, algemene vergadering

van de Compagnie nationale des experts en armes et munitions de France, Parijs, 9 juni 2008. Les armes à feu d’intérêt historique en vente Iibre en Belgique, meeting van het H.B.5.A. in Bisley, GrootBrittannië, 30 augustus 2008.

33 émilie GAILLARD

Publicatie

Se nourrir sur le front : la ration du soldat en produits d’origine animale, Hondse Oorlog! Dieren in de Grote Oorlog, 1914-1918, catalogus van de tentoonstelling, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Brussel, te verschijnen.

Lezing Le mimétisme des caméléons de la section de camouflage de l’Armée française (1915-1918), internationaal symposium “Camouflage in de schijnwerpers”, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Brussel, 13-15 oktober 2010, te verschijnen.

33 Anne Godfroid

Publicaties

Les femmes durant la Seconde Guerre mondiale, in Paul Aron, Jose Gotovitch, Chantal Kesteloot (dir.), Dictionnaire de la Seconde Guerre mondiale en Belgique, Brussel, éd. André Versailles, maart 2008, p. 185-188. Des méconnues de la recherche: les archives des polices en Belgique, in Lettre d’information de l’Association des Archivistes francophones de Belgique, n°4, maart 2008, p. 7-8. The problem of the current and semi-current records of the Belgian Ministry of Defence, in Mars & Janus. International Newsletter for Military Archives, n°12, 2008, p.

33 Pierre Lierneux

19-22. 14-18. Des plaques de verre racontent..., in 365 Images 1914-1918, Tielt, 2009, p. 1-8. Le Musée royal de l’Armée à Bruxelles, met P. Nefors, in Les Chemins de la Mémoire, n°190, januari 2009, p. 4. Une ‘furor belgica’ en Rhénanie occupée : réalité ou fantasme (1920-1930) in Fabrice Virgili et Raphaëlle Branche (dir.), Viols en temps de guerre, Payot, Parijs, 2011, p. 95-106.

Lezingen Les relations franco-belges à la lumière des incidents rhénans de 1923, 8e congres van het Association des Cercles francophones d’Histoire et d’Archéologie de Belgique, Namen, 30 augustus 2008, gepubliceerd in 2011. The problem of the current and semi-current records of the Belgian Ministry of Defence, ontmoeting van het Comité voor Militaire Archieven tijdens het XXXIVe Internationale Congres voor Militaire Geschiedenis, Triëst, 31 augustus 2008. Une fureur ‘belgica’ en réponse à la fureur ‘teutonica’? ou l’esprit de revanche des soldats belges stationnés en Rhénanie. Réalité ou fiction ?, internationaal colloquium « Les viols en temps de guerre : une histoire à écrire. », Institut historique allemand, Parijs, 11-12 mei 2009. Ballet diplomatique autour de la question rhénane ou comment la Belgique essaie d’accorder les violons franco-britanniques face aux incidents de 1923, colloquium « En toen zwegen de kanonnen», Brussel, 4 november 2008, gepubliceerd in 2010.

Publicaties The European Forum of Contemporary Conflicts at the Royal Museum of the Armed Forces and of Military History in Brussels, colloquium « The Powers of the Object: Showing World War 11 through Objects », Museum of Danish Resistance 1940-45 en Nationalmuseum, Kopenhagen, 6 november 2008. Paysage muséal belge et Métiers des musées : filières de formation professionnelle, inleidend seminarie voor het Trinationaal uitwisselingsprogramma voor jonge museumprofessionals, Stiftung Haus der Geschichte, Berlijn, 6 februari 2009 en Bonn, Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland, 7-8 februari 2011. Sur les traces des prisonniers de la Grande Guerre : de nouvelles sources à explorer au Musée royal de l’Armée et d’Histoire militaire, internationaal colloquium “La captivité de guerre au XXe siècle: des archives, des histoires, des mémoires”, Parijs, École militaire, 17-18 november 2011.

33 Griet Kockelkoren

Publicaties

Stoffig in de strijd. Conservatiebehandeling van een Belgische vlag van de korvet K193 ‘Buttercup’ (1941-1945), in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 234-239. How to Save a Fading Memory of Honour and Glory of the 19th Century, met Laurent Malo, in Challenges and Choices in a Changing World (The Universal Heritage of Arms and Military History) ICOMAM. Debatten van de 18e conferentie (2007), Wenen 2008, p. 99-112.

Verslag over P. Marchesani, Leopold Ier roi diplomate 1850-1865, Brussel, 2007, 109 p., in Museum Dynasticum, 2008-2. Verslag over E. Tripnaux, 18322007. L’origine de I’ordre de Leopold, Brussel, 2007, 258 p. in Museum Dynasticum, 2008-2. Verslag over Prins Charles-Joseph de Ligne, Mon Journal de la guerre de Sept Ans. Textes inédits introduits, établis et annotés par Jeroom Vercruysse et Bruno Colson, Parijs, Honore Champion, 552 p., in Nouvelles Annales Prince de Ligne, 2008-2. Reliques d’une vie de soldat sous l’Empire français : la tenue du capitaine Cardron (1786-1845), du 9e régiment d’Infanterie légère, met B. Coppens, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 2, 2008, p. 8-29. Onlineplaatsing op de site www.1789brabant.be van de bibliografie over de Brabantse Omwenteling, verschenen in C. A. De Clerck en P. Lierneux, JeanFrançois Vonck (1743-1792), gevolgd door een Bibliographie de la Révolution belgique, Brussel, Nouvelles Annales Prince de Ligne, 1992, p. 175-261, evenals een lijst met aanvullende werken en artikels voor de periode 1991-2007. L’uniforme militaire dans les PaysBas espagnols : mécanismes d’une naissance attendue, in Acta van het LVe congres van de Fédération des Cercles d’Archéologie et d’Histoire de Belgique, Namen, 2008, t. 1, 2008, p. 199-200 en t. 2, Namen, 2009. Les tenues des gradés et soldats congolais de l’Etat indépendant du

Congo à la veille de I’indépendance (1888-1960), met Ph. Jacquij, in Militaria Belgica, Brussel, 2009, p. 133-238. Histoire militaire du Congo : parcours dans les salles du Musée Royal de l’Armée et d’Histoire militaire, met Ph. Jacquij, in Militaria Belgica, Brussel, 2009, p. 11-33. La République des États Belgiques Unis (1789-1790), in Tradition, n°241, januari 2009, p. 5-10. Cartes postales du Musée Royal de l’Armée et d’Histoire militaire de Belgique. Les collections russes, in Shtchuk, Russisch bibliofiel tijdschrift, 2009. Un pan inconnu du port de la maille au XXe siècle. Les “tricots du soldat” en 1914-1918. Le cas de l’armée belge, in Internationaal Congres van ICOM-Costumes, AFET (Association française de l‘Etude du Textile), Troyes, 28-29 oktober 2009, 2010, p. 155-171. The Belgian Army 1914-1918, met Mevr. Ronald Pawly en Patrice Courcelle, Brussel, Osprey Publ., 2009, 48 p. Richard Brewer, général de compromis ou général-inventeur: le chef d’état-major de l’armée belge dans la tourmente des scandales aux fournitures, in Liber amicorum Francis Balace, Luik, 2009, p. 165-187. Comment reconnaître le service vétérinaire, in Dieren in de Grote Oorlog, Brussel, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, 2011, p. 7374, te verschijnen. « Lisolo na Bisu ». Notre Histoire. Onze Geschiedenis. Our History. Le soldat congolais 1885-1960. Met Ph. Jacquij en N. Peeters (dir.), Catalogus van de tentoonstelling in het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, 83

Brussel, 2010, 213 p. Namur, à l’heure allemande (19141918). Le quotidien des Namurois, met M.-C. Claes en A. Tixhon (dir.) Namen, Presses universitaires, 2010, p. 175-190.

Lezingen Les institutions muséales de Tunisie et de Belgique : comparaison de l’évolution de la législation et conservation et exposition des tapisseries en Belgique, internationaal congres van het Cercina Centrum voor studie over de MiddellandseZee-eilanden, Abassya, Kerkennah eilanden, Tunis, 7-8 mei 2009. Camouflage et uniformité : un difficile accouchement pour l’armée belge (1883-1915)”, internationaal symposium “Camouflage in de schijnwerpers”, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Brussel, 13-15 oktober 2010, te verschijnen. L’uniforme et la photographie de la Grande Guerre à Namur, colloquium « Poor Little Belgium La Petite Belgique dans la Grande Guerre : une icône, des images », Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix en Koninklijk Insituut voor het Kunstpatrimonium, 25-27 november 2010, te verschijnen.

33 Laurent Malo


Publicaties

84

La Salle Historique au Musée royal de l’Armée de Bruxelles: histoire et évolution (1923-2007), in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 51-69. How to save a Fading Memory of Honour and Glory of the 19th Century, met Griet Kockelkoren, in Challenges and Choices in a Changing World (The Universal Heritage of Arms and Military History) ICOMAM. Debatten van

de 18e conferentie (2007), Wenen 2008, p. 99-112

Les Chemins de la Mémoire, n° 190, januari 2009, p. 4.

33 Patrick Nefors

Hoofdstuk 2. De beulen en hun handlangers, in Mark Van Den Wijngaert, Patrick Nefors, Dimitri Roden, Tine Jorissen, Olivier Van Der Wilt, Beulen van Breendonk, Standaard Uitgeverij/WPG Uitgevers, Antwerpen, 2010, p.17-104.

Publicaties

Breendonk, in Paul Aron & José Gotovitch, Dictionnaire de la Seconde Guerre mondiale en Belgique. Brussel, 2008, p. 71-72. Camps de concentration (Belges dans les), in Paul Aron & José Gotovitch, Dictionnaire de la Seconde Guerre mondiale en Belgique. Brussel, 2008, p. 79-81. Réquisitions, in Paul Aron & José Gotovitch, Dictionnaire de la Seconde Guerre mondiale en Belgique. Brussel, 2008, p. 386-388. La collaboration industrielle en Belgique occupée, in Acta van het colloquium « Collaboration : nazification ? Le cas du Luxembourg à la lumière des situations française, belge et néerlandaise », Luxemburg, 2008, p. 393-413. Civilians and occupation: the Belgians in the maelstrom of total war 1940-1944. German policy and the reactions of Belgian elites and population. In Commissione Italiana di Storia Militare, XXXIV Congresso della Commissione Internazionale di Storia Militare. “Conflits militaires et populations civiles. Guerres totales, guerres limitées, guerres asymétriques. (Triëst, 31 augustus-5 september 2008), Deel I, Rome, 2009, p. 391-398. Koning Leopold III in het Grand Quartier Général (GQG) te Breendonk (10-17 mei 1940), in Radicalités, identités, patries : hommage au Professeur Francis Balace. Texten verzameld door Alain Colignon, Catherine Lanneau et Philippe Raxhon, Les Éditions de l’Université de Liège, 2009, p. 215-236. Le Musée royal de l’Armée à Bruxelles, met Anne Godfroid, in

En toen zwegen de kanonnen. Acta van het international colloquium georganiseerd door het Algemeen Rijksarchief en het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis (Brussel, 3-6 november 2008. Teksten verzameld door Pierre-Alain Tallier en Patrick Nefors. Algemeen Rijksarchief, Studies over de Eerste Wereldoorlog, 18, Brussel, 2010, 631 p. LEVY, Paul. in “ Nouvelle Biographie nationale”, deel 10, Brussel. Koninklijke Academie van België, 2010, p. 273-276.

Lezingen Das Königliche Armeemuseum in Brussel : Geschichte, Gegenwart und Zukunft, Heeresgeschichtliches Museum, Wenen, 26-27 mei 2008. Quand les fils de novembre nous reviennent en mai : de herinnering aan « 14-18 » als gedragsbepalende factor tijdens de tweede Duitse bezetting van Belgie, colloquium « En toen zwegen de kanonnen», Brussel, 6 november 2008, gepubliceerd in 2010, p. 569-589.

33 Natasja Peeters

Publicaties

Een wachtkamer met Brabantse pattriotten van Johan Hermann Faber (1787), in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 196-205.

Een portret van Pierre Jean-Baptiste le Roy (1775-1862) in het Koninklijk Legermuseum, met Sandrine Smets, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 40-49. Een pastelportret van Pierre-Joseph de Marneffe (1760-1830) in het Koninklijk Legermuseum, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 206-211. De Brabançonne, een vroeg twintigste-eeuws bronzen beeldje van Charles Samuel in het Koninklijk Legermuseum, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007 , p. 92-111. Pierre Jean-Baptiste Le Roy, témoin impartial ? Le fonds « Le Roy » dans les collections du Musée royal de l’Armée à Bruxelles, met S. Smets, in J. Toussaint (ed.), Acta van het colloquium Autour de Bayar/Le Roy, Musée provincial des arts anciens du Namurois, Namen, 2008, p. 291-302. Losing it all? Reflections on a disposal policy for the Royal Military Museum of Brussels, in Challenges and Choices in a Changing World (The Universal Heritage of Arms and Military History) ICOMAM. Acta van het 18de colloquium, 2007, Wenen 2008, p. 209-214. Invisible hands? The role and status of the Painter’s Journeyman in the Low Countries c. 1450-C. 1650, Leuven 2007, Rijksuniversiteit, 23-24 mei 2003, verschenen begin 2008. Painters’ workshops and assistants in Netherlandish imagery (mid-fifteenth to early seveneenth century), idem, p. 51-65.

Artists of the twilight zone, Some introductory remarks on journeymen in Painter’s workshops in the Southern Netherlands C. 1540-C. 1650, met J. Dambruyne, idem, p. 9-24.

Saving Belgium’s national heritage: The Yser panorama by Alfred Bastien (1920/1) in the Royal Military Museum, Brussels, ICOMAM Magazine, n° 2, april 2009, p. 30-32.

Assistants in artists’ workshops in the Southern Netherlands (fifteenth and sixteenth centuries). Overview of the archive sources, met M.P.J. Martens, idem, p. 33-49.

The guild of Saint Luke and the painter’s profession in Antwerp between c. 1560 and 1585: some social and economic insights, Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek, Envisioning the artist in the Early Modern Netherlands, 51, 2009, p. 136-163.

Painters pencells move not without that musicke. Prices of Southern Netherlandish painted altarpieces between 1585 and 1650, in A. Tummers en K. Jonckheere (ed.), Art Market and connoisseurship, A closer look at paintings by Rembrandt, Rubens and their contemporaries, Amsterdam 2008, p. 97-124. (Colloquium, The Art market and connoisseurship in the Dutch Golden Age, Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Onderzoekschool Kunstgeschiedenis (OSK) en Instituut voor Cultuur en geschiedenis, UvA, en Amsterdams centrum voor de Studie van de Gouden Eeuw, 4 november 2005. Den ‘Quaden tyt’? The career of the young Antwerp artist Ambrosius Francken before 1585, in: Oud Holland 2/3, 2008, p. 99-116. Hoofdredacteur van het Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007 en 2, 2008. Marte come musa. Monarchas y militares espanoles en el arte de los soglos XVI al XVIII, met Piet De Gryse, in : F. J. Galante Gomez (ed.), Caminos Legendarios, Los tercios y el Regimento soria en la Historia y la Cultura, Madrid 2009, p. 204-217. Redactie van de debatten van het 18e congres van het International Panorama Council, i.s.m. P. Deicher, te verschijnen.

Resilience and enterprise: the Francken-brothers in the years between the Iconoclasm and the Spanish Fury (1566-1576), in H. Verougstraete en C. Janssens de Bisthoven, The quest for the original, Underdrawing and technology in painting symposium XVI, Brugge 21-23 september 2006, Leuven 2009, p. 87-93. Drie catalogusinlassingen, in R. Fabri en N. van Hout (ed.), Reünie, Van Quinten Metsijs tot Peter Paul Rubens, meesterwerken uit het Koninklijk Museum terug in de kathedraal, Antwerpen 2009, p. 116-125 ; 126-133 ; 175-177. Van muis tot olifant: mascottedieren tijdens de Eerste Wereldoorlog, in “Dieren in de Grote Oorlog”, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, te verschijnen.Een ontwapenende aanwezigheid. Gezelschapsdieren in de Eerste Wereldoorlog in en achter de frontlinie, idem. De Franckens in Herentals. Het schildersgeslacht Francken in de Sint-Waldetrudiskerk te Herentals, met J. Cools, Herentals, 2010.

Lezingen Connecting people. The activities of the Antwerp painter Hieronymus Francken, and other Floris disciples, in Paris after 1566, The artistic exchanges between the Low Countries 85

and France, 1482-1814, Rijsel, Universite Lille 3 en C.N.R.5., 28-30 mei 2008, gepubliceerd in 2010. Whose war is it anyway, Justifying war, Propaganda, politics and war in the Modern Age, congres Canterbury, University of Kent, 8-10 juli 2008. Face au portrait militaire, conventions et renouveau d’un genre de Waterloo à I’Yser, Association des cercles francophones d’histoire et d’archéologie de Belgique, 8e congres, Namen, met Sandrine Smets, 29 augustus 2008. Les trois panoramas d’Alfred Bastien conservés au Musée royal de l’Armée et d’Histoire militaire : données iconographiques, étude et mesures de conservation, met Sandrine Smets, bezoek-lezing, 18de International Panorama Conference, Brussel en Zutendaal, 29-30 maart 2009.


Emulating the anatomy of Punishment: the uses and adaptations of a classical topos by Michiel Coxcie, Frans Floris, and their contemporaries around 1550, in congres Artistic relations between Italy and the Netherlands (16th17th centuries), State of the art and perspectives, Fondation de la Recherche Scientifique FWO-FRS/ Academia Belgica/ Fondation Princesse Marie-José, Koninklijke Academie van België, Brussel, 2425 april 2009, te verschijnen. A l’image de Mars ? Le portrait militaire belge de 1830 à 1848 au Musée royal de l’Armée et d’Histoire militaire à Bruxelles, congres : « Guerre et guerriers dans l’iconographie et les arts plastiques XVe-XXe siècles », Université de Nice Sophia Antipolis/ Centre des recherches méditerranéennes, 1921 november 2009, gepubliceerd in 2011. From Nicolaas to Constantijn. The Francken family and their artistic 86

heritage in the sixteenth and seventeenth centuries, in symposium: ‘Family Ties’, Katholieke Universiteit Leuven, 10-11 december 2009, te verschijnen. … la maestra del far’ muscoli & scorci naturali. Sculpture, scorci and symplegma in the art of Frans Floris (1519/20-1570), congres Crossing Boundaries, Historians of Netherlandish Art, Amsterdam, 27-29 mei 2010. The spirit of War: the military portrait around 1850 in the Royal Museum of the Armed Forces and Military History, met Piet Veldeman, congres ICOMAM, Dublin, 14-16 juni 2010. La guerre en 360°. Le panorama de l’Yser d’Alfred Bastien au Musée royal de l’Armée et de l’Histoire militaire, met S. Smets, internationaal colloquium “Poor little Belgium, La petite Belgique dans la Grande Guerre. Une icône, des images”, Namen, Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix, Faculté de Philosophie et Lettres, 24-27 november 2010. L’unité dans la diversité. Les pièces d’autel peintes des corporations dans la cathédrale d’Anvers vers 1600, Machinæ spirituales : les retables baroques dans les PaysBas méridionaux. Mise en contexte européen et contribution à une histoire du sentiment religieux au 8de siècle, Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel, 18 november 2010, te verschijnen.

33 Sandrine Smets

Publicaties

Pierre Jean-Baptiste Le Roy, témoin impartial ? Le fonds Le Roy dans les collections du Musée royal de l’Armée », met Natasja Peeters, in Acta van het colloquium “Autour de Bayar/Le Roy”, Namen, 11-12 december 2006, Namen, Musée provincial des Arts anciens du Namurois, 2008, p. 291-302. Le monument de la Reconnaissance britannique à la nation belge de Charles Sargeant Jagger : un langage artistique puissant au service de la mémoire, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, Brussel, KLM, 2008, p. 112-131. Een portret van Pierre JeanBaptiste Le Roy (1775-1862) in het Koninklijk Legermuseum, met Natasja Peeters, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, Brussel, KLM, 2008, p. 40-49.

cercles francophones d’histoire et d’archéologie de Belgique, 8e congres, Namen, 29 augustus 2008. Les trois panoramas d’Alfred Bastien conservés au Musée royal de l’Armée et d’Histoire militaire : données iconographiques, étude et mesures de conservation », met Natasja Peeters, bezoek-lezing, 18e International Panorama Conference in Brussel en Zutendaal, 29-30 maart 2009. Colloquium “Les peintres dans la Grande Guerre”, Verdun, Conseil général de la Meuse/Centre mondial de la Paix, 19 juni 2010. Des ouvrages artificiels pour tromper l’ennemi. La création et l’organisation de la section de camouflage de l’armée belge pendant la Première Guerre mondiale, internationaal symposium “Camouflage in de schijnwerpers”, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Brussel, 13-15 oktober 2010, te verschijnen.

Paysage de ruines ou ruine du patrimoine. Topos de la vision apocalyptique des artistes belges et français de la Grande Guerre, in Cahiers de l’IRHIS n° 7 - La France et la Belgique occupées (19141918) : regards croisés, Rijsel, 2009, p 46-57.

La guerre vue à 360°: le Panorama de la bataille de l’Yser d’Alfred Bastien au Musée royal de l’Armée et d’Histoire militaire à Bruxelles, met Natasja Peeters, colloquium “Poor Little Belgium. La petite Belgique dans la Grande Guerre. Une icône, des images”, Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix en Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Namen, 25-27 november 2010, te verschijnen.

Lezingen

33 Pat Van Hoorebeke

How paintings justify war. Belgian artists facing the Great War », internationale conferentie Justifying War. Propaganda, Politics and War in the Modern Age, Canterbury, Groot-Brittannië, University of Kent, 9 juli 2008. Face au portrait militaire, conventions et renouveau d’un genre de Waterloo à I’Yser, met Natasja Peeters, congres Association des

Publicatie

Vier belangrijke Belgische borststerren: enkele faleristische aanwinsten van het Koninklijk Legermuseum van 2004 tot 2007, in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 1, 2007, p. 220-233.

33 Piet Veldeman

Publicaties

Biografische index op het belangenblad van de burgerwacht in Belgie, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, in Le FrancTireur, Brussel, 2008, 218 p. Uit goede bron. Leuven ontvangt!, in Salsa! Nieuwsbrief van de Vrienden van het Leuvens Stadsarchief, 4, 2008, 2. Het stadsbestuur op handtekeningenjacht, in: Salsa! doc. Nieuwsbrief van de Vrienden van het Leuvens Stadsarchief, 4, 2008, 2. Statement XX: NHM op een Kruispunt! Een pleidooi voor inhoud van twintig jonge academici, Amsterdam: Stichting Historisch Platform, 2008. Een ‘réduit national’ voor erfgoed inzake de Antwerpse forten?, in Fortengordels Nu! Actuele omgang met forten, gordels en verdedigingslinies. Acta van het colloquium, Antwerpen, 25-26 september 2009, Antwerpen, 2010, p. 106-117. La garde civique est morte! Ni fleurs ni couronnes. De reorganisatie van de openbare macht in de marge van de grondwetsherziening van 1921, in P.-A. Tallier & P. Nefors, En toen zwegen de kanonnen. Acta van het internationale colloquium georganiseerd door het Algemeen Rijksarchief van België en het Koninklijk Legermuseum, Brussel, 3-6 november 2008, Brussel, 2010, p. 181-210 (Studies over de Eerste Wereldoorlog, n° 18).

Lezingen Over vuilblekken en rioolbladen... Een verkenningstocht langs de Leuvense persgeschiedenis van de 19de eeuw, Leuven, Tweebronnen, 26 juni 2008.

La garde civique est morte ! De reorganisatie van de openbare macht in de marge van de grondwetsherziening van 1921, colloquium “En toen zwegen de kanonnen”, georganiseerd door het Koninklijk Legermuseum en het Algemeen Rijksarchief, 3-6 november 2008. De oorlog herdacht! 1914 -Leuven -1928, Leuven, Stadhuis, november 2008 Welke toekomst voor onze Historische Zaal?, met Piet De Gryse, KULeuven, 18 mei 2009. De Forten in het Koninklijk Legermuseum - het Koninklijk Legermuseum in de Forten?, in colloquium Fortengordels nu!, Provincie Antwerpen, 25-26 september 2009 (gepubliceerd). Onderzoek naar het uniform van de burgerwacht: Triomphe des Trois-François! Genese en evolutie van het laatste uniformmodel van de infanterie van de burgerwacht (1881-1914). The spirit of War: the military portrait around 1850 in the Royal Museum of the Armed Forces and Military History, met Natasja Peeters, internationaal colloquium ICOMAM, Dublin, 14-16 juni 2010. The instinct of War. Iconography and History of officers and Civic Guards in the Collection of the Royal Museum of the Army and of Military History in Brussels’, met Natasja Peeters, internationaal colloquium ICOMAM, Dublin, 14-16 juni 2010. Reservetroepen of operetteleger? Geschiedenis van de burgerwacht in België (1831-1914), lezing voor de leden van de Studiekring voor Faleristiek, Brussel, 28 augustus 2010.

87

Een leger van lotgenoten? Militieloting en lotelingen in België (1830-1909)”, lezing voor de leden van de Haachtse Geschied- en Oudheidkundige Kring (HAGOK), Wakkerzeel, 8 oktober 2010.

At War against Prejudice, The Education Departement of the Royal Military Museum in Brussels, met Sandra Verhulst en Sandrine Place, colloquium ICOMAM, Dublin, juni 2010.

Gloire à nos vaillants soldats. Beeldvorming rond het Belgisch legeruniform als exponent van de symbolische strijd van een verontwaardigde natie (1914-1915)’, colloquium “Poor little Belgium. La petite Belgique dans la Grande Guerre : une icône, des images”, Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix en Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Namen, 25-27 november 2010.

33 Sandrine Place

33 Jan Van der Fraenen

Publicaties

Voor den kop geschoten, Executies van Belgische spionnen door de Duitse bezetter (1914-1918), Roeselare - Roularta Books, 2009, 480 p. TOPGEHEIM! De Commandobunker in de Kemmelberg, Een geheime Koude Oorlogsbunker krijgt een nieuwe bestemming’, in Erfwoord, n° 54, mei-juni-juli 2009, p. 30-33.

33 Christine Van Everbroeck


Lezingen

88

De Belgische soldaat van 1918 en het trauma van de oorlog, colloquium van Zonnebeke, 26 april 2008. Le retour des soldats belges ayant subi un syndrome post-traumatique, tijdens het colloquium « En toen zwegen de kanonnen », Brussel, 5 november 2008. Les névroses de guerre dans l’armée belge en 1914-1918, Musée de Mariemont, 3 mei 2009.

Publicatie

Le jeu familial, une découverte ludique des collections du Musée royal de l’Armée et d’Histoire militaire in Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de studie van het militaire erfgoed 2, 2008, p. 183-195.

Lezingen Le Musée et le public extrascolaire: voorstelling van een spelparcours gevolgd door een atelier, met Sandra Verhulst, Wiels, 11 mei 2009. At War against Prejudice, The Education Departement of the Royal Military Museum in Brussels, met Sandra Verhulst en Christine Van Everbroeck, colloquium ICOMAM, Dublin, juni 2010.

33 Sandra Verhulst

Lezing

Le Musée et le public extrascolaire, voorstelling van een spelparcours gevolgd door een atelier, met Sandrine Place, Wiels, 11 mei 2009

Activiteitenverslag. Een museum dat leeft, beweegt en groeit!

Recommend Documents