Acties, oplossingen en experimenten voor een schonere en betere mobiliteit in Gent. Resultaten van vier jaar CIVITAS ( )

Cleaner and better transport in cities

Acties, oplossingen en experimenten voor een schonere en betere mobiliteit in Gent Resultaten van vier jaar CIVITAS (2008-2012)

“Het Civitas project is een project waar we als stad absoluut trots op zijn. Op verschillende domeinen en op korte termijn is er enorm veel verwezenlijkt. Ook de samenwerking met onze partnersteden gaf veel voldoening. Onze Gentse participatiecultuur was bijvoorbeeld een echte inspiratiebron voor Porto, Brno en Ljubljana”. BURGEMEESTER DANIEL TERMONT

OVER CIVITAS HET FINANCIELE PLAATJE RESULTATEN VAN VIER JAAR CIVITAS 1 FIETSEN EN VOETGANGERS 2 AUTO’S EN VRACHTVERVOER 3 OPENBAAR VERVOER 4 KIEZEN VOOR HET JUISTE VERVOERSMIDDEL 5 SCHONER RIJDEN 2009: CIVITAS PRIJS VOOR ALGEMENE MOBILITEIT IN GENT

2011: CIVITAS PRIJS VOOR PUBLIEKE PARTICIPATIE

6 FEITEN EN CIJFERS

4 6 7 8 12 15 18 24 28

ACHT PARTNERS WERKTEN SAMEN AAN HET CIVITAS PROJECT 3

OVER CIVITAS OVER CIVITAS Civitas is een Europees project dat steden helpt met hun plannen rond een schonere en betere mobiliteit. Gent is tot nu toe de eerste en enige Belgische stad die aan dit programma heeft deelgenomen. In 2008 startte het consortium Civitas ELAN. Samen met haar zeven partners werkte Gent aan 23 verschillende maatregelen. Daarvoor kreeg Gent 4,4 miljoen euro subsidie.

DE CIVITAS CORRIDOR: VAN THE LOOP TOT DE KORENMARKT

GENT, PARTNER MET VIER ANDERE EUROPESE STEDEN Een Civitas project doe je niet in je eentje. Naast Gent stapten nog vier steden in het project: Ljubljana (Slovenië), Porto (Portugal), Zagreb (Kroatië) en Brno (Tsjechië). Gent was binnen dit stedenconsortium een ‘leidende stad’, samen met Ljubljana en Zagreb. De andere steden waren ‘lerende steden’. Het project van de vijf steden samen heette CIVITAS ELAN.

GEEN PLATGETREDEN PADEN Volgens de Civitas filosofie zijn deelnemende steden ‘levende laboratoria’. De maatregelen die een stad zichzelf oplegt, moeten innovatief en duurzaam zijn. Ook Gent probeerde heel wat nieuwe zaken uit, de meeste met succes. Initiatieven zoals de fietstrommels, de fietsstraat of het managen van het verkeer tijdens evenementen, .. zagen het licht.

ACHT GENTSE PARTNERS WERKEN SAMEN AAN EEN SCHONERE STAD Gent werkte samen met zeven andere partners aan het Civitas project. Veertien maatregelen zijn uitgewerkt door diensten van de Stad Gent, de andere negen door de Gentse partners: De Lijn, Max Mobiel, StudentENmobiliteit, cambio, Universiteit Gent, Digipolis en het Agentschap Wegen en Verkeer. Het Mobiliteitsbedrijf van de Stad Gent nam op stadsniveau de coördinatierol op zich en volgde nauwgezet de voortgang van alle initiatieven.

DE CIVITAS CORRIDOR Civitas werkt steeds met een duidelijk afgebakend stadsdeel om beter en gerichter te werken en nadien te evalueren. De Civitas corridor in Gent liep van The Loop over het station Gent-Sint-Pieters tot aan de Korenmarkt.

4

5

HET FINANCIELE PLAATJE Voor alle uitgevoerde maatregelen besteedde Gent 11,9 miljoen euro. Europa subsidieerde hiervan 4,4 miljoen euro.

IN MILJOEN EURO

SUBSIDIES CIVITAS ELAN

5,5

RESULTATEN VAN VIER JAAR CIVITAS

4,4

LJUBLJANA GENT

3

ZAGREB

2,3

PORTO 1,2

BRNO

1,1

MANAGEMENT EN COÖRDINATIE

SUBSIDIES CIVITAS GENT

IN EURO

IN MILJOEN EURO

4.4

660.000

STAD GENT DE LIJN MAX MOBIEL CAMBIO UGENT DIGIPOLIS AWV STUDENTENMOBILITEIT

6

203.000

188.000

131.000 89.000

62.000 9.000

7

1 VOETGANGERS EN FIETSERS

Te voet, een goede keuze Te voet gaan was lange tijd een onderbelicht thema. Civitas heeft een aantal zaken verwezenlijkt om het ‘stappen’ beter onder de aandacht te brengen. > Er is een link gemaakt met het Trottoir Actie Plan (TAP). Door middel van een grootschalige enquête hebben 200 mensen een bijdrage geleverd bij het opstellen van de lijst met verbeterpunten. Alle aanpassingswerken aan trottoirs zullen eind 2013 klaar zijn. > Het voetgangersgebied krijgt in de toekomst camerabewaking. De eerste testcamera’s zijn in het voorjaar van 2012 geïnstalleerd.

DE VOETGANGERSKAART

Digitale toepassingen voor de Gentse fietser

In Gent bestaat sinds lang een algemeen stadsplan en een fietserskaart. Civitas bedacht een voetgangerskaart, waar de afstanden niet in kilometers, maar in wandelminuten worden aangeduid. De kaart is zeer gegeerd en ondertussen aan een tweede herdruk toe.

In 2010 lanceerde het Mobiliteitsbedrijf een digitale fietsrouteplanner waarmee de Gentse fietser de beste en veiligste fietsroutes kan uitstippelen, zelfs zonder kasseien en tramsporen.

DE TOEKOMST? > De ontwikkeling van een digitale applicatie waarop wandeltijden worden weergegeven staat op de planning. Dit geeft het voordeel dat aanwijzingen voor slechtzienden of rolstoelgebruikers beter aangeduid kunnen worden. > De camerabewaking van het voetgangersgebied zal in de loop van 2013 operationeel zijn.

slim op

Deze routeplanner vond een stek op de nieuwe website, www.gentfietst.be. Een Gentfietst Facebook fanpagina maakt het digitale plaatje compleet. Een on- en offline promotiecampagne zette zowel de routeplanner als de website in de kijker. Fietszadelhoesjes met de slogan ‘ik zit ook op Gentfietst. be’ dienden als ideale communicatiedrager. Ook bij bedrijven, scholen en evenementen werd promotie gemaakt.

weg

STAD VAN MIJN VOETEN! In 2010 werd een fotowedstrijd “Gent, stad van mijn voeten” gehouden. De drie winnende foto’s werden door een professionele jury verkozen.

HET CIJFER > ± 2000 berekende fietsroutes per maand via de routeplanner > www.gentfietst.be heeft ± 5000 bezoekers per maand (sept. 2012).

DE TOEKOMST?

> Om mensen nog meer aan het stappen te zetten, is herhaaldelijke promotie voor stappen en wandelen nodig. > Digitale applicaties zijn wenselijk ter aanvulling van de gedrukte kaarten. > Het continu verbeteren van de veiligheid en kwaliteit van voetpaden is een must. > Een goede samenwerking met de politie om het verkeer in het voetgangersgebied op te volgen is nodig.

> De ontwikkeling van een app voor zowel website als routeplanner. > Opmerkingen van gebruikers worden steevast gescreend. Zo blijft de routeplanner up-to-date. > Onderhandelen met Google om de (veilige en aangename) fietsroutes in hun kaarten te integreren.

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent, Gebiedsgerichte Werking, Dienst Wegen, Bruggen en Waterlopen

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent en Digipolis

OM TE ONTHOUDEN

8

9

Anti-diefstal acties voor studentenfietsen StudentENmobilteit (S&M) vzw verhuurt jaarlijks 6000 fietsen aan Hogeschool- en UGent studenten. Per jaar worden gemiddeld 320 fietsen gestolen. Civitas zette een aantal maatregelen in gang om fietsdiefstal tegen te gaan.

Gent gaat voortdurend op zoek naar alternatieven om het fietsparkeren in goede banen te leiden. Civitas onderzocht twee oplossingen.

S&M ontwikkelde een uniek frame voor de studentenfietsen. De schuine kant van elk frame heeft een 4,5 cm hoog serienummer. Voor een potentiële dief is het wegvijlen van dit nummer een serieuze hindernis. Alle huurfietsen zijn ook uitgerust met een onzichtbare chip. Daarin staan de gegevens van zowel fiets als huurder. Zo kunnen fietsbewakers, uitgerust met een mobiele pc, bij straatcontroles gemakkelijk nagaan of de fiets al dan niet is gestolen. Hierdoor worden er nu al 7,5% meer gestolen fietsen teruggevonden. Op twee locaties zijn overdekte fietsenstallingen gebouwd die uitgerust zijn met een elektronisch toegangsslot. Studenten die in het weekend of in de vakanties buiten Gent verblijven, dienen hun fiets in deze fietsenstalling te parkeren.

FIETSKLUIZEN

RESULTAAT

Aan de verschillende P+R’s en in de parking Sint-Pietersplein zijn fietskluizen geïnstalleerd (Mariakerke, Gentbrugge, Sint-Pietersplein en Oostakker). Een fietskluis is een individuele metalen fietsbox, ideaal voor personen die met de auto naar de Gentse stadsrand rijden en daar overstappen op de fiets. Hoewel de fietskluizen voor 100% verhuurd zijn, wordt het concept van fietskluizen voorlopig niet uitgebreid onder meer door de hoge kostprijs.

> Niettegenstaande er meer studentenfietsen zijn bijgekomen, blijft het aantal gestolen fietsen stabiel, namelijk ± 325. > In totaal wordt er 65% van de gestolen studentenfietsen teruggevonden.

Parkeeroplossingen voor fietsers

FIETSTROMMELS

DE TOEKOMST? De ‘lokfiets’ is een goed gestalde fiets met ingebouwde tracking apparatuur. Dit kan voor een afschrikeffect zorgen en tegelijk de fietsdiefstal in kaart brengen.

In 2010 startte een pilootproject met zeven fietstrommels in verschillende dichtbevolkte Gentse wijken. Een fietstrommel is een mini fietsgarage voor vijf fietsen die op het openbaar domein wordt geplaatst. Aan dit concept is een uitgebreid participatietraject voorafgegaan. Omwonenden en gebruikers werden uitvoerig bevraagd over het gebruik, de huurprijs, de voor- en nadelen van de trommels. Na positieve evaluatie besliste de Stad in februari 2012 om door te gaan met het project ’fietstrommels’. De Stad kocht 20 extra fietstrommels aan. Vanaf september 2012 worden ze stelselmatig geïnstalleerd.

WAAR VIND JE DE BEVEILIGDE FIETSENSTALLINGEN VOOR STUDENTEN? > KAHO Sint-Lieven (300 plaatsen) > Hogeschool Gent, campus Schoonmeersen (200 plaatsen)

OM TE ONTHOUDEN De vraag naar degelijke fietsenparkings is uitermate hoog in dicht bevolkte wijken. Meer dan 300 mensen dienden een aanvraag in voor een fietstrommel. Er is echter onvoldoende ruimte op straat hiervoor. Dit bewijst de noodzaak om alternatieve parkeermogelijkheden te onderzoeken, bijvoorbeeld buurtstallingen, buurtgarages, …

OM TE ONTHOUDEN Het gebruik van het computersysteem en de chip bij het terugvinden van een gesloten fiets leidt tot een efficiëntere administratie en een betere service voor de student.

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent en Max Mobiel / Ondersteunende diensten: Gebiedsgerichte Werking, Dienst Wegen, Bruggen en Waterlopen, Groendienst, brandweer en politie

10

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent, vzw StudentENmobiliteit

11

2 AUTO’S EN VRACHTVERVOER

Efficiënt laden en lossen In Gent zijn er vaak problemen met laden en lossen in de binnenstad. De bestaande laad- en losplaatsen worden te pas en te onpas ingenomen door andere voertuigen. Civitas werkte een aantal maatregelen uit. Omdat de toekomstige maatregelen gedragen moeten zijn door een groot aantal stakeholders (horeca, lokale handelaars, transportsector, dekenijen, De Lijn, …) werd een overlegplatform opgestart met vertegenwoordigers van deze groepen. Vanuit dit platform werd een pilootproject gestart.

PILOOTPROJECT IN DE VLAANDERENSTRAAT

Verkeersgeleidingssysteem leidt verkeer in betere banen Het oude parkeergeleidingssysteem werd in 2011 vervangen door een nieuw verkeersgeleidingssysteem (VGS). Het nieuwe systeem doet meer dan enkel de weg naar vrije parkeerplaatsen tonen. Er kwamen 26 dynamische informatieborden, 65 parkeerverwijsborden en 13 nieuwe inritborden die zorgen voor een mix van informatie. Bij evenementen en wegenwerken stuurt het systeem de verkeersstromen in de juiste richting. Tijdens grote evenementen zoals de Gentse Feesten en het Lichtfestival werden de inkomende verkeersstromen permanent gemonitord. Het effect van het nieuwe verkeersgeleidingssyteem is moeilijk te meten. Toch zijn er een aantal indicaties.

> De buurt rond de Vlaanderenstraat kreeg vier extra laad- en losplaatsen. Gele pictogrammen maken duidelijk dat er enkel geladen en gelost kan worden. > Er kan 15 minuten gratis geparkeerd worden mits een ticketje uit de automaat.

RESULTAAT Door het opvallende design van de laad- en losplaatsen en meer controle door de parkeerwachters, daalde het onrechtmatig gebruik van de laadplaatsen met 80%.

> Op drie drukke zaterdagen werd er 10% minder file vastgesteld voor de voornaamste centrumparkings en in de belangrijkste toegangsweg naar het centrum nl. de Nederkouter. > Een enquête toont een groeiende appreciatie van het systeem aan bij de gebruikers: al 8% van de parking gebruikers hebben het VGS gevolgd. Ook de tevreden heid van de aanduiding van parkeerplaatsen op deze borden is verdubbeld (van 43% naar 84%).

DE TOEKOMST? DE TOEKOMST? Het concept van de gele laad-en losplaatsen kan geëxporteerd worden naar andere stadsdelen waar de parkeerdruk hoog is.

OM TE ONTHOUDEN > De workshops met het nieuw opgerichte overlegplatfom resulteren in een positievere houding van de handelaars en distributeurs om de problemen met vrachtvervoer in Gent op te lossen. > Het continu controleren door de parkeerwachters is nodig om het behaalde resultaat te behouden

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent, Dienst Economie

12

> Een verdere verfijning van het verkeersgeleidings systeem, bijv. sturing van het verkeer bij wegen werken, ongevallen,… > Optimaal inzetten van het VGS bij grote evenementen. > De Stad wil op termijn een verkeerscentrum oprichten in samenwerking met de politie en het Vlaams Gewest.

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent, De Lijn, Agentschap Wegen en Verkeer

13

3 OPENBAAR VERVOER

Hybride bussen Op Lijn 3 werden twintig hybride bussen ingezet. Deze hybride bussen hebben een speciaal remsysteem dat de energie opslaat bij het remmen en deze hergebruikt bij het optrekken. De hybrides vervangen de afgeschreven trolleybussen.

Op weg naar een nieuw parkeerbeleid In het kader van een nieuw parkeerbeleid nam Civitas een aantal initiatieven. De Stad koos het Project Gent Sint-Pieters als testcase.

ENKELE CIJFERS In vergelijking met de standaardbussen is: > de brandstofkost verminderd met 17.2% > het brandstofverbruik verminderd met 16.3% > de uitstoot verminderd met 17%. Dit betekent voor 20 bussen een daling van 271.55 ton CO2, 1726 kg NOX en 18 kg PM per jaar > de geluidshinder verminderd van 82.5 dB naar 72.5 dB

> Om geparkeerde wagens van pendelaars uit de buurt te weren, is het straatparkeren aan het station Gent Sint-Pieters teruggebracht naar maximum vijf uur in plaats van een hele dag. Pendelaars kunnen hun wagen kwijt in de nieuwe ondergrondse parking Gent-Sint-Pieters. > Kantoren en woongelegenheden binnen de nieuwe projectontwikkeling aan Gent-Sint-Pieters hebben geen exclusief voorbehouden parkeerplaatsen meer. De plaatsen worden gedeeld. > De richtlijn bij alle nieuwe projecten in de stad is een combinatie van gedeelde parkeerplaatsen, autodelen en fietsenparking.

RESULTAAT > Het invoeren van tariefzone 4 (vijf uur parkeren) en de komst van de ondergrondse parking Gent-Sint-Pieters resulteerde in een vermindering van de parkeerdruk van 11% in de stationsomgeving.

Om draagvlak te creëren bij omwonenden en betrokkenen zoals projectontwikkelaars werden drie workshops georganiseerd rond mobiliteit en ‘het nieuwe parkeren’.

DE TOEKOMST? DE TOEKOMST?

14

> Tariefzone 4 aan het station Gent-Sint-Pieters wordt met enkele straten uitgebreid (vnl. straten rond het Citadelpark). > In het najaar van 2012 startte de Stad met een nieuwe parkeerstudie. Een innovatieve benadering van parkeren zal een structureel en uitgebreid onderdeel vormen in het nieuwe mobiliteitsplan van Gent. > Nieuwe bouwprojecten beschikken over gedeelde parkeerplaatsen, een autodeelparking en een fietsenparking.

> In maart 2012 lanceerde de Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn een aanbesteding voor 347 nieuwe bussen, waarvan 58 hybride. De eerste bussen verschijnen in 2013 in het straatbeeld.

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent, Infopunt Project Gent Sint-Pieters

PARTNER: De Lijn

15

Sneller en beter openbaar vervoer Civitas werkte een mix aan maatregelen uit en zorgde voor een betere doorstroming van het openbaar vervoer: > Tramlijn 1 werd heraangelegd tussen het station Gent-Sint-Pieters en het stads centrum (Korenmarkt). > Het systeem van toeritdosering is inge voerd aan het kruispunt Kortrijksepoort (R40). Hier geldt een afslagverbod voor auto’s naar het centrum bij druk auto verkeer in de Kortrijksepoortstraat/Neder kouter. Zo kan de tram vlotter door. > 135 bushaltes zijn heringericht. Bussen blijven nu op de rijbaan staan als mensen op- of afstappen. De haltes kregen hogere opstapjes en de fietspaden voor of achter de halte werden veiliger gemaakt. > Stadsverkeerslichten zijn aangepast opdat de bussen minder lang voor het rood licht staan. > 94 bus- of tramhaltes kregen reële tijds aanduidingsborden. Tegen eind 2012 zullen er in totaal 166 digitale schermen zijn.

Veiliger op bus en tram Het openbaar vervoer is niet altijd even veilig. Civitas zocht en vond een oplossing in camera’s, lijnspotters, preventieacties bij jongeren en gerichte opleidingen.

INZOOMEN OP ‘TRAMMELANT’ Trammelant is een educatief jongerenproject, aangeboden aan scholen, om vandalisme op het openbaar vervoer bij jongeren tegen te gaan. Het doel is om chauffeurs en jongeren dichter bij elkaar te brengen en het wederzijds begrip en respect te verhogen.

SLIM & MOBIEL Toepassingen voor smartphones werden ontwikkeld samen met een mobiele versie van de website van De Lijn. De real time informatie kan ook worden bekeken op www.mijnlijn.be

> Educatieve spelletjes en gesprekken tussen chauffeurs en jongeren werken motiverend. > Het personeel krijgt training hoe om te gaan met moeilijke situaties en attitudes. > Bestuurders volgden een training in klanten contacten en hoe te reageren bij incidenten.

HET CIJFER Problemen en conflicten met jongeren dalen tot 53% in de buurten waar het Trammelant project actief is.

16

OM TE ONTHOUDEN

OM TE ONTHOUDEN

> Verschillende acties samen leiden tot een goed resultaat, bijvoorbeeld het optimaliseren van verkeerslichten, uitgestulpte bushaltes en het invoeren van toeritdosering zorgen voor een sneller openbaar vervoer. > Omleidingen van tram- en busroutes blijven best zo lang mogelijk stabiel, om de reiziger niet te veel in verwarring te brengen.

> De kosten van dit project zijn laag aangezien oude – niet meer gebruikte – bussen hiervoor heel geschikt zijn. > Om de impact van Trammelant te maximaliseren, ligt de focus op scholen waar problemen met jongeren op het openbaar vervoer eerder gemeld zijn. > Het nauw betrekken van de controleurs en de buschauffeurs die op de lijn rijden waar de Trammelant activiteit plaatsvindt verhoogt het succes van de maatregel.

PARTNERS: De Lijn, Mobiliteitsbedrijf Stad Gent

PARTNER: De Lijn

17

4 HET JUISTE VERVOER KIEZEN

Meer participatie en communicatie in de stationsbuurt De werken van het Project Gent Sint-Pieters (GSP) hebben een grote impact op zowel bewoners als pendelaars. Om de draagkracht van dit project te verhogen, wenst de Stad de burger goed te informeren en een degelijk participatieproces te realiseren. Er kwam versterking vanuit Civitas. Naast de al bestaande 2 à 3-maandelijkse klankbordgroep* vergaderingen werden tal van activiteiten opgestart zoals de tweewekelijkse ‘minder hinder’ meetings, twee dialoogcafés, vijf infomarkten, … Ook sociale media werden ingezet voor de eerste fase van de projectontwikkeling. In 2010 verhuisde het Infopunt naar een nieuwe, meer opvallende locatie, vlak naast het station. Na bevraging bij inwoners, handelaars en pendelaars bleek dat er nood was aan een betere website. Infopunt Gent Sint-Pieters maakte er werk van, met een verdubbeling van het aantal bezoekers als resultaat. Van januari tot oktober 2012 lokte de website 53.031 bezoekers.

Bedrijven en duurzaam vervoer Civitas ondersteunt bedrijven in hun plannen voor meer duurzaam woon-werkverkeer. Een piloot­ project werd opgestart in het Technologiepark van Zwijnaarde. > 13 van de 15 bedrijven maakten een bedrijfsvervoerplan. > De promotiecampagne ‘MOBI-weken’ zorgde drie jaar op rij voor de nodige sensibilisatie en informatie over duurzaam woon-werkverkeer. > De Stad ondersteunde het Technologiepark met een werkingsbudget van 3000 euro per jaar.

HET CIJFER De inspanningen op het Technologiepark resulteerden in een verschuiving van 6% naar meer duurzame vervoersmiddelen.

STAD GENT BEWEEGT “Onze dienst beweegt” is een actie om stadsdiensten aan te zetten tot duurzamer woon-werkverplaatsingen. In 2010 deden 12 diensten mee (250 ambtenaren). De tweede editie had meer succes met 40 diensten en 531 ambtenaren. In de online webtool werden de woon-werkverplaatsingen opgetekend. 8% van de deelnemende ambtenaren is overgeschakeld naar een andere vervoerswijze en komt nu met de fiets/openbaar vervoer naar het werk.

OM TE ONTHOUDEN

> Accurate en klare informatie is cruciaal. > Maak gebruik van een brede waaier aan communicatiekanalen (ook Facebook en Twitter…). > Interactieve participatiemethodes trekken meer geïnteresseerden aan. > Betrek ook treinreizigers bij de communicatie. > Organiseer grootschalige enquêtes om te polsen welke informatie de doelgroepen nodig hebben.

> Beïnvloeding door gelijkgestemden (peer-to-peer) is effectiever dan een opgelegd scenario (top-down). > Een externe begeleider, die de bedrijven op weg zet met een duurzaam woon-werktraject, is zinvol. Bij het Technologiepark was dit een ambte naar van het Mobiliteitsbedrijf. > Herhaaldelijke mobiliteitscampagnes gedurende de mobiliteitsweek houden de boodschap ‘levend’. Zorg er dan wel voor dat de campagnes aantrekkelijk blijven. Een paar voorbeelden: beenmassages voor fietsers, gratis carwash voor carpoolers,…

PARTNERS: Project Gent Sint-Pieters, Stad Gent, Gebiedsgerichte werking, De Lijn

PARTNER: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent

OM TE ONTHOUDEN

* de klankbordgroep GSP bestaat uit een afvaardiging van alle belangengroepen.

18

19

Autodelen op zoek naar andere markten Autodelen blijkt vaak nog een grote onbekende voor veel mensen. Daarom ging Civitas op zoek naar nieuwe doelgroepen (b.v. bedrijven) maar ook naar nieuwe communicatiemiddelen om het concept autodelen aan de man te brengen.

Secundaire scholen werken aan hun mobiliteit

VOORNAAMSTE RESULTATEN > 13 nieuwe cambio standplaatsen werden tijdens het Civitas project geopend. > De informatieborden aan de standplaatsen kregen een make-over. > 27 gecontacteerde bedrijven sloten zich aan bij het poolkaart systeem*. > Het cambio proefaanbod bracht telkens 30% nieuwe individuele klanten aan. > De Gentse stadsdiensten doen nu ook aan autodelen.

HET CIJFER Een van de uitdagingen van Civitas was werken met tieners rond mobiliteit in middelbare scholen. In de periode voor Civitas werd in Gent enkel gefocust op lagere scholen.

Cambio zag zijn klantenaantal in Gent jaarlijks met 23% groeien.

De Civitas schoolcampagne werd op twee niveaus uitgewerkt. Eerst werd een knelpuntenanalyse van de schoolomgeving gemaakt, samen met een modal split (een verdeling van de vervoerswijzen). Iedere school koos een knelpunt uit dat dan de basis vormde voor hun eigen promotiecampagne. Om de kwaliteit van de campagnes te verzekeren, werd er een wedstrijdelement aan gekoppeld.

HET CIJFER > Tussen 2009 en 2012 namen 16 scholen deel aan het schoolproject: 7 ASO scholen, 5 technische scholen en 4 beroepsscholen. > De scholen kregen een werkings budget van max. 500 euro om hun promotiecampagne te voeren. > De prijzenpot voor de wedstrijd be droeg in totaal 5000 euro/schooljaar.

HOE GAAT DE SCHOLIER NAAR SCHOOL? (RESULTATEN SCHOOLJAAR 2011-2012)

62,62%

OM TE ONTHOUDEN > Het scholenproject is arbeidsintensief en een goede omkadering is belangrijk. Neem voldoende tijd om de directie en leerlingen te briefen en begeleid het hele traject tot het einde. > Het wedstrijdelement zorgt voor een goede stimulans.

PARTNER: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent

20

MET DE AUTO MET DE BROMFIETS

18,24%

TE VOET MET HET OPENBAAR VERVOER

OM TE ONTHOUDEN

12,99%

MET DE FIETS 1,75%

4,40%

De online actie ‘Win een autodeelplaats in je wijk’ werd door 600 mensen ingevuld. Op basis van deze resultaten kreeg een wijk in Sint-Amandsberg, Mariakerke en de Bloemekenswijk een nieuwe of extra standplaats.

PARTNERS: cambio, Mobiliteitsbedrijf Stad Gent * Het Poolkaart systeem werd ontwikkeld binnen Civitas om grotere institutionele gebruikers zoals bv. de Stad Gent, de Universiteit Gent,… te laten gebruik maken van het autodeelsysteem. (met kaarten op groepsniveau, facturatie, ...).

21

Mobiliteit bij evenementen Grote evenementen verdienen een globale structurele aanpak. Civitas gaf alvast het startsein voor een aantal ingrijpende maatregelen. De website www.gentevenement.be staat de organisatoren van evenementen met raad en daad bij om hun evenement zo duurzaam mogelijk te laten verlopen. Een organisator vindt er de nodige formulieren over mobiliteit, geluidsoverlast en afval.

NIEUW VANAF 2012! Bij grote evenementen zoals de Gentse Feesten en het Lichtfestival wordt het verkeer permanent gemonitord via het nieuwe verkeersgeleidingssysteem. Dit gebeurt in samenwerking met de politie, De Lijn en AWV (Agentschap Wegen en Verkeer) Verschillende sensibilisatiecampagnes brachten de boodschap ‘Ga ook eens zonder auto uit’. Bekende Gentenaars als Pascale Platel en Luc De Vos verleenden hun medewerking.

Persoonlijk mobiliteitsadvies Informatie op maat van iedere Gentenaar, dat was de bedoeling van deze maatregelen. Er werden verschillende pistes uitgedacht en acties opgestart, met wisselend succes.

ACTIE 1 Drie wijken werden bedeeld met een mobiliteitsbrochure op maat van de wijk (Onze wijk beweegt). Deze gaf een overzicht van de beste vervoersmodi. Evaluatie leerde dat de automobilist niet bereikt werd. Enkel de reeds ‘bekeerde’ burger was geïnteresseerd in de brochure.

ACTIE 2 Een wedstrijd tussen straten om de meeste duurzame kilometers (Onze straat beweegt). Voor deze actie was het moeilijk om straten te vinden die wilden meedoen aan de wedstrijd. Dit project is afgelast.

ACTIE 3 Persoonlijk advies voor autogebruikers die (tijdelijk) de overstap maken naar een duurzame manier om zich te verplaatsen (Ik beweeg ook zonder auto). Ondanks een publieke oproep waren slechts vijf mensen bereid mee te doen.

ACTIE 4 HET CIJFER Civitas onderzocht de modal split bij het evenement Ode Gand. Bij een vergelijking van de gegevens van de Ode Gand-bezoekers tussen 2010 en 2011, is er een verschuiving van 3,5% naar meer duurzame verplaatsingen, ondanks de zware regen in 2011.

Op vraag van de Bond Beter Leefmilieu stapte de Stad Gent mee in het initiatief Gent Cycle Chic. Dit is een campagne die het positieve imago van de fiets wil promoten.

OM TE ONTHOUDEN DE TOEKOMST Mobiliteit bij evenementen wordt steeds belangrijker. Gent neemt het voortouw en werkt een globale aanpak uit met verschillende diensten en organisaties. De online evenemententool wordt waarschijnlijk verplicht gemaakt bij elk te organiseren evenement. In het bestuursakkoord 2013-2018 worden voor het eerst concrete richtlijnen uitgewerkt.

PARTNERS: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent, De Lijn

22

> Als je gedrag wil veranderen, benader mensen dan persoonlijk. > Breng een duidelijke boodschap. Een voorbeeld: de boodschap van de Cycle Chic campagne was niet voor iedereen duidelijk. Sommige mensen dachten dat het een modecampagne was.

PARTNER: Mobiliteitsbedrijf Stad Gent

23

5 SCHONER RIJDEN

De stadsvloot: minder auto’s en schoner vervoer De stadsvloot was verouderd en had dringend een update nodig. Het aantal voertuigen verminderde met 18%, zijnde 45 wagens. De stad kocht veertien elektrische wagens en een hybride truck. Bovendien volgden 54 werknemers een cursus ecodriving. Vanaf 2011 konden werknemers voor dienstverplaatsingen ook het autodeelsysteem van cambio gebruiken.

HET CIJFER > Continue monitoring van de bandendruk levert een brandstofbesparing van 4% op. > Een cursus ecodriving leverde op korte termijn een brandstofbesparing op van 7%.

Biodiesel, een niet evident verhaal De Stad Gent wilde voor de (semi) publieke vloot B30 invoeren, een mix van 30% biodiesel met gewone diesel. Dit zou een vermindering teweeg brengen van CO2 en andere verontreinigende emissies. Vooraleer deze maatregel te kunnen invoeren, diende men een aantal barrières te overwinnen: > de kostprijs van biodiesel naar beneden halen; > technische garanties krijgen van autoconstructeurs voor het gebruik van B30; > het opstarten van een tankcircuit voor biodiesel. Door de combinatie van een aantal cruciale factoren, zoals het niet verkrijgen van een technische garantie van de constructeurs, is het project in 2011 stopgezet.

OM TE ONTHOUDEN

> Een gedetailleerd monitoringsysteem met gps tracking zou een heel handige tool zijn om de vloot efficiënter te maken. > Bandenspanning controleren is een must! Tijdens de ecodriving cursus viel het op dat veel wagens met een te lage bandenspanning rondreden, wat zorgt voor een hoger verbruik en meer kans op een ongeval. > Een energiemanager-vlootbeheerder onderzoekt welke alternatieve voertuigen (elektrisch, hybride, CNG…) kunnen geïntroduceerd worden voor de gereden afstanden. > Wagens die weinig gebruikt worden, haal je best uit de vloot. > Werk aan een duurzaam aankoopbeleid door selectiecriteria op te nemen in de bestekken. > Stimuleer alternatieve vervoersmodi als fietsen, openbaar vervoer en autodelen binnen de eigen organisatie.

> De Federale Overheid moet eerst het gebruik van B30 brandstof goedkeuren vooraleer op grote schaal een project op te starten rond de invoering van biodiesel. > Het is aan te raden om autoconstructeurs en brandstofdistributeurs te betrekken bij het project. Hun ondersteuning is cruciaal voor een succes volle introductie van B30 in de vloot. > Meer wetenschappelijk onderzoek is aan te raden over gebruikte olie in B30-motoren, de impact van het gebruik van B30 in delen van motoren en het onderhoud van het B30 wagenpark. > Het is beter om niet te focussen op één enkel type alternatieve brandstof. Er zijn veel ver schillende types en combinaties mogelijk.

PARTNERS: Dienst Service & Logistiek Stad Gent

PARTNERS: Faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen, Universiteit Gent

OM TE ONTHOUDEN

24

25

Energiebesparing op openbaar vervoer In 2010 reed de ‘Meettram’ in Gent. Dit is een gewone tram, maar uitgerust met hoogtechnologische meetapparatuur. De Lijn wilde hiermee het energieverbruik meten in verschillende situaties.

Cambio en Max Mobiel op zoek naar schonere wagens

De resultaten van de Civitas energieaudit leidden tot een aantal nieuwe maatregelen die zorgden voor een lager energieverbruik op trams. In winterperiodes wordt bijvoorbeeld de binnenkomende koude lucht verminderd. Minder verse koude lucht die moet opgewarmd worden, betekent minder energieverbruik. Ook de binnentemperatuur wordt verlaagd naar 18°. Bij een wintertemperatuur van minder dan 5° is, daalt de binnentemperatuur van de tram zelfs naar 15°. Iedereen draagt warmere kledij dus is het logisch dat deze temperatuur lager ligt dan in de zomer. De ventilatie wordt ook tijdelijk uitgezet als de tramdeuren open staan. Ventilatie zorgt ervoor dat de warme lucht sneller zijn weg naar buiten vindt. Op basis van deze audit werden zes technische aanpassingen uitgevoerd aan de 40 grote hermelijntrams. In de toekomstige aanbestedingen zijn deze zaken ook opgenomen.

Cambio koos voor acht elektrische wagens in haar wagenpark. Vier van deze auto’s rijden sinds 2012 in Gent rond. Bovendien kregen 35 cambio-gebruikers de kans om een cursus ecodriving te volgen. Cambio maakte ook een aanpassing in haar aanbestedingsopdracht die automatisch leidt naar een propere vloot. Er werd een paragraaf toegevoegd over de CO2waarden en ecoscore.

Max Mobiel introduceerde de brandstof CNG (Compressed Natural Gas) voor hun dienstwagens en installeerde eind 2011 een CNG tank. V-tax schakelde LPG shuttle bussen in om werknemers van en naar de haven te vervoeren.

HET CIJFER > Een duurzame aankoopstrategie en de invoering van elektrische wagens zorgde bij cambio voor een daling van het brandstofgebruik met 15%. > Met ecodriving daalt het brandstofgebruik bij cambio gebruikers op korte termijn met 8,5%. > V-tax produceert geen fijn stof met de LPG shuttle bussen en CO2 daalde met 88%.

OM TE ONTHOUDEN > Blijvend communiceren over de voordelen van elektrisch rijden is de boodschap om cambio-gebruikers over de streep te trekken. > Het gebruik van de elektrische deelwagen stijgt omdat die niet als ‘speciaal’ wordt behandeld. De elektrische wagen is opgenomen in het reguliere aanbod. Er is wel een aparte handleiding gemaakt om de elektrische wagen correct te gebruiken. > Om alternatieve energiebronnen te stimuleren is het noodzakelijk om voldoende publieke laad- of tankpunten te voorzien. Bijvoorbeeld CNG stations, e-punten, …

PARTNERS: cambio, Max Mobiel

26

HET CIJFER > De zes aanpassingen op de tram leiden tot een besparing van 30% op verwarming. > Op de totale energiekosten van de hermelijntrams leidt dit tot een besparing van minstens 10%. > De kosten-baten analyse is zeer positief. Al vanaf 2014 zijn de kosten voor aanpassing van trams én de studiekosten teruggewonnen.

PARTNER: De Lijn

27

6 FEITEN & CIJFERS

Welke maatregelen haalden de eindmeet niet EEN GENTSE TAXICENTRALE Een taxicentrale oprichten bleek een brug te ver voor de Gentse taxisector. Het grootste struikelblok was de bereidheid tot samenwerking tussen de verschillende taxibedrijven. Deze maatregel is in het tweede werkingsjaar van het Civitas project afgeblazen.

VERVOERSWIJZE IN DE STAD GENT IN 2012

PARK+RIDE AAN THE LOOP

49,10%

Het plan om de Park+Ride zone aan The Loop beter af te bakenen zodat enkel openbaar vervoer gebruikers er gebruik van kunnen maken, is in 2011 on hold gezet. Door de vele wegenwerken op de site van The Loop is de P+R tijdelijk onbereikbaar en is het onmogelijk om structurele maatregelen te nemen. 26,20%

Civitas resultaten op een rijtje…

MET DE AUTO (CHAUFFEUR/PASSAGIER) MET DE BROMFIETS

16,10%

MET DE FIETS MET HET OPENBAAR VERVOER 6,30%

TE VOET ANDERE

1,90%

0,30%

WOON-WERKVERKEER EN WOON-SCHOOLVERKEER

VERVOERSWIJZE IN DE CIVITAS CORRIDOR IN 2012 SCHONERE VOERTUIGEN > tot 30% energiebesparing op het verwarmen van de Gentse trams; > 20 hybride bussen bij De Lijn; > 8 elektrische cambio wagens; > 3 CNG auto’s bij Max Mobiel; > ecodriving levert een gemiddelde besparing van 7% op brandstof.

30,70% 26,50%

MET DE AUTO (CHAUFFEUR)

19,90%

PARTICIPATIE EN STAKEHOLDER ENGAGEMENT

MET DE AUTO (PASSAGIER) MET DE BROMFIETS

12,20%

MET DE FIETS

8,50%

MET DE TRAM/BUS MET DE TREIN TE VOET

28

1,70%

0,60%

> de mobiliteitsweken op het Technologiepark leiden tot 6% minder verplaatsingen met de wagen; > de stad leverde bereikbaarheidsfiches voor 39 evenementorganisatoren; > twee dialoogcafés en vijf infomarkten voor de omgeving Gent-Sint-Pieters; > 36 klankbordgroep vergaderingen voor Project Gent Sint-Pieters tussen 2006-2012; > 441 beantwoorde vragen over het Project Gent Sint-Pieters; > vier laad- en losplaatsen in de Vlaanderenstraat, dankzij overlegplatform.

29

FIETSEN EN WANDELEN > Gent introduceert de allereerste fietsstraat in België; > tot 36% meer fietsers in de fietsstraat (Visserij); > 6000 studentenfietsen kregen een uniek registratienummer en een chip ingebouwd; > 27 fietstrommels in dichtbevolkte wijken; > www.gentfietst.be lokt ± 5500 bezoekers per maand.

BETERE INFORMATIE EN VEILIGHEID > lancering van een geïntegreerde fietswebsite (2011); > 2 fietstelpalen die dagelijks alle fietsverkeer registreren op de Coupure en de Visserij; > 135 vernieuwde en veilige bushaltes; > toeritdosering geeft voorrang aan openbaar vervoer; > het anti-vandalismeproject ‘Trammelant’ van De Lijn levert tot 53% minder problemen met de jeugd op in de schoolomgeving; > verkeersgeleidingssysteem zorgt voor betere geleiding naar P+R tijdens evenementen; > fietsrouteplanner biedt aangenamere en veiliger fietsroutes aan.

NOG MEER CIJFERS > 95.000 uren gepresteerd door 165 mensen; > 24 maatregelen, maar ongeveer 50 verschillende acties; > 82 enquêtes waarin 36.239 mensen geantwoord hebben; > 148 on-street tellingen (parkeren, verkeer, …); > 96 vergaderingen met bewoners en/of belanghebbenden.

30

COLOFON Verantwoordelijke uitgever: Filip Watteeuw, Schepen van Mobiliteit en Openbare Werken Botermarkt 1, 9000 Gent Redactie: Patty Delanghe Foto’s: © Stad Gent, Volker Hoffman, David Samyn Lay-out: www.k-tkw.tk www.civitasgent.be (nog online tot eind 2014)