Actiepuntenplan
Meisjes, vrouwen en ICT
maart/april 2012
Inleiding
De Nederlandse samenleving heeft meer ICT’ers nodig om huidige en toekomstige vraagstukken het hoofd te bieden. In Nederland is 10% van de ICT’ers vrouw. Nederland laat hierdoor een aanzienlijk potentieel aan talent en inzet onbenut. Dit in tegenstelling tot andere landen zoals Spanje, Italië en Portugal, waar het aandeel vrouwelijke ICT’ers beduidend groter is. In deze landen kiezen ongeveer evenveel meisjes als jongens na het voortgezet onderwijs voor een vervolgopleiding op het gebied van ICT. Naast het feit dat er behoefte is aan meer mensen (vrouwen èn mannen) is er ook behoefte aan meer diversiteit. Teams met mannen en vrouwen blijken kwalitatief beter te functioneren, de collectieve intelligentie van deze teams blijkt aanmerkelijk hoger te zijn en diversiteit blijkt (daardoor) goed te zijn voor de winstgevendheid van een bedrijf. Daarnaast is het jammer dat zoveel meisjes in Nederland niet weten hoe interessant het vakgebied informatica is en welke rol informatica speelt bij het oplossen van belangrijke maatschappelijke problemen. Dat zijn de redenen om nu te ijveren voor een grotere participatie van meisjes en vrouwen in ICT. Vrouwelijke ICT-professionals, ICT-onderzoekers, studenten, docenten informatica, opleidingsmanagers, beleidsmakers en genderexperts hebben actiepunten opgesteld die de komende jaren uitgevoerd en geïmplementeerd moeten worden om daadwerkelijk ook in Nederland meer meisjes en vrouwen te laten participeren in de ICT. Deze actiepunten zijn bij elkaar gezet in het voorliggende ‘Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT’. Op 8 maart 2012 is dit Actiepuntenplan aangeboden aan Marja van Bijsterveldt, Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Tevens is dit plan aangeboden aan sleutelfiguren uit ICT-bedrijven, de overheid en maatschappelijke organisaties.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
1
1
Every Woman Digital
‘Let us keep pushing forward with acts that deliver the message that ICT is for everyone. That ICT careers are for both sexes. That ambition is a good thing. And if change is slower than we would like, let us remember that change starts with us. It is our responsibility to use our talents – we owe it to ourselves, and to all women. Let’s get Every Woman Digital.’ Neelie Kroes, Vice President Europese Commissie, verantwoordelijk voor de Digitale Agenda, uitgesproken tijdens de conferentie ‘Women in Science, Innovation and Technology’ Boedapest, 7 maart 2011
Actiepunt 1 Er wordt gehoor gegeven aan bovenstaande oproep van mevrouw Kroes ‘Let’s get Every Woman Digital’ en gezamenlijk worden acties ondernomen om in Nederland meer meisjes en vrouwen te betrekken bij ICT. Niet alleen door alle vrouwen digitaal vaardig te maken, maar zeker ook door meer meisjes en vrouwen te interesseren voor opleidingen en functies in de ICT. Economisch gezien kan Europa, en ook Nederland, het zich niet permitteren geen gebruik te maken van het potentieel aan vrouwen, noch in kwantitatieve noch in kwalitatieve zin. Vele partners uit bedrijfsleven, onderwijs, overheid en maatschappelijke organisaties slaan de handen ineen en ‘omarmen’ de verschillende acties uit dit Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
2
2
Digitale Agenda.nl
In de Digitale Agenda.nl van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ligt de focus op de bijdrage die ICT kan leveren aan de economische groei van Nederland (in aansluiting op de Bedrijfslevenbrief van hetzelfde ministerie). In dit kader is onder andere het programma Digitale Vaardigheden Beroepsbevolking opgezet, dat mede uitgevoerd wordt door ECP | Platform voor de InformatieSamenleving. Overwogen wordt om een aparte programmalijn ‘Vrouw & ICT’ op te zetten waarin een koppeling wordt gemaakt met de activiteiten van het Platform Vrouw & ICT.
Actiepunt 2 Op korte termijn wordt een eerste stap gezet in deze verkenning van een programmalijn ‘Vrouw & ICT’ door de uitvoering van een onderzoek naar de voorwaarden voor participatie van meisjes en vrouwen en de mogelijke meerwaarde van vrouwen in ICT. Vervolgens wordt met behulp van de resultaten van dit onderzoek een programmalijn ‘Vrouw & ICT’ opgezet en worden concrete activiteiten geïnitieerd om daadwerkelijk meer meisjes en vrouwen bij ICT te betrekken. Zijdelings kan hierbij worden betrokken meisjes meer te doordringen van nut en noodzaak van economische onafhankelijkheid.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
3
3
Human Capital Agenda
De Human Capital Agenda’s van de topsectoren worden nu (eerste kwartaal 2012) verder uitgewerkt. De topsector HTSM (High Tech Systemen en Materialen) benoemt de toenemende schaarste aan talent, kennis en kunde als belangrijk probleem voor de High Tech-sector. Als zwaartepunten in het uitwerken van de Human Capital Agenda noemt de topsector HTSM onder andere het vergroten van de instroom in het technische beroepsonderwijs (van vmbo tot wo) en het concreet inhoud geven aan de thema’s behoud, employability en flexibiliteit. Meisjes vormen op dit moment het grootste Nederlandse potentieel aan instromers, zeker de groeiende groep meisjes met een N-profiel op havo en vwo. In de Human Capital Agenda komt het woord meisjes letterlijk slechts één keer voor (en dan nog in combinatie met hun ouders). Gerichte acties om deze groep te benaderen worden niet voorgesteld en ook voor de bestaande good practices op dit terrein is geen aandacht. Tevens wordt in de Human Capital Agenda niet ingegaan op het behoud van vrouwelijke ICT’ers. Inmiddels zijn er voldoende instrumenten beschikbaar op het gebied van van het behoud van (hoger opgeleid) vrouwelijk personeel.
Actiepunt 3 Zowel vanuit het bedrijfsleven zelf alsook vanuit het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie wordt in het kader van de Human Capital Agenda van de topsector HTSM nadrukkelijk ingezet op specifieke aandacht en acties gericht op meisjes en vrouwen, om hen te interesseren voor en – indien al werkzaam in deze sector – hen te behouden voor de sector.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
4
4
Rolmodellen
Rolmodellen
Gebleken is dat de rolmodellenaanpak van VHTO en haar partners werkt: meer meisjes in het voortgezet onderwijs kiezen voor bèta, techniek en ICT. Honderden vrouwelijke professionals, uit onder andere de ICT, die staan ingeschreven in de VHTO-databank Spiegelbeeld (www.spiegelbeeld.net), doen mee aan speeddates die VHTO organiseert voor meisjes op scholen voor voortgezet onderwijs (vmbo, havo, vwo). Ook geven deze rolmodellen gastlessen over hun vakgebied. Ruim 150 scholen maken op dit moment gebruik van dit aanbod, maar hun aantal neemt meer en meer toe, dus zijn er veel meer rolmodellen nodig om scholen te kunnen bezoeken.
Actiepunt 4 ICT-bedrijven informeren en faciliteren hun vrouwelijke ICTprofessionals om zich in te schrijven in de Spiegelbeeld-databank en voorlichting te geven aan jonge meisjes op het moment dat zij keuzes moeten maken voor vakken (profiel of sector) en/of voor vervolgopleidingen. ICT~Office motiveert al haar leden om mee te doen aan voorlichtingsactiviteiten gericht op het interesseren van meisjes voor ICT en om hun vrouwelijke professionals te laten participeren als rolmodel.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
5
5
Allochtone meisjes
In Nederland kiest nog steeds slechts een laag percentage meisjes voor het vak Informatica in het voortgezet onderwijs en voor informatica-opleidingen in mbo, hbo en wo. Het ontbreken van inzicht in de vele mogelijkheden in de ICT en het maatschappelijke belang van ICT zijn hier debet aan. Evenals het ontbreken van voorbeeldvrouwen (rolmodellen) met wie de meisjes zich kunnen identificeren. Dit geldt voor alle meisjes in Nederland, maar zeker ook voor allochtone meisjes. Het is daarom van groot belang dat de diversiteit van de rolmodellen (behalve in functies ook in etniciteit) groot is.
Actiepunt 5 VHTO en haar samenwerkingspartners zorgen voor de zichtbaarheid van ICT-professionals en zorgen daarbij voor meer diversiteit. Speciale acties worden ondernomen om meer allochtone meisjes te bereiken en te interesseren voor ICT-opleidingen en beroepen.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
6
6
Decanen en docenten
R De huidige ontwikkelingen op het terrein van de ICT, zoals Lifestyle Informatics, Mens-machine-interactie, Bio/Health Informatics en Web Science, zijn ontwikkelingen die een brede groep potentiële studenten, meisje en jongens, zullen aanspreken en die hoopvol stemmen als het gaat om het interesseren van meer en meer meisjes voor de ICT. Maar dan moeten de meisjes in het voortgezet (en basis-) onderwijs daarover wel geïnformeerd worden. Het is van enorm belang dat de ICT-bedrijven, universiteiten en onderzoeksinstituten de docenten Informatica en de schooldecanen in het voortgezet onderwijs met regelmaat informeren over de nieuwste ontwikkelingen en toepassingen. Nascholingen voor docenten Informatica en aansluitingsnetwerken vo-ho, zoals de UvA en de VU deze organiseren, zijn zowel onmisbaar bij het informeren van de docenten over de nieuwste ontwikkelingen en bij de vertaling daarvan in lesmateriaal, als bij het stimuleren van docenten en schooldecanen om vooral ook de sociale aspecten en de breedte van informatica aan jongens èn meisjes te laten zien.
Actiepunt 6 ICT-bedrijven, hoger onderwijs-instellingen en onderzoeksinstituten investeren in het regelmatig informeren van docenten Informatica en decanen in het voortgezet onderwijs over de nieuwste technologieën en aansprekende toepassingen, waarbij er tevens aandacht is voor het interesseren en inspireren van een bredere groep leerlingen (jongens èn meisjes).
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
7
7
Specifieke activiteiten voor meisjes
Ook al zijn er in algemene zin meer jongeren nodig die kiezen voor opleidingen en beroepen in de ICT, er zijn speciale activiteiten noodzakelijk om ook meer meisjes te interesseren. Meisjes in Nederland staan op grotere afstand van bèta/ techniek in zijn algemeenheid en van ICT in het bijzonder dan jongens (anders dan in veel andere landen; zie daarvoor het VHTO-magazine ‘Door een andere bril’, december 2011). Specifiek op meisjes gerichte acties zijn daarom ook de komende jaren nodig. Zo moeten meer ICT-bedrijven en onderzoeksinstituten hun deuren openzetten om jonge meisjes (van 10 tot 15 jaar) de breedte van ICT-ontwikkelingen en ICT-toepassingen te laten zien tijdens bijvoorbeeld de jaarlijkse Girlsday (zie www.girlsday.nl) en via bijvoorbeeld andere ‘open-dagen’ en stages zoals Cisco deze organiseert en zoals het jaarlijkse IBM EXCITE-kamp voor brugklasmeisjes.
Actiepunt 7 Meer ICT-bedrijven organiseren zelf activiteiten speciaal gericht op meisjes en/of zij faciliteren en financieren de succesvol gebleken activiteiten die door expertise-organisaties (zoals Platform Bèta Techniek en VHTO) de laatste jaren zijn ontwikkeld en uitgevoerd. Deze specifieke activiteiten om meer meisjes en jonge vrouwen te laten participeren in de ICT worden tevens meegenomen in de uitvoeringsaanpak van de Human Capital Agenda’s van de topsectoren (met name topsector HTSM).
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
8
8
Voorlichting/communicatie over informatica(-opleidingen) lei dingen Meisjes hebben nog te vaak een verkeerd beeld van ICT: uren achter de
computer, saai, te moeilijk, iets voor jongens. Zij zijn zich weinig bewust van de leuke mogelijkheden in de ICT en van de enorme maatschappelijke betekenis van ICT. Naast directe acties die bijdragen aan een betere beeldvorming, zoals de inzet van rolmodellen (vrouwelijke ICT-professionals) en betere en ook meer op meisjes gerichte voorlichting vanuit de informatica-opleidingen (mbo, hbo, wo), is het van belang dat ook degenen die de keuze van de meisjes beïnvloeden (onder andere hun ouders) en het brede publiek beter weten wat de enorme maatschappelijke betekenis van ICT is.
Actiepunt 8 Alle informatica-opleidingen richten hun voorlichtingsactiviteiten expliciet ook op meisjes. In de voorlichting is aandacht voor zowel de monodisciplinaire informatica-opleidingen als voor alle nieuwe multidisciplinaire informatica-opleidingen, zoals Lifestyle Informatics, Bio-informatics, Informatie en Multimedia Management.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
9
9
Genderinclusiviteit
lei dingen Leerkrachten in het basisonderwijs hebben over het algemeen weinig affiniteit met ICT. Het is van belang al bij jonge kinderen te beginnen met het kweken van affiniteit met ICT en om zowel meisjes als jongens ervan te doordringen dat ICT iets voor beiden seksen is. Docenten en onderwijsmanagers in het voortgezet onderwijs zijn zich veelal niet bewust van genderverschillen in hun onderwijs. ICT-onderwijs moet genderinclusief zijn; dit betekent dat al op voorhand bij innovatie van (nieuwe) opleidingen en vakken rekening wordt gehouden met relevante verschillen tussen jongens en meisjes. Meisjes hechten bijvoorbeeld veel belang aan het (maatschappelijk) nut van een vak, aan multidisciplinariteit, hebben een voorkeur voor activerende onderwijsvormen en willen graag tijdens de opleiding al aandacht besteden aan persoonlijke professionele vaardigheden.
Actiepunt 9 In de (na)scholing van basisschool-leerkrachten wordt meer aandacht besteed aan ICT, op een voor hen aantrekkelijke manier, en aan genderbewustzijn in het kader van ICT. Het genderbewustzijn en de genderkennis van informaticadocenten (in de hele onderwijsketen) wordt vergroot (middels trainingen en andere vormen van kennisoverdracht). Bestaande ICT-opleidingen worden gegendermainstreamd, nieuwe ICT-opleidingen worden genderinclusief opgezet. Het vak Informatica in het voortgezet onderwijs krijgt een genderinclusieve vernieuwingsslag en is een keuzevak in alle profielen.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
10
10
Maatschappelijke betekenis ICT
lei dingen Bij het kiezen voor een opleiding en een baan betrekken veel meisjes en vrouwen het aspect maatschappelijke relevantie. Voor een grotere participatie van meisjes en vrouwen aan ICT is het dus van belang meer aandacht te besteden aan de maatschappelijke relevantie ervan, op een manier die hun aanspreekt. In de media en bij het brede publiek heerst het hardnekkige beeld dat ICT vooral een technische discipline is en iets voor computernerds in achterkamertjes. Dit beperkte, eenzijdige en genderstereotiepe beeld moet ook in de media doorbroken worden.
Actiepunt 10 Brancheorganisaties als ICT~Office en platforms als ECP en Vrouw & ICT dragen in hun communicatie bij aan een juiste en realistische beeldvorming over ICT. Zij laten de grote maatschappelijke betekenis van ICT zien, op een manier die een breed publiek, mannen zowel als vrouwen, aanspreekt. Hierbij besteden zij nadrukkelijk aandacht aan het doorbreken van genderstereotypering ten aanzien van ICT, en benadrukken zij het belang van gelijke participatie in technologische ontwikkelingen en het belang van diversiteit.
Actiepuntenplan Meisjes, Vrouwen en ICT – VHTO, maart/ap r i l 2012
11
VHTO, Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek Science Park 400 1098 XH Amsterdam T 020 888 4220 E
[email protected] W www.vhto.nl
Uitgave © maart/april 2012
