ABC Handleiding kleinschalig wonen

ABC Handleiding kleinschalig wonen Voor de ontwikkeling en evaluatie van kleinschalig wonen initiatieven voor mensen met dementie

juni 2012

Sanne Mast Anne van den Bosch Cynthia Veerbeek Carolien Smits

Zorggroep Raalte – Windesheim: Handleiding Kleinschalig wonen dementie

Colofon Projectgroep: Sanne Mast, opleiding verpleegkunde Anne van den Bosch, opleiding logopedie Cynthia Veerbeek, opleiding verpleegkunde Carolien Smits (projectleiding en onderzoeksleiding)

Opdrachtgever: Zorggroep Raalte Praktijkbegeleiding: Ietje de Jong, Saskia de Boer

Zwolle: Christelijke Hogeschool Windesheim, Lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg Raalte: Zorggroep Raalte

Info: [email protected]

Christelijke Hogeschool Windesheim│Campus 2-6 │Postbus 10090 │8000 GB Zwolle│Tel. 088 469 99 11│ www.windesheim.nl

Pagina 2


Inhoudsopgave:

Verantwoording .......................................................................................................................................4

ABC-handleiding ......................................................................................................................................5

Bronnen ......................................................................................................................................14


Pagina 3


Verantwoording In deze handleiding (ABC) wordt beschreven hoe kleinschalige woningen voor mensen met dementie vorm gegeven kunnen worden. De handleiding gaat in op de kwaliteit van wonen zorg en welzijn voor de cliënt, de woonomgeving, de organisatie van de verschillende werkprocessen, de attitude van de medewerkers en de rol van familieleden en vrijwilligers in de woningen. Ook beschrijft de handleiding aspecten die van belang zijn bij de implementatie van kleinschalig wonen initiatieven. De handleiding kan tevens gebruikt worden om met enige regelmaat het kleinschalig wonen binnen de eigen organisatie te evalueren. De handleiding kwam tot stand binnen een onderzoeksopdracht van Zorggroep Raalte aan hogeschool Windesheim (lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg). Sanne Mast, Anne van den Bosch en Cynthia Veerbeek voerden het onderzoek uit en schreven deze handleiding onder begeleiding van Carolien Smits (lector Innoveren in de Ouderenzorg). Het onderzoek betrof de wijze waarop de visie van Zorggroep Raalte (1010) vorm krijgt in drie vormen van kleinschalig wonen.

De handleiding beschrijft op alfabetische volgorde verschillende aspecten die van belang zijn in kleinschalige woningen. Aangezien deze handleiding uitgaat van een bepaalde visie en van de huidige “evidence”over goede zorg voor mensen met dementie is het denkbaar dat de handleiding inhoudelijk aan verandering (en discussie) onderhevig is. De auteurs horen graag de mening van de gebruikers van deze handleiding. Reacties kunnen worden gebruikt om deze te verbeteren.


Pagina 4


Handleiding kleinschalig wonen Voor de ontwikkeling en evaluatie van kleinschalig wonen initiatieven voor mensen met dementie

Handleiding kleinschalig wonen voor mensen met dementie A

Uitvoering in kleinschalige woning

Aankleding

Er zijn voldoende opbergmogelijkheden en een rustige, nette/georganiseerde aankleding (om te veel prikkels te voorkomen). De activiteiten in de woning worden verzorgd door medewerkers van de woning, hierbij wordt ook een beroep gedaan op vrijwilligers en familie. De activiteitenbegeleidster organiseert/coördineert aanvullende dagbesteding activiteiten. De verschillende activiteiten vinden plaats in verschillende ruimtes en er is maximaal één activiteit tegelijk in dezelfde ruimte (Dit verbetert herkenning en oriëntatie). Bij activiteiten in de huiskamer aangename geuren aanbieden, zoals de geur van koffie, de geur van een cake bakken en soep koken (Dit bevordert oriëntatie en nodigt uit tot deelname). Er zijn verschillende activiteiten voor cliënten (lees/kijkboeken, spelletjes, handwerk in het zicht). Cliënten moeten minimaal een half uur per dag buiten kunnen zijn. Medewerkers van de woning brengen dagelijks zelf het afval van de woning naar de dichtstbijzijnde afvalcontainer op het terrein, waarna het afval wordt opgehaald door een externe ophaaldienst.

Activiteiten in en rond de woning

Afvalverzorging

B Bejegening: corrigeren Bejegening: doseren van prikkels

Bejegening: humor gebruiken Bejegening: machtsuitoefening Bejegening: non verbale communicatie Bejegening: stimuleren/opdrachten geven

De medewerkers corrigeren cliënten niet in hun gedrag of handelen. De cliënten worden niet met de rug naar de keuken, de ingangsdeur of andere activiteiten gezet (voorkomen prikkels van achteren). De medewerkers moeten zoveel mogelijk gerichte prikkels geven en zo weinig mogelijk storende, afleidende of niet ter zake doende prikkels. De medewerkers gebruiken humor in de omgang met cliënten, die aansluit bij de belevingswereld van de cliënten. De medewerkers vertonen geen overmacht, maar zijn bijna onderdanig. Er wordt geen dwang uitgeoefend op de cliënten. De medewerkers communiceren met gebaren. De medewerkers geven geen opdrachten aan de cliënten. De medewerkers stimuleren de cliënten om opdrachten uit te voeren met bijvoorbeeld gebaren, muziekjes, na-apen, voordoen of humor. Wanneer de cliënt iets niet wil, dan proberen de medewerkers de cliënten te verleiden.


Pagina 5


Bejegening: verbale communicatie

Bejegening: vriendelijkheid Belevingsgericht

Betrekken cliënten

Betrekken medewerkers

Boodschappen

C Communicatiemiddelen in woning

D Daginvulling/dagstructuur in woning

Decoratie in woning

Er worden geen moeilijke vragen gesteld aan de cliënten. De medewerkers gebruiken niet te veel woorden tegen de cliënten. De medewerkers staan dichtbij de cliënt tijdens het communiceren. Rustig en in stilte weggaan (bv. niet roepen “tot morgen”etc.). Dit geeft rust en vermindert het gevoel bij cliënten dat ze naar huis willen/moeten. De medewerkers winnen het vertrouwen van cliënten en zijn vriendelijk. De medewerkers houden indien nodig rekening met de verschillende soorten cliënten (dolers, zen cliënten). Medewerkers zijn in staat contact te maken met de cliënten en emotionele veiligheid te bieden. Medewerkers leggen verbanden tussen het verleden en het heden van de cliënt en weten dit te integreren in het dagelijks leven. Medewerkers hebben geen oordeel over cliënten. Medewerkers kunnen huishoudelijke taken tot activiteiten maken die aansluiten bij de levensgeschiedenis en leefwereld van de cliënt. Cliënten worden actief betrokken bij het bestellen en halen van boodschappen, de verzorging van de maaltijden, het ophalen van de post en het schoonhouden van de huiskamer, mits van toegevoegde waarde. Het management betrekt de medewerkers in het zorgconcept en er wordt met elkaar vorm en inhoud aan gegeven. De medewerkers worden meegenomen in de uitwerking van de visie. Medewerkers kunnen met cliënten boodschappen bestellen bij bijvoorbeeld de plaatselijke supermarkt. De boodschappen op het gebied van eten en drinken worden drie maal per week via internet besteld en opgehaald of afgeleverd via een externe leverancier. Artikelen van huishoudelijke aard, kantoorartikelen, dieetvoeding, incontinentiemateriaal en overige verpleegmaterialen worden besteld bij externe leveranciers. Er zijn afspraken gemaakt met de buurt supermarkt. Iedere woning heeft een telefoon, computer en internet aansluiting. Iedere groepswoning is rechtstreeks zonder tussenkomst van een receptioniste bereikbaar op een eigen telefoonnummer. Alle telefoonlijnen komen binnen op de telefoon van de medewerker, diegene kan doorverbinden. Het dagritme is niet gebonden aan vaste geplande zorgtaken (gaan uit van de wens van de bewoners). Er wordt een goede dagstructuur geboden, waarin rust en activiteit (zie ‘activiteiten in woning’) op een prettig moment van de dag plaatsvindt. De dagstructuur ondersteunt het slaapritme: een echte slaap het liefst in de nacht, dutten mag ook overdag. Aandacht voor bewoners gaat voor op de huishoudelijke taken. Er moet voldoende te zien zijn; een woonkamer met foto’s, beeldjes, planten, schilderijen, wanddecoratie, sierkleedjes op tafels, tijdschriften en een goed uitzicht naar buiten (positieve invloed op stemming en cognitieve vaardigheden). Geen grote spiegelende oppervlakten (kan onzekerheid/angst oproepen).


Pagina 6


Deuren

Domotica Valpreventie en dwaaldetectie

Disciplines inzetten

E Eigen regievoering

F Familie afspraken maken

Familie betrekken

Deuren zijn door cliënten makkelijk te bedienen: er wordt geen gebruik gemaakt van schuifdeuren. De deuren hebben een contrast kleur met de muren (indien cliënten de deuren moeten herkennen). Als het doel is om de deur niet op te laten vallen, kan er een gordijn voor worden gehangen, anders moet de deur dezelfde kleur krijgen als de muur. De domotica bevat elektronische beveiliging, lichtsterkte en verdeling, de muziek en de tv, de discobollen en allerlei lichtgevende prikkels. Er is domotica aanwezig in de keuken en de huiskamer. De domotica is gebruiksvriendelijk en gemakkelijk aan te passen voor de woonzorgcoördinatoren en EVV’er. Cliënten hebben zodoende meer bewegingsvrijheid hetgeen de kwaliteit van leven bevordert. Door domotica is ’s nachts minder personeel nodig. In de avond en nacht is het van belang dat er valpreventiesystemen en dwaaldetectie aanwezig is. Disciplines worden enkel betrokken in de woning bij specifieke vragen: het moet aansluiten bij het ‘thuis’ concept. Dit geldt ook voor een (para)medisch team. De verpleeghuisarts komt één keer in de week op een vaste dag, overige disciplines komen niet structureel. Aan het team wordt een korte voorlichting gegeven over het signaleren van problemen horend bij het vakgebied van paramedische disciplines. De verschillende disciplines werken op consultbasis binnen de woning. De apotheek levert medicijnen rechtstreeks per woning af. Medewerkers dragen er zorg voor dat de cliënten vrijheid ervaren en zolang mogelijk zeggenschap houden over het eigen leven. De medewerkers ondersteunen de autonomie door te zorgen dat een aantal ADL handelingen zolang mogelijk, zelfstandig verricht kunnen worden. Medewerkers scheppen voorwaarden zodat familie/naasten een betekenisvolle relatie kunnen blijven vervullen in het leven van de cliënt. Er zijn goede afspraken gemaakt de familieleden over praktische zaken en de veiligheid van cliënten. Medewerkers scheppen een woonleefklimaat waarin de familie/naasten zich welkom voelen: ze worden gastvrij ontvangen en medewerkers vertellen hen kort hoe het met hun familielid gaat. Medewerkers ondersteunen de familieleden in hun lijden, door ze serieus te nemen, in te gaan op de vragen die ze hebben en zich in de familie in te leven. Medewerkers weten familie/naasten te betrekken bij vragen, dilemma’s, mogelijkheden en beslissingen rond de cliënt. Medewerkers maken gebruik van de ervaringsdeskundigheid van familie/naasten om de cliënt te kennen/begrijpen. Familieleden verschillen in hun wens om structureel mee te werken in de woning. Medewerkers kunnen de familie incidenteel vragen of ze een handje willen meehelpen, of iets willen organiseren voor cliënten en familie. Bij de opname van een cliënt worden er duidelijke afspraken gemaakt over de ‘taken en verantwoordelijkheden’ van de familie in de woning en de verwachtingen over en weer. De medewerkers betrekken de familie bij de inrichting van de slaapkamers van de cliënten en evt. bij de inrichting van de huiskamer. De familie is hier verantwoordelijk voor. De medewerkers stimuleren de familieleden om met een cliënt naar buiten te gaan.


Pagina 7


Financiën

G Gang Geschakelde woningen

Gordijnen Groepsgrootte woning H Huisdieren

Huiselijkheid in woning Huishoudelijke apparaten

Herkenbaarheid woonomgeving

I Implementatie van woning

K Keuzevrijheid cliënten Kleurcontrast

Iedere woning heeft een budget, waarbinnen er gezorgd moet worden voor het huishouden. Het team is verantwoordelijk voor het budget. Woningen krijgen een geldbedrag per cliënt, dat is afgestemd op diens zorgbehoefte (zorgzwaartebekostiging). Elke woning heeft een vast voedingsbudget: van dit bedrag moeten alle maaltijden betaald worden, inclusief de tussendoor versnaperingen en dranken. Het voedingsbudget is een onderdeel van het totaal budget.

Er is een middellange goed verlichte gang met zithoekjes waar wat te doen is. Het is geen lange gang waar alle slaapkamers/appartementen aan grenzen. Huiskamers van naastgelegen woningen moeten niet met elkaar verbonden worden. De deur tussen twee huiskamers dicht doen (cliënten voelen zich meer thuis en vermindert negatieve stemming). Gordijnen gaan ’s avonds dicht (voorkomt onduidelijke prikkels door spiegeling in de ramen, helpt voor rust voor het slapengaan). De cliënten wonen in een gewone woning met zes tot acht personen. Cliënten leven op van poezen, honden, vogels, konijnen en hamsters (minder probleemgedrag, bevordert welzijn en minder eenzaam). Let op allergieën. Laat bezoek of medewerkers af en toe een huisdier meenemen, zoals een hond. Huiselijke aankleding met voorwerpen en meubilair die passen bij “zoals thuis” en die aansluit bij de interesse van de cliënten (prettig voelen van cliënten). Iedere woning heeft de beschikking over een wasmachine en een droger. De wasmachine, droger, vriezer en het centraal toilet zijn zo dicht mogelijk bij de huiskamer geplaatst. De inrichting is enigszins “ouderwets”. Er wordt gebruik gemaakt van herkenbare vormen en muziek die de oudere generatie aanspreken. Er staan eigen meubels/accessoires van de cliënten in de woning (bevordert de oriëntatie en nodigt uit tot handelen). Voorwerpen, hulpmiddelen die de tijd, datum, seizoen of bepaalde festiviteiten weergeven (ter oriëntatie). Er wordt gebruik gemaakt van een protocol/stappenplan, de teammanager stuurt de implementatie. Bij de implementatie betrekt de teammanager de medewerkers, vrijwilligers en familie. De medewerkers en vrijwilligers hebben veel inspraak bij de inrichting van de woning en de familie bij de inrichting van de slaapkamer/appartement en de inrichting van de woonkamer. De vrijwilligers, medewerkers en familie worden vooraf goed geïnformeerd, door middel van een informatiemomenten/kennismaking voor alle betrokkenen. De medewerkers brengen vooraf een huisbezoek uit bij de familie. Cliënten hebben keuzevrijheid in zitmogelijkheden, in de inrichting van de zitslaapkamer, in de dagelijkse behoeften en hebben bewegingsvrijheid. Contouren moeten onderscheiden worden van de achtergrond, kleuren zijn contrasterend (stoel/vloer borden/tafel). Dit bevordert de waarneming en herkenning. Kleurcontrasten moeten niet te groot zijn (cliënten durven minder snel ergens naar toe te gaan, denken in een ‘gat’ te vallen).


Pagina 8


Kleuren in woning

Keuken

Kook mogelijkheden

L Loopcircuit

Loopruimte woonomgeving

Lokalisatie gebouw

M Materiaalkeuze in woning Media apparatuur Meubilair

N Nachtdienst

Maak gebruik van lichte doorgangen, donkere kozijnen en een lichte vloer met donkere meubels. Gebruik zachte kleuren, in combinatie met minder zachte kleuren (contrast). Te veel of enkel pastel kleuren zoals lavendel, lichtblauw en zachtroze zijn voor cliënten moeilijk te onderscheiden. Vermijd grijsachtige gedempte kleuren, grote felgekleurde muurvlakken en rode kleuren (rood zorgt voor onrust). Behang of wanddecoratie met rustige patronen, niet meerdere kleuren op één wand (zorgt voor dosering van prikkels en vermindert onrust). De afwerking van wanden varieert per ruimte (kleur, patroon of materiaal). De keuken is veilig: er is een inductiekookplaat aanwezig, geen open vuur. De keuken maakt deel uit van de huiskamer (open keuken). Het horen zien en ruiken stimuleert de eetlust van de cliënten. Medewerkers hebben zo toezicht op huiskamer en de cliënten. Bij het keukendeel staat een (eet)tafel waaraan ze kunnen zitten (meehelpen of toekijken). De keuken heeft een huiselijke en herkenbare uitstraling: serviesgoed, koffiepot, pollepels, pannenlappen in het zicht. Alle maaltijden worden in de woning zelf gekookt mits het toegevoegde waarde heeft voor de cliënten, anders kunnen er ook kant-en-klaar maaltijden worden bezorgd. Er zijn aantrekkelijke belevingsgerichte loopcircuits met voldoende licht, beweging en geluid. Er hangen een paar grote screens, waarop een rustige doorlopende film of dia’s worden geprojecteerd. Er staan een paar stoelen voor. Lopen zorgt voor gespreksstof tussen medewerkers/bewoners, bewoners hebben wat te doen, blijven in beweging en het bevordert het dag/nachtritme. In het loopcircuit bevinden zich hoekjes voor verschillende interesses (boerenleven, vrouwenhoek, mannenhoek, ouderwetse accessoires/beroepen, dia’s). Bewoners hebben de keuze om hiervan gebruik te maken en kunnen zelf een plekje opzoeken dat zij fijn vinden. De bewoners zien vanuit de woonkamer het loopcircuit niet. Er is voldoende beweegruimte, er staan niet te veel meubels (vermindert stress en valgevaar). Obstakels, rollators en rolstoelen worden zo in de woning geplaatst dat de looproute vrij blijft. Het gebouw is klein of matig groot en staat in een wijk met veel leven rondom, levendig karakter. Winkels, restaurants en andere voorzieningen zijn op loopafstand van de woning. De woning is gesitueerd op de begane grond. Stoffen en zachte materialen. In de woning is rekening gehouden met passende materialen, kleuren en verlichting. Radio en TV staan niet de gehele dag aan (ter voorkoming van over prikkeling). Er staan meubels die passen bij de belevingswereld van de cliënten. Ouderwets meubilair, niet te felle kleuren. Het hoeft niet allemaal op elkaar afgestemd te zijn. Gebruik verschillende soorten tafels: rond en vierkant/rechthoekig (rond stimuleert gesprek/activiteit, vierkant zorgt voor betere herkenbare ruimteverdeling tussen personen). De nachtdienst wordt georganiseerd voor het hele gebouw, tussen 22.45 – 7.15 uur (inclusief de mogelijkheid om een beroep te kunnen doen op een mobiele nachtdienst).

O Christelijke Hogeschool Windesheim│Campus 2-6 │Postbus 10090 │8000 GB Zwolle│Tel. 088 469 99 11│ www.windesheim.nl

Pagina 9


Oppervlakte huiskamer P Privacy voor cliënten

Personele bezetting

Personeelsruimten in woning

Plafond Postverzorging R Ruimte in woning S Sanitair

Schoeisel medewerkers

Er is een minimale oppervlakte in de huiskamer nodig van 8 m² per cliënt. Groter (10 m² of meer) is beter. Er zijn ruimtes beschikbaar waar cliënten apart of met zelfgekozen anderen kunnen zitten. De cliënten hebben de mogelijkheid om bezoek op hun eigen slaapkamer te ontvangen en zich terug te trekken. Onderlinge gesprekken tussen medewerkers worden gehouden in ruimtes waar zich geen bewoners bevinden. Er is sprake van 24-uurs aanwezigheid van zorgen dienstverlening: Twee medewerkers tussen 7.00 – 15.30 uur Een vliegende keep tussen 8.00 – 16.30 uur Twee medewerkers tussen 15.00 – 23.00 uur (flexibel ingevuld). Van 7.00 uur tot 23.00 uur is er minimaal één verzorgende niveau 3. De verzorgende niveau 3 wordt tijdens de ‘piekuren’ ondersteund door een verzorgende/helpende niveau 2/servicemedewerker. Een woonzorgcoordinator, die in het dagelijkse rooster van de woning mee draait coördineert per woning de zorg. Er wordt met een kleine bezetting gewerkt, zodat de medewerkers de cliënten goed leren kennen. Er werkt een vast team medewerkers, een combinatie van ervaren en minder ervaren medewerkers. Per woning is gemiddeld 4,5 fte beschikbaar, ongeveer 2 voltijders, weekendkrachten voor weekenden en vakanties. Eventueel 1 leerling per dienst. De formatie huishouding is gemiddeld 2x3 uur per woning, per week. Deze invulling van de bezetting en de tijden is een richtlijn, dit kan in overleg flexibel ingevuld worden. Gedurende 24 uur per dag is er vanuit een mobiel paramedisch team een verpleegkundige op afroep beschikbaar. Voor bezigheden zoals rapporteren, overdracht, medicijnopslag en gesprekken met familie creëren de medewerkers een duidelijke eigen plek (De huiskamer is woonfunctie voor cliënten). Hierbij kan gebruik worden gemaakt van de dagbestedingsruimte in de woning. Er zijn helderwitte, hoge plafonds, waarop sterke gloeilampen schijnen. De post van cliënten wordt door TNT/Post NL bezorgd per woning. In de woning zijn eigen postvakjes voor de cliënten en de familie aanwezig. Het bed kan door de deuropeningen en kan in de woonkamer staan. Er is ruimte voor grotere dagbesteding activiteiten in het gebouw. Maak in de woning gebruik van individueel sanitair of gedeeld sanitair (max. met twee cliënten). De badkamers zijn voldoende ruim om hulp te kunnen bieden. Een huiselijke en herkenbare inrichting van de badkamer: kleuren in badkamer, goed contrast tussen wand, vloer en sanitair, prettige verlichting, toiletspullen in het zicht, maar hulpmiddelen en verzorgingsmateriaal opbergen (vermindert stress en agitatie). Het toilet staat niet direct naast de douche, of de toiletten zijn gescheiden van de douche (ter voorkoming van verwarring). Schoeisel met zachte zolen dragen (voorkomt hinderlijke prikkels).


Pagina 10


Schoonmaken

Samenwerking andere afdelingen in gebouw Slaapkamers

Snoezelhoekjes in woning T Taken medewerkers

Teamoverleg en intervisie

Trainingen medewerkers

Tuin/terras

De woning is zelfvoorzienend voor wat betreft het voeren van de huishouding (samen met de cliënten). Alle dagelijkse schoonmaakwerkzaamheden binnen de woning worden aan de hand van een schoonmaakprogramma verricht door de medewerkers. Drie maal per week komt er extra ondersteuning van een huishoudelijke medewerkster voor de grotere schoonmaakwerkzaamheden. Algemene ruimtes worden schoongehouden door medewerkers van de huishoudelijke dienst. De woningen functioneren zelfstandig, maar zijn wel met elkaar verbonden zodat in geval van nood en in de avond/nacht bijgesprongen kan worden. Alle cliënten hebben minimaal een eenpersoons zit-slaapkamer. De slaapkamers zijn voldoende groot om als zit-slaapkamer te gebruiken (minimaal 15 m²). Cliënten hebben keuzevrijheid/mogelijkheden bij de vaste inrichting (vloeren, wanden, gordijnen). Cliënten kunnen de kamer volledig zelf inrichten (stoel, meubels verlichting). Er is een hoog-laag bed beschikbaar. De cliënt kan gemakkelijk de eigen kamer vinden: de deur is gepersonaliseerd met foto, kastje met herinneringen o.i.d.). De slaapkamers zijn zo ingericht dat de cliënt vanuit liggende houding in bed wat leuke dingen kan zien. Er staat een uniek voorwerp bij de ingang van de slaapkamer (ter oriëntatie). Er zijn hoekjes gecreëerd met snoezelattributen (een snoezelkamer is te gekunsteld en kost te veel tijd). Medewerkers werken integraal, dat wil zeggen dat zij in principe alle voorkomende huishoudelijke werkzaamheden verrichten en met de cliënten een huishouden voeren: wassen van kleding, wasmachine bedienen en strijken, boodschappen doen, menulijst maken, eten koken, huishoudbudget beheren en schoonmaken. Lichamelijke zorg, huishoudelijke activiteiten en activiteitenbegeleiding worden uitgevoerd door de medewerkers. Één keer in de 6 weken is er een teamoverleg met de verzorgenden en de teammanager. Hierbij is er ruimte voor het bespreken van nieuwe werkwijzen, de gang van zaken in de woning en het bespreken van (lastige) situaties van verzorgenden (intervisie). De medewerkers zijn getraind in het vormgeven van dagbesteding. Medewerkers worden getraind in budgetbeheer en krijgen kookcursussen. De medewerkers zijn geschoold in het kleinschalig werken. De vrijwilligers zijn geschoold in de bejegening van mensen met dementie in een kleinschalige woning. De woning heeft bij voorkeur een eigen afgesloten tuin/terras, eventueel een tuin/park in de buurt (vermindert depressieve gevoelens). De woning heeft een rechtstreekse toegang tot de tuin, deze grenst aan de woonkamer en deuren naar de tuin zijn door de cliënten zelfstandig te bedienen. De tuin moet beschikken over een vlak looppad dat ook met de rolstoel of de rollator te gebruiken is. Er is genoeg loopruimte. Er is beschutting tegen de wind en tegen de zon (parasol, bomen). Er moet voldoende te zien en te beleven zijn: variatie in beplanting (in geur, kleur en seizoenen), dieren, plantenbakken, tuinhuisje, herkenbare elementen zoals een regenton, droogmolen en bezems. Er is voldoende en goede zitgelegenheid voor cliënten en bezoek.

U


Pagina 11


Uniform en naamplaatje

V Vraaggericht handelen Ventilatie Vertrouwde omgeving

Verlichting

Vloer

Voordeur

Vormgeving woning

Medewerkers dragen tijdens de uitvoering van de werkzaamheden burgerkleding. In verband met de hygiëne wordt gebruik gemaakt van beschermende kleding tijdens het verzorgen van cliënten, zoals een schort waar de instelling voor zorgt. De medewerkers dragen geen naamplaatje (cliënten kunnen veelal door verminderd zicht niet goed lezen, een klein team zorgt voor herkenning bij cliënt en familie). Medewerkers zijn op de hoogte van de individuele wensen en behoeften van cliënten (bv. radio, TV, muziek, smaak, hobby’s). Er is voldoende ventilatie en frisse lucht. Eigen spullen van de cliënten, ouderwetse spullen in woning. De medewerkers stralen rust uit; geen haast. Geborgenheid in woning, prettige sfeer. Er is overdag veel licht aanwezig (positieve invloed op kwaliteit van leven, vermindert problemen bij cliënten). Kunstlicht wordt zo veel mogelijk vervangen door daglicht (daglicht reguleert dag/nachtritme en bevordert lichaamsprocessen). Men maakt gebruik van een basisverlichting in hele woning aangevuld met extra lampen op bepaalde plekken (zithoek, eettafel, televisie). Verlichtingsniveau deel van de dag > 1000 lux. In de woningen is genoeg inval van daglicht (genoeg ramen). Tafels en stoelen die cliënten veel gebruiken bij raam zetten. Licht aan bij donker weer. Tijdens middagrust gordijnen sluiten en lampen uit (afwisseling tussen rust en activiteit). Bij ochtendverzorging hoeveelheid licht matigen en gordijnen rustig/deels openen (cliënten ondervinden hinder van fel licht). Geen gebruik maken van halogeen lampen (cliënten met oogafwijkingen zien dan sterretjes). Zonnescherm pas naar beneden als cliënten er last van hebben (voorkomen van verwarring in tijdsbesef). In de avond wordt het licht gedempt: dichte gordijnen, schemerlampen, openhaardvlammetjes of een ondergaande zon op de video. Maak gebruik van matte en lichte vloervlakken (glans en donkerheid kan onzekerheid/angst oproepen). De overgang van een lichte naar een donkere vloer geleidelijk in elkaar laten overlopen (cliënten denken anders in een gat te vallen). Cliënten hebben vanuit de woonkamer geen zicht op de voordeur. Bij het naar binnen treden in de woning wordt er aangebeld aan de voordeur. Cliënten kunnen de voordeur zelf openen en krijgen daarmee toegang tot een – veilig- wandelgebied (positief voor welbevinden en bewegingsvrijheid). Het bezoek belt aan. Daar waar de voordeur op slot moet blijven wordt aanbevolen deze te camoufleren, zodat nodeloze agitatie voorkomen wordt. Plaats de entree vlakbij de woonkamer, de slaapkamers en badkamer meer uit het zicht (dat maak de indeling meer tot als een ‘normale’ woning). De woonkamer ligt centraal in de woning, deze is omringd door slaapkamers/appartementen. Bij binnenkomst is de woning duidelijk als woning herkenbaar (voordeur, hal met garderobe, woonkamer zichtbaar). De groep/woning geen naam geven, maar een eigen huisnummer met een eigen adres. De woning bevindt zich op de begane grond. De woning beschikt over een gemeenschappelijke huiskamer en keuken.


Pagina 12


Vrijwilligers betrekken

W Wasverzorging

Z Zithoek

Vrijwilligers worden betrokken bij activiteiten, het geven van aandacht, huishoudelijke taken waarbij cliënten worden betrokken, dragen bij aan het thuis concept en denken mee over de gang van zaken in de woning. Er is een vrijwilligerscoördinator als aanspreekpunt. Vrijwilligers worden van te voren goed geïnformeerd en de taken en verantwoordelijkheden zijn duidelijk vastgelegd in een contract. De vrijwilligers hebben kennis over de omgang met de doelgroep. De familie heeft de mogelijkheid om de persoonsgebonden was zelf te verzorgen, of tegen betaling uit te besteden. De persoonsgebonden was wordt in de woning gewassen door de medewerkers met zo mogelijk hulp van de cliënten. Cliënten betalen een eigen bijdrage voor de persoonsgebonden was. Platgoed (lakens, dekens, kussenslopen etc.) wordt gewassen door een externe wasserij. De zorgorganisatie schaft theedoeken, keukenhanddoeken, keukenschorten, servetten, tafelkleden, vaatdoeken aan en zorgt ervoor dat deze gewassen worden. De beschermende kleding van medewerkers wordt in de woning gewassen. Maak altijd meerdere zit –en eetplekken. Liever meerdere kleine zitjes dan een grote zithoek. Zo hebben cliënten (en familie) keuze waar zij gaan zitten. Maak combinaties van zitplekken met uitzicht naar buiten en zitplekken zonder uitzicht en zitplekken bij de TV, of niet bij de TV. Zitplaatsen dicht bij het raam (voldoende natuurlijk licht). Zet meer stoelen neer dan er cliënten zijn (geeft vrijheid om ergens te gaan zitten). In de woonomgeving zijn zachte leunstoelen aanwezig, deze staan met de rugleuning tegen de muur (geeft veilig gevoel).


Pagina 13


Bronnen -

Braam, S (2008), Een beestenboel in de Nederlandse zorginstellingen? URL: http://www.innovatiekringdementie.nl/Artikel/Huisdieren-in-het-verpleeghuis-doen!.aspx Denkbeeld, jaargang 20, nummer 3. Pag. 28-32.

-

Ginneken, J.H.M (2010), Haalbaarheidsstudie Zorgexploitatie locatie Lemelerveld. BOAG BV, 12 mei Rotterdam.

-

Hoogvliet, J en H. Hendrikse (2004), Pilot groepswoning Swinhove. URL: http://www.kcwz.nl/doc/kleinschalig_wonen/Pilot%20kleinschalig%20wonen%20def.pdf Laatst gezien: 16-4-2012.

-

Klingeman, C, A. Hoogenboom en J. de Lange (2007), De rol van familieleden bij kleinschalig wonen voor mensen met dementie in de Rustenburg. Rotterdam. PDF bestand. Laatst gezien: 19-4-2012.

-

Klos, M (2011), Personele bezetting bij kleinschaligheid. Landelijk Congres Moderne Dementiezorg. MagentaZorg. URL: http://www.studiearena.nl/uploads/1105_handouts_Moderne_Dementiezorg_2011/1.10%2 0Personele%20bezetting.pdf Laatst gezien: 10-5-2012.

-

Krijger, E en A. Mels (2011), Haalbaarheidsstudie kleinschalig wonen Stevenskamp. Mondria Advies, februari 2011.

-

Liempd, van H.M.J.A, E.K. Hoekstra, J.M. Jans, L.S. Huibers en C.J. van Oel (2009), Evaluatieonderzoek naar de kwaliteit van de huisvesting van kleinschalige woonvormen voor ouderen met dementie Eindrapportage Vilans en AKTA. URL: http://www.vilans.nl/docs/pdf/Evaluatieonderzoek%20kwaliteit%20kleinschalige%20woonv ormen%20-%20eindrapportage.pdf Laatst gezien: 18-4-2012.

-

Liempd, I (2010), Hoe woont het hier? Vragenlijst ter beoordeling van de kwaliteit van de huisvesting van kleinschalig wonen voor ouderen met dementie. Vilans en AKTA.

-

Mandemaker, T (2011), Licht voor ouderen en mensen met dementie. Vilans. URL: http://www.solg.nl/data/userfiles/file/Factsheet%20Licht%20voor%20ouderen%20en%20m ensen%20met%20dementie.pdf. Laatst gezien: 10-5-2012.

-

Meulen, ter, W (2009), Het spijk opent eerste ‘belevingstuin’. Dementiewinkel. URL: http://www.dementie-winkel.nl/eefde.php Laatst gezien: 10-5-2012.


.

Pagina 14


-

Overmars-Marx, T (2012), Een kleinschalige woonvorm vormgeven en inrichten. Vilans. URL: http://vilans.nl/Pub/Informatiecentrum/Informatiecentrum-wonen/Informatiecentrumwonen-Een-kleinschalige-woonvorm-vormgeven-eninrichten.html?highlight=kleur&search=1. Laatst gezien: 10-5-2012.

-

Plaats, van der, A (2011), Altijd wat. NCRV. URL: http://altijdwat.ncrv.nl/nieuwsblogs/vechtanneke-van-der-plaats. Laatst gezien: 10-5-2012.

-

Regiegroep kleinschalig wonen (2010), Competentielijst medewerkers kleinschalig wonen voor mensen met dementie. Birkhoven Zorggoed, de Rijnhoven, Zorggroep Charir, Calibris, St. Pieters en Bloklands gasthuis, Axioncontinu, zorgpalet Baarn-Soest, Vierstroom, Zorgspectrum en Aveant.

-

Taam, S, I. Tomberg en E. Troost (2004), Een thuis, meer dan een dak en 4 muren. Kenniscentrum wonen en zorg. URL: http://www.kcwz.nl/doc/kleinschalig_wonen/Literatuuronderzoek%20woningontwerp.pdf Laatst gezien: 10-5-2012.

-

Vilans en Akta (2009), Evaluatieonderzoek naar de kwaliteit van de huisvesting van kleinschalige woonvormen voor ouderen met dementie. Vilans en Akta.

-

Vlijmen, C (2011), Aandachtspunten woonomgeving. Advies en begeleiding van transformaties in Zorg & Welzijn. MutaMelior veranderen naar beter. Mutamelior.

-

Zorg met vrijwilligers (2011), Behouden en betrekken van vrijwilligers bij overgang naar kleinschalige woonvorm. Vilans. URL: http://www.zorgbetermetvrijwilligers.nl/smartsite.dws?ch=def&id=140969. Laatst gezien: 10-5-2012.

-

Zorggroep Raalte (2010), Wonen en dementie – visie -. Visie Zorggroep Raalte. Man. W, Z&Wzorg. Mei 2010, HKZ nummer 4.4.

-

Zorgspectrum (2010), Oog voor mij, kleinschalig wonen. Zorgspectrum. URL: http://www.zorgspectrum.nl/ufc/file2/zorgspectrumweb_sites/lisetteh/11a604db652812e6c 835195f87b56cee/pu/Oog_voor_Kleinschaligwonen.pdf. Laatst gezien: 10-5-2012.


Pagina 15

ABC Handleiding kleinschalig wonen

Recommend Documents