AANVRAAG ACTIVITEITENPROGRAMMA 2014 STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE
. S O U S V E I L L A N C E. VERAL GEN
00 11
1 ALGEMENE ORGANISATIEGEGEVENS Naam organisatie Projecttitel
Stichting Medialab Utrecht (SETUP) Sousveillance: overal ogen!
Naam contactpersoon
Imre Parkanyi
Correspondentieadres
Neude 5
Postcode
3512 AD
Vestigingsplaats
Utrecht
Telefoonnummer
030-2040201
E-mailadres
[email protected]
Website
www.setup.nl
Rechtsvorm aanvragende organisatie
Stichting
01 11
2 DOEL 2.A_ INLEIDING Sousveillance: overal ogen! SETUP’s nieuwe initiatief Sousveillance: overal ogen! is ons activiteitenprogramma voor 2014, bestaande uit vijf grootschalige initiatieven (events) met een veelzijdig randprogramma. Sousveillance: overal ogen! is een thematische voortzetting op de spraakmakende onthullingen van Edward Snowden. Zijn radicale uitlatingen over PRISM en de NSA hebben het klassieke ‘big brother’-idee weer terug laten komen in het mondiale discours, maar met een aantal belangrijke verschillen. Zo heeft de overheid het monopolie op het bespioneren van burgers en organisaties reeds verloren, en gaan we van een surveillance- naar een sousveillance-maatschappij: een maatschappij waarin iedereen elkaar volgt en stuurt. Door gebruikmaking van nieuwe technologie zijn er bovendien veel meer mogelijkheden ontstaan voor spionage, voor (privé-)dataverzameling en voor ‘nudging’ (het subtiel sturen van menselijk gedrag). Voor veel mensen klinken deze ontwikkelingen onheilspellend, maar wat zijn nou de feitelijke consequenties van sousveillance voor de wereld waarin we leven? Met Sousveillance:
overal ogen! wil SETUP daarom de leuke en minder leuke kanten van de sousveillance-maatschappij bekijken vanuit e-Cultuur perspectief. We gaan aan de slag met het creëren van nieuwe beelden en ‘design fictions’ over een toekomst waarin sousveillance de normaalste zaak van de wereld is. We geven de ruimte aan kunstenaars, theoretici, organisaties en burgers die de laatste ontwikkelingen op dit gebied onderstrepen, ermee werken of zich ertegen afzetten. Door onze positie als aanjager en ‘creative mediator’ zullen wij cross-sectorale Een online pagina die deze aanvraag aanvult met relevante bronnen hebben we geplaatst op setup.nl/ogen _____
verbindingen leggen tussen deze inspiratoren, diverse maatschappelijke partners en het brede publiek, de
digital consumers. In onze ogen sluit dit activiteitenprogramma daarom naadloos aan bij de deelregeling Activiteitenprogramma’s van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (SCI).
2.B_ DOELSTELLINGEN Met Sousveillance: overal ogen! wil SETUP laten zien hoe we in huidige digitale wereld in kaart worden gebracht, én hoe wijzelf deze informatie ook kunnen verzamelen en inzetten voor onze eigen doelen. Dit doen wij op een drietal manieren, in willekeurige volgorde: 1) SETUP creëert een vijftal publieksevenementen in samenwerking met maatschappelijke partners (zie hoofdstuk 6), om op een aantrekkelijke en laagdrempelige manier belangstelling, kennisverdieping en innovatie bij een breed publiek te stimuleren. 2) SETUP creëert ruimte voor samenwerking tussen digitale kunstenaars, theoretici en andere makers om een aantal toepasbare concepten (prototypes), kunstwerken en artikelen te presenteren, die ons idee van de huidige ‘sousveillance-maatschappij’ tastbaar en duurzaam maakt. 3) SETUP creëert aandacht via diverse media rondom ons activiteitenprogramma, om het publieke debat zo breed mogelijk aan te zwengelen en ons publieksbereik zo groot mogelijk te maken.
02 11
3 ACHTERGROND “I don’t want to live in a society that does these sort of things.” Edward Snowden 3.A_ AANLEIDING “I don’t want to live in a society that does these sort of things”. Dit is een uitspraak van klokkenluider Edward Snowden, die in mei 2013 in een interview aan The Guardian belangrijke informatie lekte over PRISM, het geheime afluisterprogramma die vanuit de NSA burgers, organisaties en overheden in de gaten hield. Door de onthullingen van Snowden lijkt het klassieke Panopticum-idee van de Engelse verlichtingsfilosoof Jerry Bentham —het idee dat iedereen zich beter gedraagt als we bekeken (en gecontroleerd) worden— weer actueel. Tegelijkertijd is er door de huidige technologische infrastructuur een complex samenspel tussen markt, overheden en burgers ontstaan. Waar recentelijk het gesprek nog ging over surveillance-camera’s op straat, leven we nu in een maatschappij waarin iedereen elkaar volgt en stuurt: de sousveillance-maatschappij. Hierdoor wordt informatie op nieuwe, soms verbluffende, manieren verzameld en benut. Dankzij Snowden weten we bijvoorbeeld dat overheden dankbaar gebruik maken van enorme data-archieven en slimme algoritmes. Het lijkt zelfs slechts een kwestie van tijd voordat computers ons automatisch zullen gaan ‘tracken’ en ‘nudgen’, waardoor er op subtiele wijze invloed zal worden uitgeoefend op de dagelijkse keuzes die wij als burgers maken. In termen van ‘liberaal paternalisme’ en de ‘engineering of consent’ wordt over de effecten van deze ontwikkelingen al breed discussie gevoerd. Echter, een integraal en eenduidig antwoord hoe we om moeten gaan met de sousveillance-maatschappij, ontbreekt. SETUP heeft zich daarom ten doel gesteld om in 2014 dit fenomeen verder in kaart te brengen.
3.B_ URGENTIE Volgens beveiligingsexpert Bruce Schneider is surveillance “het businessmodel van het internet”. De opkomst van technologieën als Google Glass tonen aan dat we leven in een cultuur die compleet verweven is geraakt met kijken en bekeken worden. Moeten we ons ertegen verzetten of zijn bepaalde aspecten hiervan juist aantrekkelijk voor ons? De onthullingen van Snowden zetten dit debat op scherp. Hoe moeten we de effecten van de huidige sousveillance-maatschappij inschatten? Heeft de overheid hierin een verantwoordelijkheid? En wat is het effect van tracking- en nudgingtools op onze samenleving; een digitaal steuntje in de rug of een manier om gecontroleerd te worden? In hoeverre kun je als individu aan deze ‘macht’ ontsnappen? Dergelijke onderzoeksvragen zijn actueel, spannend en bovenal de moeite waard om gezamenlijk, met een gemêleerd gezelschap, te onderzoeken. Kunnen we sousveillance-technologie bijvoorbeeld ook inzetten voor creatieve en prikkelende initiatieven? We kijken welke inzichten en instrumenten hackers/kunstenaars hiervoor in de aanbieding hebben, maar we vinden het ook belangrijk dat burgers ideeën kunnen aandragen. Tijdens het programma reiken we het publiek middelen aan om sousveillance tast- en zichtbaar te maken, en hiermee te experimenteren. Niet omwille van een politieke manifestatie, maar om samen vast te kunnen stellen wat werkt
03 11 en niet werkt. Aan het einde van het jaar overleggen we een aantal concrete resultaten —zoals prototypes, artikelen en kunstwerken— die de verduurzaming van ons activiteitenprogramma moeten waarborgen.
4 INITIATIEFNEMER
4.A_ ORGANISATIE Een beknopte omschrijving SETUP is het Utrechtse podium voor iedereen die geïnteresseerd is in de fusie van technologie en cultuur. We organiseren allerlei bijeenkomsten zoals presentaties, workshops, en tentoonstellingen. De doelgroep is breed en te kenmerken als de digital consumer: van Facebook-fan tot mediaprofessional, van marketeer tot kunstenaar. We werken daarom zowat samen met iedereen: van creatieve makers tot bedrijfsleven, van amateurkunstenaars tot de Belastingdienst. Onze missie is het creëren van een brede mediawijze groep mensen die meedenken over en meewerken aan nieuwe technologische ontwikkelingen die uiteindelijk vóór en dóór die groep kunnen worden ingezet. In 2011, 2012 en 2013 groeide SETUP van een nieuw initiatief tot een centrale netwerkorganisatie met een publieksgericht programma. In 2013 organiseren wij events rondom de thema’s Opensource Everything en Coded Expression, met een bereik van duizenden mensen. Samen met culturele partners als Tivoli, de Ekko en RAUW lieten wij bijvoorbeeld zien dat zelfs een hippe clubavond open source én sexy kan zijn. Ook realiseerden wij in samenwerking met zes Utrechtse musea een ‘digitale kunstroof’, waarmee wij de bewoners van Leidsche Rijn uitdaagde om met hun smartphone kunst te roven: de 3D printer als kopieermachine. Bij het televisieprogramma Pauw & Witteman presenteerden wij de mooiste algoritmische versies van Mondriaan’s Victory Boogie Woogie. Afgelopen september ontwikkelden we in hartje Amsterdam het grootste in/outdoor Bring your own Beamer van Nederland. Met de impact die wij met onze events keer op keer bewerkstelligen, zien we dat steeds meer bezoekers, bedrijven, instellingen, organisaties, freelancers en kunstenaars ons weten te vinden. Daarom dat wij ook met veel vertrouwen toewerken aan ons nieuwe activiteitenprogramma voor 2014.
4.B_ UITVOERING En verantwoordelijkheid Eindverantwoordelijk voor de uitvoering van het project is het dagelijks bestuur van Stichting Medialab Utrecht. Dit bestuur bestaat uit Jelle van der Ster (Programmamaker), Tijmen Schep (Creative lead), Imre Parkanyi (Zakelijk en financiën), Tom van de Wetering (Business development) en Frank-Jan van Lunteren (Algemeen en PR). Daarnaast zijn er meerdere producenten en marketeers bij SETUP aan de slag.
04 11
4.C_ MEERWAARDE Ten opzichte van andere spelers SETUP is een organisatie met een sterk netwerk, is bijzonder goed op de hoogte van digitaal-culturele ontwikkelingen, staat bekend als vernieuwer en weet haar doelgroepen te bereiken. We zijn goed in het aanbieden van technologische, academische en artistieke perspectieven in evenementen die een breed publiek aanspreken. Net als in 2013 willen wij in 2014 een breedgedragen en succesvol activiteitenprogramma bewerkstelligen met behulp van cross-sectorale verbindingen. Op het gebied van onze jaarthema’s zorgen we dat we goed op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen, mede dankzij de inbreng van diverse relevante denkers, kunstenaars en organisaties. Ons werkgebied is (regio) Utrecht, omdat hier onze (potentiële) stakeholders zitten en we kunnen werken met een relatief hoogopgeleid publiek die open staat voor nieuwe ideeën en ontwikkelingen rondom technologie en cultuur. In Utrecht zijn we daarom leidend in de gedachteontwikkeling over e-Cultuur, en worden we benaderd en ondersteund door de lokale overheid en de fondsen. In de uitvoering van onze events kiezen we voor een informatieve, interactieve én publieksvriendelijke aanpak, om ons jaarthema op een typische speelse SETUP-manier op de kaart te zetten.
5 MANAGEMENT/TOEZICHT SETUP opereert volgens de Code Cultural Governance. Het dagelijks bestuur wordt gecontroleerd door een raad van toezicht, en ondersteund door een raad van advies. Gedetailleerde personalia zijn op onze website te vinden.
setup.nl/people _____
6 ACTIVITEITEN In 2014 zet SETUP Sousveillance: overal ogen! neer, dat bestaat uit vijf grootschalige events met brede randprogrammering.
05 11 Elk event gaat in op een ander onderdeel van het thema, maar dan binnen een geheel eigen context en voor een aparte publieksgroep. De vijf events zijn:
6.1_ KNUFFELDRONES (“SOUSVEILLANCE IS SPEELS”) April-mei 2014 In samenwerking met Cultuur 19 en openbare basisschool het Zand uit Leidsche Rijn ontwikkelen kinderen cultuur19.nl _____
tussen de 7 en de 12 jaar nieuwe ideeën en aankleding voor vijf aaibare maar werkende drones. Dit lijkt in eerste instantie ondenkbaar —drones vermoorden toch mensen in Afghanistan?— maar we willen aantonen dat drones ook voor leuke initiatieven kunnen worden ingezet. Bovendien wordt het steeds goedkoper om er een te bouwen (pakweg 300 euro), waardoor we ze voor allerlei zaken kunnen inzetten. Denk bijvoorbeeld
jaspervanloenen.com _____
aan een drone die je huisdier opspoort als je deze bent kwijtgeraakt. Kinderen zijn bij uitstek rijk aan een
dronesurvivalguide.org _____
krijgen zij workshops in de klas van experts als Jasper van Loenen —die een kit heeft ontwikkeld om ieder
nomadsinresidence.nl _____
de vijf beste ideeën uitgevoerd in samenwerking met deze experts en kunstenaars in de Nomads, de spannende
culturelezondagen.nl/zondag/ 2014/city-future-program _____
ongebreidelde fantasie, en hebben daarom alles in huis om met verrassende concepten te komen. Van tevoren object in een drone te kunnen veranderen— en Ruben Pater van de Drone Survival Guide. Uiteindelijk worden atelierruimtes van Cultuur 19. De lancering van de vijf drones vindt plaats in het weekend van het ‘City Future Program’, in mei 2013.
Facts & Figures Datum: april/mei 2014 Deelnemers: ca. 100 basisschoolkinderen uit Leidsche Rijn Locatie: Leidsche Rijn en Utrecht Partner(s): Cultuur 19, basisschool het Zand, Stichting Cultuurpromotie (City Future Program) Projectvorm: Workshopserie en presentatie Sponsors en mede-financiers: Fonds voor Cultuurparticipatie, Wijkbureau Leidsche Rijn, basisschool Het Zand, Cultuur 19 Thema’s: (1) Bevorderen publieke belangstelling, (2) Talentontwikkeling, (3) Kennisverdieping, (4) Bevorderen van cross-sectorale samenwerking, (5) Innovatie
6.2_ MEET MEDRAR! (“SOUSVEILLANCE IS KUNST“) Mei-augustus 2014 In samenwerking met medialab Medrar uit Caïro en het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK) wisselt SETUP medrar.org _____
zes mediakunstenaars uit, die samen —zowel in Nederland als in Egypte— in duo’s werken aan interactieve installaties/interventies voor in de openbare ruimte. Dit is spannend, want Egypte was de voedingsbodem voor de ‘sociale-media-revolutie’ tijdens de Arabische Lente in 2012. Inmiddels blijkt dat dezelfde social media werden gebruikt door bijvoorbeeld de Britse NSA-tegenhanger (de GCHQ) om profielen van burgers samen
06 11 te stellen. Was dit dus wel een Twitter-revolutie van het opstandige volk? Of een spionage-exercitie van de overheid? Deze discussie over goed en kwaad wordt nog interessanter nu blijkt dat de NSA qua methode vergelijkbaar is met omstreden werkwijzen van dubieuze regimes. Kortom, genoeg context voor een spannende uitwisseling. In Egypte en in Nederland installeren we de ontwikkelde installaties/inverventies in de openbare ruimte: achter ramen, aan muren geplakt, eventueel online. We zijn in gesprek met Corio om de werken tentoon te stellen in winkelcentrum Hoog-Catharijne. Rondom deze werken ontwikkelt het UCK workshops voor amateurkunstenaars, zodat ze met deze thematiek aan de slag kunnen. Tijdens de Summerschool of Sousvivalist (zie 6.3) bespreken de makers hun werk en delen hun ideeën met een groot publiek. ‘Meet Medrar!’ is voor ons een succes als de gerealiseerde kunstwerken de thematiek uit ons jaarthema op een pakkende manier weet te verbeelden en de werken worden opgepikt door de internationale kunstscene. In het beste geval zijn de werken later te zien op een evenement als ARS Electronica.
Facts & Figures Datum: mei/augustus 2014 Deelnemers: 3 kunstenaars uit Egypte, 3 kunstenaars uit Nederland Locatie: Utrecht (waaronder UCK) en Caïro (waaronder Medialab Medrar) Partner(s): Medrar, UCK, Summerschool for Sousvivalists, Corio Projectvorm: (Ontwerpend) onderzoek en Internationale uitwisseling Sponsors en mede-financiers: Mondriaan Fonds, Medrar, AFAC, UCK, Nederlandse ambassade, Corio Thema’s: (1) Versterken internationale positionering ontwerpsector (2) Bevorderen crosssectorale samenwerking, (3) Innovatie, (4) Bevorderen van goed opdrachtgeverschap, (5) Bevorderen publieke belangstelling
6.3_ SUMMERSCHOOL VOOR SOUSVIVALISTS (“SOUSVEILLANCE IS SPANNEND”) Juli-augustus 2014 SETUP breekt het idee van de summerschool open, en wil een toegankelijk en educatief programma organiseren gedurende de zomer, speciaal voor studenten en andere geïnteresseerden. Overdag zijn er workshops en ‘handson’ praktijkvoorbeelden met kunstenaars en hackers. ‘s Avonds organiseren we publiek toegankelijke lezingen en debatten met de belangrijkste theoretici en ervaringsdeskundigen op dit gebied. Voor de ontwikkeling van het programma van de Summerschool werken we samen met gloednieuwe kenniscentra van de Universiteit Utrecht, de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en de Hogeschool Utrecht, burger-rechten organisaties als Bits of Freedom, culturele instellingen als Het Literatuurhuis, hackerspaces als Randomdata en ‘nudge’-bedrijven als Online Dialogue. Ook laten we kunstwerken zien die gerelateerd zijn aan het thema, zoals de installaties uit het ‘Meet Medrar!’ project en de knuffeldrones. Daarom krijgt de Summerschool ook voor een belangrijk deel een artistiek-culturele lading. Inschrijven voor deze week wordt mogelijk gemaakt via de Universiteit, waardoor we een breed hoogopgeleid publiek bereiken. We willen vooral dat dit publiek zich sterker bewust wordt van de ideeën rondom dit thema, zodat dit debat op academisch niveau verder kan worden gevoerd.
07 11 Overdag zal alle aandacht uit gaan naar de deelnemers, een aantal voorbeelden van workshops: — Database-vervuiling: de do’s & don’ts - Kleine truukjes om databases van bedrijven, overheden en andere burgers te spammen met verkeerde informatie, waardoor de betrouwbaarheid van die database vermindert. Hang bijvoorbeeld twee bonuskaarten aan je sleutelbos, dan worden je aankopen verspreid over twee personen. — Verberg jezelf met kleding - Infrarood verbergende kleding maken met Adam Harvey, zodat drones en camera’s die in infrarood kijken je niet op kunnen pikken. — Data zijn niet te stoppen - Bouw je eigen internet, leer je sporen te wissen, of maak zelfrijdende sneakernets met ontwikkelaars als Danja Vasiliev. Het avondprogramma zal ook toegankelijk zijn voor iedereen. Een aantal voorbeelden: — Sherry Turkle’s Chilling Effects: hoe ziet een maatschappij waarin ‘Facebook theater’, je beter voordoen dan je bent, zich ook ons offline leven in werkt. We vergelijken de schrikbeelden die geschetst zijn door Orwell, Huxley en Kafka, in samenwerking met Het Literatuurhuis en filmmakers. — Data-based nudging: hoe de combinatie van Big Data en geavanceerde kennis van de menselijke psychologie een basis vormt voor subtiele gedragsmanipulatie. We vragen bedrijven zoals Online Dialogue om open te zijn over hun praktijk, en vragen ons af: wat zijn de ethische grenzen van het willen ontwerpen van gedrag? — Godwin’s lawyers: Met behulp van historici duiken de geschiedenis in. We speculeren hoe de Stasi zou smullen van de opgebouwde “architecture of consent”, om de woorden van Snowden nog maar eens aan te halen. Naomi Wolf beschreef in haar boek “the end of America” hoe democratieën als Duitsland eerder veranderen in schurkstaten. De hamvraag: wat hebben we hieruit geleerd en hoever heen zijn we nu? SETUP zet in op dat alle betrokkenen ook ‘sporen’ achterlaten. Enerzijds komt dit tot uiting in een book
sprint: gedurende deze week zullen studenten van de Universiteit Utrecht een boek over de toekomst van de sousveillance-maatschappij schrijven én publiceren. Hierin worden zij bijgestaan door ervaren academici. Deze book sprint vindt plaats tijdens het publieksprogramma, zodat de deelnemers zichtbaar én benaderbaar zijn voor het publiek. We laten letterlijk zien hoe het boek tot stand komt. Het resultaat van deze gezamenlijke inspanning worden —tezamen met de nieuw ontwikkelde concepten— uitgegeven door een partij als NAI Publishing. Anderzijds wordt de Summerschool vastgelegd door middel van liveblogs, video’s, online posts en nieuwe artikelen. De kwaliteit van de kennis en inzichten die ontstaan zijn echter belangrijker dan de kwantiteit ervan. Dit willen wij afmeten aan het feit of de video’s van de gegeven presentaties en discussies daarna worden aangehaald op opiniërende blogs.
Facts & Figures Datum: juli/augustus 2014 Deelnemers: studenten van universiteiten en hogescholen, alumni en academici, betrokkenen Locatie: verschillende locaties door Utrecht Partner(s): Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Provincie Utrecht, Hackerspaces Randomdata (Utrecht) en Technologia Incognitia (Amsterdam), Online Dialogue, Greymatters en andere persuasion/influencing bedrijven, Het Literatuurhuis, (NAI publishing). Projectvorm: Symposium / workshops / book sprint Sponsors en mede-financiers: Gemeente Utrecht, Universiteit Utrecht, Corio Thema’s: (1) Kennisverdieping, (2) Bevorderen publieke belangstelling (3) Bevorderen cross-sectorale samenwerking, (4) Talentontwikkeling
08 11
6.4_ BRING YOUR OWN BEAMER – EYES EVERYWHERE EDITION (“SOUSVEILLANCE IS ESTHETIEK“) September/oktober 2014 In samenwerking met het Nederlands Film Festival (NFF), dat zich vanaf 2014 wil gaan ontwikkelen tot meerdaags festival voor beeldcultuur, brengen we weer de Nederlandse beeldmakersscene bijeen. Met dit jaar een bijzondere focus: we sturen aan op zoveel mogelijk werk waarin surveillance, sousveillance en selfveillance www.byobworldwide.com _____
(het bespioneren van jezelf door bijvoorbeeld het continu maken van selfies) een rol spelen. In 2014 wordt het echter BYOB met een rafelrandje! Te verwachten: digitale kunstwerken rondom camera’s, datavisualisaties en cameradrones (inclusief degene die we eerder hebben gemaakt) op een openbare locatie in de stad Utrecht. Opties zijn nu het nieuw te openen TivoliVredenburg of op het Neude (plein) in het centrum. BYOB is inmiddels een bewezen format om een breed publiek op een laagdrempelige wijze kennis te laten maken met nieuwe beelden en ideeën uit de e-Cultuur. Het is daarom dat SETUP dit evenement voor de vierde keer organiseert met eerdere samenwerkingspartners FIBER en Liefhebber, en waarvan de verwachting is dat het opnieuw succesvol gaat worden.
Facts & Figures Datum: september/oktober 2014 Deelnemers: 100 (amateur)kunstenaars met beamers Locaties: TivoliVredenburg of Neude plein Utrecht Partner(s): NFF, Fiber, Liefhebber Projectvorm: Festival Sponsors en mede-financiers: VSB Fonds, NFF Thema’s: (1) Bevorderen publieke belangstelling, (2) Bevorderen van goed opdrachtgeverschap, (3) Bevorderen van cros-sectorale samenwerking (4) Talentontwikkeling, (5) Innovatie
6.5_ WACHT EVEN! (“SOUSVEILLANCE IS RETORIEK“) November/december 2014 Veel waardevolle argumenten rondom de klassieke surveillance-discussie (die verder gaan dan “ik heb toch niks te verbergen”) zijn vooral bekend bij intellectuelen, en nog te weinig bij een bredere groep Nederlanders. Mede op basis van onze bevindingen uit de eerdere sousveillance-projecten starten we daarom een crossmediale campagne die nieuwe, iconische argumenten en beelden voor het debat zal opleveren. De rode draad van de campagne wordt een reeks artistiek vormgegeven A0-(reclame)posters die overal in de stad komen te hangen. Met het sousveillance-thema in ons achterhoofd zitten we met kunstenaars, vormgevers en theoretici aan tafel om circa 10 concepten te ontwikkelen. Denk aan grafici, datavisualisatoren, motiongraphic designers, psychologen en creative coders. Voor de voorbereiding van dit project werken we samen met de www.kapitaalutrecht.nl _____
grafische werkplaats Het Kapitaal, die het netwerk en de middelen hebben om deze campagne van artistieke vormgeverskwaliteit te voorzien. De visueel aantrekkelijke creaties worden overal in de stad opgehangen (zo’n 100 stuks) en te koop aangeboden via de (web)shop van Het Kapitaal. Er wordt gescout op locaties die
09 11 aanleiding kunnen geven op het thema van de poster. Denk bijvoorbeeld aan een poster in een bushok die verwijst naar de precieze positie van een surveillance-camera iets verderop. (“Let op, je wordt gefilmd!”). De campagne beperkt zich echter niet alleen tot posters. Er wordt ook een online platform ontwikkeld waar meer informatie over onze doelstellingen —en onze voorgaande projecten in dit kader— te vinden zijn. Zo maken we alle ideeën en concepten die ontwikkeld zijn in het afgelopen jaar openbaar en, waar mogelijk, open source. In deze crossmediale campagne staat bewustwording van een breed publiek centraal, maar zodra de posters hangen willen wij natuurlijk ook de impact van de campagne meten. Hiervoor vragen wij o.a. Daphne Channa Horn, de eerste Nederlandse Google Glass fotografe, om de reacties van de voorbijgangers vast te leggen. Deze —en meer— reacties vormen de basis voor een spannende debatavond rondom dit thema, speciaal voor journalisten en opiniemakers. Ook SIRE zal worden uitgenodigd: in het beste geval volgen zij ons thema op door in 2015 een landelijke campagne te starten rondom risico’s van Sousveillance.
Facts & Figures Datum: november/december 2014 Deelnemers: circa 10 computerdeskundigen en denkers, circa 10 kunstenaars en vormgevers Locaties: Utrecht Partner(s): Bits of Freedom, Het Kapitaal Projectvorm: Tentoonstelling Sponsors en mede-financiers: Stichting Media en Democratie Thema’s (1) Bevorderen publieke belangstelling, (2) Kennisverdieping en (3) Bevorderen cross-sectorale samenwerking, (4) Bevorderen van goed opdrachtgeverschap
7 RESULTATEN EN BEREIK 7.A WELKE VERANDERING Brengt het initiatief teweeg in relatie tot het thema In het eerste halfjaar van 2014 richt SETUP zich vooral op het ontwikkelen van nieuwe concepten en ideeën rond ons jaarthema. Dit doen wij bijvoorbeeld samen met kunstenaars, experts en theoretici in ‘Knuffeldrones voor kinderen’, ‘Meet Medrar!’ en de ‘Summerschool voor Sousvivalists’. Het tweede deel van 2014 zal (nog) meer in het teken staan van kennisdeling en het creëren van belangstelling en bewustwording bij het grote publiek. In de eerste plaats doen wij dit tijdens een creatieve ‘Bring Your Own Beamer’ avond. Met de crossmediale postercampagne ‘Wacht even’ willen wij het publiek bewegen om naar ons online platform te gaan, om zich verregaand te informeren over onze activiteiten. SETUP is pas tevreden als de we diverse publieksgroepen zowel hebben bewogen om na te denken over de invloed van technologische middelen op hun leven, alsook hoe zij gebruik kunnen maken van deze middelen om juist hun vrije en onafhankelijke doelstellingen te bewerkstelligen. Wij willen aantonen dat ieder individu het vermogen heeft om (eventueel met behulp van
10 11 nieuwe tools) zijn/haar eigen positie in de sousveillance-maatschappij te bepalen en beïnvloeden. Door onze doelstellingen middels onze events te laten ervaren, menen wij dat ons thema duidelijk en publieksvriendelijk wordt voor iedereen.
7.B WAT ZIJN DE VERWACHTE RESULTATEN Een nadere uiteenzetting van de beoogde doelgroepen komt in het Communicatieplan aan bod (zie bijlage). De resultaten die we willen bereiken zijn als volgt: Een programma van vijf events met een bereik van duizenden mensen, met als onderdelen; 1)
Een serie met workshops in Leidsche Rijn, met vijf kunstwerken als resultaat
2)
Een summerschool van een week, met vele opinierende artikelen en een boek
3)
Drie installaties/interventies voor de openbare ruimte, binnen een internationale context
4)
Een eendaagse samenkomst van circa 100 beamerkunstenaars in de publieke ruimte
5)
10x10 artistieke posters voor 4 weken in de stad
6)
minimaal 10 partnerships met Utrechtse culturele instellingen
7)
minimaal 10 partnerships met bedrijven en organisaties
7)
minimaal 10 partnerships met kunstenaars uit binnen- en buitenland
8 PLANNING Eerste helft 2014:
Tweede helft 2014:
Januari t/m maart 2014
Juli t/m september 2014
- Verzamelen partners, sponsoren, kunstenaars,
- Opening en uitvoering #3 Summerschool for
producenten
Sousvivalists
- Laatste subsidieaanvragen schrijven en versturen
- Vaststelling en uitvoering installaties/interventies
- Vastleggen sponsordeals en ontwikkeling business-
#2 Meet Medrar
strategie
- Evaluatie en afwikkeling #1 Knuffeldrones
- Pre-productie en workshops #1 Knuffeldrones en
- Pre-productie #4 Bring your own beamer
pre-productie #2 Meet Medrar April t/m juni 2014
Oktober t/m december 2014
- Vaststellen subsidiebudgetten en bijdrage partners
- Uitvoeren #4 Bring your own beamer
en sponsor
- Evaluatie en afwikkeling #2 Meet Medrar en #3
- Uitvoeren #1 Knuffeldrones en uitwisseling
Summerschool for Sousvivalists
kunstenaars #2 Meet Medrar
- Productie en uitvoering #5 Wacht even!
- Pre-productie #3 Summerschool for Sousvivalists
campagne
11 11
9 CULTUREEL ONDERNEMERSCHAP Voor al onze events kiest SETUP voor een aanpak van sponsoring en/of uitkoop. Vier van de vijf events zullen in gezamenlijke opdracht worden ontwikkeld. Deze partijen zullen dan wel bijdragen in de ontwikkeling van het event (‘Knuffeldrones voor kinderen’, ‘Meet Medrar!’), dan wel ons event uitkopen (‘Summerschool for Sousveillance Survivalists’, Bring Your Own Beamer’). We zetten in op het realiseren van extra sponsoring voor onze events. Dit doen wij door partijen te benaderen die geïnteresseerd zouden zijn in ons thema of via onze partners. De stimulering van een commercieel businessmodel is belangrijk voor SETUP. Wij zien kansen om de ‘creatieve voedingsbodem’ van e-Cultuur in te zetten voor ideevorming en businessmodelling voor het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. We willen bovendien voorbeeldstellend zijn door het initiëren van crossmediale verbindingen tussen e-Cultuur en andere sectoren. In het project ‘Wacht even!’ komt dit tot uiting door computerdeskundigen en denkers te koppelen aan vormgevers en kunstenaars, om ze gezamenlijk een campagne voor een groot publiek te laten ontwikkelen. Dergelijke samenwerking is er op geënt om duurzame relaties te creëren, hieruit kunnen weer gezamenlijke nieuwe opdrachten onstaan. Tot slot willen we succesvolle concepten en/of projecten ‘vermarkten’, om ze aantrekkelijk(er) te maken voor commerciële doeleinden.
10 BEGROTING EN DEKKINGSPLAN Zie bijlage.
BIJLAGEN
COMMUNICATIEPLAN
SETUP richt zich in haar communicatie grofweg op drie doelgroepen: makers, lover en coöperators. Lovers zijn voor ons het brede publiek met een interesse in digitale cultuur, de cultuurconsumenten, de geëngageerde liefhebbers. In onze PR- en communicatiestrategie werken wij samen met bestaande communicatiekanalen om een breed publiek te bereiken. Zo wordt de knuffeldrone-workshop breed ingezet bij kanalen gericht op Leidsche Rijn, maar wordt er voor de lancering samengewerkt met het City Future Program van Culturele Zondagen. Zo bereiken we de brede cultuurconsument in Utrecht. Ook het partnerschap met het NFF is bijvoorbeeld deel van deze strategie. Met ons activiteitenprogramma 2014 opereren we bovendien in toenemende mate in de openbare ruimte. Voor de makers is SETUP een ‘open laboratorium’. In de ontwikkeling van activiteiten zijn we zo transparant mogelijk naar deze groep toe. Makers zijn vooral geïnteresseerd in het proces. We bereiken deze groep door alle stappen en keuzes in ontwikkeling te delen. Makers kunnen hier inspringen; we vragen hen om actieve deelname, inbreng van expertise en co-creatie. Om goed op de hoogte te zijn van nieuwe technologische kennis/vaardigheden organiseren we informele sessies, waarin wij met deze makers om tafel gaan (workshops, open lab sessies, brainstormsessies en de maandelijkse BEEA-avonden). Een deel van deze makers zit reeds in het SETUP-netwerk (uit de voorgaande 200 events van diverse aard), maar SETUP weet ook goed nieuwe makers te vinden en vergaren, door communities te benaderen en uit te nodigen. Nieuw hierin is de actieve samenwerking met partijen als Rotslab, Protospace en de HKU, die in 2013 tot stand is gekomen. Een groot deel van de PR begint na afloop van de events. We zetten in op effectieve registratie en verspreiding. Hiermee bereiken we de derde groep: de coöperators. Dit zijn bedrijven en instellingen die iets met nieuwe media willen, maar vaak nog niet weten wat. Via ons vinden zij de ingang in een netwerk van digitaal-creatieve professionals. In 2013 leidde deze strategie al tot een uitvoerige reeks succesvolle spin-offs van onze events; deze ontwikkeling pakken we door in 2014. SETUP heeft de ambitie uitgesproken om hét kenniscentrum voor e-cultuur en creatieve innovatie te worden, waarmee de doorkoppeling naar coöperators een speerpunt vormt. http://medrar.org http://artisticbokeh.com http://xinchejian.com _____
SETUP heeft sterke banden opgebouwd met een drietal medialabs in het buitenland, waaronder Medrar (Egypte), Artistic Bokeh (Wenen) en Xinchejian (Shanghai). Deze worden de communicatiestrategie actief betrokken. Best practices worden gedeeld in publicaties (en zo mogelijk herhaald in spin-offs). Daarnaast richten we ons in 2014 sterker op het indienen bij internationale competities. Hiermee geven we een groter podium aan ons beste werk, dat al vaker mocht rekenen op belangstelling uit het buitenland. We denken bijvoorbeeld aan Prix Ars Electronica, Europrix en de EuroMedia Grand Award. Binnen ons activiteitenprogramma Sousveillance: overal ogen! bedienen we een divers publiek: (1) een workshopserie voor makers en jeugd, (2) een internationale uitwisseling voor makers en de bredere cultuurconsument, (3) een summerschool voor young professionals en academici, (4) een een Bring Your Own Beamer voor digitalecultuurprofessionals en -consumenten en (5) een interventie in publieke ruimte voor professionals binnen de creatieve industrie en het geëngageerde maatschappelijk-culturele publiek. 1. KNUFFELDRONES (“SOUSVEILLANCE IS SPEELS”) – Strategie In deze workshop richt SETUP zich op een aantal doelgroepen. In eerste instantie gaat het om basisschoolkinderen (7-12 jaar) –en hun ouders– uit Leidsche Rijn, die we aanspreken middels de partners (basisscholen Leidsche Rijn, Cultuur19, Via Vinex). In het tweede stadium werken we hun ideeën uit met Utrechtse 10 experts/kunstenaars in dit veld, waaronder de kunstenaars van Nomads, Leidsche Rijn. Deze experts bestaan uit gevestigde professionals in de e-cultuur scene, maar tevens betrekken we de ‘zolderkamer-makers’ (hobbyisten die zich hebben gespecialiseerd in het bouwen van drones met alledaagse middelen). We bereiken hen specifiek door de DIY-kanalen en -platformen op dit gebied, waaronder de Maker Faire. In het derde stadium zetten we de drones publiekelijk in, waarmee we de stad Utrecht kennis laten maken met deze ontwikkelingen. We maken hier gebruik van de mediakanalen van Stichting
Cultuurpromotie (Culturele Zondagen), Stadspromotie Utrecht en diverse lokale media (AD Utrecht, etc). In een vierde en laatste stadium dienen we de drones in voor diverse internationale wedstrijden en ecultuur-showcases, waaronder Ars Electronica. De drones zullen tot slot worden ingezet bij de rest van ons jaarprogramma (waaronder BYOB) om o.a. te filmen voor verslaglegging. Deze spannende inmenging van de drones geeft een ideale mogelijkheid om een word-tomouth-vibe te initiëren.
Publieksbereik In de workshop richten we ons op circa 100 deelnemers van participerende basisscholen. Tijdens het ‘City Future Program’ van Culturele Zondagen verwachten we dat we minimaal 1500 bezoekers in aanraking brengen met de gebouwde drones, met nog +500 bij andere SETUP-events in 2014. We richten ons op minimaal 8 steekhoudende publicaties, waaronder 3 lokaal, 3 nationaal en 2 op internationaal niveau. 2 MEET MEDRAR! (“SOUSVEILLANCE IS KUNST“) – Strategie In deze uitwisseling worden nieuwe werken gecreëerd. Deze moeten de vraagstukken rondom surveillance kunnen overdragen op de voorbijganger in openbare ruimte. Hierin werken we samen met Corio, die in 2013 reeds betrokken met SETUP samenwerkte. Zij organiseerde eerder Call of the Mall (kunstexpo) en heeft in Hoog-Catharijne ruim 30 miljoen bezoekers per jaar. Ook Stadspromotie Utrecht en CU2030 zijn hierin mogelijke partners. Op artistiek vlak moeten de werken besproken worden binnen de Nederlandse ecultuur-scene. Hierin werken we met de kanalen van o.a. Institute of Networked Cultures, STRP Festival, Het Nieuwe Instituut en Impakt. De thematiek van deze werken zal worden doorgezet in de workshops die het Utrechts Centrum voor de Kunsten op basis van dit event zal ontwikkelen. Deze workshops zijn bedoeld voor amateurkunstenaars. Hiermee willen wij hen middelen in handen geven om dieper na te denken over de relatie tussen kunst, maatschappij en technologie, alsmede uitnodigen om op deze manier deel te nemen aan het kritische debat.
Publieksbereik Op de eindpresentatie van de werken tijdens de Summerschool of Sousvivalists verwachten we 100 bezoekers. Omdat de werken in openbare ruimte staan (waaronder mogelijk Hoog-Catharijne) is het moeilijk in te schatten hoeveel passanten de werken gaan zien, maar we verwachten er 1000 per dag. De kunstenaars uit Egypte laten we tevens op 3 andere plekken in Nederland spreken over hun werk. Twee van de werken zullen worden doorgezet naar een internationale tentoonstelling. We richten ons op minimaal 6 steekhoudende publicaties, waarvan 3 internationaal. De workshops bij het UCK zullen pakweg aan 300 amateurkunstenaars worden gegeven. 3 SUMMERSCHOOL VOOR SOUSVIVALISTS (“SOUSVEILLANCE IS SPANNEND”) – Strategie De summerschool richt zich enerzijds op studenten, alumni/young professionals (20-30 jaar) en academici. We organiseren deze summerschool in nauwe samenwerking met Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht, waarmee we ook hun kanalen kunnen inzetten. Ook valt nog te denken aan het Jonge Alumni Netwerk (JAN) en het Utrecht Valorisatiecentrum. Met deze groepen organiseren we lezingen en een book sprint. Hierin laten ook opiniemakers hun stem horen (Bits of Freedom). Daarnaast werken we samen met Het Literatuurhuis; we kijken in hoeverre we ideeën van sousveillance in literatuur zien terugkomen, en hoe nauw theorie en literatuur rondom dit onderwerp verweven zijn. Verslaglegging van dit programma zal tevens in stijl van een Orwelliaanse novelle worden gedaan. Anderzijds is de Summerschool gericht op hackers en kunstenaars, waaronder bijvoorbeeld de Utrechtse hackerspace Randomdata, maar ook creatieve partners als Born Digital, HackersNL, z25 en de Dutch Game Garden. Met deze partners geven we workshops aan deelnemers van de Summerschool. Ook andere geinteresseerden die via deze partijen op de hoogte raken van de workshops zijn welkom om aan te sluiten.
