Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
Tweedaagse Passend Onderwijs Desirée Houkema (SLO) & Tijl Koenderink (Feniks Talent)
Aandacht voor (hoog)begaafdheid • Ontwikkelingen binnen Passend onderwijs • (H)erkenning van begaafde leerlingen • Visie en beleidsontwikkeling • Ondersteuningsbehoeften • Samenwerken in de regio • Onderwijs & Zorg
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
1
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
(Hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs vanaf 1 aug 2015: € 8 miljoen oplopend tot € 29 miljoen ‐ SWV Dekkend onderwijs‐ en ondersteuningscontinuüm, dus… … óók voor (hoog)begaafden Uitdaging binnen samenwerkingsverbanden: Voorzien in alle ondersteuningsbehoeften van alle leerlingen op “de” 3 ondersteuningsniveaus binnen Passend onderwijs. 1. 2. 3.
Basisondersteuning
Passend aanbod in elke klas
Lichte ondersteuning
Specifieke arrangementen/ voorzieningen binnen school/ bestuur/ swv
Zware ondersteuning
Extra ondersteuning met intensieve en gespecialiseerde begeleiding, o.a. door samenwerken in de regio
www.talentstimuleren.nl
Ondersteuningspiramide Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning
3 2 1 www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
2
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Passend onderwijs (hoog)begaafdheid "You'llseeitwhen you do it!" www.talentstimuleren.nl
Dabrowski: overexcitabilities
Csikszentmihalyi
nieuwsgierig gevoelig
intens snel
Dweck:
perfectionistisch
specifieke, diepgaande interesses
scherpe waarneming FIXED vs growth
flow
gedrevenheid
(hoog)begaafdheid creërend (denk)vermogen
origineel
rijk en levendig voorstellingsvermogen meerdere invalshoeken
flexibel
15/16 oktober 2015
eigengereid zelfsturend
autonoom
Deci & Ryan
reflecterend
Luc Stevens
initiatiefrijk
kritisch
problemen herkennen
meerdere oplossingen
enthousiast voor passies
zoekend naar betekenis
Ken Robinson
probleem oplossing
gefocust
procesgericht
zelf ontdekkend
plezier in creëren productief
veel energie
intrinsiek gemotiveerd
leergierig
opvallend gevoel voor humor veel ideeën rijke fantasie
zet door
actief
kennishonger
ontwikkelings‐ potentieel
mindset
omgaan met ambiguïteit
veel willend veeleisend
brede interesse
eigen‐wijsheid
ondernemend
nonconformistisch sterk rechtvaardigheidsgevoel
3
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Stimulerende (leer)omgeving
[Renzulli & Mönks]
Gezin
continu proces van afstemmen!
Leerling Vrienden
School
www.talentstimuleren.nl
Dabrowski: overexcitabilities
Csikszentmihalyi
nieuwsgierig gevoelig
intens snel
Dweck:
perfectionistisch
specifieke, diepgaande interesses
scherpe waarneming FIXED vs growth
flow
gedrevenheid
(hoog)begaafdheid creërend (denk)vermogen
origineel
rijk en levendig voorstellingsvermogen meerdere invalshoeken
flexibel
zelfsturend Deci & Ryan
reflecterend
Luc Stevens
initiatiefrijk
www.talentstimuleren.nl www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
eigengereid
autonoom
kritisch
problemen herkennen
meerdere oplossingen
enthousiast voor passies
zoekend naar betekenis
Ken Robinson
probleem oplossing
gefocust
procesgericht
zelf ontdekkend
plezier in creëren productief
veel energie
intrinsiek gemotiveerd
leergierig
opvallend gevoel voor humor veel ideeën rijke fantasie
zet door
actief
kennishonger
ontwikkelings‐ potentieel
mindset
omgaan met ambiguïteit
veel willend veeleisend
brede interesse
eigen‐wijsheid
ondernemend
nonconformistisch sterk rechtvaardigheidsgevoel
4
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Talentontwikkeling als uitgangspunt
www.talentstimuleren.nl
Handelingsgericht werken Hoe gaan we het realiseren?
Wat zien we?
Wat gaan we doen?
Wat heeft de leerling nodig? www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
5
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
www.talentstimuleren.nl
Uitgaan van ontwikkelingsbehoeften op ALLE dimensies begeleiding en ondersteuning bieden
(Levens)houding ’growth mindset’, leren (voor het) leven
Kennis “cognitieve honger”, verrijkend onderwijsaanbod
Optimale (talent)ontwikkeling
Vaardigheden leer‐ en denkstrategieën, executieve functies, metacognitieve vaardigheden
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
6
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Uitgaan van ondersteuningsbehoeften op ALLE dimensies begeleiding en ondersteuning bieden
(Levens)houding ’growth mindset’, leren (voor het) leven
Complexe problematiek ingrijpende levensgebeurtenissen (trauma’s) ‘dubbel bijzonder’ (‘twice‐exceptional’)
Kennis “cognitieve honger”, verrijkend onderwijsaanbod
Vaardigheden leer‐ en denkstrategieën, executieve functies, metacognitieve vaardigheden
onderpresteren (risico op drop‐out)
www.talentstimuleren.nl
Ondersteuningscontinuüm Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning
•
Continuüm
•
Flexibel
•
Tijdelijk
•
Cyclisch
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
7
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Focus! (swv) Complexe uitdagingen en belemmeringen Intensieve begeleiding en hoge mate van specialisatie vereist voor passende ondersteuning
www.talentstimuleren.nl
Waarom? Een (hoog)begaafd kind vertelt…
15/16 oktober 2015
8
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Indicaties mate van ervaren mismatch met omgeving Volledig gedemotiveerd, suïcidaal, burn‐out of bore‐out, automutilatie, negatief beeld van zichzelf, school en de omgeving, geen beweging, soms teruggetrokken in een virtuele wereld. Zwaar gedemotiveerd, alleen open voor activiteiten dicht bij eigen interesses en met weinig weerstand in een therapeutische omgeving met een passende structuur (meer of minder gestructureerd) Gedemotiveerd, staat open voor activiteiten in lijn met eigen interesses, afhankelijk van een soms in iets meer of minder gereguleerde omgevingen Licht gemotiveerd, kan wat grotere persoonlijke projecten oppakken en staat open voor activiteiten die indirect tot succes leiden (zoals schoolvakken of beroepsgerichte cursussen) als ze maar weinig weerstand ervaren Hoopvol naar de toekomst, begint stappen te zetten om hiaten op te lossen en vaardigheden te verwerven, in een externe structuur in staat om vooruitgang te boeken In staat om zelfstandig stukken stof te verwerken met dagelijkse persoonlijke coaching In staat om in een school/werkomgeving te functioneren met regelmatige parttime persoonlijke begeleiding Zelfstandig in staat zelfredzaam in een reguliere school/werkomgeving te functioneren met externe coaching
Bron: Tijl Koenderink, Feniks Talent
www.talentstimuleren.nl
Cogntief (domein x)
Cogntief (domein y)
Motorische otnwikkeling
Sociale ontwikkeling
Emotionele ontwikkeling
Op verschillende ontwikkelingsgebieden verschillende behoeften!
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
9
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Van visie naar beleid in 10‐stappen Oriëntatie
Inventarisatie
Ontwerp
Realisatie
Evaluatie
www.talentstimuleren.nl
Van visie naar beleid in 10‐stappen Oriëntatie
Inventarisatie
Ontwerp
Realisatie
Evaluatie
1. Oriënteren op het onderwerp door samenwerkingsverband 2. Organiseren kick‐off bijeenkomst met scholen en besturen 3. Samenstellen van een werkgroep op dit thema
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
10
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Van visie naar beleid in 10‐stappen Oriëntatie
Inventarisatie
Ontwerp
Realisatie
Evaluatie
4. Vaststellen van probleem binnen de regio kwalitatief én kwantitatief in kaart brengen
5. In kaart brengen van de huidige stand van zaken huidige arrangementen/ voorzieningen en “witte vlekken” in relatie tot ondersteuningsbehoeften van (begaafde) leerlingen + beschikbare expertise!
www.talentstimuleren.nl
Expertise (beter) benutten! Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning
•
Continuüm
•
Flexibel
•
Tijdelijk
•
Cyclisch
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
11
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Van visie naar beleid in 10‐stappen Oriëntatie
Inventarisatie
Ontwerp
Realisatie
Evaluatie
6. Definiëren van basis, lichte en zware extra ondersteuning 7. Inrichten toewijzingscriteria en arrangementssystematiek
www.talentstimuleren.nl
Basisondersteuning 80‐90%
+
3
Structureel aandacht voor leren (groei mindset), executieve functies / metacognitieve vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling Stimulerend signaleren (cyclisch!): (zelf)inzicht, kwaliteiten én uitdagingen (h)erkennen, doorgaande ontwikkeling
Signaleren “onderpresteren”
Begeleiden bij evt. hiaten in kennis en vaardigheden
2
Structureel vak‐/ domeinspecifiek differentiëren: instructie naar behoefte, reguliere lesstof compacten, huiswerk/ examen op meerdere niveaus (vo)
Excellentie – honors ‐ cum laude (vo) Structureel verrijkend: passende doelen, aansluiten op capaciteiten, behoeften en talenten/ interesses
1
3 niveaus is niet genoeg!
Begeleiden naar ontwikkelingsbehoefte (flexibel groeperen)
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
12
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Lichte ondersteuning 5‐10% Individuele en/of geclusterde begeleiding Inzet (multi‐disciplinaire) van 'dubbel bijzondere‘ leerlingen ondersteuningsteams met (hb) expertise (met kenmerken van leer‐ en/ of (extern of binnen swv) gedragsproblemen)
3 2
Arrangementen (swv/bestuur)
1
Begeleiding van leerlingen met een complexe problematiek (onderpresteren, leerstrategieën, faalangst, zelfbeeld)
www.talentstimuleren.nl
Zware ondersteuning 1‐5% Arrangementen (swv/regionaal/landelijk) Speciaal Onderwijs Individuele begeleiding van 'dubbel bijzondere' leerlingen (mgl. twice‐exceptional)
Begeleiding van leerlingen met een complexe problematiek (bijv. m.b.t. leer‐ en/ of levenshouding)
3 2
Inzet (multi‐disciplinaire) ondersteuningsteams met (hb) expertise (extern of binnen swv)
1 www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
13
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Van visie naar beleid in 10‐stappen Oriëntatie
Inventarisatie
Ontwerp
Realisatie
Evaluatie
8. Doorrekenen consequenties voor begroting 9. Integreren binnen ondersteuningsplan
www.talentstimuleren.nl
Van visie naar beleid in 10‐stappen Oriëntatie
Inventarisatie
Ontwerp
Realisatie
Evaluatie
10. Toevoegen aan dashboard en jaarlijks evalueren
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
14
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Hoe ziet dat er in de praktijk uit? • • • •
Verschillende arrangementen Regulier > Speciaal Decentraal > Centraal Uitvoering verschilt: – Centrale regie en middelen – Centrale regie en decentrale middelen – Decentrale regie en centrale middelen – Decentrale regie en middelen www.talentstimuleren.nl
Beleid ‐ Centraal regie • Op basis van voorgaande proces – Gedefinieerde basisondersteuning • Gefaseerde invoer
– Part‐time plusvoorzieningen o.b.v. TLV – Voltijds plusvoorzieningen o.b.v. TLV – Escalatie naar landelijk centrum – Centraal gefinancierd en gecoordineerd
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
15
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Beleid Decentraal regie – Centraal middelen • Op basis van voorgaande proces – Definitie van hoogte arrangement – Definitie van geboden ondersteuning – TLV bepaald financiering arrangement – Eventueel Escalatie naar landelijk centrum – Scholen kiezen in SOP aanbod en ambitie – Krijgen betaald per leerling die ondersteuning krijgt
www.talentstimuleren.nl
Beleid Centraal regie – Decentraal middelen • Op basis van voorgaande proces – Definitie van geboden ondersteuning – Vaststellen dekkend ondersteuningscontinuum – Eventueel Escalatie naar landelijk centrum – Scholen kiezen in SOP aanbod en ambitie – Besturen bieden invulling middels deelplannen – Betaald uit verdeelde middelen – SWV bewaakt continuum www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
16
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Beleid Decentraal regie – Decentraal middelen • Op basis van voorgaande proces – SWV faciliteert discussie – SWV bewaakt continuum – Eventueel doorzettingsmacht inzetten – Optie om HB‐middelen toch te oormerken – Scholen kiezen in SOP aanbod en ambitie – Besturen bieden invulling middels deelplannen – Betaald uit verdeelde middelen www.talentstimuleren.nl
Ondersteuningsstructuur Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling • Continuering van...
&
– – – – – – –
expert‐ en uitwisselingsbijeenkomsten regionale middagconferenties themaconferenties jaarlijkse conferentie (500) praktijkvoorbeelden in beeld ontwikkeling tools (o.a. online modules) edutalks, webinars, ...
– – – – –
populairwetenschappelijke artikelen publiceren schoolbezoeken agenderen 'critical friend‘ / ‘sparring partner’ bij werkgroepen swv aansluiten op lopende activiteiten en ontwikkelingen samenwerken met bestaande (landelijke) netwerken en verenigingen www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
17
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Regionale bijeenkomsten 18 juni
– stimulerend signaleren – differentiëren – doelgericht werken aan 19 nov 25 nov vaardigheden
• Uitwisselsessie over passend onderwijs
1 okt
8 okt
• Uitwisselen praktijkvoorbeelden • Workshops verrijkend onderwijs
11 juni
4 juni
15 okt
www.talentstimuleren.nl
Inschrijven vanaf 5 oktober via
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
18
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Conferentie 10 november
Bijzonder Begaafd
Bridging the gap between research & practice
Keynote 'Count me in: meeting the needs of "gifted" learners'
Margaret Sutherland
www.talentstimuleren.nl
Conferentie 10 november
Bijzonder Begaafd
Socratische gesprekken & de kunst van het leren Dubbel Bijzonder Zelf laten denken helpt! Intensiteit Begaafde leerlingen begeleiden Communiceren ‐ Sociale ontwikkeling Talentontwikkeling & ‐ Emotionele ontwikkeling Levenshouding als (potentiele) drop‐outs ‐ Executieve functies basis voor leren ‐ Metacognitieve vaardigheden Asynchrone ontwikkeling ‐ Lees‐ en/ of spellingsproblemen Belang van peergroep
Begaafd & Speciaal
Persoonlijk leiderschap
‐ Rekenproblemen
Misdiagnoses
15/16 oktober 2015
Creativiteit Zingeving Identiteitsontwikkeling Coaching bij onderpresteren Rol van ouders!
19
Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs
Tweedaagse PO Raad
Conferentie 10 november
Bijzonder Begaafd
Praktijkvoorbeelden
Inspiratie uit de praktijk Ervaringen uitwisselen Netwerken
Opleidingen Informatiemarkt Materialen(sessies)
www.talentstimuleren.nl
15/16 oktober 2015
20