AANDACHT VOOR HET WELZIJN VAN KOEIEN OP MELKVEEBEDRIJVEN EEN EVIDENTIE?

AANDACHT VOOR HET WELZIJN VAN KOEIEN OP MELKVEEBEDRIJVEN – EEN EVIDENTIE ?

BART SONCK & FRANK TUYTTENS Eenheid DIER Instituut voor Landbouw en Visserij Onderzoek – ILVO ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

1 17 juni 2008

Inschatting dierenwelzijn (Eurobarometer, 2005) zeer goed

Leghennen

4

Vleesvarkens

5

Melkkoeien

redelijk goed

28

zeer slecht

36

40

10

redelijk slecht

weet niet

23

33

56

ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

9

10

20

12

4

10

2 17 juni 2008

Inschatting dierenwelzijn (Eurobarometer, 2005) zeer goed

BE

EU25

redelijk goed

16

10

redelijk slecht

zeer slecht

63

56


weet niet

14

20

5

5 2

10

3 17 juni 2008

Dierenwelzijn wordt “beoordeeld” (niet “gemeten”) • Zo wetenschappelijk/onderbouwd mogelijk, maar nooit 100% objectief


4 17 juni 2008

Welzijnsmeetlat 3 STAPPEN (bronnen van subjectiviteit):

1. Definiëren DW 2. Selectie welzijnsindicatoren 3. Interpretatie/integratie van indicatoren ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

5 17 juni 2008

Welzijnsdefinities in omloop • Harmonie met de omgeving • Abnormaal gedrag en stress • Soortspecifiek gedrag • Vijf vrijheden (van beweging) (Brambell, 1965) • Natuurlijk gedrag en Natuurlijkheid • Andere …. • …. • ….


6 17 juni 2008

DEFINITIE Welzijn is de kwaliteit van het leven zoals door het DIER ZELF ervaren wordt

• 2 componenten ? Eerst

fysisch (biologische behoeften van het dier)

Dan

fysisch psychisch (plezier, levenslust, pijn, angst,…)

Nu?

psychisch

←

fysisch


7 17 juni 2008

Biologische behoeften • Voederopname: metabolisch, gedrag, herkauwen, sociaal • Wateropname: kwaliteit bron selectie, drinken • Ademhaling: luchtkwaliteit (stof, NH3, CH4, …) • Uitscheiding: faeces • Rusten: liggen, slapen, houding, locatie • Thermoregulatie: comfortzone, ventilatie, schaduw • Oriëntatie, exploratie, selectie ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

8 17 juni 2008

Biologische behoeften • Beweging: bodem, stabiliteit, afstand • Lichaamsverzorging: schuren, likken • Sociaal gedrag: rangorde, dispersie, sociaal likken, kuddegedrag, facilitatie • Voortplanting: lactatie, moederzorg, bronst • Gezondheid: klauwen, uier, metabool • Veiligheid: sociaal, fysiek, geen pijn & risico’s ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

9 17 juni 2008

EU Welfare Quality: selectie indicatoren EUEU Welfare Welfare Quality: Quality: 12 integratie dimensies Goede Voeding

1. Geen honger 2. Geen dorst

I1,2,… I1,2,…

Goede huisvesting

3. Ligcomfort 4. Thermaal comfort 5. Bewegingsmogelijkheden

I1,2,… I1,2,… I1,2,…

Goede gezondheid

6. Geen verwondingen 7. Geen ziekten 8. Geen pijn

I1,2,… I1,2,… I1,2,…

Normale diergedrag

9. Express. of sociaal gedrag 10. Express. of andere gedrag. 11. Goede mens-dier relatie. 12. Geen angst

I1,2,… I1,2,… I1,2… I1,2,…

DW


Een goede welzijnsindicator is: - valide - betrouwbaar (inter-observator, intra-observator, test-retest) - logistiek haalbaar tijdens kort bedrijfsbezoek - gemeten op het dier zelf (ipv omgevingsgebonden) Te weinig geschikte indicatoren:

- niet alle dimensies omvat - gevoeligheid beperkt - psychisch


Wat wil een dier? • Kennis van de ethologie en “oorsprong”: een dier is steeds geëvolueerd om optimaal aangepast te zijn aan zijn biotoop (domesticatie is evolutionair gezien vrij recent). Gedragsbehoeften & fysiologische behoeften


12 17 juni 2008

BIO-RITMIEK Gesynchroniseerd gedrag


13 17 juni 2008


14 17 juni 2008


15 17 juni 2008

Hittestress • Hittestress: warmteproductie > warmteverlies • Gevolgen voor dierenwelzijn + productie: ↓melkgift, ↑celgetal, ↓kalfgewicht, ↑tussenkalftijd, ↓bronstgedrag (vnl bij hoogproductieve dieren)

• 140 – 216 euro/dag productieverlies indien >30°C (bedrijf met 100 koeien) • Hitte in juli ’06: - melkvolume 4,3% lager dan juli ’05 - 7% onder beschikbare quotum

• Schaduw is aangewezen/noodz. bij weidegang (↓2-4°C/straling) ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

16 17 juni 2008

Welzijn in loopstallen : een evidentie ?


17 17 juni 2008

Tijdsbudget van melkvee 100% 90% liggen

80% liggen 70% 60%

melken

50% melken

staan in weide

staan op loopvloer

wateropname

40% 30% staan op ligplaats 20%

wateropname

10%

voederopname

0%

voederopname

loopstallen

weide

liggen

12

8,5

melken

3

3

staan in weide

0

4

staan op loopvloer

2

0

staan op ligplaats

2

0

wateropname

0,5

0,5

voederopname

4,5

8


18 17 juni 2008

Keuze van de melkstal in functie van melkduur en veestapelgrootte rekening houdende met investering, reiniging en waterverbruik (P. Billon, 1996). Aantal Koeien 30 – 40 40 – 50 50 – 60 60 – 70 70 – 90 90 – 120

120 – 150 150 – 180

180 – 200

Z.a.Z. =

1 uur Visgraat 2 x 3 Tandem 2 x 2 Visgraat 2 x 4 Tandem 2 x 3 Visgraat 2 x 5 Tandem 2 x 4 Visgraat 2 x 6 Autotanden 2 x 5 Visgraat 2 x 8 Z.a.Z. 2 x 8 Visgraat 2 x 10 2 x 12 Z.a.Z. 2 x 10 Z.a.Z. 2 x 12 Z.a.Z. 2 x 14 Z.a.Z. 2 x 16 2 x 20 Roto 32 Z.a.Z. 2 x 25 2 x 30 Roto 40

Melkduur 1 uur 30 Tunnel 4 MS Visgraat 2 x 3 Tandem 2 x 2 Visgraat 2 x 4 Tandem 2 x 3 Visgraat 2 x 5 Tandem 2 x 4 Visgraat 2 x 6 Z.a.Z. 2 x 5 Visgraat 2 x 7 2x8 Z.a.Z. 2 x 8 Visgraat 2 x 10 Z.a.Z. 2 x 10 Z.a.Z. 2 x 12 Roto 24 Z.a.Z. 2 x 16 Roto 32

2 uur

Visgraat 2 x 3 Tandem 2 x 2 Visgraat 2 x 4 Z.a.Z. 2 x 3 Visgraat 2 x 5 Z.a.Z. 2 x 4 Visgraat 2 x 6 Z.a.Z. 2 x 5 Visgraat 2 x 8 2 x 10 Z.a.Z. 2 x 8 Z.a.Z. 2 x10 Visgraat 2 x 10 2 x 12 Z.a.Z. 2 x 5

zij-aan-zij melkstal, hier kan ook visgraat met snelwisselingsysteem met het zelfde aantal standen bijgedacht worden.


19 17 juni 2008

Hoeveel geld spoel of schraap je weg ? Tijdens liggen: 25-28% meer bloedstroom naar de uier 9-19% meer bloedstroom baarmoeder Tijdens liggen: recuperen van belasting van klauwen en poten Liggen: stro: 9,6 tot 14 uren per dag ILVO – Eenheid Scheldeweg 9090 Melle ligboxen: 6,8 (beton) tot 13,8 uren per68, dag (zand)

20 17 juni 2008

Natuurlijke bewegingen rundvee



22 17 juni 2008


23 17 juni 2008


24 17 juni 2008


25 17 juni 2008

Recticel mattress

70,14

Supercomfort cow m.

66,1 64,89

Kraiburg mattress DeLaval Comfort

61,15 59,16

Alanta Waterbed Pasture mattress

57,51

Comfy cushion

56,16 38,72

Blister mattress 27,6

Enkamat K2000 21,57

Agritarp Reference

20,4

Rubber mat

10,11 0

10

20

30

40

50

60

70

Occupancy rate (%)


26 17 juni 2008

80


27 17 juni 2008

Combinatie van goede en slechte dingen


28 17 juni 2008

Ligboxen - afmetingen Ligboxlengte – In functie van lichaamsmaten – Te kort: gebrek aan comfort – Te lang: gebrek aan hygiëne – Kopruimte • Vooraan > KNIEBOOM • Zijwaarts Ligboxbreedte – In functie van lichaamsmaten – SH maal 0,83 • SH 1,4, breedte 1,16 • MAX SH maal 0,9 • Max breedte = 1,26 – Breed genoeg om niet gehinderd te worden door afscheidingen, te veranderen van positie – Smal genoeg om geen “dwarsliggers” te hebben (hygiëne, speentrappen) ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

– Knieboom • Verhindert koeien té ver naar voor te liggen (kopruimte als ligruimte gebruikt) • In dubbele boxen / lange boxen • Bepaalt ruimte voor romp • Afgerond • 1,70 – 1,85 m van achterrand • Onder / iets meer naar achter dan schoftboom


Cook, N. , 2002, University Wisconsin ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

31 17 juni 2008

Eisen loopvloer Economisch

Dierenwelzijn

Milieu

Foto W.Ouweltjes

Welzijn Veehouder


32 17 juni 2008

Types Loopvloeren

Gegroefde beton (GC)

Dichte Rubbervloer (FR)

Betonnen Roostervloer (SC)

Rubber Roostervloer (SR) (Bron: W.Ouweltjes)


33 17 juni 2008

Voederplaats

Dichte Rubber

Rubber roostervloer

Ligboxen

AMS units

Beton roostervloer

Dichte betonvloer

Voederplaats (Bron: W.Ouweltjes)


34 17 juni 2008

Vloertype Gegroefde beton Beton roostervloer Rubber roostervloer dichte rubbervloer -

Staplengte 0,36 (b ) 0,64 (ab) 1,08 (a ) 0,32 (b )

Kans op slippen 2,10 (ab) 1,10 (a ) 1,00 (a ) 5,10 (b )

Staplengte bij rubber roostervloer significant hoger dan bij dichte vloeren Kans op slippen: rubber en betonnen roostervloer significant lager dan bij dichte rubbervloeren (Bron: W.Ouweltjes)


35 17 juni 2008

Vloertype Gegroefde beton Beton roostervloer Rubber roostervloer dichte rubbervloer -

% tijd liggen 49,4 (a ) 47,2 (ab) 45,2 (b ) 45,0 (b )

aantal stappen/uur melkproductie (kg) 53,3 (a ) 34,4 55,9 (ab) 36,2 60,8 (c ) 36,8 58,4 (bc) 36,8

Op rubberen vloeren : significant meer staan en minder liggen in de ligbox Op rubberen vloeren : significant meer stappen per uur Geen effect op melkproductie (slechts indicatie lichte verhoging) Kortere melkintervallen op rubberen vloeren


36 17 juni 2008

Bevloering - kreupelheid •

Gebruik van rubber in loopgangen: leidde niet in elk onderzoek tot positieve resultaten • negatief effect op incidentie zoolzweren en Digitale Dermatitis (Mortellaro) (Kremer et al., 2007) • beton 5x meer kans om kreupel te worden dan op rubber (voornamelijk slijtage zoolhoorn -> bevangenheid) maar geen verbetering van de overall kreupelheid van de veestapel (Vanegas et al.,2005) • rubber vloer + matras ligbox: minder wittelijndefecten, maar meer zoolzweren (Cook et al., 2008)

•

Rubber in loopgangen weide-stal, wachtruimte en melkstal: zeker aan te bevelen !!! ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

37 17 juni 2008


Wat verkiest een dier? Preferentietesten (open-keuze testen) • Testopstelling waarbij dier vrij kan kiezen tussen verschillende simultane alternatieven (omgevingen, voorzieningen) • Assumptie: dier kiest wat het graag heeft en wat goed is.


39 17 juni 2008

VPG3-Heido

Onderzoek op vachtborstels E-brush

Happy -Cow

• “Behoefte” van runderen om hun vacht te schuren • Functie / nut?: - verwijderen van ectoparasieten, vuil, jeuk - verbetert bloeddoorstroming en vachtconditie - verbetert welzijn, gezondheid en (re)productie • Geschikte stalverrijking ? Kosten-baten voor dier en producent.

Borstelga rnituur


40 17 juni 2008

VPG3-Heido

Proef 1: Voorkeur voor type borstel?

E-brush

Happy -Cow

Borstelga rnituur


41 17 juni 2008

Proef 1: Voorkeur voor type borstel? • vertrouwde omgeving • gewenningsperiode (3w) • roteren • gebruik vs zuivere preferentie ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

42 17 juni 2008

VPG3-Heido

Proef 1:

Voorkeur voor type borstel? Gebruik

60 E-brush

525

40 %

200

151

115

b

h

20 0 v Borstelga rnituur

e

borsteltype

Preferentie 272

Happy -Cow

50 40 30 % 20 10 0

161 117

ILVO v – Eenheid e Scheldeweg 68, 9090 Melle

borsteltype

b

65

h

43 17 juni 2008

Voorzichtig met conclusies naar DW omdat: • 42% keuze voor Heido ≠ 100%? • Relatieve voorkeur ≠ absoluut belang

Motivatietesten


44 17 juni 2008

Proef 2: Langere termijn gevolgen van vachtborstel

‘smart-gate’ éénrichtingshekkens

Via systeem van éénrichtingshekkens, een smartgate en transponders werd kudde in 2 groepen verdeeld: - Toegang tot borstel (Delaval swinging cow brush) - Geen toegang tot borstel Tijdens gehele stalperiode werden volgende parameters 4x gescoord/gemeten: - Bevuiling & conditie vacht - Gedrag - Gebruik borstel - Melkgift & -kwaliteit (celgetal, vet-, eiwit-, ureumgehalte) ILVO – Eenheid Scheldeweg 68, 9090 Melle

45 17 juni 2008

Proef 2: Langere termijn gevolgen van vachtborstel Gebruik borstel neemt toe tijdens stalperiode 0:25

Uren/koe/dag

0:21 0:17 0:12 0:08 0:04 0:00 Nov

Jan

Feb


Mar 46 17 juni 2008

Proef 2: Langere termijn gevolgen van vachtborstel Met borstel: minder staartzwiepen en andere gedragingen indicatief van jeuk, ongemak of frustratie (schuren, slaan poot, trappelen,…) 50

t=2.74, P=0.006 Borstel

40

Frequentie

Geen borstel 30

20

10

0 Nov

Jan

Feb


Mar

47 17 juni 2008

Proef 2: Invloed van vachtborstel op… Vacht:

minder vuil en in betere conditie

Gedrag: minder uitingen van jeuk, ongemak, frustratie ‘smart-gate’ éénrichtingshekkens

Melkproductie & -kwaliteit: geen effect gevonden Gebruik: frequentie door alle koeien neemt toe met de tijd


48 17 juni 2008

Weide naar de stal brengen ? Nieuwe stalconcepten ?

Compost bedding stal

(Bron: ARG-WUR, 2007)


49 17 juni 2008

Bedding stal met gedroogde mest


50 17 juni 2008

Zandstal + drainagebuizen


51 17 juni 2008

Meerkeuzestal


52 17 juni 2008

Dank voor uw aandacht


53 17 juni 2008

AANDACHT VOOR HET WELZIJN VAN KOEIEN OP MELKVEEBEDRIJVEN EEN EVIDENTIE?

Recommend Documents