AANBEVELINGEN Jeugdbeleid in de praktijk
De gemeenten in en rondom Arnhem hebben de opdracht om cliëntenparticipatie in de jeugdzorg vorm te geven. De Brigade is één van de vormen van deze cliëntenparticipatie jeugdzorg. Zij bestaat uit ouders en jongeren die ervaring hebben op het gebied van de jeugdzorg, jeugd geestelijke gezondheidszorg en zorg voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking. De Brigade wordt ondersteund door Zorgbelang Gelderland. In deze publicatie leest u de aanbevelingen van de Brigade over de inrichting van de zorg voor jeugd vanaf 2015. Het gaat over de thema’s eigen regie/eigen kracht, toegang tot zorg, aanbod van zorg, bejegening en kwaliteit van zorg.
1. Visie regio Arnhem
Heb aandacht voor jongeren die 18 jaar worden Vanaf die leeftijd stopt alles dat gerelateerd is aan Jeugdzorg. Investeer vanuit de vertrouwensband om de juiste “problematiek” vast te stellen Bij jonge kinderen is het moeilijk om te onderzoeken wat er aan de hand is. De vertrouwensband is bepalend hiervoor. Het serieus nemen van ouders en kinderen is van groot belang Praat altijd mét het kind in plaats van over het kind Ook als het kind minderjarig is. Investeer in een vaste contactpersoon voor het hele proces Beperk het aantal wisselingen zoveel mogelijk Veel wisselingen zijn funest voor kinderen met hechtingsproblematiek. Investeer in en vertrouw op professionaliteit Zorg voor terugkoppeling na een actie Er is behoefte aan gebruiksvriendelijke websites Bijvoorbeeld voor het indienen van een klacht. Denk aan de mogelijkheid van het verspreiden van flyers bij huisartsen en apotheken voor informatieoverdracht Verstrek direct een machtiging voor uithuisplaatsing als kinderen niet thuis kunnen wonen Dit om te voorkomen dat niemand meer weet waar hij/zij aan toe is. De ouders blijven uiteraard wel in beeld. Zorg ervoor dat niet teveel instanties naar een dossier moeten kijken voordat er iets gebeurt (AMK, Bureau Jeugdzorg) Deze kinderen wonen met reden niet thuis. Handel direct bij uithuisplaatsing. Dit is in het belang van het kind.
2. Eigen regie en eigen kracht
Eigen regie is alleen mogelijk als mensen niet heel veel instanties moeten bezoeken (voorbeeld van 12!) voordat ze op de goede plek zijn Hechtingsproblemen ontstaan volgens de Brigade door teveel verschillende plaatsingen; niet door het uit huis gaan zelf. Hou daar rekening mee in het beleid. Luister goed naar wat mensen aangeven zelf te kunnen Laat geen portfolio invullen als er vervolgens niets mee gedaan wordt Dit staat eigen regie in de weg. Er moet duidelijk zijn wie wat moet doen en wat van iedereen verwacht wordt Kijk op de groep vooral ook naar wie hulp nodig heeft en wie dus ook meer zelf de eigen regie kan nemen Laat ruimte voor eigen inbreng Het vastleggen van een traject staat eigen regie in de weg. Laat jongeren hier zelf bij beslissen. Zorg voor goede informatie Dit is een voorwaarde voor eigen regie. Eigen kracht kan gestimuleerd worden als: Gekeken wordt door wie een cliënt het best begeleid kan worden. Zo kan er bijvoorbeeld meer ontzag zijn voor een man dan voor een vrouw en kan dit belangrijk zijn in het verloop! Professionals goed doorvragen. Dan alleen ook kan een klik ontstaan die mensen sterker maakt. Vertrouwen toeneemt. Dat kan alleen als voogden genoeg tijd hebben en een kind er niet teveel krijgt. Er zijn bij de Brigadeleden voorbeelden van kinderen die in korte tijd met wel 3 verschillende voogden te maken hebben en kinderen die hun voogd hooguit 1 keer per jaar zien. Zo ontstaat er nooit een vertrouwensband. Voogden willen wel maar hebben soms wel 27 “zaken”. Dat is echt teveel en staat het leveren van kwaliteit in de weg. Geen zaken doorgeduwd worden die het kind niet ziet zitten. Leg nadruk op waar een kind goed in is.
3. Toegang tot zorg
Zorg ook voor goede opvang die inhoudelijk “tussen” opvang tijdens kantoortijden en crisisopvang in zit Die is er nu niet. Als je na 18.00 uur bijvoorbeeld naar Lindenhout belt omdat je kind doordraait en niet meer voor rede vatbaar is wordt er gezegd dat je de politie of de crisisdienst maar moet bellen. Daar zit je niet op te wachten. Aangifte doen bij de politie doe je niet, maar je wilt als ouder wel graag ondersteuning of horen wat je het beste kunt doen. Enkele Brigadeleden hebben de ervaring met Bureau Jeugdzorg dat gezegd wordt dat je het kind dan maar op straat moet zetten, maar dat wil je ook niet als ouder. Zorg dat geen kostbare tijd verloren gaat bij zo snel mogelijk op de juiste behandelplek komen Brigadeleden hebben de ervaring dat er soms maar wat geprobeerd wordt en het daarna, als het toch niet gewerkt heeft, niet zelden voorkomt dat een jongere weer 3 maanden op een wachtlijst komt te staan voor de volgende behandeling of ondersteuning. Laat ouders en jongeren met problemen laagdrempelig terecht kunnen bij huisarts, school en jongerenwerk Betrek de jeugd zelf; leid hiervoor mensen op die de taal van de straat spreken. Voorkom dat behandelaars een kokervisie hebben, waar ze niet meer vanaf komen “Dat of dat zal het wel zijn”. Veel mensen denken dat kinderen allemaal hetzelfde zijn, ook met behandelen. “Dan ga je maar je best doen”, wordt vaak gezegd. Maar het is altijd maatwerk. Een diagnose kan een stempel geven, maar ook beschermend werken. Hierbij hoort ook: Laat degene die de intake doet, goed doorvragen en goed naar ouders luisteren Laat na 2 gesprekken met een hulpverlener een onafhankelijk persoon vragen hoe het gaat Zo krijgen ouders en jongeren op tijd de kans om aan te geven dat het echt niet klikt. Hier moet wel paal en perk aan gesteld worden (bijvoorbeeld maximaal 2 keer wisselen), maar als het echt niet klikt werkt het op de lange duur toch niet en kost het alleen maar geld. Stel hiervoor een gemêleerd team samen (oud/jong enz.). Laat alleen een portfolio invullen, als er ook echt iets mee gedaan wordt De Brigade heeft de ervaring dat er veel tijd gevraagd wordt van ouders om allerlei formulieren en vragenlijsten in te vullen, waar later niets mee gedaan wordt. Over verspilling gesproken… Betrek ook de jongere zelf in gesprekken en spreek samen af welke punten opgepakt worden Dus niet, zoals de ervaring van een jongere met een maatschappelijk werker die meedeelde: We gaan elke week op school werken. Eerste reactie van de jongere in kwestie: Ik dacht het niet… Er wordt teveel besloten voor de jeugd en te weinig met. Luister goed naar een jongere als deze aangeeft dat er dingen gezegd worden die niet kloppen Bijvoorbeeld bij de overdracht op de groepen. Het geeft geen vertrouwen als daar niet naar geluisterd wordt. Onderneem snel actie als een kind zonder bericht niet op school verschijnt Laat het niet gebeuren dat pas na weken gekeken wordt wat er aan de hand is. Vindplaatsgerichte plekken moeten anoniem zijn Dit is prettiger voor cliënten.
4. Aanbod van zorg
Telefonische ondersteuning door jongeren die zelf ervaring hebben (variant op de kindertelefoon) De Brigade is van mening dat jongeren dan eerder de telefoon pakken met vragen over problemen of zaken als jeugdzorg. Jongeren zullen eerder iets aannemen van of luisteren naar andere jongeren die vergelijkbare dingen hebben meegemaakt. Zorg voor onafhankelijke, keuze ondersteunende informatie voor mensen die zelf minder mondig zijn Aanwezige Brigadeleden zijn zelf pro actief geweest en hebben door zelf te zoeken en te vergelijken een goede plek gevonden voor hun dochter. Maar lang niet iedereen is zo assertief en dan zijn mensen geneigd om het eerste dat wordt aangeboden ook maar aan te nemen. Terwijl een andere plek misschien wel beter zou zijn. Aanbieders moeten goed op de hoogte zijn van wat andere aanbieders te bieden hebben Dit geldt bijvoorbeeld voor de huisarts. Deze heeft een centrale rol, maar de Brigade heeft de ervaring dat niet alle huisartsen goed op de hoogte zijn van het aanbod. Als een ouder dan ook nog niet zo mondig is… Eén Brigadelid heeft de ervaring dat haar kind een jaar zonder resultaat bij een psycholoog gelopen heeft omdat de huisarts niet goed wist wat deze behandeling inhield. De vorige keer bracht de Brigade naar voren dat naast de huisarts ook de school en jongerenwerkers ingang moeten bieden. Dat betekent dat zij ook goed moeten weten wat er te koop is. Maak het mogelijk dat jongeren en ouders zelf een keuze hebben Maak het bijvoorbeeld mogelijk dat een jongere nog nee kan zeggen bij bezoek aan een mogelijke nieuwe woonplek. En laat indien mogelijk een keuze naast Bureau Jeugdzorg. Praat vooral met kinderen zelf en overleg over behandelstappen en -plekken De Brigade is van mening dat dit te weinig gedaan wordt en dat kinderen wel degelijk een stem kunnen hebben en vaak goede, belangrijke dingen naar voren brengen. Heb voldoende aandacht voor het jonge kind Vooral als ouders zelf niet bij machte zijn om mee te denken of beslissingen te nemen kan het voor bijvoorbeeld grootouders erg moeilijk zijn om aan de zijlijn te staan en niets te kunnen doen. Besteed voldoende aandacht aan opvang buiten kantooruren De Brigade heeft de ervaring dat wanneer een ouder buiten kantooruren belt met een probleem, het advies extreem is (aangifte doen of het kind op straat zetten) of de ervaring is dat er geen hulp geboden wordt. Er is behoefte aan minder extreme adviezen, die wel ondersteuning bieden voor het moment. Zorg dat de samenwerking tussen gemeenten onderling goed geregeld is Bijvoorbeeld als een cliënt verhuist en in de nieuwe gemeente geen specialistische zorg voorhanden is. De Brigade vindt het belangrijk dat gemeenten op één lijn zitten. Sociaal netwerk kent beperkingen Professionele inzet is soms een must; het kan dan echt niet met vrijwilligers. Bewaak de grens goed.
5. Bejegening
Creëer een veilige situatie waarin mensen vroeg om hulp durven te vragen zonder angst voor uithuisplaatsing Mensen kunnen al heel erg gebaat zijn bij ondersteuning bij dagelijks gezinsleven/opvoeding. Vroegtijdige ambulante hulp is dan beter voor kind en gezin dan uithuisplaatsing. Bij heel veel ouders leeft de angst voor uithuisplaatsing op het moment dat ze om hulp vragen. Kijk naar het gezinssysteem vanuit een positieve insteek: focus niet alleen op wat niet goed gaat in een gezin, maar heb ook aandacht voor wat wel goed gaat Vanuit positieve insteek kunnen voorwaarden gecreëerd worden om een kind in het gezin te kunnen houden. Signalerende functie en aanbod vroege hulp Belangrijk dat hulp niet opgelegd wordt, maar aangeboden wordt. Belang van iemand die weet wat er speelt in het gezin (die naar het gezin omziet). Goede ouderbegeleiding is van groot belang. Luister naar ieders verhaal (praten met ipv praten over) Hierbij wordt nog eens benadrukt hoe belangrijk het is om ook het verhaal van kind en jongere te horen en serieus te nemen, naast het verhaal van ouders. Zet cliënten niet buitenspel De regie kan snel overgenomen worden door hulpverlening. Probeer er voor te zorgen dat cliënten hun inbreng blijven houden. Respecteer kritische geluiden ook Het is de ervaring dat je vooral respect ontvangt wanneer je het eens bent met de insteek van de jeugdzorg. Ook als je kritische geluiden laat horen, heb je het belang van het kind voorop staan. Leg geen druk op keuzes maken als het niet direct nodig is om op korte termijn te beslissen: empathie en eigen tempo zijn hierbij cruciaal De ervaring is dat veel (ingrijpende) keuzes snel gemaakt worden. Dat voelt achteraf niet prettig. Zorg zo mogelijk voor persoonlijke communicatie (niet alleen per mail) Er gaat steeds meer communicatie per mail. Dit is niet handig als de verstrekte informatie ingewikkeld is of vragen oproept. Het is dan erg vervelend als je niemand per telefoon kan bereiken, maar alleen per mail. Verstrek correcte informatie Wet- en regelgeving (omtrent PGB’s, zorgverzekeringswet etc.) is vaak ingewikkeld. Juist dan is het van belang dat er aan cliënten correcte informatie verstrekt wordt en dat medewerkers voldoende op de hoogte zijn van de laatste stand van zaken. Geef professionals de ruimte om met cliënten mee te denken Cliënten hebben het meest aan professionals die naast hen staan en met de cliënt meedenken, dan aan professionals die alleen vanuit het protocol denken. Zeg wat je doet en doe wat je zegt (congruentie) Ben helder in wat je doet als hulpverlener. Doe geen toezeggingen die je niet waar kan maken.
6. Kwaliteit van zorg
Praat met de jongere en niet over de jongere Laat de jongere zelf mee bepalen wie bij gesprekken zitten. Voor hulpverleners is het vaak nog heel lastig om de ouders en het kind erbij te vragen en dat zou veel meer standaard moeten gebeuren. In het gezinshuis van Gerty en Suzan worden verslagen altijd op een rustig moment met de kinderen zelf besproken; begrijp je wat er staat en heb je zelf een idee hoe we verder kunnen? Zorg voor maatwerk Voor cliënten is het erg belangrijk te weten waar ze terecht kunnen en bij wie. Zorg dat ouders die minder mondig zijn voldoende informatie hebben om keuzes te maken. De Brigade vindt het helemaal geen probleem dat niet één persoon alles weet. Wel is de ervaring dat met name huisartsen nu onvoldoende kennis hebben om goed door te verwijzen. Alleen met maatwerk kan zorg effectief zijn. Stel vertrouwen centraal De voogd is vaak degene die betrokken is geweest bij de uit huis plaatsing; dat werkt niet positief en is niet goed voor het vertrouwen. Bij verhuizing van de ene plaats naar de andere houdt de cliënt de voogd in de oude plaats; niet altijd praktisch als je ver weg verhuist. Kinderen hebben soms de ervaring dat ze de voogd alleen zien als er iets verkeerd gaat. Laat de voogd ook eens iets leuks doen met het kind! Laat vrijwillig ook echt in het vrijwillige kader Ouders hebben de ervaring dat als ze weloverwogen niet meedoen met bijvoorbeeld een therapie, ze toch bestempeld worden als ouders die niet willen meewerken (komt ook zo in het dossier). Betrek het hele gezin Hierbij is de klik met beide ouders belangrijk. Geef ouders de kans het aan te geven als er teveel verschillen zijn. Als er te weinig of verkeerde aandacht is voor broertjes of zusjes, kunnen die later ook makkelijk in de problemen komen. Ga echt voor eigen kracht! Sluit daarbij zoveel mogelijk aan bij de vraag van de cliënt. Voorbeeld tienermoeders: Bij tienermoeders worden vaak veel hulpverleners en begeleiders ingeschakeld. Lang niet altijd nodig volgens de Brigade. Een ervaringsdeskundige of buddy bevalt vaak beter. Luister naar wat mensen zelf nodig hebben. Wat wil iemand zelf nog leren en stel daarvoor doelen bij. Zonder goede diagnose geen goed behandelplan Als je geen diagnose hebt, krijg je geen gerichte hulp. Mensen hebben de ervaring dat soms te snel wordt ingevuld: het zal dat en dat wel zijn. Laat de groepen niet te groot zijn De Brigade heeft de beste ervaring met groepen van 5-7 kinderen of jongeren, met 2 begeleiders. Een klein, overzichtelijk team waar ieder duidelijke taken heeft. Zo weet iedereen wat er speelt en kan er rekening gehouden worden met dingen. Evalueer regelmatig Kijk meer naar hoe je verder kunt en niet alleen naar hoe je nu bezig bent. Ga soepel om met situaties. Als een bezoek van een kind aan een ouder niet soepel loopt, maak het dan mogelijk dat het kind eerder terug kan komen en niet een maand op een volgend bezoek moet wachten. Snelle oplossing is lang niet altijd de goedkoopste
Nu wordt er bijvoorbeeld door dure krachten ook administratief werk gedaan; misschien is een oplossing een (goedkopere) “papierwerker” en een (duurdere) “veldwerker”. Zo blijft er wellicht meer tijd over voor de kinderen zelf.
Colofon Dit is een uitgave van de Brigade regio Arnhem. De Brigade bestaat uit een groep ouders en jongeren met ervaring in de jeugdzorg, jeugd geestelijke gezondheidszorg en zorg voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking. De Brigade adviseert bestuurders en beleidsmedewerkers over de invulling van de nieuwe jeugdwet. De Brigade wordt ondersteund door Zorgbelang Gelderland.
Voor meer informatie: Hilde Boei Zorgbelang Gelderland
[email protected] Redactie: Hilde Boei Eindredactie Inge Boele Zorgbelang Gelderland Postbus 5310 6802 EH Arnhem 026 384 28 22 www.zorgbelanggelderland.nl Augustus 2014
