Aan Van Datum Onderwerp Zaaknummer
College Molenwaard Arjan Faro/Erik van den Oever 17 september 2014 Voorstel voor het faciliteren van een burgerinitiatief voor de aanleg van glasvezel in de gemeente Molenwaard. 140485
1. Samenvatting en introductie: Dit voorstel is geschreven in reactie op vragen van zakelijke belanghebbenden en consumenten in Molenwaard welke op dit ogenblik nog geen toegang hebben tot betaalbare breedband netwerkdiensten. In dit voorstel wordt een plan van aanpak geschetst waarmee deze belanghebbenden gefaciliteerd worden tot het oprichten van een lokaal initiatief waarmee de toegang tot breedband diensten (mogelijk) kan worden gerealiseerd. Met dit voorstel wordt tevens een invulling gegeven op een aantal gemeentelijke ambities. 2. Context: Het belang van "echte" breedband netwerken. De hoeveelheid data die we dagelijks gebruiken neemt in hoog tempo toe (tot wel 60% per jaar) door nieuwe toepassingen en diensten. Ook een veranderend marktbeeld zoals toename van thuiswerken, real time cloud toepassingen en acceptatie van zorgdiensten, camera toezicht en telemetrie toepassingen als smart metering veraangenamen niet allen het dagelijks leven maar kunnen ook bepalend zijn voor een competitieve bedrijfsvoering van bedrijven. Talrijke studies tonen het sterk positieve verband aan tussen het hebben van breedband en stijgende economische- en maatschappelijke ontwikkeling in / van een regio. Hoogwaardig breedband is daarmee dus niet alleen voor iedereen een belangrijke persoonlijke, maatschappelijke en economische behoefte, maar kan ook ingezet worden als aanjager van de lokale economie en aantrekkingskracht van het aangesloten gebied. Technische context: Algemene consensus is dat voor toekomstvaste echte breedband diensten alleen een glasvezel netwerk voldoet en dat tussenliggende upgrades van bestaande netwerken korte termijn oplossingen zijn met een nadelig prijs effect door relatief hoge operationele kosten van dergelijke upgrades. Inmiddels zijn in Nederland ca. 2 miljoen huishoudens en bedrijven aangesloten op een glasvezelnetwerk 3. Status: Toegankelijkheid breedband diensten in gemeente Molenwaard. De bestaande dienstverleners KPN en UPC zetten nu in op geleidelijke verhoging van de capaciteit en passen die vooralsnog alleen toe in gebieden waar dit economisch rendabel is. Binnen de gemeente Molenwaard is in de kernen langs de Lek een glasvezelnetwerk aangelegd door Reggefiber. Voor de overige kernen en de Buitengebieden hebben zich nog geen marktpartijen gemeld, die hier glasvezelnetwerken aan willen leggen. De enige toezegging die KPN en UPC willen doen voor deze gebieden is dat op termijn de bestaande capaciteit zal worden uitgebreid d.m.v. upgrades van respectievelijk VDSL(telefoonnetwerk) en Docsis (Coaxnetwerk) platformen. Gezien de lage dichtheid van de buitengebieden in Molenwaard kan dit nog enkele jaren op zich laten wachten. Hierdoor dreigt een substantieel deel van de gemeente Molenwaard verstoken te blijven van echte breedband diensten en de daarmee gepaarde mogelijkheden en kansen. Hierdoor zal er straks binnen de gemeente sprake zijn van een digitale tweedeling:die van bewoners en gevestigde bedrijven in "aangesloten gebieden" en de rest daarbuiten.
2
4.
Breedband toegang in bestuurlijke kader Molenwaard De gemeenteraad is toegezegd om aanlegmogelijkheden te onderzoeken. In de gemeenteraad van Molenwaard wordt regelmatig de wens tot uitbreiding van het glasvezelnetwerk geuit. Het college heeft toegezegd om blijvend te zoeken naar kansrijke mogelijkheden en heeft de gemeenteraad tot twee maal toe (eenmaal in 2013 en recent in 2014) middels een memo op de hoogte gesteld van de resultaten van dit onderzoek, waarbij de conclusie was dat de onderzochte oplossingen naar de mening van het college (nog) geen reële kans bood op uitbreiding van het glasvezelnetwerk. Toekomstvisie Molenwaard 2030 – Samen Vooruit In de toekomstvisie is in de paragraaf Economische dragers opgenomen: Een goede (digitale) infrastructuur is essentieel voor de toekomst van bedrijven. De inzet van de gemeente is er op gericht deze voorzieningen zoveel mogelijk te bevorderen en te faciliteren. Coalitieprogramma – Molenwaard, een gemeente met hart voor mensen In het coalitieprogramma zijn geen verwijzingen naar digitale infrastructuur opgenomen, maar er kan wellicht worden verondersteld dat een digitale tweedeling zoals deze dreigt te ontstaan voorkomen dient te worden. Stukken uit de P&C-cyclus. Kadernota 2015-2018 Relevante kaders in de Kadernota zijn: Nieuw beleid: Nieuw beleid en/of investeringen ten opzichte van de begroting 2014 waaruit financiële consequenties voortkomen is alleen mogelijk wanneer oud beleid wordt ingetrokken waardoor voldoende middelen (capaciteit en budget) beschikbaar komen voor opstellen en vormgeven van het beleid en/of investeringen. Tevens dient het nieuwe beleid bij te dragen aan de realisering van de Toekomstvisie. Burgerinitiatief: Eén van de middelen om de kracht van de samenleving te benutten is het honoreren van burgerinitiatieven. Sinds de begroting 2013 is afgesproken dat ten laste van reguliere budgetten tot een bedrag van € 100.000 aan burgerinitiatieven gehonoreerd zou worden (ten koste van reguliere uitgaven). Om het succes hiervan verder te bevorderen en de financiële dekking in de loop van enig jaar niet de spelbreker te laten zijn, zullen bij de begroting 2015 een aantal randvoorwaarden worden geschapen. Programmabegroting 2014-2017 In de concept-Programmabegroting 2014-2017 is opgenomen: Het hebben van optimale omstandigheden voor het goed functioneren van het bedrijfsleven met o.a. :Verder blijft een goede digitale en fysieke infrastructuur essentieel voor een goede bedrijfsvoering van bedrijven en bevorderen deze ook de aantrekkelijkheid van de gemeente als vestigingsplaats. In de concept-Programmabegroting 2015-2018 en de kadernota zijn nog geen budgetten toegekend aan dit onderwerp.
3
5.
Procesvoorstel Voor veel vergelijkbare situaties in buitengebieden en dorpskernen zonder toegang tot breedbanddiensten, is het succesvol gebleken om hier middels een lokaal initiatief zelf een entiteit op te richten voor de aanleg en beheer van een open glasvezelnetwerk. Deze entiteit, bijvoorbeeld in de vorm van een stichting, staat geheel los van de gemeente en wordt gevormd door lokale belanghebbenden. Om deze optie te verkennen is recent gesproken met de gemeente Giessenlanden en een onafhankelijk adviseur gespecialiseerd in dit onderwerp. In Giessenlanden is recent een stichting opgericht met als doel de aanleg van een gemeente dekkend glasvezelnet. De adviseur, de heer Erik van den Oever, heeft ruime ervaring met de begeleiding van lokale initiatieven en de aanleg van glasvezelnetwerken in Nederland. Zowel de gemeente Giessenlanden als de heer van den Oever achten realisatie van een glasvezelnetwerk middels een lokaal initiatief kansrijk. Het voorstel wat in dit document voorgelegd wordt betreft: Het eenmalig faciliteren van lokaal belanghebbenden om: Belanghebbenden te bundelen tot een werkgroep voor het opzetten van een lokaal glasvezel initiatief Het in detail informeren en adviseren van de werkgroep (technisch en commercieel) Het opzetten van een businessmodel t.b.v. opstellen financieel plan Het verwerven van fondsen, subsidies, participaties en financieringen. Het initiatief moet na het faciliteren in bovengenoemde onderwerpen in staat zijn om op eigen kracht en met eigen middelen het glasvezelconcept verder uit te werken en te realiseren.
6.
Plan van aanpak a. Informatieavond(en) en opzetten werkgroep: Op dit moment zijn de belanghebbenden in Molenwaard nog niet georganiseerd en zijn er nog geen concrete afspraken gemaakt over hoe een lokaal initiatief gestalte kan worden gegeven. Met het organiseren van informatiebijeenkomsten voor belanghebbenden kunnen vragen en belangen gekanaliseerd worden, en kan de bereidheid tot participatie in een werkgroep worden geïnventariseerd. De informatieavond wordt vooraf aangekondigd bij een breed scala van mogelijke geïnteresseerden, bijvoorbeeld via ondernemersverenigingen, klankbordgroepen, branchevertegenwoordigers en gaming societies. Na de informatieavond worden potentiële deelnemers aan de werkgroep geselecteerd en in een werkgroepoverleg georganiseerd naar taken en verantwoordelijkheden. In het voorliggende voorstel stelt de gemeente (externe) expertise ter beschikking en ondersteund waar mogelijk dit proces met meer praktische zaken als communicatie, contacten en bijvoorbeeld zaalruimte.
4 b. Organisatie, kennisverwerving en advies aan lokaal initiatief: In de op te richten werkgroep zullen verschillende disciplines moeten worden toegewezen en zal er ook een vorm van dagelijks bestuur aangewezen moeten worden. Iedere discipline zal op het eigen kennisgebied inhoudelijk geïnformeerd moeten worden over de in's and out's van een lokaal initiatief, technische informatie, proven concepts voor proces realisatie enz. Daarnaast zal er een rechtsvorm gekozen moeten worden voor het initiatief. Alhoewel op dit ogenblijk de meest toepasbare rechtsvorm een stichting lijkt te zijn zal afhankelijk van fiscale, financiële en juridische aspecten gekeken dienen te worden naar welke rechtsvorm voor dit initiatief de meest optimale is. Verder zal in deze fase concurrentieanalyse worden verricht om hieruit positie te kunnen bepalen voor een aantrekkelijk productaanbod voor de potentiële gebruikers. In het voorliggende voorstel stelt de gemeente (externe) expertise ter beschikking. In veel gevallen is gebleken dat er in deze fase uit eigen gelederen van het initiatief praktisch support beschikbaar komt zoals vergaderlocaties enz. c. Architectuurontwerp, business model & analyse: De uiteindelijke haalbaarheid van een lokaal glasvezelnetwerk wordt sterk bepaald door investeringen, kapitaalkosten, operationele kosten en inkomsten. Voor ieder van deze posten geldt dat er voor de onderliggende parameters alternatieven zijn welke onafhankelijk modelleerbaar moeten zijn voor een optimale case voor de specifieke situatie van Molenwaard. Voor de input van investering dient tevens een high level netwerk design gemaakt te worden en een calculatie voor de installatie van het glasvezelnetwerk. In het voorliggende voorstel stelt de gemeente extern expertise ter beschikking met voor dit onderwerp ontworpen software waarin op relatief eenvoudige wijze verschillende businessparameters gemodelleerd kunnen worden. Dit model is o.a. gebruikt voor de initiatieven in Bergen, Alkmaar buiten, Midden Drenthe en Hollands Kroon. De output is voldoende onderbouwd om als grondslag te dienen voor o.a. financiering onderhandelingen met investeerders enz. d. Verwerven ontwikkelkapitaal: (subsidies, participaties, giften, financiering) Alhoewel er regionale verschillen zijn, is het in veel gevallen mogelijk om tijdens de onderzoekfase ontwikkelkapitaal te vergaren uit subsidies, giften, participaties enz. In de meeste gevallen is het vergaarde ontwikkelkapitaal voldoende gebleken om het initiatief tot in de vraagbundelingfase te brengen. In het voorliggende voorstel stelt de gemeente extern expert ter beschikking met relevante ervaring over mogelijkheden inzake het verwerven van ontwikkelkapitaal ten behoeve van het initiatief. Ter informatie: De vraagbundeling wordt aangevangen indien er een haalbare businesscase mogelijk wordt geacht en dient als bevestiging van het in de case aangenomen marktvolume (aansluit percentage) dat daadwerkelijk gebruik zal maken van het nieuwe netwerk. Na positieve vraagbundeling resultaten is er geen belemmering meer voor de uitrol van het lokale glasvezel netwerk.
5 7.
Benodigde middelen: Concept begroting: Ambtelijke inzet (geen cash out) tot en met fase 6d: Vergader locaties, communicatie en bedrijfsmiddelen: Externe specialist, support tot en met fase 6d:
0,1 FTE (4 uur per week) gedurende max. 4 maanden n.t.b. 25.000 euro
Budget beheersing: Gedurende de fasen 6a t/m 6d kunnen Go/No Go momenten worden ingepland om per behaald deelresultaat een deelbudget voor de volgende fase vrij te geven. Overig: Gedurende het ontwerp en invulling van de businesscase zal er in overleg met de gemeente een aanname worden gedaan over de hanteren straatwerktarieven, leges kosten, gemeentelijk toezicht enz. Het verminderen van deze kosten kan de businesscase gunstig beïnvloeden, maar zal tegelijkertijd de (nog niet gebudgetteerde) inkomsten voor de gemeente verlagen. Na de fasen 6a t/m 6d zal bij een positieve projectevaluatie worden overgegaan tot vraagbundeling (zie uitleg 6d) het hiervoor benodigde budget bedraagt ca. 20 - 25 euro per aansluiting en is niet inbegrepen in dit voorstel. Aangenomen wordt dat deze kosten door de werkgroep zelf gedragen kunnen worden uit eigen vergaard kapitaal. Zoals bij de kaders gemeld is de inzet van extra middelen niet voorzien in de huidige begroting of kadernota en werkplannen. Er is op dit moment niet voorzien in een cash return van eventueel beschikbaar gestelde middelen. 8.
Risico analyse en risico management: a. Onderzoekfase Mogelijke risico's zijn: Onvoldoende belangstelling voor participatie werkgroep lokaal initiatief inschatting: laag risico, in vrijwel alle vergelijkbare gevallen is er met name uit de zakelijke en senioren groep voldoende animo en kennis bereid om een kundige werkgroep samen te stellen en benodigde tijd te investeren. (minimaal 4 personen) Tussentijdse conclusie geen haalbare businesscase glasvezel molenwaard. inschatting: laag risico, indien deze situatie zich voordoet zal de project ondersteuning op dit moment beëindigd worden. Extra marketing acties en netwerk optimalisatie door KPN en UPC Inschatting: neutraal er worden wel marketing acties verwacht, maar zeker geen versnelde investeringen om tot een vergelijkbaar netwerk te komen. Indien dit wel zou gebeuren is dit op zich een positief gegeven voor de betrokken bewoners en bedrijven en zal het project beëindigd worden. Onvoldoende eigen kapitaalverwerving benodigd voor vraagbundeling. inschatting: bestaand risico met betrekking tot grotere subsidie bijdragen van prov. ZH, in voorkomende gevallen zijn er echter ook mogelijkheden tot kapitaalverwerving via andere kanalen zoals risico dragende participaties, giften enz.
6 b. Juridisch kader Het faciliteren van een werkgroep wordt juridisch anders gezien vergeleken met rechtstreekse deelname/investering in de aanleg van een netwerk. Aanleg en beheer van digitale infrastructuur wordt niet bestempeld als nutsvoorziening en valt daarmee onder de noemer marktwerking en wordt dus bestempeld als taak van de markt. De aanleg van glasvezelnetwerken voor publiek nut door overheidsorganen is alleen toegestaan indien bestaande markt partijen bevestigen niet voornemens te zijn om in het betreffende gebied glasvezel aan te leggen. Gezien de huidige opstelling van KPN en UPC (geen glasvezelplannen) worden claims inzake "ongeoorloofde staatsteun" niet voorzien. Alle financiële support voor onderzoek tot en met de vraagbundeling is toegestaan. inschatting: laag/geen risico's c.
Vraagbundeling en implementatie fase Vraagbundeling haalt benodigde percentage voor positieve business case niet Financiering lukt niet
In de meeste cases voor buitengebieden is een initieel aansluit percentage benodigd van tussen de 35% en 55%. De hoogte van dit percentage hangt o.a. af van beoogde rendement op investeringen en natuurlijk de investeringen per aansluiting. Deze factoren zullen vooraf in het businessmodel optimaal worden gemodelleerd naar de specifieke Molenwaard situatie. De marktacceptatie zal primair afhangen van meerwaarde van het aanbod, dit kan bij een vergelijkbaar aanbod* bijvoorbeeld het maandtarief zijn, maar vaker nog is het verschil in diensten de teaser waar de klant mee wordt verleid. (bijvoorbeeld hogere bandbreedte, meer HDTV kanalen enz.) * o.b.v. tarieven van huidige dienstverleners KPN en UPC.
Over het algemeen geldt dat in buitengebieden (slechtere dienstverlening) de hoge drempelwaarden relatief snel gehaald worden en dat de kernen meer marketing en communicatie energie vragen. Zo zal in het lint van Wijngaarden, waar helemaal geen UPC-netwerk aanwezig is, een meerderheid bereid zijn om aan te sluiten. Ook in gebieden met een sterke sociale cohesie is het vaak makkelijker om de drempelwaarden te halen. Inschatting: reëel maar managebaar risico, Immers hoe meer de lokale bevolking betrokken raakt en bereid is te participeren hoe groter de kans op succes. Voorbeelden van participatie zijn o.a. : zelf laatste stuk graven enz. (lagere investering = lagere aansluit drempel) het mede financieren (voor afgesproken rendement) geloof hebben in een netwerk voor de eigen omgeving, onafhankelijk van KPN en UPC Financiering mogelijkheden: Bij een positief resultaat uit de vraagbundeling zal het investeringskapitaal goeddeels gefinancierd moeten worden. De bereidheid van kapitaalvertrekkers om geld te investeren in een netwerk is sterk gerelateerd aan het risicoprofiel van het project. Een hoger vraagbundelingresultaat, garantstelling, eigen participatie enz. zullen het risicoprofiel verlagen. Vanuit praktisch oogpunt is er vrijwel voor alle projecten financiering mogelijk en gaat de meeste aandacht uit naar het verlagen van kapitaalkosten door verlagen van risico's voor de kapitaal verstrekker(s). Inschatting: matig en managebaar risico
7 9. Beoogde planning Na akkoord op dit voorstel, verwachtten wij dat de fasen 6a t/m 6d gedurende een periode van ca. 3 - 4 maanden kan worden afgerond. (e.e.a. wordt sterk beïnvloed door capaciteit en kennis van de werkleden) De vraagbundelingfase duurt ongeveer 3 maanden Tender fase voor installatie en contracten voor financiering ongeveer 2 maanden. Installatie duur afhankelijk van aantal aansluitingen en netontwerp (n.t.b.). 10.Conclusie De in deze memo weergegeven werkwijze is een kansrijke methode om de nog niet "verglaasde" gebieden in Molenwaard in gelegenheid te stellen een glasvezel netwerk aan te leggen door middel van het faciliteren van een burger/ bedrijven initiatief. Indien succesvol zal de gemeente hier zeker van meeprofiteren in de vorm van creëren van werkgelegenheid, aantrekkelijker vestiging klimaat en competitieve bedrijfsvoering van bestaande bedrijven.
