aan bouwen bewustzijn wustzijn bewustzi kennis kennis positief inzicht situatie? collectief belangstelling vergrijzen kennis situatie belang ebbenden

levensverwachting betrokken positief

bewustzi

bouwen werken

verbonden

kennis persoonlijk

kennis

overzicht

realism

ekomst

dekkingsgraad

toeko

wat is mijn

situatie?

oppervlakkig

aan

bewustzijn

collectief bewustwording

bouwen

economie

collectief verbonden betrokkenheid

betrokken

concreet

belangstelling

vanzelfsprekend maatschappelijk debat

betrokken

belang hebbenden

situatie

kennis

kennis

inzicht

bewustwording

vergrijzen

positief

ewustzijn

econ

bew

dekkingsgraad bouwproces

heb

Bouwen aan bewustzijn Jaarverslag 2010

Inhoudsopgave Jaarverslag 2010 Algemeen Organisatie

7 9

Voorwoord van het bestuur

12

Kerncijfers 2006-2010

14

Fondsactiviteiten in 2010

16

Overige (externe) ontwikkelingen

23

Uitvoering van de regeling

26

Communicatie naar deelnemers, pensioengerechtigden en werkgevers

28

Inspraak en klachten

30

Fondsreserves en dekkingsgraad

32

Toereikendheid

35

Premie en toeslagverlening

39

Beheersing van de risico’s

45

Beleggingsbeleid

53

Beleggingsresultaten

57

Wijzigingen van statuten, reglementen en de verplichtstelling

59

Rapportage van de Raad van Toezicht

61

Oordeel van het verantwoordingsorgaan

62

Jaarrekening 2010 Geconsolideerde balans per 31 december 2010

66

Geconsolideerde staat van baten en lasten over 2010

67

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2010

68

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

69

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2010

75

Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten over 2010

91

Enkelvoudige balans per 31 december 2010

96

Enkelvoudige staat van baten en lasten over 2010

97

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2010 Toelichting op de enkelvoudige staat van baten en lasten over 2010

98 100

Overige gegevens Statutaire bestemming van het saldo van baten en lasten

104

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

105

Actuariële verklaring

106

Bijlagen Bijlage 1: Bestuursleden

110

Bijlage 2: Bestuurlijke commissies

113

Bijlage 3: Begrippen en afkortingen

114

Colofon

118

5

vandaag kennis

opbouwen

morgen

Algemeen Het fonds Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid (bpfBOUW) is opgericht door de organisaties van werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid. Vertegenwoordigers van deze organisaties vormen samen het bestuur van het fonds. Het fonds heeft een sterke ambitie. Het stelt alles in het

Bouwnijverheid

werk om werknemers en gepen-



sioneerden in de bouwnijverheid

De bouwnijverheid

een solide pensioen te bieden.

bestaat voor

Tegen een betaalbare premie.

bpfBOUW uit de

En welvaartsvast.

volgende sectoren: • Bouwbedrijf;

Sinds 2006 is de hoogte van

• Timmerindustrie;

het pensioen afhankelijk van

• Afbouw;

het gemiddeld verdiende loon.

• Natuursteenbedrijf.

Daarnaast bepaalt het fonds elk jaar of er toeslag wordt verleend. Solidariteit De pensioenregeling van bpfBOUW is gebaseerd op een aantal solidariteitsbeginselen. Het premiepercentage voor de middelloonregeling is daar een goed voorbeeld van. Dit is namelijk voor iedere deelnemer even hoog. Het fonds maakt geen onderscheid tussen de omvang van een onderneming of het geslacht, de leeftijd of de gezondheid van de werknemer. Keuzevrijheid Alle deelnemers van het fonds bouwen op gelijke wijze hun pensioenaanspraken op. Zij hebben echter zelf in enige mate invloed op hoe ze deze aanspraken laten uitbetalen. En wanneer ze dat laten doen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld het ouderdomspensioen en het nabestaandenpensioen uitruilen. Ze kunnen het pensioen eerder of later dan hun 65e laten ingaan. En ze kunnen het pensioen in hoogte laten variëren.

7

aandacht bewustzijn kennis

toekomst

8

Organisatie BpfBOUW heeft een aantal organen:

Deelnemersraad

• het bestuur;

De deelnemersraad heeft twaalf leden. De leden van de deel-

• de deelnemersraad;

nemersraad vertegenwoordigen op evenredige wijze de actieve

• de Raad van Toezicht;

deelnemers en de gepensioneerden in de bouwnijverheid.

• het verantwoordingsorgaan; • de beleggingsadviescommissie.

De deelnemersraad adviseert het bestuur gevraagd en ongevraagd over aangelegenheden die het fonds aangaan. De deel-

Het fonds heeft de volgende taken uitbesteed:

nemersraad moet in ieder geval in de gelegenheid worden

• de administratie en het vermogensbeheer;

gesteld advies uit te brengen over de volgende voorgenomen

• het secretariaat.

besluiten: • het nemen van maatregelen van algemene strekking;

Bestuur

• de wijziging van statuten en reglementen;

Het bestuur van bpfBOUW bestaat uit veertien leden: zeven van

• de vaststelling van het jaarverslag en de jaarrekening,

werkgeverszijde en zeven van werknemerszijde. De organisaties

de actuariële en bedrijfstechnische nota (abtn) en het

die het bedrijfstakpensioenfonds hebben opgericht, hebben de

langetermijnherstelplan;

leden voorgedragen. De leden zijn benoemd door het bestuur.

• de vermindering van verworven pensioenaanspraken en

Samenstelling van het bestuur ultimo 2010

• de vaststelling en wijziging van het toeslagbeleid;

rechten bij art 134 PW; • de gehele of gedeeltelijke overdracht of overname van verWerkgeversbestuursleden

plichtingen van het fonds;

Ing. H. de Pagter (Bouwend Nederland, vereniging van bouw-

• de liquidatie van het fonds;

en infrabedrijven), voorzitter

• het sluiten en beëindigen van uitvoeringsovereenkomsten;

Drs. L.C.A. Scheepens, fungerend secretaris (Bouwend

• het terugstorten van premie of het geven van premiekorting.

Nederland, vereniging van bouw- en infrabedrijven) Ing. G.J.P. Bot (Bouwend Nederland, vereniging van bouw- en

Het bestuur moet het advies aan de deelnemersraad op een

infrabedrijven)

zodanig tijdstip vragen dat het nog van wezenlijke invloed kan

Mr. J.M. Douma, (Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten)

zijn op de besluitvorming door het bestuur.

Ing. H. Klein Poelhuis (Bouwend Nederland, vereniging van bouw- en infrabedrijven)

In het verslagjaar is de deelnemersraad viermaal bijeengekomen:

G.F.M.B. Raessens MBA (Bouwend Nederland, vereniging van

op 25 februari 2010, 10 mei 2010, 30 augustus 2010 en

bouw- en infrabedrijven)

1 november 2010.

Mr. drs. F.Th.M. Rohof CPL (FOSAG-NOA) Samenstelling van de deelnemersraad ultimo 2010 Werknemersbestuursleden Mr. J.W.M. Kerstens, fungerend voorzitter (FNV Bouw)

Leden deelnemersraad namens gepensioneerden

Ing. L. Elzinga, secretaris (FNV Bouw)

W. Stoeltie, voorzitter (FNV Bouw)

W.J. van Houwelingen (FNV Bouw)

P.G. Kuiper, plaatsvervangend voorzitter (FNV Bouw)

G. Lokhorst (CNV Vakmensen)

C. de Jong (CNV Vakmensen)

Drs. M.B. van Veldhuizen (FNV Bouw)

M.H. Meijers (FNV Bouw)

C. van der Veer (FNV Bouw)

W. Oorburg (FNV Bouw)

A.A. van Wijngaarden (CNV Vakmensen)

J.A. van Wijk (FNV Bouw) Leden deelnemersraad namens actieve deelnemers T.J.M. Meulemans, secretaris (CNV Vakmensen) H.L.Th.A.C. van Ekert (FNV Bouw) D.H. Jansen (FNV Bouw) J. van der Niet (CNV Vakmensen) T. Oude Hesselink (FNV Bouw) F.A.M. Sterks (FNV Bouw)

9

Raad van Toezicht De Raad van Toezicht heeft de verantwoordelijkheid toezicht te

Samenstelling van het verantwoordingsorgaan

houden op het bestuur. De raad ziet toe op de besluitvormings-

ultimo 2010

processen van het bestuur en de wijze waarop het bestuur goed bestuur waarborgt.

Werkgeversleden C.A.J. Bastiaansen, voorzitter (Bouwend Nederland,

De Raad van Toezicht adviseert het bestuur daarom desge-

de vereniging van bouw- en infrabedrijven)

vraagd of uit eigen beweging over de beoordeling van:

J. Ariës (Algemene Bond van Natuursteenbedrijven)

• de beleids- en bestuursprocessen;

A. Boot (Bouwend Nederland, de vereniging van bouw- en

• de checks & balances binnen het fonds;

infrabedrijven)

• de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd;

A.F.J. de Vries (Ondernemersvereniging Bestratingsbedrijven

• de wijze waarop het bestuur omgaat met risico’s, in het

Nederland)

bijzonder die op de langere termijn. Werknemersleden Samenstelling van de Raad van Toezicht ultimo 2010

H.L.Th.A.C. van Ekert, plaatsvervangend voorzitter (FNV Bouw)

G. Goris, voorzitter

J.M. Camue (CNV Vakmensen)

H.M. Geukers

D.H. Jansen (FNV Bouw)

H.J.P. Penders

F.A.M. Sterks (FNV Bouw)

Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid een oordeel te

Leden namens gepensioneerden1 P.G. Kuiper (FNV Bouw)

geven over het handelen van het bestuur. Het verantwoordings-

W. Stoeltie (FNV Bouw)

orgaan doet dit aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening

J.A. van Wijk (FNV Bouw)

en andere informatie. Het oordeel wordt elk jaar in het jaarverslag opgenomen, samen met de reactie van het bestuur erop.

Beleggingsadviescommissie De beleggingsadviescommissie adviseert het bestuur over de

Het verantwoordingsorgaan adviseert het bestuur verder des­

jaarlijkse beleggingsplannen van de vermogensbeheerders van

gevraagd of uit eigen beweging over:

het fonds. Ook adviseert de commissie het bestuur over het in

• de vaststelling en wijziging van de vergoedingsregeling voor

de toekomst gewenste beleggingsbeleid.

bestuursleden; • de vorm, inrichting en samenstelling van het interne toezicht;

Samenstelling beleggingsadviescommissie ultimo 2010

• de wijziging van zijn eigen beleid;

Prof. Dr. R.G.C. van den Brink, voorzitter

• de wijziging van het reglement van de klachtencommissie;

Dr. F.J. Ballendux

• de vaststelling en wijziging van het communicatie- en

Drs. ir. W. Borgdorff MRE2 Drs. R. Buck

voorlichtingsbeleid van bpfBOUW. De leden van het verantwoordingsorgaan vertegenwoor­

Administratie

digen de werkgevers, werknemers en gepensioneerden in de

De administratie van het fonds is opgedragen aan

bouwnijverheid.

Cordares. Eind 2010 waren voor de pensioenadministratie verantwoordelijk: Dr. A.W.I.M. van der Wurff, voorzitter Directieraad Cordares M.J. Weerman, statutair directeur Cordares Pensioenen bv

1

Eind 2010 had het verantwoordingsorgaan één vacante positie. Deze is op 14 maart 2011 ingevuld door de heer T.J.M. Meulemans (namens CNV Vakmensen).

2

De heer Borgdorff is primo 2011 uit de beleggingsadviescommissie. Zijn plaats is ingenomen door de heer drs. L.K. Dijkstra.

10

Vermogensbeheer Per 1 januari 2010 is het vermogensbeheer van het fonds, met uitzondering van het vermogen in vastgoed, opgedragen aan APG Investment Services nv. Eind 2010 waren voor het vermogensbeheer de navolgende directieleden van APG Investment Services nv verantwoordelijk: A.N. van den Berg, statutair directeur APG Investment Services nv Drs. B.K. Roeloffs, statutair directeur APG Investment Services nv Mr. Drs. R.W. Wuijster, statutair directeur APG Investment Services nv Vastgoed Het beheer van het vermogen in vastgoed is opgedragen aan Bouwinvest Real Estate Investment Management bv. Bouwinvest Real Estate Investment Management bv (hierna: Bouwinvest) is voor honderd procent een dochteronderneming van bpfBOUW. Eind 2010 waren voor het beheer van het vermogen in vastgoed verantwoordelijk: D.J. van Hal RBA, statutair directeur Drs. R.A. Vroom, statutair directeur Adviseurs Het bestuur laat zich bijstaan door externe adviseurs. Zij adviseren het bestuur op actuarieel, juridisch en fiscaal gebied. Adviserend actuaris R.M. Schoutsen AAG, Cordares Certificerend actuaris Aon Hewitt Accountant Ernst & Young Accountants LLP Secretariaat Technisch Bureau Bouwnijverheid De stichting Technisch Bureau Bouwnijverheid ondersteunt het bestuur van bpfBOUW.

11

Voorwoord van het bestuur Bouwen aan bewustzijn Het jaar 2010 bleek wederom een turbulent jaar voor pensioe-

van nieuwe cijfers over de gemiddelde levensverwachting in

nen en pensioenfondsen. Terwijl 2009 vooral in het teken stond

Nederland. Daaruit bleek dat we in Nederland steeds langer

van herstel na het losbreken van de financiële crisis, kregen

leven. Dat is goed nieuws, maar de nieuwe sterftegrondslag

de Nederlandse pensioenfondsen in 2010 opnieuw te maken

leidde ook eenmalig tot een verhoging van de pensioen-

met teleurstellende resultaten. Ditmaal waren het echter niet de

verplichtingen. Doordat mensen gemiddeld langer leven,

beleggingen die zorgden voor dalende dekkingsgraden. Dat ble-

moet bpfBOUW immers ook langer pensioen uitbetalen.

ken in 2010 vooral de dalende rente en de gestegen levensverwachting te zijn. Beide oorzaken legden zware druk op de

De hiernavolgende figuur geeft de ontwikkeling van de

financiële posities van de Nederlandse pensioenfondsen. Dat

dekkingsgraad in 2010 weer.

leek er zelfs toe te leiden dat een aantal pensioenfondsen moest overgaan tot het nemen van kortingsmaatregelen. Gelukkig bleek dat aan het einde van het jaar vooralsnog niet het geval.

120%

Maar de discussie over de houdbaarheid en de betaalbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel was daarmee niet ten einde. De ontwikkelingen in het verslagjaar maakten duidelijk dat

115%

een herziening van het pensioenstelsel onvermijdelijk is. 110%

Geen korting, maar ook geen toeslag BpfBOUW heeft niet moeten besluiten de (opgebouwde) pensioenen te verlagen. Toch bleef het fonds niet gevrijwaard van

105%

financiële tegenvallers. Daar waar het fonds per 1 januari 2010 nog een gedeeltelijke toeslag kon verlenen, moest bpfBOUW

100%

zijn deelnemers en pensioengerechtigden aan het einde van 2010 teleurstellen. Ook de premie moest verhoogd worden. Op

fonds vielen overigens niet tegen. Over het gehele jaar behaalde bpfBOUW een positief beleggingsrendement van 10,0 procent.

10 c-

de

0

10 v-

no

10

t-1

p-

ok

se

0

10 g-

au

10

l-1 ju

nju

0

10 ei-

m

10

r-1

rt-

ap

m

0

10 b-

fe

09

-1

c-

jan

graad ongeveer 103 procent. De beleggingsresultaten van het

95%

de

het moment dat het bestuur dit besluit nam, was de dekkings-

1-1-20081-2-2008 1-3-20081-4-2008 1-5-2008 1-6-2008 1-7-20081-8-20081-9-2008 1-1-2009 1-10-2008 1-11-2008 1-12-2008

Dekkingsgraad

Minimaal vereiste dekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad

Daardoor steeg de waarde van de beleggingen van het fonds. Schommelingen in rente leiden tot fluctuerende dekkingsgraad

Versobering van pensioenregelingen nodig?

Ondanks de goede beleggingsresultaten zakte de dekkings-

De schommelingen in de rente en de stijging van de levensver-

graad van het fonds in augustus weer kortstondig onder 100

wachting waren voer voor de discussie over de houdbaarheid

procent. Dat was vooral het gevolg van een daling in de lange

van het Nederlandse pensioenstelsel. De toenemende vergrij-

rente. Een daling in de rente zorgt er namelijk voor dat de pen-

zing en de voorgenomen verhoging van de AOW-leeftijd zijn

sioenverplichtingen van bpfBOUW stijgen. De pensioenver-

daar eveneens debet aan. Sociale partners op landelijk niveau

plichtingen bestaan uit alle pensioenen die het fonds nu én in

zetten zich tijdens het verslagjaar al in om naar constructieve

de toekomst moet uitbetalen. Als de verplichtingen sterker stij-

en structurele oplossingen te zoeken voor deze problematiek.

gen dan het beschikbaar vermogen heeft dat een nadelig gevolg

Dat leidde in juni tot de publicatie van het Pensioenakkoord. En

voor de dekkingsgraad. Een stijging van de lange rente zorg-

dat zal in 2011 en verder naar verwachting leiden tot landelijke

de er uiteindelijk ook voor dat bpfBOUW het jaar toch positief

maatregelen die grote invloed zullen hebben op de Nederlandse

afsloot. Een rentestijging in het laatste kwartaal leidde ertoe dat

pensioenregelingen.

de dekkingsgraad eind 2010 steeg naar 106,2 procent. Ook het beleggingsresultaat droeg bij aan dat resultaat.

Bouwen aan pensioenbewustzijn Al deze ontwikkelingen leidden in 2010 tot grote belangstel-

Aanpassing sterftegrondslag

ling voor pensioenen en pensioenfondsen. Ook in de media

De dekkingsgraad werd overigens in oktober naar beneden

was veelvuldig aandacht voor de financiële situatie bij de

bijgesteld naar aanleiding van een aanpassing van de

Nederlandse fondsen. Die aandacht was vaak negatief en leid-

sterftegrondslag. Die aanpassing volgde na de publicatie

de tot bezorgdheid onder werknemers en gepensioneerden

12

over hun pensioen. De belangstelling had echter ook een ‘posi-

Vooruitkijken

tief’ effect: het pensioenbewustzijn bij werknemers nam het

Bij risicobeheersing ligt de nadruk voor een groot deel op voor-

afgelopen jaar flink toe. Het belang van een goede oudedags-

uitkijken. Dat geldt ook voor de manier waarop bpfBOUW zijn

voorziening wordt steeds meer ingezien en het besef groeit dat

beleid voor de komende jaren vormgeeft. Daar treft het fonds

pensioen niet zo vanzelfsprekend is als altijd werd gedacht.

grote uitdagingen. De uitdaging om de pensioenregeling toekomstbestendig te maken én te houden. Om de solidariteits-

Tegelijkertijd merkt het fonds dat deelnemers nog niet altijd een

beginselen van het fonds daarbij niet uit het oog te verliezen.

inzicht hebben in hun eigen pensioensituatie. Aan het individu-

En om alle betrokkenen bij het fonds tijdig en duidelijk te infor-

ele pensioenbewustzijn van deelnemers valt daarom nog veel te

meren over alle ontwikkelingen.

verbeteren. Dat doet het fonds onder meer door in zijn communicatie de nadruk te leggen op de verschillende leefmomenten

In dit jaarverslag leest u hoe het fonds het afgelopen jaar heeft

die invloed hebben op de pensioensituatie van een deelnemer.

gepresteerd, hoe het bestuur is omgegaan met de turbulente

Ook ‘externe’ initiatieven speelden daar op in. De lancering van

ontwikkelingen en welke beleidsoverwegingen het bestuur heeft

mijnpensioenoverzicht.nl, bijvoorbeeld, een website waarop

gemaakt en welke besluiten het heeft genomen.

werknemers een totaaloverzicht krijgen van het pensioen dat zij hebben opgebouwd bij collectieve pensioenfondsen en

Amsterdam, 19 mei 2011

pensioenverzekeraars. BpfBOUW draagt graag zijn steentje bij

Het bestuur van bpfBOUW

aan dergelijke initiatieven. Vakkundige beheersing van risico’s De inzet van het fonds voor een groter pensioenbewustzijn onder zijn deelnemers is natuurlijk een voortdurend proces. En dat geldt voor meer zaken. Ook de beheersing van de risico’s, het beleggingsbeleid en de uitvoering van de pensioenregeling worden continu kritisch bekeken en verbeterd. In 2010 zijn enkele voortvarende stappen gezet op het gebied van risicobeheersing. De inrichting van een risicomanagementsysteem gebeurt projectmatig. Met name het proces om tot een inrichting te komen wordt van belang geacht, waarbij het bestuur wordt getraind in het risico-denken. Daarmee zal bpfBOUW beter in staat zijn bij zijn beleids- en planvorming de risico’s te definiëren en zijn houding daarop te bepalen. Er zijn daarnaast vier bestuurlijke commissies ingericht naar verschillende deskundigheidsgebieden. Dat zorgt ervoor dat de commissies bemand worden door gekwalificeerde bestuursleden. De bestuursleden die in de commissies zitting nemen kunnen bovendien gericht worden opgeleid op het domein waar zij competent in zijn.

13

Kerncijfers 2006-2010 (Bedragen in miljoenen euro’s)



2010

2009

2008

2007

2006

208.967

Deelnemers (in aantallen) - Deelnemers

185.550

198.281

210.398

213.664

- Arbeidsongeschikten

23.334

25.446

27.192

29.697

31.867

Gewezen deelnemers

389.312

389.713

399.103

463.070

470.694

Pensioengerechtigden

217.433

213.293

209.296

205.691

202.191

Totaal

815.629

826.733

845.989

912.122

913.719

13.840

14.508

15.041

 15.167

15.329

20,9

18,9

14,9

16,9

18,9

- Bouwnijverheid

0,00

0,15

0,00

0,00

0,00

- Timmerindustrie

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

- Bouwbedrijf

2,0

2,1

2,2

2,2

2,2

- UTA-Bouw

1,3

1,6

1,5

1,5

1,2

- UTA-Bouw-Excedent

0,8

0,9

1,0

1,0

1,0

- Bouwbedrijf

9,8

10,8

12,8

10,8

8,8

- UTA-Bouw

3,0

3,9

5,9

3,9

2,4

- Timmerindustrie

2,2

2,6

2,7

2,4

1,9

- Afbouw

8,9

9,2

8,8

8,3

7,8

- Natuursteenbedrijf

7,7

8,5

9,0

8,5

8,0

Werkgevers (in aantallen) Premiepercentages Ouderdomspensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen

- Afbouw - Natuursteenbedrijf Aanvullingsregeling 55+3

Aanvullingsregeling 55-

4

Toeslagverlening per 1 januari (in procenten) Ouderdomspensioen - Deelnemers

1,45

0,72

2,52

1,74

nvt

- Pensioengerechtigden en gewezen deelnemers

1,45

0,00

2,52

1,74

1,15

- Bouwnijverheid

2,26

0,00

2,51

1,76

1,25

- Timmerindustrie

1,50

0,00

2,93

1,41

0,40

- Afbouw

3,53

0,00

2,01

1,76

0,50

- Natuursteenbedrijf

1,40

0,00

3,02

2,19

0,73

Arbeidsongeschiktheidspensioen

3

Aanvullingsregeling voor deelnemers die op 1 januari 2005 55 jaar of ouder waren.

4

Aanvullingsregeling voor deelnemers die op 1 januari 2005 jonger waren dan 55 jaar.

14



2010 Dekkingsgraad (in procenten)

2009

2008

2007

2006

106,2

108,4

102,2

140,7

140,0

Vastgoed

5.211

5.101

5.808

5.863

5.718

Aandelen

10.070

8.327

5.890

8.759

8.820

Vastrentende waarden

12.945

12.183

11.876

 11.307

10.053

1.137

816

611

540

346

29.363

26.427

24.185

26.469

24.937

23.279

20.324

19.744

15.378

14.794

358

377

364

426

395

3.259

3.361

3.271

2.985

2.842

26.896

24.062

23.379

18.789

18.031

2.548

2.057

2.184

 1.109

1.777

7,2

11,2

4,6

1,3

Belegd vermogen

Overige beleggingen Totaal belegd vermogen Pensioenverplichtingen Ouderdomspensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Vroegpensioen en aanvullingsregelingen Totaal pensioenverplichtingen Beleggingsopbrengsten

./.

Rendementen (in procenten) Vastrentende waarden Aandelen

18,9

Vastgoed

3,3

./.

./.

0,5

31,4

./.

39,7

1,7

12,8

10,5

./.

4,7

9,2

12,7

Overige beleggingen

12,6

10,6

./.

22,3

12,8

./.

2,9

Totaalrendement5

10,0

11,0

./.

13,7

5,2

7,7

817,0

767,5

624,2

 703,2

671,3

0,0

5,5

0,0

381,3

447,7

1.198,3

Premies Ouderdomspensioen/vroegpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Aanvullingsregelingen Totaal premies

./.

0,1

0,1

531,9

 463,5

355,4

1.220,7

1.156,1

 1.166,6

1.026,8

659,4

636,6

678,2

546,4

508,3

32,8

32,6

33,2

 32,8

32,6

417,5

412,3

407,1

 382,2

362,0

1.109,7

1.081,5

1.118,5

961,4

902,9

Pensioenen Ouderdomspensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Vroegpensioen Totaal pensioenen



Met ingang van 2010 is het totaalrendement berekend inclusief de resultaten op derivaten. Tot en met 2009 zijn de totaalrendementen berekend exclusief de

5

resultaten op derivaten. Rekeninghoudend met het resultaat op derivaten zou het totale rendement in 2009 8,3 procent zijn.

15

Fondsactiviteiten in 2010 2010 was een roerig jaar voor bpfBOUW. Hoewel 2009 in

Het bestuur besloot de sterftegrondslag van het fonds in okto-

betrekkelijke voorspoed werd afgesloten, brak medio 2010 de

ber 2010 aan te passen. Het bestuur besloot daartoe op

staatsschuldencrisis uit in Europa. Griekenland moest uit de

basis van de Prognosetafel 2010-2060 die het Actuarieel

brand worden geholpen met een miljardenlening en later moest

Genootschap (AG) in de zomer publiceerde. Een prognose-

ook Ierland putten uit een monetair noodfonds. De euro zat hier-

tafel geeft inzicht in de mogelijke sterfteontwikkeling over een

door in zwaar weer en de rente daalde. Dit beperkte het herstel

bepaalde periode. De Prognosetafel 2010-2060 is de tafel die

van bpfBOUW in 2010. Later in het jaar herstelde de economie -

bpfBOUW gebruikt voor het bepalen van de hoogte van zijn

en de financiële positie van bpfBOUW - zich weer enigszins. Het

pensioenverplichtingen. Het AG constateert dat de levensver-

fonds sloot het jaar dan ook positief af. De dekkingsgraad was

wachting van de gemiddelde Nederlander toeneemt. De toege-

eind 2010 106,2 procent.

nomen levensverwachting verwerkte het AG in de Prognosetafel 2010-2060.

Economische ontwikkelingen zorgden voor onrust Vanaf april 2010 waren de Nederlandse pensioenfondsen in de

BpfBOUW heeft overigens wel correctiefactoren toegepast

ban van grote schommelingen in de rente. Zo dook de lange

op de prognosetafel bij het vaststellen van de nieuwe sterfte-

rente na afloop van het eerste kwartaal flink omlaag en dat zorg-

grondslag. De levensverwachting bij de gemiddelde deelnemer

de er direct voor dat de pensioenverplichtingen van bpfBOUW

van bpfBOUW is namelijk anders dan die van de gemiddelde

behoorlijk stegen. De pensioenverplichtingen worden immers

Nederlander. Gedurende het werkzame leven zijn de sterftekan-

gewaardeerd op basis van de zogeheten rentetermijnstructuur.

sen van deelnemers bij bpfBOUW lager dan die van de gemid-

Als de rentetermijnstructuur daalt, moet bpfBOUW meer geld

delde Nederlander. Dit leidt tot een hogere levensverwachting.

opzij zetten aan pensioenverplichtingen. En dat drukt de dek-

Na pensionering is de levensverwachting van deelnemers bij

kingsgraad van het fonds. Zo zakte de dekkingsgraad van

bpfBOUW juist lager dan de gemiddelde levensverwachting van

bpfBOUW van 108 procent in maart tot 97 procent aan het

de gehele Nederlandse bevolking. Per saldo ligt de gemiddel-

einde van augustus.

de levensverwachting van deelnemers bij bpfBOUW iets lager. Hierbij is overigens ook geconstateerd dat de snelheid waar-

Commotie door mogelijke korting

mee de gemiddelde levensverwachting toeneemt, bij deel-

Sommige Nederlandse pensioenfondsen stonden er slechter

nemers bij bpfBOUW iets hoger ligt dan bij de rest van de

voor dan bpfBOUW. In augustus maakte toenmalig demissio-

bevolking. Een deel van de ‘achterstand’ in levensverwachting

nair minister Donner zelfs bekend dat veertien pensioenfondsen

is in het eerste decennium van deze eeuw daardoor ingelopen.

rekening moesten houden met kortingsmaatregelen als zij hun

Met deze trend is rekening gehouden bij het vaststellen van de

reserves voor 1 januari 2011 niet op peil kregen. Voor ongeveer

correctiefactoren.

150.000 gepensioneerden in Nederland zou dat betekenen dat hun pensioen in 2011 omlaag zou gaan.

Herstel vanaf vierde kwartaal De dekkingsgraad van bpfBOUW vond vanaf het vierde kwartaal

Duidelijke communicatie over financiële situatie

zijn weg weer omhoog toen ook de rentetermijnstructuur weer

De precaire financiële situatie bij de pensioenfondsen leidde tot

aantrok. Na een stand van 97 procent aan het einde van augus-

veel media-aandacht. Zo kreeg bpfBOUW het actualiteitenpro-

tus bereikte de dekkingsgraad van het fonds aan het einde van

gramma EénVandaag over de vloer. BpfBOUW probeerde in zijn

het jaar een stand van 106,2 procent, een stijging van ruim

eigen communicatie-uitingen zo duidelijk mogelijk over zijn finan-

negen procentpunten. Figuur 1 geeft de ontwikkeling van het

ciële situatie te communiceren. Hiervoor gebruikte het fonds

beschikbaar vermogen weer ten opzichte van de pensioenver-

vooral zijn website en het magazine Bouwpensioen.

plichtingen van het fonds. Het beschikbaar vermogen is het vermogen op basis waarvan de dekkingsgraad wordt vastgesteld.

Herziening van de sterftegrondslag Niet alleen de ontwikkelingen in de rentetermijnstructuur leidden tot hogere pensioenverplichtingen. Ook de stijging van de gemiddelde levensverwachting zorgde daarvoor. In tegenstelling tot het verloop van de rentetermijnstructuur, was de verhoging van pensioenverplichtingen door de stijging van de levensverwachting onomkeerbaar.

16

Figuur 1 De ontwikkeling van het beschikbaar vermogen van het fonds ten opzichte van de pensioenverplichtingen (in miljarden euro’s)

32,0 31,0 30,0 29,0 28,0 27,0 26,0 25,0 24,0 23,0

Beschikbaar vermogen

10 cde

10 vno

0 t-1 ok

10 pse

10 gau

0

10

l-1 ju

m

ju

n-

10 ei-

0 r-1 ap

10 rtm

10 bfe

jan

-1

0

22,0

Pensioenverplichtingen

BpfBOUW had gedurende het jaar niet te lijden onder tegen-

BpfBOUW heeft de overtuiging dat het fonds tijdig uit de situatie

vallende beleggingsresultaten. De rendementen van het fonds

van reservetekort geraakt. Dat baseert het fonds op zijn analyse

waren over het hele jaar positief. Het beschikbaar vermogen van

van het minimale herstelpad zoals dat is berekend in 2009. Hierbij

bpfBOUW steeg in het verslagjaar dan ook van 26,1 miljard euro

wordt uitgegaan van het huidige beleid en de huidige inzichten

aan het begin van het jaar naar 28,6 miljard euro aan het einde

met betrekking tot de rente en de verwachte en gerealiseerde

van 2010. In figuur 1 is te zien hoe de pensioenverplichtingen in

rendementen. Toch blijft waakzaamheid geboden. De rendemen-

augustus 2010 toch tijdelijk het beschikbaar vermogen van het

ten kunnen immers minder gunstig blijken en de rente kan verder

fonds overtroffen. De pensioenverplichtingen waren toen in korte

dalen. De ontwikkeling van de dekkingsgraad en de daaraan ten

tijd flink gestegen als gevolg van de daling van de rente. Dat

grondslag liggende factoren worden daarom nauwgezet gevolgd.

was het moment waarop de dekkingsgraad van bpfBOUW weer kortstondig onder 100 procent was.

Discussie over houdbaarheid pensioenstelsel De turbulente ontwikkelingen in het verslagjaar deed de discus-

Herstel van het fonds in relatie tot het herstelplan

sie over de houdbaarheid van het huidige pensioenstelsel weer

Het fonds werkt vanaf begin 2009 met een herstelplan. Als

oplaaien. Vooral de gestegen levensverwachting en de gevolgen

gevolg van de lage dekkingsgraad was bpfBOUW hiertoe ver-

daarvan op de lange termijn riepen op tot menig debat. Daarvan

plicht. In het herstelplan spreekt bpfBOUW de verwachting uit

was uiteraard ook in 2009 al sprake van. Toen bogen de commis-

om zijn beschikbaar vermogen binnen de gestelde termijnen

sies Frijns, Goudswaard en Don zich al over het pensioenstelsel.

weer naar de wettelijk vereiste niveaus te tillen.

In 2010 is daar door sociale partners op landelijk niveau een concreet vervolg aan gegeven in de vorm van het Pensioenakkoord.

Eind 2010 ligt het verloop van de dekkingsgraad van bpfBOUW iets achter op het verwachte herstel zoals dat is beschreven in

Meer informatie over het Pensioenakkoord en de behandeling van

het herstelplan. Het herstelplan schrijft voor dat de verwach-

pensioenvraagstukken in de politiek is te lezen in het hoofdstuk

te dekkingsgraad eind 2010 108,1 procent zou bedragen. De

Overige (externe) ontwikkelingen.

werkelijke dekkingsgraad was op dat moment 1,9 procentpunt lager. Binnen vijftien jaar, gerekend vanaf het moment dat

Versterking van de governance van het fonds

herstelplan van kracht werd, moet de dekkingsgraad minimaal

De ontwikkelingen in de voorbije jaren hebben het belang

117,2 procent zijn.

van goed en zorgvuldig pensioenfondsbestuur goed duidelijk

17

gemaakt. Het bestuur heeft daarom aangezet tot een verster-

Verbeteren van de bestuurlijke organisatie

king van de governance van het fonds. De term ‘governance’

Een andere pijler voor de versterking van de governance betreft

heeft betrekking op goed en zorgvuldig pensioenfondsbestuur.

de inrichting van de bestuurlijke organisatie. Het bestuur heeft

Een zorgvuldige beheersing van de risico’s voor het fonds vormt

deze in 2010 verbeterd door een nieuwe commissiestructuur

een belangrijke pijler voor de governance. Ook bestuurlijke orga-

in te richten. Deze commissiestructuur voorziet in vier commis-

nisatie en de bestuurlijke deskundigheid dragen daaraan bij. In

sies die zorgen voor een gedegen voorbereiding op bestuurlijke

2010 heeft het bestuur stappen ondernomen om de governan-

besluitvorming.

ce van het fonds te versterken. De taakgebieden van de vier commissies luiden als volgt: Bestuursbureau In 2010 heeft  het bestuur zich gebogen over de wijze waarop zij ondersteund wil worden. Begin 2011 heeft dit geleid tot het besluit om gefaseerd een eigen bestuursbureau op te gaan richten waarin onafhankelijke deskundige functionarissen het bestuur en de bestuurlijke commissies ondersteunen. Hierdoor zal het fonds onder meer beter tegenwicht kunnen bieden aan de uitvoeringsorganisaties. In de eerste fase van de

1. Algemene zaken, voor voorzittersoverleg met opdrachtnemers, public affairs en public relations, spoedeisende zaken en overleg met de organen van het fonds. 2. Pensioenzaken, voor reglementen, communicatie, het beleid over werkingssfeer en individuele gevallen. 3. Vermogensbeheer, voor het beleggingsbeleid, de beleggingsplannen, ALM en risicobeheer op het gebied van beleggingen. 4. Finance, Control & Riskmanagement, voor risicomanage-

inrichting, die in 2011 wordt afgerond, wordt vooral aandacht

ment, audits, rapportages over de dienstverlening door

besteed aan de functies op het gebied van vermogensbeheer

opdrachtnemers, contractvorming en de jaarrekening en

en risicomanagement.

het jaarverslag.

Organiseren van risicomanagement

Bestuursleden hebben zitting in de commissies op basis van

Het bestuur formuleerde al een risicobeleid. Daarin zijn de

hun deskundigheid op de betreffende vakgebieden. Zij moeten

belangrijkste risico’s voor het fonds en hun beheersmaatregelen

zelfstandig hun deskundigheid onderhouden. Daarnaast volgt

benoemd. Het is echter nodig deze risico’s en de wijze waarop

het voltallige bestuur een ontwikkelingsprogramma dat erop is

zij beheerst worden structureel te monitoren. Bovendien is het

gericht de deskundigheid te vergroten op het gebied van risico-

belangrijk om bij alle beleidsontwikkelingen de mogelijke risico’s

management en vermogensbeheer.

in kaart te brengen. Daarvoor is in 2010 aangevangen met de inrichting van een risicomanagementsysteem.

Nieuwe ALM-studie uitgevoerd in 2010 In 2010 liet bpfBOUW ook een nieuwe ALM-studie uitvoeren.

Zo zorgde bpfBOUW ervoor dat de risicomanagementfunc-

ALM staat voor Asset Liability Management. Een ALM-studie

tie bemand werd. Het bestuur deed dat met de voorlopige aan-

stemt de beleggingen en de pensioenverplichtingen op elkaar

stelling van twee risicomanagers. De risicomanagers zullen in

af. Het bestuur maakt op basis van de uitkomsten van de ALM-

de eerste maanden na hun aanstelling bekijken welke huidige

studie keuzes ten aanzien van zijn beleggingen.

governance- en risicobeheersmaatregelen (ook op het gebied van vermogensbeheer) verbeterbaar zijn. Zo willen zij voorko-

De uitkomsten en de bestuursbesluiten naar aanleiding van de

men dat zich op korte termijn een ernstig incident voordoet dat

ALM-studie zijn opgenomen in de hoofdstukken Beheersing van

voorkomen had kunnen worden door tijdig beheersmaatrege-

de risico’s en Beleggingsbeleid.

len te treffen. Tijdelijke regelingen bij werkloosheid Ook wil het fonds zijn onafhankelijkheid ten opzichte van zijn

Niet alleen bpfBOUW ondervindt de gevolgen van de turbulen-

uitvoerders regelen en ervoor zorgen dat het fonds voldoende

te tijden. De hele bedrijfstak zit al enige tijd in zwaar weer. De

(inhoudelijk) tegenwicht kan bieden aan diezelfde uitvoerders.

zware financiële omstandigheden hebben werkgevers en werk-

Om dat tegenwicht te kunnen bieden aan zijn uitvoerders, scha-

nemers in de bedrijfstak geraakt. Werknemers- en werkge-

kelt het bestuur, waar nodig, externe deskundigheid in.

versorganisaties in bepaalde sectoren van de bouwnijverheid hebben daarom afspraken gemaakt over regelingen bij werk-

In 2011 wordt het risicomanagementsysteem verder ingeregeld.

loosheid. Zij willen daarmee voorkomen dat werkloosheid bij een

Dan stelt het fonds ook definitief een risicomanager aan.

bepaalde groep werknemers leidt tot het verlies van pensioen uit de aanvullingsregelingen.

18

Regelingen bij gedwongen werkloosheid in sectoren

Beleid ten aanzien van pensioenaanspraken bij

Afbouw en Natuursteenbedrijf

onvolledige premiebetaling

Cao-partijen in de sectoren Afbouw en Natuursteenbedrijf

Met invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 kan een

maakten in 2010 afspraken over een vergoeding van premies

pensioenfonds zich niet zonder meer beroepen op het beginsel

voor de aanvullingsregelingen. De vergoeding geldt voor een

‘geen premie, geen aanspraken’. Dit kan bijvoorbeeld beteke-

bepaalde groep oudere werknemers die bij ontslag het uitzicht

nen dat als een deelnemer bij bpfBOUW om aanspraken ver-

op pensioen uit de aanvullingsregeling zouden verliezen. Voor

zoekt zonder dat daar premiebetaling tegenover heeft gestaan,

werknemers die zijn geboren op of na 1 januari 1950 voert

bpfBOUW dit verzoek moet inwilligen.

bpfBOUW deze tijdelijke regelingen uit. Door middel van werkingssfeeronderzoeken probeert bpfBOUW Verlenging regeling bij ontslag in sector Bouw

ervoor te zorgen dat alle werkgevers die onder de werkings-

Cao-partijen in de sector Bouw maakten in 2009 al afspraken

sfeer van de CAO voor de Bouwnijverheid vallen, ook daadwer-

over een dergelijke tijdelijke regeling. In 2010 bereikten cao-par-

kelijk bij het fonds bekend zijn. Met een streng incassobeleid

tijen een principeakkoord over de verlenging van de regeling.

zorgt het fonds ervoor dat werkgevers hun premieverplichtingen

In het akkoord is afgesproken dat de regeling wordt verlengd tot

ook nakomen. Als een werkgever onverhoopt toch zijn premie-

1 januari 2012. Dat houdt in dat werknemers in de sector Bouw

verplichtingen niet nakomt, kunnen deelnemers mogelijk toch in

(inclusief UTA-medewerkers) die in de periode 1 juli 2009 tot

aanmerking komen voor pensioenaanspraken. Het bestuur van

1 januari 2012 worden ontslagen, onder voorwaarden recht

bpfBOUW heeft in 2008 beleid vastgesteld waarin staat onder

hebben op vergoeding van de pensioenpremie voor de aanvul-

welke voorwaarden een deelnemer in aanmerking komt voor

lingsregelingen. Daarnaast is ook afgesproken dat werknemers

pensioenaanspraken als zijn werkgever geen of te weinig premie

met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd voor deze

heeft afgedragen.

vergoeding in aanmerking kunnen komen. De regeling kan overigens wel eerder eindigen dan voorgenoemde datum als

In 2010 heeft het bestuur zijn beleid tegen het licht gehouden

het budget dat cao-partijen hiervoor hebben vastgesteld, is

om er zeker van te zijn dat het niet strijdig is met bepalingen in

uitgeput. De regeling wordt uitgevoerd en gefinancierd door

de Pensioenwet.

het Aanvullingsfonds voor de Bouwnijverheid. Advies STAR over verzekering van partnerpensioen bij Overige activiteiten in 2010

stopzetten waardeoverdracht

Hoewel vooral de financiële ontwikkelingen de gemoederen

Op 18 juni 2010 bracht de Stichting van de Arbeid (STAR) een

bezig hielden, vonden in 2010 uiteraard ook andere activiteiten

advies uit aan toenmalig demissionair minister Donner over de

en ontwikkelingen plaats. De belangrijkste worden hierna

gevolgen van een wisselend dienstverband voor de verzeke-

nader toegelicht.

ring van partnerpensioen. De aanleiding voor het advies waren vragen uit de Tweede Kamer. De Tweede Kamer maakte zich

Overzicht van alle opgebouwde pensioenen op

zorgen over de gevolgen van het stopzetten van waardeover-

mijnpensioenoverzicht.nl

drachten voor de verzekering van partnerpensioen bij werk­

Op 6 januari 2011 is Mijnpensioenoverzicht.nl gelanceerd.

nemers wier inkomende waardeoverdracht werd opgeschort. De

Mijnpensioenoverzicht.nl is een website waarop werknemers in

STAR concludeerde dat er dan vooral problemen ontstaan als

Nederland een totaaloverzicht krijgen van het pensioen dat

de werknemer bij zijn oude werkgever deelnam in een pensioen-

zij hebben opgebouwd bij collectieve pensioenfondsen en

regeling waar het partnerpensioen op risicobasis was verzekerd.

pensioenverzekeraars. Ook kan een werknemer zien hoe hoog zijn AOW is. Het overzicht is vooral nuttig voor werknemers die in

Opvolging advies door het fonds

het verleden van baan zijn veranderd en hun opgebouwde

De STAR gaf onder meer het advies deelnemers goed te

pensioen hebben achtergelaten bij hun oude pensioenfonds.

informeren over de gevolgen van het uitblijven van waarde- overdracht voor de afdekking van partnerpensioen. Het bestuur

In 2010 is door alle collectieve pensioenfondsen en pensi-

van bpfBOUW besloot gevolg te geven aan dat advies. Het

oenverzekeraars, inclusief bpfBOUW, aansluiting op de web-

fonds paste in 2010 daarom zijn startbrief aan. Nieuwe deel-

site gerealiseerd. Mijnpensioenoverzicht.nl is een initiatief van

nemers aan de pensioenregeling worden nu bij aanvang van

Stichting Pensioenregister. Stichting Pensioenregister is opge-

deelname geïnformeerd over het feit dat opschorting van de

richt door de Nederlandse pensioenfondsen, de pensioen­

waardeoverdracht mogelijk leidt tot onvolledige dekking van

verzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank.

het partnerpensioen.

19

Tijdelijke standaardomruil niet van toepassing voor

Verhoging van de premiegrondslag voor de

bpfBOUW

aanvullingsregeling 55- Bouw en UTA

De STAR adviseerde pensioenfondsen die partnerpensioen op

BpfBOUW heeft besloten het maximumpensioenloon voor de

risicobasis hebben verzekerd ook om een zogenoemde stan-

berekening van de premiegrondslag van de aanvullingsrege-

daardomruil toe te passen. Het partnerpensioen op risicobasis

ling 55- te verhogen. De verhoging van het maximumpensioen-

wordt dan tijdelijk omgeruild in een partnerpensioen ter hoog-

loon geldt alleen voor het berekenen van de premiegrondslag

te van 70 procent van het resterende ouderdomspensioen.

voor deelnemers in de sectoren Bouw en UTA. Het maximum-

BpfBOUW hoeft aan dit advies geen gevolg te geven. Het fonds

pensioenloon voor het vaststellen van het pensioen uit de aan-

kent immers een partnerpensioen op opbouwbasis.

vullingsregeling 55- wijzigt niet. Dat komt omdat daarvoor het gecorrigeerde pensioenloon per 31 december 2005 geldt. Het

Wederkerigheid tussen Bouwnijverheid en Schoonmaak- en

maximumpensioenloon dat wordt gebruikt voor de premiegrond-

Glazenwasserbedrijven

slag is door de verhoging weer gelijk aan het maximumpensioen-

Cao-partijen in de Bouwnijverheid en de sector Schoonmaak heb-

loon dat geldt voor de premiegrondslag in de middelloonregeling

ben een wederkerigheidsregeling afgesproken. BpfBOUW geeft

en de aanvullingsregeling 55-. De wijziging trad per 1 januari 2011

uitvoering aan deze regeling. De wederkerigheidsregeling geldt

in werking.

voor alle werknemers van een schoonmaak- of glazenwassersbedrijf die de overgang maken van het Bedrijfstakpensioenfonds

Naleving fiscale regels ten aanzien van

voor het Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf naar bpfBOUW

standaardvroegpensioenleeftijd

en daardoor hun voorwaardelijke aanvullingsrechten dreigen te

Fiscale wetgeving schrijft voor dat deelnemers opgebouwd

verliezen. De wederkerigheidsregeling geldt bovendien alleen voor

vroegpensioen niet mogen uitstellen na het bereiken van de

werknemers die zijn geboren in de periode tussen 1 januari 1948

standaardvroegpensioenleeftijd als zij dan niet meer werken.6 In het kader van de naleving van deze fiscale regel heeft bpf-

en 31 december 1955.

BOUW afzonderlijke maatregelen genomen ten aanzien van de Wederkerigheid met Bedrijfspensioenfonds voor de

opgebouwde vroegpensioenen van (gewezen) deelnemers die

Landbouw

geboren zijn voor 1 januari 1950 en die geboren zijn op of na

Het bestuur van bpfBOUW is al enige tijd in gesprek met het

1 januari 1950.

bestuur van het Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw over wederkerigheidsafspraken tussen beide partijen. Beide partijen

Collectieve omzetting van basisvroegpensioen in

willen graag een regeling overeenkomen die zorgt dat een over-

ouderdomspensioen

stap van de sector Landbouw naar Bouw zo min mogelijk gevol-

Voor (gewezen) deelnemers die zijn geboren op of na 1 januari

gen heeft voor de mogelijkheid tot vervroegde uittreding. In 2010

1950 heeft bpfBOUW besloten het opgebouwde vroegpensioen

is daarover diverse malen gesproken. In 2011 zijn de wederkerig-

om te zetten in ouderdomspensioen en partnerpensioen. Het

heidsafspraken tot stand gekomen.

totale ouderdomspensioen gaat in op de standaardpensioenleeftijd van 65 jaar. De betrokken (gewezen) deelnemers worden

Vaststellen rechten uit aanvullingsregeling 55- in sector

hierover in 2011 individueel per brief geïnformeerd.

Timmerindustrie Voorheen nam bpfBOUW bij het vaststellen van het pensioen

Mogelijk individuele standaardvroegpensioenleeftijd bij

uit de aanvullingsregeling 55- voor deelnemers in de sector

pensioen uit aanvullingsregeling 55+

Timmerindustrie uitsluitend de jaren in aanmerking waarin sprake

Ook het opgebouwde basisvroegpensioen van een (gewezen)

was van deelname aan de pensioenregeling van bpfBOUW.

deelnemer die geboren is voor 1 januari 1950 moet in begin-

Cao-partijen in de sector Timmerindustrie hebben bpfBOUW

sel ingaan op de standaardvroegpensioenleeftijd. Als de deelne-

echter verzocht ook de jaren mee te tellen waarin de werknemer

mer op de standaardvroegpensioenleeftijd niet meer werkt maar

pensioen opbouwde in een door bpfBOUW vrijgestelde ouder-

wel vóór de pensioenleeftijd van 65 jaar nog kan voldoen aan

domspensioenregeling. BpfBOUW heeft hiermee ingestemd.

de voorwaarden van de aanvullingsregeling 55+, dan geldt voor

6



20

De standaardvroegpensioenleeftijd is 60 of 62 jaar, afhankelijk van de sector waarin vroegpensioen is opgebouwd.

hem een individuele standaardvroegpensioenleeftijd. De individuele standaardvroegpensioenleeftijd is dan de leeftijd waarop de deelnemer aan de voorwaarden van de aanvullingsregeling 55+ voldoet. Vrijstellingsbeleid voor zelfstandigen in de sectoren Afbouw en Natuursteenbedrijf Zelfstandigen in de sectoren Afbouw en Natuursteenbedrijf zijn volgens de verplichtstelling van bpfBOUW verplicht deelnemer aan de pensioenregeling van het fonds. Vanaf 1 januari 2009 wordt voor deze groep zelfstandigen hetzelfde handhavingsen incassobeleid gehanteerd als voor aangesloten werkgevers. Vrijstelling van deelname aan de pensioenregelingen is echter mogelijk. Hiervoor gelden wel voorwaarden. Die voorwaarden heeft bpfBOUW in 2010 vastgesteld in een vrijstellingsbeleid voor zelfstandigen in deze sectoren. Zelfstandigen die vrijstelling verzoeken, worden geïnformeerd over het nieuwe beleid van bpfBOUW. Melding als bedoeld in artikel 96 van de Pensioenwet Op basis van artikel 96 van de Pensioenwet is het fonds verplicht de volgende melding te doen. In het verslagjaar is bij het fonds geen sprake geweest van: • het opleggen van dwangsommen en boetes door de toezichthouder; • een aanwijzing als bedoeld in artikel 171 van de Pensioenwet van de toezichthouder; • de instelling van een bewindvoerder als bedoeld in 173 van de Pensioenwet door de toezichthouder; • de beëindiging van de situatie, bedoeld in artikel 172 van de Pensioenwet, waarin de bevoegdheidsuitoefening van alle of bepaalde organen van een pensioenfonds is gebonden aan toestemming van de toezichthouder. In 2008 is voor het fonds de verplichting ontstaan om zowel een lange- als een kortetermijnherstelplan op te stellen. Het fonds was hiertoe verplicht door zijn reserve- en dekkingstekort in het vierde kwartaal van 2008. De herstelplannen zijn opgesteld in het eerste kwartaal van 2009 en goedgekeurd door de toezichthouder.

21

belangstelling

bewustwording

collectief

betrokken

opbouwen

Overige (externe) ontwikkelingen Het Nederlandse pensioenstelsel en zijn pensioenfondsen heb-

voor overleg. De pensioenfondsen moeten bovendien daarna

ben het afgelopen jaar volop in de aandacht gestaan. Vooral

nog uitvoering geven aan de communicatie naar deelnemers en

over de houdbaarheid (en de betaalbaarheid) van pensioenre-

pensioengerechtigden en zorgen voor de aanpassing van admi-

gelingen is veel gezegd en geschreven. In dit hoofdstuk worden

nistratieve systemen.

ontwikkelingen beschreven die betrekking hebben op politiek, economisch en juridisch gebied. Deze ontwikkelingen hebben

Behandeling van pensioenvraagstukken

nog niet direct geleid tot fondsbeleid of een bestuursbesluit,

in en door politiek

maar leiden daar (waarschijnlijk) in de toekomst wel toe.

Op 20 februari 2010 viel het kabinet Balkenende IV. Dat leidde tot vertraging bij de behandeling van een aantal pensioen­dossiers,

Pensioenakkoord STAR

zoals de verhoging van de AOW-leeftijd en de behandeling van

De Stichting van de Arbeid (STAR) presenteerde op 4 juni 2010

de rapporten Frijns en Goudswaard. Op 30 september 2010 pre-

het ‘Pensioenakkoord voorjaar 2010’. Met het Pensioenakkoord

senteerde het kabinet Rutte I zijn regeerakkoord.

zijn werkgevers- en werknemersorganisaties afspraken overeengekomen over de AOW en aanvullende pensioenen. Het

In het regeerakkoord zijn enkele voornemens opgenomen ten

Pensioenakkoord is in juni 2010 aangeboden aan toenma-

aanzien van een aantal pensioeninhoudelijke onderwerpen. Dat

lig demissionair premier Balkenende en demissionair minister

zijn onder meer:

Donner.

• Het regeerakkoord spreekt de intentie uit om de AOW-leeftijd vanaf 1 januari 2020 te verhogen naar 66 jaar. Voor een

Gevolgen van ouder worden voor de AOW Werkgevers en werknemers zijn het eens dat ouder worden

verdere verhoging zal het kabinet een voorstel doen om de AOW-leeftijd te koppelen aan de leeftijdsverwachting.

gevolgen heeft voor de AOW. De STAR stelt daarom voor om

• Het kabinet wil per 1 januari 2013 de fiscale ruimte voor pen-

de AOW-leeftijd te koppelen aan de stijging van de levensver-

sioenopbouw (het zogeheten ‘Witteveenkader’) inperken. Dat

wachting. Het voorstel gaat ervan uit dat de AOW-leeftijd per

leidt mogelijk tot een verhoging van de pensioenleeftijd. Het

1 januari 2020 naar 66 jaar gaat. Daarna wordt elke vijf jaar

kan ook zijn dat alleen het opbouwpercentage van een pensi-

gekeken of een verdere verhoging nodig is. Als compenserend element stelt het Pensioenakkoord voor de jaarlijkse indexering van de AOW te verbeteren.

oenregeling verlaagd wordt. • Het regeerakkoord stelt voor om de levensloopregeling en het spaarloon te integreren tot één nieuwe regeling: de vitaliteitsregeling. De nieuwe regeling moet ondersteuning bieden voor

Voorstellen over aanvullende pensioenen

werknemers ten aanzien van zorgtaken, in het volgen van

Als gevolg van het STAR-akkoord zal een aanpassing van de

scholing, bij het opzetten van een eigen bedrijf, bij demotie

pensioencontracten nodig zijn. Voor nieuwe pensioenaan-

van functie of bij deeltijdpensioen. De regeling kan níet wor-

spraken geldt dat de ingangsdatum 66 jaar wordt en dat de opbouw ervan afhankelijk wordt van de levensverwachting.

den gebruikt voor vervroegde uittreding. • Het regeerakkoord benadrukt dat voor een robuust en toe-

Daarnaast pleit de STAR voor transparante pensioencontracten

komstbestendig pensioenstelsel deskundigheid van bestuur

die bestendiger zijn voor schokken op de financiële markten.

noodzakelijk is. Ook versterking van het interne toezicht en transparantie in beleggingen en pensioenopbouw dragen

Ten aanzien van de bestaande pensioencontracten is nog geen

daar aan bij. Het regeerakkoord bevat echter geen concrete

concreet advies geformuleerd. De STAR constateert dat de

beleidsvoornemens op dit punt.

financiering van de huidige aanspraken soms niet voldoende geregeld is. Hier wil de STAR een evenwichtige oplossing voor

Medezeggenschap in pensioenfondsbesturen

zoeken die jongere generaties niet te veel belast.

De nieuw samengestelde Tweede Kamer stemde op 1 juli 2010 voor het wetsvoorstel om pensioengerechtigden het recht te

Aanpassing pensioenregelingen in 2012?

geven op eigen vertegenwoordiging in het bestuur van een

Op het moment van schrijven overlegt de STAR met het huidige

bedrijfstakpensioenfonds. Daarmee rondde de Tweede Kamer

kabinet Rutte over de toepassing van het Pensioenakkoord. Het

een langlopende politieke discussie af over medezeggenschap

kabinet wil veel onderdelen uit het Pensioenakkoord overne-

in bedrijfstakpensioenfondsbesturen. Op het moment van schrij-

men, maar de indexering van de AOW op basis van de loonont-

ven is het echter niet zeker dat het wetsvoorstel ook wordt

wikkeling vormt nog een struikelblok. De toepassing van (delen

doorgevoerd. Daarvoor was nog instemming nodig van de

van) het Pensioenakkoord zal in elk geval niet voor 1 januari

Eerste Kamer.

2012 plaatsvinden. Cao-partijen hebben zeker tot dan tijd nodig

23

Ondertussen werd de discussie over het ideale bestuursmodel

De voorgestelde wetswijzigingen betreffen:

voor pensioenfondsen ook op andere fronten gevoerd. Zo kon-

• Een versoepeling van de wetgeving ten aanzien van het gebruik

den de gezamenlijke pensioenkoepels zich niet vinden in het

van de naam of het merk van een bedrijfstakpensioenfonds

wetsvoorstel. Maar ook oud-minister Donner had graag gezien

door anderen dan het fonds zelf. Het verbod tot het gebruiken

dat de Eerste Kamer het wetsvoorstel verwerpt. Donner publi-

van de (merk)naam wordt beperkt tot die gevallen waarin

ceerde daartoe als demissionair ministerie van Sociale Zaken en

sprake is van het aanbieden van een financieel product

Werkgelegenheid op 27 september 2010 een alternatief voor

aan een consument. Ook werkgevers worden daarbij als

het voorstel.

consument aangemerkt. • Als uitzondering op het voorgaande mogen aanbieders van

AOW-toeslag voor jongere partner: korten of niet korten?

financiële producten wel aangeven hoe deze producten zich

Een gepensioneerde die een partner heeft die jonger is dan 65

verhouden tot de pensioenregeling van een met naam te noe-

jaar, ontvangt naast zijn eigen AOW-uitkering ook een toeslag

men fonds. Dat maakt het voor consumenten mogelijk om

voor zijn jongere partner. Deze partnertoeslag is in beginsel even

een betere financiële planning te maken.

hoog als de AOW-uitkering zelf, maar het inkomen van de part-

• Voor bedrijfstakpensioenfondsen (en voor hun uitvoeringsor-

ner wordt wel (gedeeltelijk) in mindering gebracht op de part-

ganisaties) geldt een verbod om gegevens van een deelnemer

nertoeslag. De partnertoeslag zal per 1 januari 2015 afgeschaft

aan derden te verstrekken tenzij de betreffende deelnemer

worden. Hiertoe is al in 1995 besloten. Vooruitlopend op de

hiervoor een machtiging afgeeft. Het wetsvoorstel regelt dat

afschaffing van de partnertoeslag in 2015 boog het parlement

dit verbod ook gaat gelden voor gegevens van werkgevers.

zich in 2010 al over het doorvoeren van een korting op de part-

• Een voorschrift voor pensioenuitvoeringsorganisaties om in de

nertoeslag in 2011. Een voorstel daartoe is in december 2010

communicatie met deelnemers en werkgevers bij de uitvoe-

verworpen door de Eerste Kamer. De Eerste Kamer vond de

ring van een bedrijfstakpensioenregeling alleen de naam van

invoering van de kortingsmaatregel te snel en vond dat gezinnen

het fonds zelf te gebruiken. De naam van de pensioenuitvoe-

met lagere inkomens te hard zouden worden geraakt. Minister

ringsorganisatie mag niet meer gebruikt worden.

Kamp past het voorstel aan en stelt de invoering ervan uit tot 1 juli 2011.

De Tweede Kamer gaf op 8 oktober 2010 een eerste reactie op het wetsvoorstel. Daarin wordt gesteld dat het vierde punt

BpfBOUW startte overigens in 2010 met het ontwikkelen van

ten koste kan gaan van de efficiëntie waarmee in een bedrijfs-

voorstellen om het gemis van de partnertoeslag vanaf 2015 op

tak informatie wordt verstrekt of premie wordt geïnd. De verdere

te vangen. Dat deed het fonds op initiatief van het consulentenpanel.7 Begin 2011 is vervolgens een nieuwe pensioen­variant

behandeling van het wetsvoorstel vindt gedurende 2011 plaats.

besproken. De pensioenvariant houdt in dat een deelnemer zijn

Beëindiging van bijdrageregeling FVP

ouderdomspensioen na zijn 65e tijdelijk kan verhogen. De deel-

De bijdrageregeling van Stichting Financiering Voortzetting

nemer ontvangt dan een hoger pensioen tot zijn partner zelf de

Pensioenverzekering (FVP) stopt definitief. Werknemers die op

AOW-gerechtigde leeftijd bereikt.

of na 1 januari 2011 WW-gerechtigd worden, komen niet langer in aanmerking voor een bijdrage van FVP. De beëindiging van

Aanpassingen in de Wet Bpf 2000

de bijdrageregeling is het gevolg van de sterke stijging van het

Op 8 september 2010 diende toenmalig demissionair minister

aantal WW-uitkeringen, waardoor het vermogen van FVP snel-

Donner een wetsvoorstel in voor het wijzigen van artikelen

ler slonk dan verwacht. FVP heeft bovendien laten weten dat er

5, 6 en 7 van de Wet Bpf 2000. Dit zijn markt- en over-

waarschijnlijk een korting van ongeveer 50 procent wordt toe-

heidsbepalingen die voorschrijven hoe een verplichtgesteld

gepast op de bijdragen voor werknemers die in het jaar 2010

bedrijfstakpensioenfonds moet omgaan met deelnemers- en

instroomden. Als voorzorgsmaatregel tegen een eventueel ver-

werkgeversgegevens en het gebruik van de naam van het

mogenstekort schort FVP de betaling van de bijdragen van

bedrijfstakpensioenfonds voor commerciële doeleinden.

werknemers die in 2010 werkloos zijn geworden, op tot uiterlijk 1 januari 2014.

7

Meer informatie over het consulentenpanel is te vinden op pagina 29 van dit jaarverslag.

24

Totstandkoming Pensioenfederatie In november 2010 is de Pensioenfederatie opgericht. De Pensioenfederatie wordt gevormd door de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB), de Unie van Beroepspensioenfondsen (UvB) en de Stichting OPF (voor ondernemingspensioenfondsen). Het bestuur van de Pensioenfederatie bestaat uit bestuurleden van de afzonderlijke koepelorganisaties. De Pensioenfederatie treedt voortaan op als koepelfederatie voor alle pensioenfondsen in Nederland. Overigens stemden alle toenmalige leden van de VB, waaronder dus bpfBOUW, vóór de vorming van de Pensioenfederatie. Europese ‘Groenboek pensioenen’ De Europese Commissie presenteerde op 7 juli 2010 het ‘Groenboek pensioenen’. Met het ‘Groenboek pensioenen’ wil zij een discussie starten over de Europese pensioenstelsels. Het doel is om voor alle lidstaten tot een adequaat en houdbaar pensioenstelsel te komen dat voldoende zekerheden biedt. De Europese Commissie heeft alle geïnteresseerde partijen uitgenodigd te reageren op de onderwerpen die het groenboek aan de orde stelt. Dit zijn onder meer: • de balans tussen een adequaat pensioenniveau en de betaalbaarheid van pensioenregelingen; • de vorm en uitvoering van een Europees toezicht op pensioenuitvoerders; • de vorm en toepassing van Europese financiële kaders voor pensioenuitvoerders; • de wijze waarop de verscheidenheid aan pensioensystemen de mobiliteit van werknemers tussen lidstaten zo min mogelijk belemmert. De sluitingsdatum voor het indienen van reacties was 15 november 2010. Uiteindelijk zijn er toen ongeveer 1.600 reacties binnengekomen bij de Europese Commissie. Deze zal de reacties gaan inventariseren, vertalen en op haar website plaatsen. Naar verwachting gebeurt dat in de zomer van 2011. Rond november 2011 verwacht de Europese Commissie een rapport te publiceren met conclusies over de onderwerpen.

25

Uitvoering van de regeling Samenstelling en aantallen (gewezen) deelnemers en

Samenstelling naar leeftijd en aard van aanspraken

pensioengerechtigden

De hiernavolgende figuur geeft een overzicht van de samenstel-

Het aantal (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden aan

ling van de totale groep. De (gewezen) deelnemers en pensioen-

het fonds is ultimo 2010 815.629. Dit is een daling ten opzichte

gerechtigden zijn gespecificeerd naar leeftijd en de aard van hun

van 2009 met 11.104. De gevolgen van de financiële crisis zijn

aanspraken bij bpfBOUW.

zichtbaar in de daling van het aantal actieve deelnemers. Figuur 2 (Gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden gespecificeerd naar leeftijd en aard van aanspraken

25.000

20.000

15.000 Aantallen 10.000

5.000

0 5

10

15

Deelnemers

20

25

30

35

Arbeidsongeschikten

40

45

50

55 60 Leeftijd

Gewezen deelnemers

65

70

75

80

85

Ouderdomspensioen

90

95

100 105 110

Nabestaandenpensioen

Toelichting op samenstelling De grafiek vertoont rond leeftijd 65 een piek. Deze piek geeft de geboortegolf van kort na de Tweede Wereldoorlog weer. De grote afname in de aantallen vanaf 65-jarige leeftijd wordt veroorzaakt door de afkoop van kleine pensioenen. De grafiek vertoont op leeftijd 60 een groep gepensioneerden die op deze leeftijd gebruikmaken van hun ouderdomspensioen. Dit betreft de eerste lichting gepensioneerden die op of na 1 januari 1950 geboren zijn en gebruikmaken van de aanvullingsregeling 55-.

Aantal werkgevers

Vrijgestelde werkgevers

Ultimo 2010 zijn 13.840 werkgevers aangesloten bij bpfBOUW.

Een aantal werkgevers in de bouwnijverheid is in het verleden

Ten opzichte van het jaar ervoor is het aantal werkgevers afge-

vrijgesteld van verplichte deelname aan de pensioenregeling van

nomen met ongeveer 5 procent. Eind 2009 waren 14.508 werk-

bpfBOUW. Een werkgever krijgt bijvoorbeeld vrijstelling van deel-

gevers aangesloten bij bpfBOUW. De werkgevers spelen een

name als hij al een bestaande pensioenvoorziening heeft. Of als

belangrijke rol bij de opbouw van pensioen. In beginsel zijn alle

de werkgever deel uitmaakt van een groep van werkgevers die

werkgevers in de bouwnijverheid verplicht zich aan te sluiten bij

al een pensioenvoorziening heeft. Vrijstelling wordt dan overi-

het fonds. Hier zijn wel uitzonderingen op.

gens alleen gegeven als de pensioenregeling waaraan ze elders

26

deelnemen, minimaal gelijkwaardig is aan de pensioenregeling

Uitkomsten CEM-benchmark voor pensioenadministraties

van bpfBOUW.

In 2010 presenteerde bpfBOUW de resultaten van het benchmark voor pensioenadministraties over het boekjaar 2009. Het

In 2010 waren 424 werkgevers vrijgesteld van deelname aan de

benchmark is uitgevoerd door het bedrijf Cost Effectiveness

pensioenregeling van bpfBOUW. In 2009 waren dat er nog 565.

Measurement Inc. (CEM). Benchmarking is een onderzoekstechniek om de prestaties van verschillende organisaties in

Vrijwillige aansluiting

dezelfde sector te kunnen vergelijken. In het benchmark

Ondernemingen kunnen zich op vrijwillige basis aansluiten bij

voor pensioenadministraties heeft CEM de uitvoering van de

bpfBOUW. De voorwaarden voor vrijwillige aansluiting zijn vast-

pensioenadministraties van een groot aantal Nederlandse en

gelegd in een beleidsplan. In het beleidsplan staat in welke

buitenlandse pensioenfondsen met elkaar vergeleken. Het

gevallen het bestuur vrijwillige aansluiting mag toestaan. Het

benchmark vormt hierdoor een instrument dat bijdraagt aan

bestuur gaat hierbij uit van de wettelijke kaders die zijn opgeno-

het lokaliseren van ontwikkel- en verbeterpunten voor een

men in de Pensioenwet.

pensioenfonds.

In 2010 waren 82 ondernemingen vrijwillig aangesloten bij het

In 2011 worden de resultaten over het boekjaar 2010 gepresen-

fonds. Zij hebben voldaan aan de voorwaarden die het bestuur

teerd. BpfBOUW verwacht dan overigens geen grote verschillen

heeft vastgesteld in zijn beleidsplan. In 2009 sloten 71 onder­

ten opzichte van de onderstaande resultaten over 2009.

nemingen zich vrijwillig aan bij bpfBOUW. Gemiddelde kosten per deelnemer gedaald Werkingssfeeronderzoeken

Over 2009 zijn de gemiddelde kosten per deelnemer van

Deelname aan de pensioenregeling van bpfBOUW is verplicht

bpfBOUW 87 euro. Dit is 4 euro lager dan 2008. De daling

voor werknemers in de bouwnijverheid. Ondernemingen die val-

wordt vooral veroorzaakt door lagere projectkosten. De gemid-

len onder de werkingssfeer van de cao’s in de bedrijfstak moe-

delde kosten per deelnemer van bpfBOUW liggen onder de

ten zich daarom aansluiten bij het fonds. Door middel van

mediaan van de normgroep (121 euro). De normgroep is een

werkingssfeeronderzoeken waarborgt bpfBOUW dat onderne-

groep van gelijksoortige pensioenfondsen in Nederland waar-

mingen dat ook doen.

mee de prestaties van bpfBOUW worden vergeleken.

Besluit door commissie na onderzoek

Servicescore gedaald

In opdracht van bpfBOUW worden werkingssfeeronderzoeken

De kwaliteit van de dienstverlening komt tot uitdrukking in een

uitgevoerd. Een werkingssfeeronderzoek bestaat uit een bureau-

servicescore. De servicescore van bpfBOUW is afgenomen van

onderzoek en, als er dan nog onvoldoende gegevens zijn, uit

75 naar 73. De daling van de servicescore wordt veroorzaakt

een veldonderzoek. De resultaten van het werkingssfeeronder-

doordat in 2008 de deelnemerscontacten door vakbonds- en

zoek worden ter besluitvorming voorgelegd aan een daarvoor

werkgeversconsulenten te hoog zijn ingeschat. De servicescore

aangewezen commissie. Vertegenwoordigers van bpfBOUW in

over 2009 is daarmee gelijk aan de servicescore van 2007.

deze commissie zien toe op de handhaving van de verplichtstelling van het fonds.

Ondanks de daling van de servicescore scoorde bpfBOUW op veel punten beter dan de normgroep. De belangrijkste service-

Aantal werkingssfeeronderzoeken afgenomen

maatstaven zijn:

In 2010 werden 288 werkingssfeeronderzoeken ingesteld.

• deelnemerscontacten;

Het aantal werkingssfeeronderzoeken is daarmee gedaald ten

• de website van het fonds en dan vooral de mogelijkheden van

opzichte van 2009 (292). Het aantal nieuw aangesloten werkge-

de pensioencalculator;

vers van 32 is aanzienlijk gedaald ten opzichte van 2009 (143).

• de kwaliteit van de pensioenoverzichten;

De daling van het aantal nieuw ingeschreven werkgevers is het

• de tijdigheid van pensioentoekenningen.

gevolg van de bezwaren van werkgevers tegen de resultaten van een werkingssfeeronderzoek. In 2011 moeten deze werkge-

Daarnaast scoorde het fonds beter op het gebied van service

vers (en hun werknemers) zich mogelijk alsnog aansluiten bij de

aan werkgevers. Ook de telefonische dienstverlening van

pensioenregeling van bpfBOUW.

bpfBOUW scoorde goed.

27

Communicatie naar deelnemers, pensioengerechtigden en werkgevers BpfBOUW wil pensioengerechtigden, (gewezen) deelnemers

Het sponsorbeleid gaat uit van drie uitgangspunten:

en werkgevers actief en duidelijk informeren over de pensioen­

• het budget dat voor sponsoractiviteiten wordt uitgetrokken

regeling. Om dat te bewerkstelligen heeft het bestuur in 2009 een communicatiebeleidsplan geformuleerd. 2010 stond in het teken van de verdere uitwerking van het communicatiebeleid.

dient in verhouding te staan tot het te bereiken doel (het vergroten van de zichtbaarheid en naamsbekendheid van het fonds); • het budget moet in verhouding staan tot het budget dat voor de meer gebruikelijke communicatiemiddelen van het fonds is

Zichtbaarheid en naamsbekendheid binnen de bedrijfstak BpfBOUW wil onder meer zijn zichtbaarheid en naamsbekendheid vergroten binnen de bedrijfstak. Daartoe ondernam het

vastgesteld; • de te sponsoren activiteit mag geen commerciële doeleinden hebben.

fonds in 2010 diverse activiteiten. Protocol voor public relations en public affairs Nieuw logo, nieuwe naam

Om de bekendheid en communicatie van het fonds buiten de

Zo ontwierp bpfBOUW een nieuw logo voor het fonds. Het nieu-

bedrijfstak te organiseren, heeft het bestuur in 2010 een pro-

we logo benadrukt nog duidelijker de binding die het fonds heeft

tocol voor public relations (PR) en public affairs (PA) vastge-

met de bedrijfstak en de mensen die daarin werkzaam zijn. Het

steld. Het protocol schrijft onder meer voor hoe pers en politiek

onderschrift bij het logo beklemtoont die relatie: het pensioen-

worden benaderd. Daarbij ligt bij PA de nadruk op ‘collectieve’

fonds voor de bouw. Het nieuwe logo leidde ook tot een wijzi-

onderwerpen. Hierbij kan gedacht worden aan de gezamenlijke

ging in de schrijfwijze van de naam van het fonds. BPF Bouw

initiatieven vanuit de pensioenkoepels, zoals de in 2010 gelan-

werd met ingang van mei 2010 bpfBOUW.

ceerde campagne van de bedrijfstakpensioenfondsen ‘Samen sta jij sterk’. Bij PR ligt de nadruk op activiteiten van het fonds

Aanwezigheid van het fonds op beurzen en evenementen

zelf. Zo brengt bpfBOUW elke drie maanden een persbericht

De aanwezigheid van bpfBOUW op beurzen en evenementen

naar buiten met zijn kwartaalcijfers.

zorgt direct voor grotere zichtbaarheid naar de betrokkenen bij het fonds. BpfBOUW nam daarom ook in 2010 weer deel aan

In het verlengde van het protocol voor PR en PA is er een proto-

enkele bedrijfstakgerelateerde beurzen. In april stond het fonds

col voor crisiscommunicatie. Ook dit protocol stelde het bestuur

drie dagen op BouwRAI in Amsterdam. Eind september stond

in 2010 vast. Het protocol voor crisiscommunicatie schrijft voor

het fonds een week lang op HOUT 2010 in Ahoy Rotterdam.

hoe bpfBOUW communiceert bij een crisis. Hierbij kan gedacht worden aan calamiteiten, fraudegevallen, slechte beleggingsre-

Deelname aan de twee beurzen zorgde ook voor feedback van

sultaten of negatieve berichtgeving over het fonds.

deelnemers over de dienstverlening van bpfBOUW. Daartoe werd ook volop gelegenheid geboden. Na afloop van de beur-

Ontwikkelingen in digitale communicatie

zen heeft het fonds dan ook enkele zaken opgepakt die anders

Het verslagjaar heeft laten zien dat het belangrijk is om direct en

mogelijk niet onder de aandacht van het fonds waren gekomen.

tijdig te kunnen reageren op belangrijke ontwikkelingen. Digitale

Hieruit blijkt dat de beurspresentie ook bijdraagt aan een betere

media leent zich daar uitstekend voor. Het fonds hecht dan ook

dienstverlening.

veel waarde aan een goede website die betrokkenen bij het fonds snel van duidelijke informatie voorziet. Het fonds heeft in

Sponsorbeleid vastgesteld

2010 een aantal activiteiten ondernomen om zijn website te ver-

Ook sponsoring leidt tot grotere zichtbaarheid en bekendheid.

beteren en om het gebruik ervan te stimuleren.

Hoewel bpfBOUW nog geen concrete sponsoractiviteiten ondernam in 2010, formuleerde het bestuur wel beleid ten aanzien van

Ontwikkeling van het Pensioendashboard

sponsoring. Zo wordt vast vooruitgekeken op sponsoractiviteiten

In 2010 heeft het fonds zich onder meer toegelegd op de ont-

die in de toekomst plaatsvinden.

wikkeling van het Pensioendashboard. Het Pensioendashboard is een toepassing op de website van het fonds die deelnemers wijst op het belang van bepaalde leefmomenten. Het is daarom een hulpmiddel dat inzicht geeft in de pensioensituatie van een deelnemer en de gevolgen van bepaalde gebeurtenissen voor (de hoogte van) het pensioen.

28

De ontwikkeling van het Pensioendashboard is gedurende het verslagjaar nog niet voltooid. Het Pensioendashboard zal in 2011 in de lucht gaan. Wijziging in verspreiding toegangscodes voor ‘Mijn Bouwpensioen’ ‘Mijn Bouwpensioen’ is de beveiligde omgeving op de website van het fonds waarin deelnemers hun pensioengegevens kunnen raadplegen. Sinds de introductie van ‘Mijn Bouwpensioen’ krijgen deelnemers alleen op aanvraag een persoonlijke toegangscode toegestuurd. Het bestuur besefte echter dat het bereik van ‘Mijn Bouwpensioen’ daardoor niet optimaal was en besloot de toegangscodes op eigen initiatief te versturen naar nieuwe deelnemers. Sinds medio 2010 verstrekt het fonds de toegangscode daarom tegelijk met de startbrief. Nieuwe deelnemers worden zo vanaf het begin van hun deelname gestimuleerd om gebruik te maken van ‘Mijn Bouwpensioen’. Consulentenpanel draagt bij aan goede communicatie Bij de ontwikkeling en verbetering van zijn communicatie krijgt het fonds hulp van een consulentenpanel. Het consulentenpanel bestaat uit consulenten van werknemers- en werkgeversorganisaties en zijn inspanningen zijn vooral gericht op het verhogen van de kwaliteit van de website van bpfBOUW. De nadruk ligt daarbij op de Pensioensimulator. De Pensioensimulator is een toepassing binnen ‘Mijn Bouwpensioen’. Met de Pensioensimulator kunnen deelnemers hun actuele pensioensituatie bekijken. Ook kunnen zij zelf pensioensituaties simuleren. Op die manier zien ze precies welke gevolgen een bepaalde beslissing heeft voor hun pensioen. Met het consulentenpanel overlegt het fonds regelmatig over praktische verbeterpunten voor de Pensioensimulator.

29

Inspraak en klachten Betrokkenen kunnen op verschillende manieren in contact

Bemiddeling door de klachtencommissie

komen met bpfBOUW met betrekking tot de besluitvorming van

Bij 2 klachten heeft bemiddeling van de klachtencommissie tot

het fonds.

een oplossing geleid. Bemiddeling door de klachtencommissie houdt in dat de pensioenadministratie op eenvoudige wijze aan

Deelnemersraad

het verzoek van de betrokkene tegemoet kan komen. De klach-

De deelnemersraad is actief betrokken bij de besluitvorming van

tencommissie fungeert dan slechts als tussenpersoon.

bpfBOUW. De twaalf leden van de deelnemersraad vertegenwoordigen de deelnemers en gepensioneerden van het fonds. In

Commissie individuele gevalsbehandeling

2010 is de deelnemersraad viermaal bijeengekomen.

In tegenstelling tot de klachtencommissie is de commissie individuele gevalsbehandeling van bpfBOUW een bestuurscommissie.

De deelnemersraad adviseert het bestuur over besluiten die het

De commissie bestaat uit vier bestuursleden. Twee leden zijn van

bestuur wil nemen. De adviezen kunnen betrekking hebben op

werkgeverszijde en twee leden zijn van werknemerszijde. In 2010

uiteenlopende zaken. De deelnemersraad gaf in 2010 advies

kwam de commissie zeven keer bijeen.

aan het bestuur over: • het jaarverslag en de jaarrekening;

Taken en bevoegdheden van de commissie

• de premie- en toeslagnota;

De commissie individuele gevalsbehandeling neemt besluiten

• de reglementen en statuten van het fonds.

over: • beroepsschriften van deelnemers tegen besluiten van de

Klachtencommissie De klachtencommissie van bpfBOUW geeft belanghebbenden bij het fonds een laagdrempelige manier om hun ontevredenheid te uiten. Daarnaast draagt de klachtencommissie bij aan het voortdurende proces van kwaliteitsverbetering van de administratieve dienstverlening van het fonds.

klachtencommissie; • verzoeken van deelnemers om toepassing van de hardheidsclausule; • verzoeken om vrijwillige voorzetting die op basis van het beleid niet toegekend kunnen worden; • hoger beroepen en (sprong)cassaties die betrekking hebben op rechtszaken van deelnemers.

Aantal klachten In 2010 ontving de klachtencommissie 64 klachten. In totaal

De commissie individuele gevalsbehandeling heeft ook een

heeft de klachtencommissie in het verslagjaar 58 klachten

adviserende rol. De commissie geeft advies over verzoeken

behandeld. Het verschil wordt veroorzaakt door de doorlooptijd

van deelnemers met beleidsmatige gevolgen, over het jaarver-

rond de jaarwisseling. Over de 58 behandelde klachten heeft de

slag van de klachtencommissie en over het reglement van de

klachtencommissie de volgende formele besluiten genomen:

klachtencommissie.

• 6 klachten zijn toegewezen; • 6 klachten zijn gedeeltelijk toegewezen;

Onderwerpen van de verzoeken en beroepsschriften

• 44 klachten zijn afgewezen;

In 2010 heeft de commissie individuele gevalsbehandeling 115

• bij 2 klachten heeft bemiddeling plaatsgevonden.

verzoeken behandeld, inclusief beroepsschriften. Over de 115 behandelde verzoeken nam de commissie de volgende forme-

Onderwerpen van de klachten

le besluiten:

De behandelde klachten in 2010 gingen vooral over de volgende

• 59 verzoeken zijn toegewezen;

onderwerpen:

• 8 verzoeken zijn gedeeltelijk toegewezen;

• het recht op en de hoogte van premievrije bijboeking bij

• 48 verzoeken zijn afgewezen.

arbeidsongeschiktheid; • de juistheid van berekeningen van (vroeg)pensioenen;

Van de 115 verzoeken hadden er 96 betrekking op een beroep

• het recht op en de hoogte van invaliditeitspensioen of

op de hardheidsclausule. De hardheidsclausule is een bepaling

arbeidsongeschiktheidspensioen; • vrijwillige voorzetting; • de uitvoering van het verdelen van pensioen conform de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wet VPS).

30

die het mogelijk maakt om in bijzondere gevallen af te wijken van vastgestelde regels.

In het verslagjaar boog de commissie zich vooral over gevallen met de volgende onderwerpen: • gevallen op het gebied van ‘geen premie, wel recht’; • vrijwillige voortzetting; • premievrije bijboeking bij arbeidsongeschiktheid; • de toepassing van de voorwaarden van de aanvullingsregelingen; • het afstand doen van bijzonder partnerpensioen. Adviescommissie Awb Het komt voor dat werkgevers niet willen deelnemen aan de pensioenregeling van bpfBOUW. In dat geval kunnen ze een verzoek indienen om vrijstelling van deelname aan de pensioenregeling te krijgen. Als dit verzoek tot vrijstelling wordt afgewezen, kan de werkgever hier bezwaar tegen maken. Het beoordelen van de bezwaren wordt gedaan door de adviescommissie Algemene wet bestuursrecht (Awb). De adviescommissie Awb is ingesteld door het bestuur en adviseert het bestuur over de ingediende bezwaarschriften. Het bestuur van bpfBOUW neemt uiteindelijk een besluit. De adviescommissie Awb bestaat uit drie leden: Mr. R.A.A. Duk (voorzitter) Mr. E.S. Hoogendijk (secretaris) Drs. H. Bruins (algemeen lid) In het verslagjaar 2010 is één bezwaarschrift binnengekomen bij de adviescommissie Awb. De adviescommissie Awb bracht hier in 2010 nog geen advies over uit. In 2011 zal zij dit bezwaarschrift (verder) behandelen. Daarnaast vond in het verslagjaar een mondelinge behandeling plaats van een bezwaarprocedure die al in 2009 aanving. In 2010 is nog geen besluit genomen over deze bezwaarprocedure.

31

Fondsreserves en dekkingsgraad De hoogte van de reserves van het fonds bepaalt voor een groot

aanvullingen op toeslagverlening aan de actieve deelnemers van

deel de jaarlijkse vaststelling van de premies en de mate van

het fonds als er geen volledige toeslag wordt verleend.

toeslagverlening. De reserves zijn bovendien nodig om de dekkingsgraad vast te stellen. De dekkingsgraad drukt de verhou-

Reserve premiekorting

ding uit tussen het beschikbaar vermogen van het fonds en zijn

BpfBOUW kent daarnaast een Reserve premiekorting. Ook dit is

pensioenverplichtingen.

een bestemmingsreserve. De Reserve premiekorting wordt aangesproken als er premiesprongen vereist zijn die uitgaan boven

Reserves

de beleidsmatige premiestappen. Uit de reserve wordt dan een

Het fonds kent in totaal een zevental reserves. Het totaal van

aanvulling op de reguliere premie gefinancierd.

deze reserves is het totaal eigen vermogen van het fonds. De zeven reserves zijn ondergebracht in twee hoofdcategorieën.

Reserves voor de regeling BeterExcedent

Deze hoofdcategorieën kunnen als volgt worden weergeven:

De regeling BeterExcedent is een aanvullende regeling. De rege-

• Algemene reserves;

ling geeft werkgevers de mogelijkheid om hun werknemers ook

• Overige reserves.

pensioen op te laten bouwen over het salaris dat boven het maximumsalaris van de basisregeling ligt. De regeling is een

Algemene reserves

beschikbarepremieregeling. Het spaarsaldo van de deelnemers

De Algemene reserves van bpfBOUW bestaan uit:

is voor rekening en risico van de deelnemers zelf.

• de Reserve pensioenen; • de Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen.

Het fonds heeft twee specifieke reserves voor de regeling BeterExcedent:

De Reserve pensioenen en de Reserve arbeidsongeschiktheids-

• de Reserve inleggarantie BeterExcedent;

pensioen zijn bedoeld om algemene risico’s te financieren. Dat

• de Reserve AO BeterExcedent.

betreft de risico’s zoals die zijn beschreven in het standaardmodel voor het vaststellen van het vereist eigen vermogen. Deze

De inleggarantie is de som van de totaal ingelegde spaarbe-

reserves vormen het beschikbaar eigen vermogen dat wordt

dragen van een deelnemer die minimaal vijf volle kalenderjaren

meegenomen bij het vaststellen van de dekkingsgraad.

voor zijn pensioendatum aan deze regeling heeft deelgenomen. Zodra de deelnemer gedurende die periode onafgebroken

De Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen is per sector in de

heeft deelgenomen, heeft hij minimaal recht op dat bedrag. De

bouwnijverheid onderverdeeld.

inleggarantie is voor risico van het pensioenfonds. Om dit risico te financieren, wordt een reserve aangehouden. De reserve

Overige reserves

werd in 2010 gevoed door een inhouding van 0,2 procent op de

De overige reserves dienen alle een specifiek doel. Het zijn

beschikbare premie. In 2011 is dit 0,8 procent.

bestemmingsreserves en worden daarom niet meegenomen bij het vaststellen van de dekkingsgraad. De overige reserves

Bij arbeidsongeschiktheid van een deelnemer aan de regeling

bestaan uit:

wordt de opbouw van zijn spaarsaldo premievrij voortgezet. Ook

• de Reserve aanvullingsregelingen;

dit onderdeel van de regeling is voor risico van het pensioen-

• de Reserve toeslagverlening actieven;

fonds. De Reserve AO BeterExcedent financiert de premievrije

• de Reserve premiekorting;

bijboeking bij arbeidsongeschiktheid. De reserve werd in 2010

• de Reserve inleggarantie BeterExcedent;

gevoed door een inhouding van 8 procent op de beschikbare

• de Reserve AO BeterExcedent.

premie. In 2011 is dit 5 procent.

Reserve aanvullingsregelingen

Dekkingsgraad

De Reserve aanvullingsregelingen is bestemd voor de financie-

De dekkinggraad van bpfBOUW was ultimo 2010 106,2 pro-

ring van aanspraken uit de voorwaardelijke aanvullingsregelingen

cent. Dit is een daling van 2,2 procentpunt ten opzichte van de

die in de toekomst uitgekeerd worden. De Reserve aanvullings-

dekkingsgraad ultimo 2009.

regelingen is per sector in de bouwnijverheid onderverdeeld. De daling is vooral het gevolg van het gedaalde renteniveau. Het Reserve toeslagverlening actieven

renteniveau bereikte in het verslagjaar een historisch laag niveau.

Het fonds kent een Reserve toeslagverlening actieven. Dit is een

De negatieve gevolgen daarvan werden overigens beperkt door

bestemmingsreserve. De reserve is bedoeld voor toekomstige

de renteafdekking van het fonds. BpfBOUW heeft het risico op

32

een rentedaling namelijk voor een deel afgedekt. Ook de over-

Ontwikkeling van de dekkingsgraad

gang naar nieuwe sterftegrondslagen had een negatieve invloed

In de onderstaande tabel is de ontwikkeling van de dekkings-

op de hoogte van de dekkingsgraad. Beide factoren zorgden

graad over de afgelopen vijf jaren weergegeven.

namelijk voor een toename van de waarde van de pensioenverplichtingen. De beleggingsresultaten, daarentegen, waren posi-

Tabel 1 Verloop van de dekkingsgraad over de afgelopen vijf jaren (in procenten)

tief. Hierdoor nam de waarde van de beleggingen toe. Per saldo zorgden deze factoren voor een daling van de dekkingsgraad over 2010.

Jaar

Dekkingsgraad

Berekening van de dekkingsgraad

2010

106,2

Het fonds bepaalt zijn dekkingsgraad door te berekenen in

2009

108,4

welke mate de voorziening pensioenverplichtingen wordt gedekt

2008

102,2

door het beschikbaar vermogen. Dat is het totaal van de tech-

2007

140,7

nische voorzieningen voor risico van het pensioenfonds, de

2006

140,0

Reserve pensioenen en de Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen. De overige reserves hebben alle een specifiek doel. Zij worden niet gerekend tot het beschikbaar vermogen. De overige reserves behoren overigens wel tot het totaal eigen vermogen van het fonds. Als één van de vijf overige reserves negatief is, wordt deze wel in mindering gebracht op het beschikbaar vermogen. Dat doet het fonds om te voorkomen dat de dekkingsgraad te hoog wordt vastgesteld. De dekkingsgraad wordt dan berekend door de verhouding te nemen tussen: a) het beschikbaar vermogen; b) de voorzieningen (voor risico) van het pensioenfonds. De voorzieningen voor risico van het pensioenfonds worden toegelicht in het hoofdstuk Toereikendheid. De voorziening (voor rekening en risico van de deelnemer) die hoort bij de regeling BeterExcedent wordt niet meegenomen bij de berekening van de dekkingsgraad. Eind 2010 was het totaal van de Reserve pensioenen en de Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen 1.677 miljoen euro. De voorzieningen voor risico van het pensioenfonds bedroegen toen samen 26.874 miljoen euro. De dekkingsgraad ultimo 2010 kwam daarmee op: 26.874 + 1.677 x 100 procent = 106,2 procent 26.874

33

loonontwikkeling

realisme bewustwording

collectief

perspectief

Toereikendheid De Pensioenwet stelt financiële eisen aan pensioenfondsen. Het

Standaardmodel voor vaststellen van vereist eigen vermogen

uitgangspunt hierbij is dat een pensioenfonds al zijn huidige én

Voor het vaststellen van het vereist eigen vermogen hanteert bpf-

toekomstige financiële verplichtingen kan nakomen. De finan­

BOUW vanaf 2007 het standaardmodel, zoals beschreven in het

ciële positie van het pensioenfonds moet daarom toereikend

Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen (Besluit FTK)

zijn. Dat is het geval als de bezittingen van het pensioenfonds de

uit 2006. Het standaardmodel gaat uit van een aantal risicocate-

aangegane pensioenverplichtingen op de langere termijn over-

gorieën. Hiervan zijn de beleggingsrisico’s de voornaamste. In het

treffen. Ook in tijden van tegenspoed.

standaardmodel worden negatieve, fictieve scenario’s toegepast, zoals een daling van de aandelenkoersen of een daling van de

Voorziening pensioenverplichtingen

rente. Het standaardmodel toont hoe gevoelig het fonds is voor

De voorziening pensioenverplichtingen geeft de contante waar-

dergelijke scenario’s.

de weer van alle uitstaande pensioenverplichtingen van het fonds aan zijn (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden.

De negatieve scenario’s in het standaardmodel corresponde-

Het is, met andere woorden, het volledige bedrag aan pensioe-

ren met een éénjaarsbetrouwbaarheid van 97,5 procent. De uit-

nen dat het fonds nu en in de toekomst moet uitbetalen.

komst van het standaardmodel is dus het vermogen dat het fonds moet hebben om het komend jaar met een kans van

De voorziening pensioenverplichtingen van bpfBOUW valt uiteen

97,5 procent de benoemde risico’s te kunnen opvangen.

in de volgende voorzieningen voor: • het ouderdomspensioen, dat voorziet in pensioen aan

Evaluatie risico’s vastgoedportefeuille in standaardmodel

(gewezen) deelnemers op grond van ouderdom en partner- en

In samenspraak met DNB heeft bpfBOUW eind 2010 de risico’s

wezenpensioen dat bij overlijden van deelnemers voorziet in

in de vastgoedportefeuille van het fonds geëvalueerd. Het fonds

pensioen aan hun nabestaanden;

heeft gekeken in welke mate de aanwezige of potentieel toege-

• het vroegpensioen, dat voorziet in vroegpensioen aan (gewezen) deelnemers op grond van ouderdom; • de jaarlagen, die voorzien in aanvullend pensioen aan deelnemers op grond van ouderdom;

stane leverage aanleiding geeft de risico’s anders te wegen dat aangegeven in het standaardmodel. Leverage is de mate waarin een vastgoedbelegging wordt gefinancierd met rentedragend vreemd vermogen.

• het arbeidsongeschiktheidspensioen, dat voorziet in pensioen aan deelnemers op grond van arbeidsongeschiktheid; • het spaarsaldo BeterExcedent, waarbij aanvullend pensioen-

In het standaardmodel wordt uitgegaan van een risico op een waardedaling van direct vastgoed met 15 procent en van indirect

kapitaal vrijwillig wordt opgebouwd om op de pensioendatum

vastgoed met 25 procent. Naar aanleiding van de evaluatie is

een aanvullend pensioen in te kopen.

het risico voor indirect binnenlands vastgoed vastgesteld op 15 procent. De maximale leverage in deze vastgoedportefeuil-

Hoogte van de voorziening pensioenverplichtingen

le is namelijk lager dan in het standaardmodel wordt veronder-

De voorziening pensioenverplichtingen is ultimo 2010 26,9 mil-

steld. Voor indirect buitenlands vastgoed is het risico vastgesteld

jard euro. Dit is de contante waarde van alle pensioenrechten

op 35 procent. Hiervoor geldt namelijk dat de maximale levera-

van de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Bij de

ge juist hoger is dan in het standaardmodel wordt verondersteld.

berekening van de contante waarde baseert het fonds zich op

Het afwijkende risicoprofiel in de beleggingsportefeuille is door-

de rentetermijnstructuur van ultimo 2010 en de overige actuarië-

gevoerd in de toepassing van het standaardmodel. DNB stemde

le grondslagen en veronderstellingen. Het fonds toetst deze ver-

daarmee in.

onderstellingen periodiek. Toepassing van het standaardmodel (Minimaal) vereist eigen vermogen

Bij de toepassing van het standaardmodel worden de volgende

Pensioenfondsen moeten bovenop de voorziening pensioenverplichtingen ook vermogen hebben om (vooral) waardedalingen

solvabiliteitsreserves onderkend: S1: de solvabiliteitsreserve voor het renterisico (het effect van de

van beleggingen op te vangen. De financiële eisen die aan pen-

meest ongunstige wijziging van de rentetermijnstructuur);

sioenfondsen worden gesteld, zijn uitgedrukt in een vereist eigen vermogen en een minimaal vereist eigen vermogen.

S2: de solvabiliteitsreserve voor het marktrisico op zakelijke waarden (het effect van een daling van de zakelijke waarden aan de hand van een daling van de waarde van aandelen in ontwikkelde markten met 25 procent, aandelen in opkomende markten met 35 procent, private equity met 30 procent, direct vastgoed met 15 procent en indirect binnenlands

35

vastgoed met 15 procent en indirect buitenlands vastgoed

Het vereist eigen vermogen is ultimo 2010 19,5 procent van de

met 35 procent);

voorziening pensioenverplichtingen. Het vereist eigen vermo-

S3: de solvabiliteitsreserve voor het valutarisico (het effect van een

gen is hoger dan het vereist eigen vermogen van 17,2 procent

daling van alle valutakoersen ten opzichte van de euro met 20

dat in het herstelplan is gehanteerd. Het vereist eigen vermo-

procent);

gen is lager in het herstelplan. Dat komt omdat in het herstel-

S4: solvabiliteitsreserve voor het risico op grondstoffen (het effect

plan wordt uitgegaan van de langetermijnbeleggingsmix van het

van een daling van de waarde van grondstoffen met 30

fonds, inclusief 75 procent afdekking van het renterisico. Eind

procent);

2010 was het renterisico voor 58 procent afgedekt. Vanwege

S5: solvabiliteitsreserve voor het kredietrisico (het effect van een

dit hogere risico is het vereist eigen vermogen aan het einde van

toename van de actuele credit spread met 40 procent);

het verslagjaar hoger dan op lange termijn verondersteld wordt.

S6: solvabiliteitsreserve voor het verzekeringstechnisch risico (door middel van een verzekeringsrisico-opslag wordt het verzeke-

Minimaal vereist eigen vermogen

ringstechnisch risico gefinancierd).

Naast het vereist eigen vermogen bestaat er een tweede ondergrens: het minimaal vereist eigen vermogen. Het minimaal

De som van de solvabiliteitsreserves vormt, na diversificatie tus-

vereist eigen vermogen is ultimo 2010 4,1 procent van de voor-

sen de risicotypen, het vereist eigen vermogen. Het vereist eigen

ziening pensioenverplichtingen. Dit is gelijk aan vorig jaar.

vermogen is dan de maatstaf waartegen het feitelijke beschikbaar eigen vermogen van het fonds wordt afgezet. BpfBOUW heeft

Dekkings- of reservetekort

voldoende vermogen als het beschikbaar eigen vermogen van

Als het fonds minder beschikbaar eigen vermogen heeft dan het

het fonds groter is dan het vereist eigen vermogen. De financiële

vereist eigen vermogen, is er sprake van een reservetekort. Als

positie is in dat geval toereikend.

het beschikbaar eigen vermogen ook lager is dan het minimaal vereist eigen vermogen, is er ook sprake van een dekkingste-

In tabel 2 is de uitkomst van het standaardmodel schematisch

kort. De feitelijke dekkingsgraad van bpfBOUW op basis van de

weergegeven.

rentetermijnstructuur ultimo 2010 is 106,2 procent. De vereiste dekkingsgraad van het fonds is 119,5 procent. Het fonds had eind 2010 daarom een reservetekort.

Toelichting op uitkomst van standaardmodel In tabel 2 is het vereist eigen vermogen bepaald op basis van de benodigde waarde van de beleggingen ultimo 2010 en niet op

Herstelplan

basis van de feitelijke waarde van de beleggingen. De benodig-

BpfBOUW had ultimo 2008 een dekkingstekort. Het bestuur

de waarde van de beleggingen is de waarde van de beleggingen

heeft daarom begin 2009 een herstelplan moeten opstellen. Het

waarbij het beschikbaar eigen vermogen van het fonds gelijk is

herstelplan is in juli 2009 goedgekeurd door DNB. In het her-

aan het vereist eigen vermogen.

stelplan spreekt het bestuur de verwachting uit dat het fonds

Tabel 2 Vereist eigen vermogen ultimo 2010 (in miljoenen euro’s) Categorie Buffer in euro’s

Buffer als percentage van de voorziening pensioenverplichtingen

S1 Renterisico

1.297,9

4,8

S2 Zakelijkewaardenrisico

4.302,8

16,0

S3 Valutarisico

820,5

3,1

S4 Commodityrisico

192,6

0,7

S5 Kredietrisico

400,6

1,5

S6 Verzekeringstechnisch risico

832,6

3,1

Subtotaal voor diversificatie Diversificatie-effect Vereist eigen vermogen

36

7.847,0 ./.

2.617,5 5.229,5

29,2 ./.

9,7 19,5

in staat is om binnen de gestelde termijnen het beschikbaar

Verloop dekkingsgraad loopt iets achter op verwachte

eigen vermogen weer naar de wettelijk vereiste niveaus te til-

herstelpad

len. Binnen vijf jaar (ultimo 2013) zou de dekkingsgraad van het

Het fonds werkt vanaf begin 2009 met een herstelplan. Als gevolg

fonds minimaal 104,5 procent moeten zijn. Dit is het niveau van

van de lage dekkingsgraad was bpfBOUW hiertoe verplicht. In het

het minimaal vereist eigen vermogen zoals dat ultimo 2008 gold.

herstelplan spreekt bpfBOUW de verwachting uit om zijn beschik-

Binnen vijftien jaar moet de dekkingsgraad dan minimaal 117,2

baar eigen vermogen binnen de gestelde termijnen weer naar de

procent zijn. Dat is het vereist eigen vermogen op basis van de

wettelijk vereiste niveaus te tillen.

strategische beleggingsmix op lange termijn. Eind 2010 ligt het verloop van de dekkingsgraad van bpfBOUW Ontwikkeling van de dekkingsgraad

iets achter op het verwachte herstel zoals dat is beschreven in het

De dekkingsgraad van bpfBOUW is in 2010 gedaald ten opzich-

herstelplan. Het herstelplan schrijft voor dat de verwachte dek-

te van vorig jaar. Dat kwam vooral door de gedaalde rente en de

kingsgraad eind 2010 108,1 procent zou bedragen. De werkelijke

aanpassing van de sterftegrondslagen aan de nieuwste prog-

dekkingsgraad was op dat moment 1,9 procentpunt lager. Binnen

nosetafel van het AG. Beide oorzaken leidden tot een verhoging

vijftien jaar, gerekend vanaf het moment dat herstelplan van kracht

van de waarde van de pensioenverplichtingen en daarmee tot

was, moet de dekkingsgraad minimaal 117,2 procent zijn.

een daling van de dekkingsgraad. De beleggingsresultaten hadden wel een positief effect op de dekkingsgraad. Het rendement

Voorlopig handhaving reguliere fondsbeleid en vaststellen

van het fonds in 2010 was goed en leidde tot een stijging van

crisisbeleid

het belegd vermogen van het fonds.

In 2010 heeft het bestuur zijn reguliere fondsbeleid ten aanzien van premie, toeslagverlening en beleggingen gehandhaafd.

De hoogte van de dekkingsgraad wordt uiteindelijk beïnvloed

In tabel 4 op pagina 39 staan het premie- en toeslagenbeleid

door diverse factoren. In tabel 3 is schematisch weergegeven

schematisch weergegeven.

welke factoren dat zijn en welke invloed ze hebben gehad in 2010.

In de loop van 2010 daalde de dekkingsgraad echter fors. Dit heeft het bestuur doen besluiten om een crisisbeleid te formule-

Tabel 3 Invloed van factoren op de mutatie van de dekkingsgraad over 2010 (in procenten)

ren. Het crisisbeleid schrijft de stappen voor die het fonds neemt als zijn financiële positie niet meer op een haalbaar herstelpad kan uitkomen.

Dekkingsgraad primo 2010

108,4

Begin 2011 heeft dit beleid vorm gekregen. Het beleid beschrijft

0,1

dat er zich financiële crises kunnen voordoen die dermate ern-

Pensioenuitkeringen

0,4

stig zijn dat herstel van het fonds niet meer haalbaar is binnen

Toeslagverlening

0,0

de wettelijke termijnen zonder aanvullende maatregelen. Als een

9,1

dergelijke situatie zich voordoet, zal het bestuur zich beraden

Premiebijdrage

Verandering rentetermijnstructuur

./.

./.

9,3

op de mogelijke middelen die dan ingezet kunnen worden om

Wijziging sterftegrondslagen

./.

1,9

toch nog te kunnen herstellen. Het bestuur zal hierover dan in

Overig

./.

0,8

overleg treden met sociale partners. De uitkomst van dat over-

Overrendement

leg kan zijn dat het verlagen van pensioenaanspraken moet worDekkingsgraad ultimo 2010

106,2

den overwogen. Uiteraard gaat het bestuur dan, voordat het een besluit neemt, na of de belangen van alle deelnemers, pensioengerechtigden en werkgevers evenredig worden behartigd.

In totaal leidden deze oorzaken tot een afname van de dekkingsgraad van 108,4 procent aan het begin van 2010 tot 106,2

Als de pensioenen daadwerkelijk verlaagd moeten worden, streeft

procent ultimo 2010.

het bestuur ernaar de opgebouwde en ingegane pensioenen op eenzelfde manier te verlagen. Ook dan kijkt het bestuur uiteraard wel of een dergelijke verlaging op evenwichtige wijze kan worden uitgevoerd. Nadat de pensioenen verlaagd zijn, streeft het bestuur ernaar deze verlaging weer zo snel mogelijk ongedaan te maken. Dat zal het geval zijn als de financiële positie van het fonds dit toelaat.

37

beleggingsrisico’s

matchen toeslagen

inflatie

indexering

38

Premie en toeslagverlening Premie- en toeslagenbeleid Tabel 4 geeft schematisch weer hoe het premie- en toeslagen-

het beleid, gaat uit van het vereist eigen vermogen ná de effec-

beleid van bpfBOUW er op hoofdlijnen uitziet. De tabel, en dus

ten van het toeslagenbesluit.

Tabel 4 Staffel ten behoeve van de vaststelling van de premie en de toeslagverlening De financiële positie van het fonds

Toeslagenbeleid

Het beschikbaar eigen vermogen/de reserves van het fonds is volgens het FTK:

Het bestuur besluit tot:

Lager dan het minimaal vereist eigen vermogen

Geen toeslagverlening

Premiebeleid

De premie daalt/stijgt naar8:

Premie verhogen met 2 procent, doch minimaal naar 18,9 procent

Lager dan het vereist eigen vermogen, maar hoger dan het minimaal vereist eigen vermogen

Beperkte toeslagverlening (naar rato/lineair)9

Te laag om de toeslagambitie naar verwachting in de toekomst te kunnen realiseren, maar wel hoger dan het vereist eigen vermogen

Volledige toeslagverlening (naar loonontwikkeling van de sectoren binnen bpfBOUW)

Aanpassen premie naar basispremie van 18,9 procent, maar maximaal 2 procent per jaar

Hoger dan de som van het vereist eigen vermogen en het naar verwachting benodigde vermogen om de toeslagambitie ook in de toekomst te kunnen realiseren

Volledige toeslagverlening en eventueel inhaaltoeslagverlening10

Premie verlagen naar basispremie of verlagen met 2 procent tot een minimum van 14,9 procent

Toeslagverlening

Deze reserve kan aangesproken worden voor toeslagverlening

Het bestuur streeft ernaar de pensioenen welvaartsvast te hou-

voor actieve deelnemers als er geen volledige toeslag kan

den. Het bestuur wil daarom elk jaar toeslag verlenen ter grootte

worden verleend.

van de loonontwikkeling van de sectoren binnen bpfBOUW. De toeslagverlening is echter wel voorwaardelijk. Er wordt alleen

Inhaaltoeslagverlening

toeslag verleend als het fonds genoeg financiële ruimte heeft.

Een achterstand in toeslagverlening ontstaat als in één of meerdere jaren geen of slechts gedeeltelijk toeslag wordt verleend.

Er wordt in beginsel geen onderscheid gemaakt tussen toeslag-

Als er ná 1 januari 2006 geen of slechts gedeeltelijk toeslag is

verlening voor actieve deelnemers enerzijds en voor pensioen-

verleend, kan dat nadien worden ingehaald.

gerechtigden en gewezen deelnemers anderzijds. Alleen als er in een jaar geen volledige toeslag kan worden verleend, wordt

Inhaaltoeslagverlening kan plaatsvinden als het beschikbaar eigen

er mogelijk onderscheid gemaakt tussen deze groepen. Actieve

vermogen van het fonds boven de premiekortingsgrens uitkomt.

deelnemers krijgen dan mogelijk toeslagverlening vanuit de

De premiekortingsgrens is gelijk aan de som van het vereist

Reserve toeslagverlening actieven.

eigen vermogen en het geschatte vermogen dat nodig is om de toeslagambitie van het fonds waar te maken.

Reserve toeslagverlening actieven

In tabel 5 zijn de toeslagpercentages over 2010 en 2011

In de premie voor de middelloonregeling is een opslag van 0,4

schematisch weergegeven. Ook staat de cumulatieve

pro­cent gereserveerd voor de Reserve toeslagverlening actieven.

achterstand in toeslagverlening vermeld.

De maximumpremie is in beginsel 21,9 procent. De minimumpremie is 14,9 procent.

8

Maximaal twee jaar achter elkaar. Als na die twee jaar het beschikbaar vermogen van het fonds voldoende is hersteld, kan daarna ook (gedeeltelijke)

9

toeslag worden verleend. Aanvullende toeslagverlening voor actieve deelnemers is mogelijk vanuit de Reserve toeslagverlening actieven in geval van onvolledige toeslagverlening. Voor de actieve deelnemers geldt dan verrekening met eerdere onttrekking uit de Reserve toeslagverlening actieven.

10

39

Tabel 5 Toeslagverlening en cumulatieve achterstand in toeslagverlening, ontstaan vanaf 1 januari 2009 (in procenten)   2010

2011

Toeslag per 1 januari, actieve deelnemers

1,45

0,00

Toeslag per 1 januari, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden

1,45

0,00

Volledige toeslag in boekjaar

2,26

1,35

Achterstand in toeslag, ontstaan in boekjaar, actieve deelnemers

0,81

1,35

Achterstand in toeslag, ontstaan in boekjaar, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden

0,81

1,35

Cumulatieve achterstand in toeslagen tot en met boekjaar, actieve deelnemers

3,39

4,79

Cumulatieve achterstand in toeslagen tot en met boekjaar, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden

4,12

5,53

 

Premie

Premiebeleid aanvullingsregelingen

Tussen actieve deelnemers en niet-actieve deelnemers bestaat

Wet- en regelgeving schrijven voor dat de aanvullingsregelin-

een solidariteitsbeginsel. Daarom wordt bij de jaarlijkse vaststel-

gen uiterlijk in het jaar 2020 afgefinancierd moeten zijn. Dat

ling van de premie rekening gehouden met de hoogte van de

geldt voor alle aanvullingsregelingen van de sectoren binnen

algemene reserve ten opzichte van het vereist eigen vermogen.

de bouwnijverheid. BpfBOUW wil dat realiseren met de jaarla-

Het uitgangspunt van het fonds is een langetermijnbasispremie

genmethode. De jaarlagenmethode houdt in dat er tijdens de

van 18,9 procent van de premiegrondslag.

financieringsperiode rekening wordt gehouden met de verwachte toekomstige lasten en de al gevormde reserves. De premies

Ieder jaar stelt het fonds ook de (gedempte) kostendekkende

worden op basis hiervan vastgesteld. Elke sector binnen de

premie vast. Elk pensioenfonds in Nederland is verplicht dat te

bouwnijverheid heeft zijn eigen aanvullingsregelingen.

doen. De jaarlijkse, totale kostendekkende premie is gelijk aan de kosten die gemaakt moeten worden om de pensioenaan-

Premie- en toeslagenbeleid

spraken die in dat jaar zijn opgebouwd te financieren. De kos-

arbeidsongeschiktheidspensioen

tendekkende premie wijkt vaak af van de basispremie.

De premies en de toeslagverlening voor het arbeidsongeschiktheidspensioen worden per sector van de bouwnijverheid vast-

Premiekorting

gesteld. De uitgangspunten hiervoor zijn dezelfde als in tabel 4.

Het beleid van bpfBOUW is gericht op het voorkomen van

Daarbij geldt wel dat de arbeidsongeschiktheidsregelingen en de

grote premiesprongen. Mede met het oog daarop heeft het

bijbehorende reserves als een eigen gesloten financieel systeem

fonds in 2008 de Reserve premiekorting in het leven geroe-

worden beschouwd. Elk jaar worden de premies en toeslagen

pen. De Reserve premiekorting is in 2008 gevormd door deze

voor de arbeidsongeschiktheidsregeling opnieuw vastgesteld.

te onttrekken uit de Reserve pensioenen. De Reserve premie-

Hierbij kijkt het fonds naar de hoogte van de Reserve arbeidson-

korting financiert toekomstige, noodzakelijke premiesprongen

geschiktheidspensioenen ten opzichte van de voorziening voor

boven de maximale premiesprongen die zijn afgesproken in het

arbeidsongeschiktheidspensioen. De toeslagverleningsambitie

premiebeleid.

ten aanzien van het arbeidsgeschiktheidpensioen is gelijk aan de loonontwikkeling van de betreffende sector.

In 2010 is de Reserve premiekorting aangesproken. De feitelijk gevraagde premie van 20,9 procent van de premiegrondslag

Vaststelling premies en toeslagen voor 2011

was lager dan de gedempte kostendekkende premie (vermin-

Aan het einde van elk jaar stelt het bestuur de premies en toe-

derd met de toegestane vrijval van solvabiliteitsbuffers op lopen-

slagen voor het daaropvolgende jaar vast. Hierna volgen per

de uitkeringen) van 21,3 procent.

regeling de premies en toeslagen die het bestuur voor 2011 heeft vastgesteld.

Ultimo 2009 bedroeg de Reserve premiekorting 150,2 miljoen euro. In 2010 is 17,3 miljoen euro aan de Reserve premiekorting

Middelloonregeling

onttrokken. Na toevoeging van het rendement op de Reserve

Het bestuur besloot de premie voor de middelloonregeling te

premiekorting, is de hoogte van de reserve ultimo 2010 145,1

verhogen met 1 procentpunt. De premie voor 2011 is daardoor

miljoen euro.

21,9 procent van de premiegrondslag. Het bestuur besloot om per 1 januari 2011 geen toeslag te verlenen. Voor beide beslui-

40

ten baseerde het bestuur zich op de financiële positie van het

In tabel 6 is de opbouw van de middelloonpremie voor 2011

fonds ultimo 2010, zoals die in november 2010 werd geschat.

schematisch weergegeven.

Premie nog onder kostendekkend niveau

Tabel 6 Vaststelling premie middelloonpremie voor 2011

Op het moment dat de premies en de toeslagen werden vastgesteld, werd de dekkingsgraad van ultimo 2010 geschat op 104 procent. Op basis van het premiebeleid leidde dit tot een

Onderdelen

Premie middelloonregeling 2011 op basis van rentevoet van 4%

premiesprong van 2 procentpunten, met in beginsel een maxi-

 

mumpremie van 21,9 procent. De gedempte kostendekkende

Coming service

premie is 22,6 procent na de nog toegestane aftrek van de sol-

Toeslagverleningsopslag

0,4

vabiliteitsbuffer over de uitkeringen van ouderdoms- en nabe-

Solvabiliteitsopslag

3,2

staandenpensioen. De hoogte van de premie is daardoor nog

Kostenopslag

0,5

  18,9

0,7 procent onder het niveau van de gedempte kostendekkende premie.

Kostendekkende premie

23,0

Af: Vrijval solvabiliteitsbuffers

0,4

Bijdrage premie aan herstel financiële positie BpfBOUW hanteert bij het vaststellen van de kostendekkende

Kostendekkende premie na buffervrijval

premie een vaste rentevoet van 4 procent. Dat is op de lange

Af: Aanvulling uit Reserve premiekorting

22,6 0,7

termijn een goede inschatting van de gemiddelde renterealisatie. In een situatie van onderdekking, zoals bij bpfBOUW het

Vastgestelde premie 2011

21,9

geval was, moet de premie bijdragen aan het herstel van de financiële positie. Dat betekent dat de premie ten minste gelijk moet zijn aan de benodigde premie die berekend is op basis

Aanvullingsregelingen

van de feitelijke rente. Bij de benodigde premie moet boven-

Het bestuur bepaalt de premies voor de aanvullingsregelingen

dien rekening gehouden worden met een solvabiliteitsopslag

per sector. Daarvoor kijkt het bestuur naar de verwachte lasten

ter grootte van het minimaal vereist eigen vermogen. Op het

en de al aanwezige reserves. De financiering van de aanvullings-

moment dat de premie werd vastgesteld, was de feitelijke rente

regelingen vindt gelijkmatig plaats tot 2021. Voor 2011 zijn de

lager dan de vaste rentevoet van 4 procent. De benodigde

premies voor de aanvullingsregelingen voor de meeste sectoren

premie op basis van de feitelijke rente was daardoor hoger.

verhoogd.

Deze was namelijk 26,6 procent. In tabel 7 staan per sector de premies voor de aanvullings­ BpfBOUW mag de kostendekkende premie voor 2011 toch

regelingen voor deelnemers die geboren zijn na 1949.

baseren op de vaste rentevoet van 4 procent. Daar is echter wel

De premie is een percentage van de premiegrondslag.

een voorwaarde aan verbonden. Die luidt dat het fonds bij zijn premiestelling voor 2012 een sluitende financiële opzet kent.

Tabel 7 Premiepercentages aanvullingsregeling voor deelnemers geboren na 1949 per sector

Hiermee wordt bedoeld dat in 2012 een premie geheven kan worden die in het geval van een dekkingstekort bijdraagt aan het

Sector

2010

gehanteerde rentevoet van 4 procent. Het fonds moet daarvoor

Bouw

9,8

10,3

goed kijken of de rentevoet van 4 procent op de lange termijn

UTA

3,0

3,0

niet afwijkt van de gemiddelde realisatie.

Timmerindustrie

2,2

2,7

Afbouw

8,9

9,2

Natuursteenbedrijf

7,7 

 7,8

herstel van het fonds. Dat geldt dan voor elk economisch sce-

2011

nario, ook als de feitelijke rente lager is dan de door bpfBOUW

Deze voorwaarde vraagt om nadere uitwerking door bpfBOUW. Uiterlijk bij de vaststelling van de premie voor 2012 moet het fonds aan de voorwaarde voldoen. Het bestuur van bpfBOUW heeft de cao-partijen in de bedrijfstak hierover geïnformeerd en gevraagd om een pensioenovereenkomst te overwegen die voorziet in een sluitende financiële opzet van de premie.

41

In tabel 8 staan per sector de premies voor de aanvullingsregelingen voor deelnemers die geboren zijn vóór 1950. De premie is een percentage van het pensioenloon. Voor de regeling UTA-

Tabel 9 Premie- en toeslagpercentages arbeids ongeschiktheidspensioen per sector Sector

2010

2011

excedent geldt dat de premie alleen wordt betaald door deelnemers die een loon hebben dat hoger is dan 54.051,28 euro.

Bouw/UTA

Zij betalen die premie tot het per 1 januari 2011 geldende maxi-

Premie

0,00

0,00

mum van 82.439,67 euro. Boven deze grens bouwen zij geen

Loonontwikkeling

2,26

1,51

pensioen meer op. Tabel 8 Premiepercentages aanvullingsregeling voor

Bouw

2010 2,0

2,26

1,51

0,00

0,00

3,28

3,28

Cumulatieve achterstand in

deelnemers geboren vóór 1950 per sector Sector

Toeslagverlening Achterstand in toeslagverlening toeslagverlening 2011

Timmerindustrie Premie

0,00

0,00

2,0

Loonontwikkeling

1,25

0,00

UTA

1,3

1,2

Toeslagverlening

1,50

0,00

UTA-excedent

0,8

0,5

Achterstand in toeslagverlening

0,00

0,00

2,77

2,77

Cumulatieve achterstand in toeslagverlening

Arbeidsongeschiktheidspensioen In tabel 9 staan de premies en toeslagen ten aanzien van het

Afbouw

arbeidsongeschiktheidspensioen. De vaststelling ervan gebeurt

Loonontwikkeling

3,53

0,50

per sector. De premie voor het arbeidsongeschiktheidspensioen

Toeslagverlening

3,53

0,50

Achterstand in toeslagverlening

0,00

0,00

3,53

3,53

is een percentage van het pensioenloon.

Cumulatieve achterstand in

Eind 2010 waren de reserves voor het arbeidsongeschiktheids-

toeslag­verlening

pensioen voldoende om de premies voor 2011 weer op nul procent vast te stellen. Voor alle sectoren geldt dat er volledige toeslag is verleend per 1 januari 2011.

Natuursteen Premie

0,00

0,00

Loonontwikkeling

1,40

1,00

Kostendekkende premie over 2010

Toeslagverlening

1,40

1,00

Naast de feitelijke premie berekent het fonds ook elk jaar de

Achterstand in toeslagverlening

0,00

0,00

kostendekkende premie. De kostendekkende premie wordt na

Cumulatieve achterstand in

het boekjaar achteraf vastgesteld voor elke regeling. De kosten-

toeslagverlening

3,39

3,39

dekkende premie is nodig voor de financiering van: • de jaarlijkse pensioeninkoop (de coming service); • de opslag voor toeslagverlening; • de opslag voor solvabiliteit (om het vereist eigen vermogen in stand te houden);

Tabel 10 Kostendekkende premies voor de middelloon­ regeling (in procenten van de premiegrondslag)

• de opslag voor de kosten van de uitvoering van de pensioenregeling.

Onderdelen

Rentetermijn- structuur primo 2010

Rentevoet van 4 procent

Middelloonregeling Het fonds hanteert voor de berekening van de kostendekkende

Coming service

19,5

18,7

premie voor de middelloonregeling een gedempte rentevoet van

Toeslagverleningsopslag

0,4

0,4

4 procent. Ook berekent het fonds de kostendekkende premie

Solvabiliteitsopslag

3,7

3,6

op basis van de rentetermijnstructuur. In tabel 10 staan de kos-

Kostenopslag

0,5

0,5

24,1

23,2

tendekkende premies voor 2010 voor de middelloonregeling op basis van beide rentestructuren.

42

Kostendekkende premie

De kostendekkende premie op basis van de rentetermijnstructuur

Tabel 11 Kostendekkende premies voor het arbeids­

is hoger dan de premie tegen de gedempte rentevoet van 4 pro-

ongeschiktheidspensioen (in procenten van de

cent. Dat komt omdat het renteniveau van de rentetermijnstruc-

premiegrondslag)

tuur begin 2010 lager lag dan 4 procent. Hierdoor geldt voor de inkoop van pensioen (de coming service) een hoger tarief.

Onderdelen

Rentetermijn- structuur primo 2010

Rentevoet van 4 procent

De feitelijke premie kan lager worden vastgesteld dan de

Coming service

0,08

0,08

gedempte premie. Dat is mogelijk als de financiële positie van

Toeslagverleningsopslag

0,00

0,00

het fonds het toelaat om een korting te verlenen op de premie

Solvabiliteitsopslag

0,02

0,02

of als premiekorting wordt gefinancierd uit de Reserve premie­

Kostenopslag

0,00

0,00

Kostendekkende premie

0,10

0,10

korting. In 2010 heeft bpfBOUW de Reserve premiekorting aangesproken. De feitelijk te heffen premie was namelijk lager dan de gedempte premie waarop bpfBOUW de buffervrijval op de uitkeringen van het ouderdoms- en nabestaandenpensioen nog gedeeltelijk in mindering mocht brengen. Het totale bedrag aan feitelijk ontvangen premie in 2010 is 816 miljoen euro. Dit is exclusief de premies die ontvangen zijn voor de spaarpensioenrekening BeterExcedent (6,0 miljoen euro). In 2010 bedroeg de toegestane buffervrijval 73 miljoen euro. De totale gedempte kostendekkende premie op basis van de rentevoet van 4 procent is 907 miljoen euro. De totale premie op basis van de rentetermijnstructuur is 942 miljoen euro. Aanvullingsregelingen De premies voor de aanvullingsregelingen worden berekend door de contante waarde van de verwachte lasten te verminderen met de reserve en te delen door de contante waarde van de premiegrondslag tot 2021. Dit houdt in dat de financiering van de aanvullingsregelingen gelijkmatig plaatsvindt tot 2021 terwijl de jaarlijkse lasten kunnen schommelen. Over de gehele looptijd wordt dus een kostendekkende premie gevraagd. In sommige jaren is de premie echter hoger dan voor dat jaar benodigd. In andere jaren is de premie juist lager. De verschillen komen ten goede of ten laste van de reserves voor de aanvullingsregelingen. Arbeidsongeschiktheidspensioen In tabel 11 staan de kostendekkende premies voor het arbeidsongeschiktheidspensioen op basis van de rentetermijnstructuur en de gedempte rentevoet van 4 procent. De feitelijk ontvangen premie in 2010 is 6 duizend euro. Dit betreft nabetaalde premies over 2009. Over 2010 is namelijk geen premie voor arbeidsongeschiktheidspensioen geheven. De totale kostendekkende premie op basis van de gedempte rentevoet van 4 procent is 3,2 miljoen euro. De premie op basis van de rentetermijnstructuur is eveneens 3,2 miljoen euro. Voor 2011 is de premie op nul procent vastgesteld.

43

beleggingsrisico’s

matchen toeslagen

inflatie

indexering

44

Beheersing van de risico’s Het lopen van risico’s hoort bij de uitvoering van een pen-

Hierna worden de risicocategorieën in afzonderlijk paragrafen

sioenregeling. Daarbij worden niet alle risico’s als negatief

besproken. Over de werking van de beheersmaatregelen wordt

beschouwd. Zo vormen bepaalde beleggingsrisico’s bronnen

in elke paragraaf gerapporteerd.

van rendement. Het bestuur van bpfBOUW vindt een integrale beheersing van de risico’s van wezenlijk belang. Het heeft

Matchingrisico

daarom een integraal risicobeleid vastgesteld. Het risicobeleid

Er is sprake van nadelige mismatching (of ongelijkwaardigheid)

beschrijft het fondsbeleid ten aanzien van verschillende risico’s,

als de waarde van de beleggingen niet evenredig meestijgt met

de beheersmaatregelen voor deze risico’s en de wijze waarop

de waarde van de pensioenverplichtingen. Het matchingrisico

over de beheersing van de risico’s gerapporteerd moet worden.

vloeit met name voort uit de verschillen die bestaan tussen de looptijd van de pensioenverplichtingen en van de beleggingen

Invoering risicomanagement

van het fonds.

Na een fase van onderzoek en voorbereiding heeft het fonds in december 2010 op tijdelijke basis twee risicomanagers aange-

Analyseren van de matchingrisico’s

steld. De functie zal in 2011 een geleidelijke groei doorlopen, met

Het matchingrisico betreft onder meer verschillen in inflatie- en

name met betrekking tot de risico’s die samenhangen met vermo-

rentegevoeligheid en het valutarisico van de beleggingen. Het

gensbeheer. In de breedte wordt door de risicomanagers prioriteit

fonds wil die risico’s daarom zoveel mogelijk afdekken. Daarmee

gegeven aan het inventariseren van mogelijke issues en het doen

moet het fonds wel rekening houden met uitkomsten voor het

van aanbevelingen voor de aanpak en beheersing ervan.

premie- en pensioenresultaat en de kans op onderdekking van de nominale pensioenverplichtingen. Het fonds gebruikt een

De risicomanagers gebruiken hun ervaringen en bevindingen

drietal instrumenten om deze risico’s in te schatten:

ten gunste van de gefaseerde inrichting van een integraal risi-

• een ALM-studie om de risico’s te analyseren;

comanagementsysteem bij bpfBOUW. Die inrichting is in 2010

• een risicomodel om de risicogevoeligheid van de beleggin-

aangevangen met een analyse door externe deskundigen van de bestaande situatie bij het fonds. Daarnaast is gestart met

gen ten opzichte van de pensioenverplichtingen inzichtelijk te maken;

het ontwerpen van een risicomanagementstructuur die is toe-

• een continuïteitsanalyse die de financiële risico’s op de lange-

gespitst op de toekomstige organisatie en eigenschappen van

re termijn inschat en waarmee het premie- en toeslagbeleid

bpfBOUW.

wordt onderbouwd.

Het bestuursmodel van bpfBOUW is in 2010 gemoderniseerd,

Op basis van de uitkomsten van deze analyses stelt het bestuur

mede om een basis te creëren voor adequate risicobeheersing.

beleid vast ten aanzien de beheersing van de matchingrisico’s.

De bestuurscommissies zijn geherstructureerd naar vier vakgebieden, waarbij vooral de commissie Vermogensbeheer en de

ALM-studie in 2010

commissie Finance, Control & Riskmanagement belangrijke rol-

In 2010 liet het fonds een nieuwe ALM-studie uitvoeren. Bij zijn

len zullen hebben in de uiteindelijke risicomanagementstructuur

ALM-studie in 2010 is het fonds uitgegaan van het huidige,

van bpfBOUW. Het gehele bestuur volgt in de eerste helft van

nominale toezichtskader. Het beleid van het fonds met betrek-

2011 een aantal trainingsdagen ter bevordering van hun des-

king tot risicobeheersing en beleggingen dient dan ook binnen

kundigheid op het gebied van risicomanagement. In de loop

dat kader geplaatst te worden. De gevolgen van de ALM-studie

van 2011 resulteert de inrichting van een risicomanagementsy-

voor het beleggingsbeleid van het fonds staan vermeld in het

steem in een omvattend risicobeleidskader en gaat de uitvoe-

hoofdstuk Beleggingsbeleid. Hierna wordt uiteengezet hoe

ring conform dit kader van start.

de ALM-studie heeft bijgedragen aan de beheersing van de matchingrisico’s.

Asset Liability Management

Afdekken van het renterisico

Het fonds houdt periodiek een ALM-studie. ALM staat

Het langetermijnbeleid van het fonds is erop gericht het renterisico

voor Asset Liability Management. Een ALM-studie stemt

voor 75 procent af te dekken. Dat houdt in dat 75 procent van de

de beleggingen en de pensioenverplichtingen op elkaar af.

pensioenverplichtingen ongevoelig is voor wijzigingen in de rente.

Het bestuur kan aan de hand van een ALM-studie keuzes maken ten aanzien van zijn beleggingen.

Gedurende 2010 besloot het bestuur de afdekking van het renterisico uit te breiden van 47 procent naar 60 procent. Die uitbreiding vond in het derde kwartaal plaats naar aanleiding van

45

de uitkomsten van de ALM-studie. In de ALM-studie is in het

Afdekken van het valutarisico

bijzonder gekeken op welke wijze de kans op het verlagen van

Als gevolg van veranderende valutakoersen kunnen beleggin-

pensioenen verkleind kon worden zonder de kans op toeslag-

gen in vreemde valuta na verloop van tijd in waarde dalen. Dat

verlening te veel te verkleinen. Ultimo 2010 was het renterisico

heeft een negatief gevolg voor de financiële positie van het fonds.

voor 58 procent afgedekt.

BpfBOUW dekt daarom de valutarisico’s op beleggingen in

Over 2010 was het resultaat op de renteafdekking positief. Het

Amerikaanse dollars, Britse ponden en Japanse yen geheel af.

positieve resultaat bedroeg 1,4 miljard euro.

Dat gebeurt met valutatermijncontracten. De valutatermijncontracten krijgen een negatieve waarde bij een verzwakking van de

Afdekken van het inflatierisico

euro ten opzichte van vreemde valuta. En andersom stijgen zij in

Het inflatierisico houdt in dat de beleggingen van het fonds

waarde als de euro zich versterkt.

onderhevig kunnen zijn aan negatieve waardeontwikkelingen door inflatie. Het bestuur wil de inflatiegevoeligheid van de

In 2010 was het negatieve resultaat op de valutatermijncontracten

beleggingen in lijn brengen met die van de pensioenverplich-

307 miljoen euro.

tingen. Het is immers de ambitie van het fonds om de ontwikkeling van de looninflatie te volgen. In de beleggingsportefeuille

Liquiditeitsrisico

wordt dit nagestreefd door inflatiegerelateerde beleggingen toe

De beleggingsportefeuille van bpfBOUW bevat liquide beleggin-

te voegen aan de beleggingsportefeuille. Dit zijn index-linked

gen in de vorm van staatsobligaties en aandelen. De beleggings-

obligaties, aandelen, grondstoffen en vastgoed. Deze vermo-

portefeuille bestaat echter ook uit minder liquide beleggingen.

genscategorieën bewegen dan, als wordt gemeten over een lan-

Tijdens de financiële crisis werd duidelijk dat het liquiditeitsrisico

gere periode, in zekere mate mee met de inflatiebeweging.

hierbij een rol speelt. Het liquiditeitsrisico houdt in dat bezittingen of beleggingen van het fonds niet gemakkelijk en slechts tegen

In de ALM-studie is de invloed geanalyseerd die inflatie heeft op

hoge kosten geliquideerd kunnen worden. Het bestuur is zich

de beleggingsportefeuille. Ook de invloed van aanvullende maat-

hiervan bewust en heeft het risico opgenomen in zijn risicobeleid.

regelen om dat risico te beheersen is onderzocht. Naar aanleiding van de uitkomsten besloot het bestuur om de afdekking

Het liquiditeitsrisico speelt onder meer een rol bij de beheersing

van het inflatierisico op korte termijn niet uit te breiden. Pas bij

van het valutarisico. De waarde van de valutatermijncontrac-

een hogere dekkingsgraad overweegt het bestuur dat te doen.

ten wordt aan het einde van hun looptijd (meestal drie maanden)

Dan speelt inflatie namelijk een grotere rol.

afgerekend met de betreffende tegenpartijen (zogeheten invest-

Figuur 3 Samenstelling van de beleggingsportefeuille in de periode 1970 tot 2010

100%

80%

60%

40%

20%

0% 1970

1975 Vastrentende waarden

46

1980 Aandelen

1985 Vastgoed

1990

1995

Alternatieve beleggingen

2000

2005

2010

ment banks). Als de positie van de euro gedurende die periode

Tabel 12 Sectorverdeling van de aandelenportefeuille

is verzwakt, is het resultaat op het valutatermijncontract negatief. Dan moeten er voldoende liquiditeiten aanwezig zijn om het

Sector

Percentage 2010

Percentage 2009

negatieve resultaat op te vangen. Marktrisico

Consumptiegoederen

17,4

17,6

De waarde van de beleggingen fluctueert als gevolg van macro-

Financiële instellingen

21,7

19,5

economische ontwikkelingen en de marktomstandigheden.

Energie

12,3

10,8

Dit wordt het marktrisico genoemd. Beleggingen in aande-

Farmacie

7,0

9,4

len, vastrentende waarden, vastgoed en grondstoffen zijn altijd

Industrie en transport

9,4

13,5

onderhevig aan marktrisico. De waarde van deze beleggingen

ICT

8,9

7,6

wordt namelijk continu beïnvloed door koersschommelingen.

Telecom

4,5

9,9

BpfBOUW beheerst het marktrisico door zijn belegd vermogen

Basisindustrie

8,6

6,5

evenwichtig te spreiden.

Overig

10,2

5,2

Strategische allocatie

Totaal

100,0

100,0

De verdeling naar verschillende beleggingscategorieën wordt strategische asset allocatie genoemd. Bij de strategische asset allocatie streeft bpfBOUW naar een optimale afweging tussen

Tabel 13 Regioverdeling van de aandelenportefeuille

risico en rendement. De vaststelling van de strategische asset allocatie gebeurt aan de hand van de ALM-studie.

Regio

Percentage 2010

Percentage 2009

Beheersing door spreiding Dit resulteert in een beleggingsportefeuille met een brede sprei-

Europa

42,0

39,4

ding over diverse beleggingscategorieën. De samenstelling van

Verenigde Staten

37,7

38,0

de beleggingsportefeuille is sinds de jaren negentig fors ver-

Japan

2,8

4,4

anderd. Beleggingen in vastrentende waarden steeds meer

Pacific (excl. Japan)

5,5

5,3

plaatsgemaakt voor zakelijke waarden zoals aandelen en

Opkomende markten

12,0

12,9

100,0

100,0

private equity. In recente jaren zijn hier ook beleggingen in andere beleggingscategorieën bijgekomen. Dat zijn bijvoorbeeld beleg-

Totaal

gingen in grondstoffen en hedgefondsen. Figuur 3 op pagina 46 geeft de ontwikkeling van de samenstelling van de beleggings­ portefeuille over de afgelopen veertig jaar weer.

Bij de vastrentende waarden vindt de spreiding vooral plaats over instrumenttypen, regio’s en kredietwaardigheid. In de hiernavol-

Naast een goede verdeling over beleggingscategorieën wordt

gende paragraaf Kredietrisico wordt hier uitvoeriger bij stilgestaan.

ook gezorgd voor een evenwichtige verdeling binnen beleggingscategorieën. Bij de aandelen van het fonds komt dit tot

Kredietrisico

uitdrukking in de verdeling over sectoren en regio’s. De sector-

Het kredietrisico is het risico dat een debiteur van het fonds niet

verdeling van de aandelenportefeuille ultimo 2010 is vermeld

aan haar rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen. Het fonds

in tabel 12. Daarnaast worden de aandelen over verschillen-

spreidt zijn beleggingen in schuldpapier en verstrekte kredieten,

de regio’s verspreid. In tabel 13 is de regioverdeling van de aan­

de zogeheten vastrentende waarden, dan ook over verschillende

delenportefeuille ultimo 2010 te zien.

tegenpartijen om het kredietrisico zoveel mogelijk te beperken. Hoge kredietwaardigheid Binnen de portefeuille van vastrentende waarden wordt bijna uitsluitend belegd in de investment grade categorie. Dit is de categorie van vastrentende waarden met een hoge kredietwaardigheid. De betaling van rente en aflossing door de uitgever van de lening heeft dan een hoge zekerheid. In de categorie non-investment grade wordt beperkt geïnvesteerd. In tabel 14

47

Tabel 14 Verdeling vastrentendewaardenportefeuille

van zekerheden die als onderpand dienen voor verstrekte kredieten. Voor verstrekte kredieten ontvangt het fonds zekerheden

Regio

Percentage 2010

Percentage 2009

(zoals contanten of obligaties), waardoor de schade beperkt blijft als een tegenpartij zijn verplichting niet kan nakomen.

AAA

48,2

38,4

Verzekeringstechnisch risico

AA

18,0

24,4

Het verzekeringstechnisch risico is het risico dat (toekomsti-

9,7

12,9

ge) pensioenen niet gefinancierd kunnen worden uit premie- of

14,4

10,5

beleggingsinkomsten. Het risico schuilt in onjuiste of onvolledi-

A BBB Lager dan BBB

9,7

3,3

-

10,5

100,0

100,0

Geen rating Totaal

ge (technische) aannames en grondslagen bij de ontwikkeling en premiestelling van de pensioenaanspraken. Prudente grondslagen BpfBOUW stelt de voorziening pensioenverplichtingen, de pensioenpremies en de benodigde reserves vast op basis van prudente grondslagen. Bij de vaststelling van de grond-

is te zien hoe de portefeuille met vastrentende waarden ultimo 2010 is opgebouwd. De classificaties AAA tot en met BBB

slagen worden voorzienbare trends en voorschriften uit de

behoren tot de investment grade categorie.

Pensioenwet meegenomen. Elk jaar worden de gebruikte grondslagen getoetst aan de werkelijke ontwikkelingen.

De onzekerheden in de financiële markten werden in 2010

De toetsing wordt uitgevoerd door een certificerend actuaris.

sterk beïnvloed door toegenomen zorgen over de kredietwaardigheid van overheden. Vooral in een aantal Europese landen

Vaststelling nieuwe sterftegrondslag

(Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje: de zogenaamde

Zo liet het bestuur in 2010 een onderzoek verrichten naar de

PIIGS-landen) was de houdbaarheid van de overheidsfinanciën

gemiddelde levensverwachting van deelnemers bij het fonds

in de gevarenzone terecht gekomen. Hoewel de onrust over de

en hoe deze zich verhoudt tot de gemiddelde levensverwach-

Griekse crisis in het midden van het jaar weer wat afnam, bleven

ting van de gehele Nederlandse bevolking. Op basis van de

de markten de gevolgen voelen van de staatsschuldencrisis. De

conclusies uit het onderzoek besloot het bestuur de sterfte-

angst dat ook andere landen in problemen zouden komen, werd

grondslag van het fonds aan te passen. De aangepaste sterf-

bewaarheid in november toen Ierland een beroep op financië-

tegrondslag is vastgesteld op basis van de in 2010 door het

le steun moest doen. In tabel 15 (pagina 48) is de marktwaarde

Actuarieel Genootschap (AG) gepubliceerde prognoses over

van de beleggingen in staatsobligaties en index-linked obligaties

de gemiddelde levensverwachting in Nederland in de perio-

van over­heden van deze PIIGS-landen opgenomen.

de 2010 tot 2060. De prognoses van het AG worden wel licht gecorrigeerd op basis van de ervaringscijfers met betrekking

Beheer van zekerheden

tot de gemiddelde levensverwachting van de deelnemers bij

Om het kredietrisico te beheersen, wordt gebruikgemaakt van

bpfBOUW.

collateral management. Collateral management is het beheer Omgevingsrisico Tabel 15 Marktwaarde beleggingen staatsobligaties en index-linked obligaties in PIIGS-landen

Externe ontwikkelingen op het gebied van concurrentieverhoudingen, belanghebbenden, reputatie en ondernemingsklimaat hebben mogelijk negatieve gevolgen voor het fonds. Dit wordt

Classificatie

Marktwaarde (in miljoenen euro’s)

het omgevingsrisico genoemd. Het fonds heeft uiteraard een grote verantwoordelijkheid tegenover de deelnemers aan de

Portugal Italië

0,7

pensioenregeling en de pensioengerechtigden. Zij moeten kun-

1.107,6

nen vertrouwen op een inkomen tijdens ouderdom, bij arbeids-

Ierland

16,9

ongeschiktheid en voor hun partners bij overlijden. Dit is de

Griekenland

39,6

basis van de pensioenregeling. Dit verplicht bpfBOUW tot een

Spanje

160,5

transparant en constant toezicht om de belangen van de deel-

Totaal

1.325,3

nemers te borgen. Het vraagt bovendien een hoog niveau van

48

deskundigheid van het bestuur.

Volgen van actuele ontwikkelingen

lijke commissies en de wijzigingen (toenames) in de deskundig-

Het fonds volgt nadrukkelijk de maatschappelijke ontwikkelingen

heid van de individuele bestuursleden. De aanpassingen zijn

in Nederland en omliggende landen. Zo nodig stelt het bestuur

erop gericht de individuele deskundigheid van bestuursleden te

zijn beleid dan bij. In 2010 stonden tijdens elke bestuursverga-

versterken en te spreiden. Voorts besloot het bestuur een struc-

dering actuele ontwikkelingen op het gebied van pensioenen,

tureel opleidingsplan te ontwikkelen dat voorziet in twee studie-

vermogensbeheer en vastgoed op de agenda. In de tweede

dagen per jaar. Het opleidingsplan is voor de eerste twee jaar

helft van 2010 besloot bpfBOUW bovendien tot het verder pro-

gericht op de conclusies uit het rapport Frijns.

fessionaliseren van het risicomanagement. Het fonds stelde hiervoor twee risicomanagers aan.

Deze initiatieven zorgen ervoor dat het bestuur beter in staat is duurzaam te kunnen voldoen aan de deskundigheidseisen. Voor de komende jaren heeft het bestuur zich ten doel gesteld om

Deskundigheidsniveaus

zijn deskundigheid door een externe partij te laten toetsen. Het

Voor bestuursleden van pensioenfondsen gelden twee

bestuur onderzoekt op welke wijze dit kan plaatsvinden.

vereiste deskundigheidsniveaus. Deskundigheidsniveau 1 is de kennis die een individueel bestuurslid moet heb-

Operationeel risico

ben. Met deskundigheidsgebied 2 wordt de kennis van het

Het operationeel risico is het risico dat samenhangt met ondoel-

bestuur als collectief aangeduid. Een toetredend bestuurslid

matige of ondoeltreffende procesinrichting, procesuitvoering of

begint op deskundigheidsniveau 0. Na zijn eerste jaar in het

productontwikkeling. BpfBOUW zorgt daarom dat zijn proces-

bestuur moet hij deskundigheidsniveau 1 bereiken.

sen aantoonbaar in control zijn. Nieuwe regelingen en wijzigingen op bestaande regelingen voldoen bovendien aan de wet- en regelgeving en worden getoetst op uitvoerbaarheid.

Deskundigheid op peil houden De bestuursleden van het fonds moeten bovendien zorgen dat

Aantoonbaar in control

hun eigen deskundigheid aan de vereisten voldoet. Zo moeten

Voor de beheersing van de procesinrichting en de procesvoering

alle individuele bestuurders vanaf één jaar na hun benoeming

heeft het fonds met zijn opdrachtnemers voor het vermogens-

deskundigheidsniveau 1 hebben behaald. Daarnaast gelden er

beheer en de pensioenadministratie afgesproken dat deze via

andere deskundigheidseisen voor het bestuur. Het bestuur heeft

een SAS 70-verklaring aantoonbaar in control zijn.

een deskundigheidsplan opgesteld om de vereiste deskundig-

Over een gedeelte van 2010 heeft de pensioenuitvoeringsorga-

heid binnen het bestuur te waarborgen. De werking van het

nisatie van het fonds, Cordares, een SAS 70 type II-verklaring

deskundigheidsplan wordt elk jaar geëvalueerd.

verkregen voor de uitvoering van de pensioenadministratie.

In 2010 leverde de evaluatie een aantal bevinden op: • op alle van de zeven deskundigheidsgebieden beschikt een meerderheid van de bestuurders over deskundigheidsniveau 2; • in alle gevallen is het deskundigheidsniveau van de individuele bestuurders toereikend; • op één na alle bestuurders beschikken op alle getoetste deskundigheidsgebieden minimaal over deskundigheidsniveau 1; • er wordt ruimschoots voldaan aan de eis dat minimaal twee bestuurders meerjarige ervaring op het gebied van management moeten hebben;

SAS 70 SAS 70 is een certificering van de interne beheersing van de processen in dienstverlenende organisaties. Het bestaat uit twee onderdelen: • SAS 70 type I beschrijft de beheersmaatregelen op een bepaald moment; • SAS 70 type II verklaart dat de beheersmaatregelen over een periode van zes maanden ook daadwerkelijk werken. Een externe accountant certificeert de SAS 70-verklaringen.

• voor alle deskundigheidsgebieden geldt dat minimaal twee bestuurders per gebied beschikken over deskundigheidsniveau 2.

Voor de kernprocessen van de vermogensbeheerorganisatie van APG zijn over (een gedeelte van) 2010 SAS 70 Type II-verklarin-

In 2010 heeft het voltallige bestuur opleidingen gevolgd in het

gen verkregen.

kader van deskundigheidsbevordering. Daarnaast is het deskundigheidsplan zelf aangepast in 2010. De aanpassingen hielden verband met de versterking van het governancemodel van het fonds. Daarbij ging het om de samenstelling van de bestuur-

49

Uitbestedingsrisico

Integriteitsrisico

Het uitbestedingsrisico is het risico dat de continuïteit, integri-

Het integriteitsrisico is het risico dat de integriteit van het fonds

teit en kwaliteit van het fonds in gevaar komt door aan derden

negatief wordt beïnvloed door niet-integere, onethische gedragin-

uitbestede activiteiten. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om ope-

gen van de organisatie of zijn medewerkers. De norm die hierbij

rationele processen, automatiseringsdiensten of ondersteunen-

gehanteerd wordt, berust op bepalingen in de wet- en regelge-

de diensten. Het fonds besteedt op basis van een risicoanalyse

ving én de door het fonds zelf opgestelde normen. BpfBOUW

zijn werkzaamheden uit aan professionele partijen. Deze partijen

heeft een goede reputatie binnen het maatschappelijke verkeer

moeten hun continuïteit, integriteit en kwaliteit kunnen aantonen.

waarin het fonds verkeert. Die reputatie wil het fonds handhaven.

Langjarige overeenkomsten

Toetsing van integriteit

Met betrekking tot de continuïteit van de opdrachtnemers heeft

Nieuwe bestuurders worden door bpfBOUW getoetst op

het bestuur een langjarige overeenkomst gesloten met de uit-

betrouwbaarheid en integriteit. DNB toetst nieuwe bestuurders

voerders van de pensioenadministratie en het vermogensbe-

op betrouwbaarheid en deskundigheid. Alle bestuurders van het

heer. Het besluit hierover heeft plaatsgevonden na een analyse

fonds ondertekenen bovendien een gedragscode en verklaren

van de continuïteit van de uitvoerders en een beoordeling van

daarmee zich aan die gedragcode te houden.

de kwaliteit van hun bedrijfsvoering. Ook de prijsstelling in relatie tot de bijbehorende dienstverlening is beoordeeld.

Een externe compliance officer ziet toe op de naleving van de gedragscode. Jaarlijks rapporteert de compliance officer hier-

Rapporteren over afgesproken diensten

over aan het bestuur. In 2010 heeft hij geen onregelmatigheden

De opdrachtnemers van het fonds rapporteren elk jaar over de

waargenomen. Het bestuur heeft zijn opdrachtnemers opge­

door hen behaalde bedrijfsresultaten. Zij rapporteren boven-

dragen om frequenter te rapporteren over de compliance, om

dien elk jaar over de werking van hun integriteitsbeleid. Over de

zo tijdig op de hoogte te zijn van eventuele onregelmatig­heden.

afgesproken kwaliteit van de werkzaamheden rapporteren de

De opdrachtnemers hebben hun rapportages in 2010 ieder

opdrachtnemers elk kwartaal. Bij de aan hen uitbestede pro-

kwartaal geleverd. De compliancerapportages van de opdracht-

cessen geven de opdrachtnemers bovendien een verklaring af

nemers van het fonds gaven geen aanleiding tot het treffen van

waarin zij aangeven in control te zijn.

beleidsaanpassingen.

IT-risico

Het bestuur heeft voorts concrete uitgangspunten geformuleerd

Het IT-risico is het risico dat bedrijfsprocessen en informatie-

voor de beheersing van risico’s op het gebied van witwassen en

voorziening onvoldoende ondersteund of beveiligd worden op

terrorismefinanciering. De gedragscode van het fonds is te raad-

het gebied van automatisering. BpfBOUW wil uiteraard beschik-

plegen via de website van het fonds.

ken over geschikte IT-ondersteuning. IT-ondersteuning borgt de continuïteit van de bedrijfsprocessen en de beveiliging van de

Integriteitsbeleid ten aanzien van vastgoedtransacties

(pensioen)gegevens.

Integriteit en transparantie vormen een belangrijke basis voor ver-

Informatiebeveiliging

in 2010 daarom wederom aandacht besteed aan het integriteit-

Het IT-bedrijf van de opdrachtnemers beschikt over adequa-

vraagstuk bij vastgoedtransacties.

trouwen in de bouwnijverheid. Het bestuur van bpfBOUW heeft

te beheersmaatregelen. Dit blijkt onder meer uit de toekenning van het certificaat van de Code voor informatiebeveiliging.

De beheerder van de vastgoedbeleggingen van het fonds,

Het IT-bedrijf heeft voorts een change management proces.

Bouwinvest, heeft zowel bij de Nederlandse directe portefeuille

Dit houdt in dat elke wijziging in de IT-infrastructuur op gecon-

in de vastgoedfondsen als bij de internationale vastgoedinveste-

troleerde wijze wordt afgehandeld. Dit is in het verslagjaar

ringen van bpfBOUW een integriteit- en compliancemonitoring-

getoetst door externe deskundigen. De uitkomsten waren posi-

programma opgezet en uitgevoerd. In 2010 werd met name

tief. Bovendien beschikt het IT-bedrijf over een calamiteitenplan.

het Customer Due Dilligence-beleid geactualiseerd en aange-

Dat wordt ook periodiek getest. Verder worden de pensioen­

scherpt. Het bestuur van bpfBOUW wordt regelmatig over de

gegevens van het fonds beschermd door middel van zogeheten

werking van de programma’s geïnformeerd.

system recovery en server backup systemen. Er is bovendien een mogelijkheid om alle systemen uit te laten wijken naar een secundaire locatie.

50

Juridisch risico Het juridische risico heeft betrekking op de veranderingen in en de naleving van wet- en regelgeving en de mogelijkheid dat het fonds bedreigd wordt in zijn rechtspositie. Hierbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheid dat contractuele bepalingen niet afdwingbaar of incorrect gedocumenteerd zijn. Vakkundige advisering op juridisch gebied Het bestuur van bpfBOUW laat zich periodiek informeren over voorgenomen wijzigingen in wet- en regelgeving en de consequenties daarvan voor het fonds. De opdrachtnemer aan wie de advisering over de wet- en regelgeving is uitbesteed, moet een professionele partij zijn met aantoonbare deskundigheid en ervaring. Bovendien worden opdrachtnemers verplicht externe deskundigen in te schakelen als er sprake is van zeer complexe wijzigingen op juridisch gebied. In 2010 heeft de advisering op juridisch gebied op het vereiste niveau plaatsgevonden. Contracten die het fonds aangaat, moeten voldoen aan juridische normen voor afdwingbaarheid. Het fonds laat daarom al zijn aangegane contractuele verplichtingen toetsen door externe deskundigen. De juridische aansprakelijkheid van het bestuur en van het fonds zijn bovendien afgedekt. De financiële gevolgen van de juridische aansprakelijkheid zijn afgedekt door middel van een verzekering.

51

marktbewegingen

rendement deskundigen verwachtingen

plannen

52

Beleggingsbeleid BpfBOUW heeft de ambitie om zijn deelnemers solide, wel-

Overgang naar vermogensbeheerder APG

vaartsvaste pensioenen te bieden. Het beleggingsbeleid is een

Per 1 januari 2010 wordt de beleggingsportefeuille van

middel om die ambitie te kunnen realiseren. BpfBOUW voert een

bpfBOUW beheerd door vermogensbeheerder APG.

solide beleggingsbeleid, waarin de belangen van de deel­nemers centraal staan. Op korte én lange termijn. Het is belangrijk dat

Overigens waren eind 2010 nog niet alle beleggingen van het

de beleggingen van het fonds een goed rendement opleve-

fonds overgebracht naar de beleggingsfondsen van de nieuwe

ren. Maar het is ook belangrijk dat er niet teveel risico genomen

vermogensbeheerder. De illiquide beleggingen zijn bijvoorbeeld

wordt. Het bestuur van bpfBOUW geeft daarom de grenzen van

opgenomen in de zogenaamde heritage-portefeuille. De beleggin-

het beleggingsbeleid aan.

gen in de aandelen in opkomende markten zullen in de loop van 2011 overgebracht worden naar de beleggingsfondsen van APG.

Strategisch beleggingsbeleid Het strategische beleggingsbeleid van bpfBOUW wordt elke

Voor de uitvoering van over the counter-derivaten heeft APG

twee of drie jaar opnieuw vastgelegd. De uitgangspunten van

een aparte entiteit opgericht: APG Treasury Center bv. Derivaten

het beleid zijn gebaseerd op de uitgangspunten van een ALM-

zijn beleggingsinstrumenten die hun waarde ontlenen aan de

studie. ALM staat voor Asset Liability Management. Een ALM-

waarde van een onderliggend goed. Bij verhandeling van deri-

studie stemt de beleggingen en de pensioenverplichtingen op

vaten ‘over the counter’ wordt buiten de beurs om direct zaken

elkaar af.

gedaan door beide betrokken partijen. Bij dergelijke transacties treedt het Treasury Center op als tegenpartij van bpfBOUW

In 2010 heeft bpfBOUW een nieuwe ALM-studie uit laten voe-

en zet deze transacties namens bpfBOUW uit in de markt. Het

ren door een onafhankelijke deskundige partij. Deze ALM-studie

fonds kan zijn transacties daardoor efficiënter uitzetten in de

is de basis voor het beleggingsplan voor 2011. Het beleggings-

markt: de transactiekosten zijn lager en er kan met meer tegen-

plan bevat de strategische norm (inclusief de te hanteren bench-

partijen zaken gedaan worden.

marks) voor het komende jaar. Het beleggingsplan is onder meer gebaseerd op de verwachtingen ten aanzien van economi-

De overgang van het vermogensbeheer naar APG houdt geen

sche en financiële ontwikkelingen. Ook wordt rekening gehou-

wijziging in van het beleggingsbeleid van bpfBOUW. Het bete-

den met de eis die toezichthouders stellen aan een fonds in

kent wel een wijziging in de uitvoering ervan.

herstel: binnen het fonds mag het risicoprofiel niet toenemen. Beleid op het gebied van vastgoedbeleggingen Marktbewegingen of tactische overwegingen kunnen leiden tot

In 2009 besloot bpfBOUW samen met de beheerder van de

een afwijking van de (strategische) norm. Het fonds blijft ech-

vastgoedportefeuille, Bouwinvest, om over te gaan op een nieu-

ter tussen de vastgestelde bandbreedtes voor de verschillende

we structuur voor de Nederlandse directvastgoedportefeuille.

beleggingscategorieën.

De overgang naar de nieuwe portefeuillestructuur levert het fonds een betere risicospreiding en meer flexibiliteit op. Vanaf 1 januari 2010 is de vastgoedportefeuille van het fonds ondergebracht in zes vastgoedfondsen en een ontwikkelings-bv voor wonen. Dat betekent dat het fonds geen beleggingen meer heeft in Nederlands direct vastgoed. In plaats daarvan belegt bpfBOUW in vastgoedparticipaties.

Tabel 16 Strategische beleggingsmix van het fonds Beleggingscategorie Vastgoed

Langetermijnnorm in % 25

Norm in 2011in %

Norm in 2010 in %

22

23

Aandelen

26

29

29

Vastrentende waarden

37

41

41

Overige beleggingen

12

8

7

100

100

100

Totaal

53

Vastgoedfondsen

goed ondernemingsbestuur. Het fonds heeft hierbij drie doelstel-

BpfBOUW is aanvankelijk voor 100 procent eigenaar van de

lingen geformuleerd:

aandelen van de zes vastgoedfondsen. In de drie daaropvolgen-

• verbeteren van het financiële rendement, rekening houdend

de jaren krijgen echter ook andere institutionele beleggers de

met de risico’s;

kans om aandelen te kopen. Eerst wordt 10 procent openge-

• blijk geven van maatschappelijke verantwoordelijkheid;

steld voor andere pensioenfondsen. Na de periode van drie jaar

• bijdragen aan de waarborging van de integriteit van de financi-

worden andere beleggers in de mogelijkheid gesteld om hun

ële markten.

belang uit te breiden. Om zijn doelstellingen te realiseren, werkt bpfBOUW nauw De drie grote Nederlandse vastgoedfondsen (het Woningfonds,

samen met de uitvoerders van zijn beleggingsbeleid, APG

Winkelfonds en Kantorenfonds) zijn in juni 2010 officieel open-

en Bouwinvest. Samen wordt voortdurend gezocht naar de

gesteld voor institutionele beleggers. Dit gebeurde tijdens de

relaties tussen duurzaamheidsaspecten, rendement en de

Provada in Amsterdam. Er bleek duidelijk interesse te zijn vanuit

langetermijnrisico’s.

andere institutionele beleggers voor deze fondsen met een laag risicoprofiel. Hiermee wordt invulling gegeven aan de diversifica-

Financieel én maatschappelijk rendement

tiestrategie van spreiding van vastgoed.

Voor bpfBOUW staat het financiële belang van zijn deelnemers voorop. BpfBOUW vindt echter ook dat financieel en maatschap-

Verder is invulling gegeven aan de internationale vastgoedporte-

pelijk rendement uitstekend samen kunnen gaan. Het fonds kijkt

feuille. Een aandachtspunt bij deze beleggingen in internationaal

daarom niet alleen naar financiële informatie bij het kiezen van

indirect vastgoed is de mate waarin vreemd vermogen gebruikt

zijn beleggingen. Het fonds kijkt ook naar de wijze waarop een

wordt. In 2010 is het risicoprofiel van deze beleggingen verbe-

onderneming omgaat met het milieu en haar sociale leefomgeving

terd. Dit is conform het vastgestelde beleid.

en naar de wijze waarop zij bestuurd wordt. BpfBOUW is ervan overtuigd dat ondernemingen die maatschappelijk verantwoord

Duurzaamheid in vastgoed

ondernemen serieus nemen, op de lange termijn beter presteren.

Op het gebied van vastgoedbeleggingen wordt niet alleen gekeken naar rendement en risico. Ook duurzaamheid en sociale

Geïntegreerde aanpak verantwoord beleggen

aspecten hebben een prominente plaats ingenomen bij de

De overgang naar APG maakt het voor bpfBOUW mogelijk zijn

beleggingen in vastgoed. Zo wordt zo veel mogelijk gekozen

beleid op het gebied van verantwoord beleggen integraal toe te

voor duurzame bouwmaterialen. Bovendien is Bouwinvest

passen. Dat betekent dat bij alle beleggingen van het fonds reke-

mede-initiatiefnemer van BREEAM en BREEAM-in-use.

ning wordt gehouden met de factoren milieu, maatschappij en

BREEAM is het belangrijkste en meest gebruikte duurzaamheid-

goed ondernemingsbestuur. Dat doet bpfBOUW op verschillen-

keurmerk voor gebouwen.

de manieren.

Naast het gebruik van duurzame bouwmaterialen richt

Goed ondernemingsbestuur

Bouwinvest zich ook op energiezuinige concepten. Zo wordt

BpfBOUW vindt het belangrijk dat de ondernemingen waarin het

bij vastgoedprojecten zoveel mogelijk gebruikgemaakt van

fonds investeert goed bestuurd worden. Het beleid van bpfBOUW

koude- en warmteopslag. Dit is een methode om energie in

schrijft dan ook voor dat directies worden aangesproken op de

de vorm van warmte of kou op te slaan in de bodem. Dat leidt

manier waarop zij hun ondernemingen besturen. Als zij tekort

tot forse energiebesparing ten opzichte van conventionele

schieten in de ogen van het fonds, zal bpfBOUW zijn invloed als

verwarmingsinstallaties.

aandeelhouder uitoefenen om verbeteringen aan te brengen. Dit kan door middel van een directe dialoog, maar ook door te stem-

Maatschappelijk verantwoord beleggen

men tijdens aandeelhoudersvergaderingen. Om zijn boodschap

BpfBOUW draagt een maatschappelijke verantwoordelijk-

kracht bij te zetten, zoekt het fonds hierin vaak de samenwerking

heid. Het bestuur van het fonds is zich hiervan bewust en han-

met andere (institutionele) beleggers.

delt hiernaar. Het bestuur heeft daarom beleid vastgesteld op het gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen. De uit-

Stembeleid

gangspunten van het beleid zijn gebaseerd op de Principles

BpfBOUW beschouwt stemmen op aandeelhoudersvergaderin-

for Responsible Investment, de beleggingsprincipes van de

gen een belangrijk onderdeel van zijn taak als verantwoord ver-

Verenigde Naties. In zijn beleid beschrijft bpfBOUW hoe het

mogensbeheerder. Het stemrecht is een uitstekend middel om

fonds omgaat met zaken als het milieu, de maatschappij en

op financieel en ethisch gebied verantwoordelijkheid te nemen.

54

BpfBOUW oefent zijn stemrecht uit op de jaarlijkse en bijzonde-

de koersontwikkelingen op traditionele obligatie- en aandelen-

re aandeelhoudersvergaderingen van de ondernemingen waarin

markten. Voorbeelden van alternatieve beleggingen zijn hed-

het fonds belegt. BpfBOUW oefent zo invloed uit op het onder-

gefondsen, private equity en beleggingen in grondstoffen en

nemingsbeleid van die ondernemingen. Hierbij kan gedacht wor-

infrastructuur.

den aan benoemingen van bestuurders, het beloningsbeleid en de uitgifte van nieuwe aandelen. Als bpfBOUW het met bepaalde voorstellen van een onderneming oneens is, wordt zo veel mogelijk het gesprek aangegaan om de standpunten van het fonds toe te lichten. Op de website van het fonds kan teruggezocht worden hoe bpfBOUW heeft gestemd. Per bedrijf wordt transparant gemaakt over welke onderwerpen bpfBOUW heeft gestemd en of het fonds voor of tegen heeft gestemd. Uitsluitingen BpfBOUW sluit bepaalde beleggingen per definitie uit. Het fonds sluit beleggingen uit in ondernemingen die: • direct betrokken zijn bij de fabricage van producten die bij Nederlandse en internationale wetgeving verboden zijn; • handelen in strijd met de uitgangspunten van het VN Global Compact en geen blijk geven hun praktijken te willen veranderen naar aanleiding van de dialoog met bpfBOUW. Op basis van deze principes belegt bpfBOUW niet in ondernemingen die direct betrokken zijn bij de fabricage van antipersoonslandmijnen, clusterbommen en chemische, biologische en nucleaire wapens die strijdig zijn met het non-proliferatieverdrag. Ook sluit bpfBOUW beleggingen uit in ondernemingen die betrokken zijn bij de fabricage van producten of levering van diensten die in Nederland in brede kring als verwerpelijk worden beschouwd. Themabeleggingen BpfBOUW investeert in geschikte themabeleggingen die financieel en maatschappelijk rendement opleveren. Dit zijn bijvoorbeeld beleggingen in alternatieve energie, schone technologieën, duurzame infrastructuur en duurzame houtproductie. Het fonds belegt ook in microkredieten. Microkredieten zijn leningen tegen gunstige voorwaarden aan kleine ondernemers in ontwikkelingslanden. Zij worden door de leningen in staat gesteld een kleine investering te doen en daardoor hun financiële positie te verbeteren. Microkredieten zorgen voor een rendement dat vergelijkbaar is met onderhandse leningen. Maar bovenal zorgen microkredieten voor een positieve maatschappelijke ontwikkeling. Vooruitzichten ten aanzien van het beleggingsbeleid In 2011 wil het fonds verder invulling geven aan zijn alternatieve beleggingen. Alternatieve beleggingen zijn beleggingsproducten waarbij het rendement in mindere mate samenhangt met

55

schuldencrisis

beleggen druk

herstel

positief

56

Beleggingsresultaten Het verslagjaar was een positief beleggingsjaar voor bpfBOUW.

Herstel in de tweede helft van het jaar

Vooral de beleggingen in aandelen presteerden goed. Over het

De financiële markten herstelden zich echter weer gedurende de

gehele jaar behaalde bpfBOUW dan ook een rendement van

tweede helft van het verslagjaar. De lange rente liep in deze peri-

10,0 procent (inclusief het resultaat op derivaten). En dat ter-

ode ook weer geleidelijk op. De beleggingen in aandelen en vast-

wijl de financiële markten lange tijd in de ban waren van de

goed presteerden sterk. Ook het resultaat op beleggingen in

staatsschuldencrisis.

vastrentende waarden en grondstoffen was positief.

Macro-economische omstandigheden

Beleggingsresultaten van het fonds

Tijdens de eerste vier maanden van het verslagjaar liet de econo-

BpfBOUW boekte over heel 2010 een positief beleggingsresul­taat.

mie een sterk herstel zien ten opzichte van het voorgaande jaar.

De gehele beleggingportefeuille liet over 2010 een rendement van

In de maanden daarop vlakte het herstel echter af. Dat was onder

10,0 procent zien (inclusief het resultaat op derivat­en). In tabel 17 is

meer het gevolg van een hoog blijvende werkloosheid en een

de beleggingsportefeuille schematisch weergegeven.

geringe groei van kredietverlening. In de Verenigde Staten speelde de aanhoudend zwakke huizenmarkt de economische groei

Z-score en performancetoets van het fonds

parten.

De Z-score van het fonds wordt ieder jaar vastgesteld. Het geeft de afwijking van het feitelijke beleggingsrendement

Zorgen over overheidsfinanciën in eurozone

van het fonds ten opzichte van een benchmarkrendement. Het

De onzekerheid binnen de financiële markten werd in 2010 sterk

benchmark wordt gebruikt om de resultaten van het fonds te

beïnvloed door de zorgen over de overheidsfinanciën in een aan-

vergelijken met een bepaalde objectieve meetstaf. De voorlopige

tal Europese landen. Zo bleek in mei 2010 dat Griekenland dus-

Z-score van bpfBOUW in 2010 is ./. 0,46. In 2009 was de voor-

danig in het rood stond, dat zij hun financiën zonder aanzienlijke

lopige Z-score 1,00.

steun van het IMF en de andere eurolanden niet op korte termijn op orde zou krijgen. Later in het jaar moest ook Ierland een

Ook wordt elk jaar de cumulatieve performancetoets van het

beroep op financiële steun doen.

fonds vastgesteld. De cumulatieve performancetoets wordt over vijf kalenderjaren gemeten. Het fonds heeft onvoldoende gepres-

Markten onder druk

teerd als een performancetoets gemeten over vijf kalenderja-

De schuldencrisis zette de financiële markten behoorlijk onder

ren lager is dan 0. Als dat het geval is, zijn werkgevers niet meer

druk. De rendementsverschillen op Europese overheidsobli-

gebonden aan de verplichtstelling van het fonds. Zij mogen dan,

gaties liepen snel op, de euro kwam onder druk en ook op de

onder voorwaarden, ervoor kiezen hun pensioenregeling bij een

internationale aandelenmarkten werden in het tweede kwar-

andere pensioenuitvoerder onder te brengen. De voorlopige

taal forse koersverliezen geleden. Dat laatste kwam onder meer

cumulatieve performancetoets van bpfBOUW over de periode

doordat beleggers hun toevlucht zochten in veiligere over-

1 januari 2006 tot en met 31 december 2010 is 2,05.

heidsobligaties. De lange rente daalde hierdoor. En dat leidde weer tot grote zorgen over de financiële posities bij de

Resultaten per beleggingscategorie

pensioenfondsen.

Hierna worden de resultaten per beleggingscategorie uiteengezet. De rendementen van bpfBOUW worden vergeleken met de rendementen van de benchmarks per beleggingscategorie.

Tabel 17 Portefeuilleoverzicht naar beleggingscategorie

2010 Beleggingscategorie

Bedrag (in Als percentage miljoenen euro’s) van de portefeuille

2009

Nettomutatie (in miljoenen euro’s)

Norm voor 2011 (in procenten)

Vastgoed

5.211

17,7

110

22

Aandelen

10.070

34,3

1.743

Vastrentende waarden

12.945

44,1

762

1.137

3,9

29.363

100,0

Overige beleggingen Totaal

Bedrag (in Als percentage miljoenen euro’s) van de portefeuille 5.101

19,3

29

8.327

31,5

41

12.183

46,1

321

8

816

3,1

2.936

100

26.427

100,0

57

Vastgoed

2010 goede resultaten behaald. De bedrijfsobligaties behaalden

Het wereldwijd ingezette economische herstel is in 2010 ook

in 2010 een rendement van 11,9 procent tegenover een rende-

zichtbaar geworden in de vastgoedsector, zowel in Nederland

ment van de benchmark van 10,0 procent. Staatsobligaties rea-

als in het buitenland. Het rendement in 2010 over de totale vast-

liseerden in dezelfde periode een rendement van 1,5 procent.

goedportefeuille bedroeg 3,3 procent. Dat is, gelet op het lage

Dat was 0,3 procentpunt hoger dan het benchmark. De inflatie-

risicoprofiel van deze beleggingen, een bevredigend resultaat.

gerelateerde obligaties van het fonds lieten in 2010 een negatief rendement zien van 1,0 procent. Het rendement van het bench-

In 2010 werden de zes Nederlandse sectorvastgoedfondsen en

mark voor deze beleggingscategorie bedroeg 1,0 procent positief.

één projectontwikkelvennootschap van het fonds operationeel. Begin januari zijn de vastgoedobjecten in exploitatie alsmede het

BpfBOUW had eind 2010 een belang van bijna 52 miljoen euro

grootste deel van de ontwikkelposities van het fonds ingebracht

in microkredieten. Er werd door het fonds in deze beleggings-

in Nederlandse vastgoedfondsen en de ontwikkelvennoot-

categorie een rendement behaald van 5,4 procent. Dat was iets

schap. Hiermee werd de liquiditeit van de vastgoedbeleggingen

lager dan het benchmarkresultaat van 5,5 procent.

van bpfBOUW vergroot. Dit stelt het fonds beter in staat om zijn gewenste vastgoedallocatie te bereiken.

Hedgefondsen BpfBOUW belegt in hedgefondsen. Hierbij wordt onderscheid

De Nederlandse vastgoedfondsen lieten in 2010 een lichte

gemaakt tussen twee categorieën. Dat zijn allereerst beleggin-

afwaardering zien van 1,1 procent. Door het sterke directe

gen in traditionele hedgefondsen. Dat zijn beleggingsfondsen

rendement van 4,9 procent kwam het totale rendement op 3,8

met ruime mogelijkheden om rendement te genereren. Het ren-

procent. Het rendement van de buitenlandse vastgoedportefeuille

dement op de beleggingen in deze hedgefondsen was in 2010

kwam in 2010 uit op 9,7 procent. De projectontwikkelingsactivi-

6,5 procent.

teiten lieten een negatief resultaat van 1,0 procent zien. Daarnaast heeft bpfBOUW hedgefondsbeleggingen die worden Aandelen

beheerd volgens een zogeheten Global Tactical Asset Allocation

Het rendement van het fonds op aandelen uit ontwikkelde lan-

(GTAA)-strategie. De GTAA-strategie is een manier van beleg-

den was in 2010 18,0 procent. Het fonds presteerde daarmee

gen die zowel binnen als tussen beleggingscategorieën beleg-

beter dan het benchmarkrendement van 17,1 procent. De aan-

gingsmogelijkheden benut. Zo wordt binnen deze strategie niet

delen uit opkomende landen lieten in 2010 een rendement zien

alleen belegd in aandelen en vastrentende waarden maar wordt

van 24,4 procent. Het fonds presteerde daarmee minder dan

ook belegd in landen en sectoren. Daarbij wordt gestreefd naar

het benchmark van 27,1 procent.

het generen van een rendement onafhankelijk van de marktomstandigheden. Over 2010 realiseerde het fonds met de GTAA-

Het totale fondsrendement op beleggingen in aandelen kwam

strategie een rendement van 16,7 procent.

uit op 18,9 procent. Commodities Private equity

De beleggingen in commodities (of grondstoffen) behaalden in

Beleggingen in private equity lieten een positief rendement zien

2010 een rendement van 15,9 procent. Dat is 0,6 procentpunt

van 21,7 procent. De waarderingen van private equity volgen

lager dan het resultaat van het benchmark. BpfBOUW belegt in

normaliter de waardering van aandelen met ongeveer zes maan-

commodities omdat deze beleggingen een gedeeltelijke afdek-

den vertraging. De positieve rendementen op aandelen liggen

king bieden tegen inflatierisico.

daarom aan de basis van de positieve rendementen op private equity. Toch werd het positieve effect ook enigszins getemperd.

Infrastructuur

Veel bedrijven in deze sector zijn namelijk niet liquide en dragen

De beleggingen in infrastructuur noteerden een rendement van

een hoge schuldenlast met zich mee.

0,9 procent. Met zijn beleggingen in infrastructuur investeert bpfBOUW in ondernemingen die relatief weinig worden beïn-

Vastrentende waarden

vloed door de economische conjunctuur en een stabiele omzet

Het rendement van bpfBOUW op de vastrentendewaardenpor-

hebben.

tefeuille was in 2010 7,2 procent. Het fonds presteerde daarmee beter dan de referentie-index van 6,3 procent. De portefeuille bestaat vooral uit staatsobligaties, inflatiegerelateerde obligaties en bedrijfsobligaties. Vooral op de bedrijfsobligaties werden in

58

Wijziging van statuten, reglementen en de verplichtstelling Statuten

In de vroegpensioenreglementen zijn de voorwaarden vast-

In het verslagjaar zijn de statuten van het fonds niet gewijzigd.

gelegd waaronder het opgebouwde vroegpensioen na de standaardvroegpensioenleeftijd van 60 of 62 jaar mag worden

Reglementen

uitgesteld. Ook is verduidelijkt in welke situaties het opgebouw-

In 2010 zijn diverse reglementen van het fonds gewijzigd. Het

de vroegpensioen verplicht moet ingaan.

bestuur besloot onder meer tot wijziging van het pensioenreglement, de vroegpensioenreglementen en de aanvullings-

Reglementen aanvullingsregeling 55+ voor sectoren

reglementen 55+ van de sectoren Bouw en UTA. Ook in het

Bouw en UTA

uitvoeringsreglement is een wijziging aangebracht. Tot slot zijn er

In het kader van de naleving van fiscale wetgeving zijn de vol-

enkele nieuwe reglementen vastgesteld.

gende aanvullingsreglementen voor werknemers geboren voor 1 januari 1950 gewijzigd:

Hierna wordt afzonderlijk ingegaan op de gewijzigde en nieu-

• het Reglement vroegpensioen voor bouwplaatsmedewerkers;

we reglementen. Zij zijn alle in het verslagjaar goedgekeurd

• het Reglement vrijwillig vervroegde uittreding voor UTA-

door het bestuur van bpfBOUW na een positief advies van de

werknemers in de Bouwnijverheid.

deelnemersraad. In deze reglementen zijn de voorwaarden vastgelegd waaronder Vroegpensioenreglementen sectoren Afbouw, UTA,

het opgebouwde vroegpensioen tot na de standaardvroegpensi-

Timmerindustrie en Natuursteen

oenleeftijd van 60 of 62 jaar mag worden uitgesteld. Ook is vast-

In het verslagjaar zijn de volgende vroegpensioenreglementen

gelegd tot wanneer vrijwillige voortzetting is toegestaan.

gewijzigd: • het Reglement vroegpensioen UTA-personeel;

Pensioenreglement Bouwnijverheid

• het Reglement vroegpensioen sector Timmerfabrieken 2006;

Het pensioenreglement van het fonds is in 2010 gewijzigd als

• het Reglement vroegpensioen Stukadoors-,

gevolg van:

Afbouw- Terrazzo-/Vloerenbedrijf; • het Reglement vroegpensioen Natuursteenbedrijf.

• de verhoging van het maximumpensioenloon voor de middelloonregeling en de aanvullingsregeling 55-; • de besluitvorming in het kader van de naleving van fiscale

De vroegpensioenreglementen zijn gewijzigd om hun leesbaarheid en overzichtelijkheid te verbeteren. De leesbaarheid is verbeterd door kortere zinnen te gebruiken en artikelen op te knippen in verschillende artikelen of artikelleden. De overzichtelijkheid is vergroot door de begripsbepalingen op alfabetische orde te zetten en de bepalingen in de begrippenlijst cursief te

wetgeving ten aanzien van het opgebouwde vroegpensioen; • de afgesproken wederkerigheidsregeling tussen de sector Bouw en de sector Schoonmaak; • de wijziging van de vaststelling van deelnemingsjaren voor de sector Timmerindustrie; • de vaststelling van het Reglement overbruggingsrege-

plaatsen. Bij het aanpassen van de vroegpensioenreglementen

ling pensioen bij ontslag voor de Afbouw en het Reglement

is zoveel mogelijk aangesloten bij de structuur en de gebruikte

aanvulling pensioenopbouw ouderen bij ontslag voor het

terminologie in het pensioenreglement.

Natuursteenbedrijf.

De vroegpensioenreglementen zijn bovendien gewijzigd in het

Verhoging maximumpensioenloon

kader van de naleving van fiscale wetgeving. Als gevolg hier-

De verhoging van het maximumpensioenloon voor de mid-

van is de overgangsmaatregel (een pensioen met leeftijd 65 jaar

delloonregeling en de aanvullingsregeling 55- heeft geleid tot

dat op verzoek van de deelnemer kan worden vervroegd) voor

het toevoegen van de definitie van het maximumpensioen-

werknemers geboren op of na 1 januari 1950 reglementair vast-

loon voor de aanvullingregeling 55+. Door het verhogen van

gelegd. Dit betekent dat in de vroegpensioenreglementen is

het maximumpensioenloon voor de middelloonregeling en de

bepaald dat het vroegpensioen op 65 jaar ingaat als men niet

aanvullingsregeling 55- wijkt deze namelijk af van het maximum-

voor vervroeging kiest. Daarnaast is vastgelegd dat het vroeg-

pensioenloon voor de aanvullingsregeling 55+. Dit verschil is

pensioen altijd gelijktijdig met het ouderdomspensioen en het

duidelijk gemaakt in het betreffende premieartikel.

aanvullingsrecht 55- moet ingaan. Uitstel zonder doorwerken niet toegestaan In het kader van de naleving van fiscale wetgeving zijn de vroeg-

Fiscale wetgeving schrijft voor dat uitstel van pensioen zonder

pensioenreglementen ook gewijzigd ten aanzien van werkne-

doorwerken niet is toegestaan. Dit is nu ook in het pensioenre-

mers geboren vóór 1 januari 1950.

glement vastgelegd. In het pensioenreglement is bepaald dat

59

het ouderdomspensioen gelijktijdig met het vroegpensioen en

Reglementen bij ontslag oudere werknemers in sectoren

het aanvullingsrecht 55- moet ingaan.

Afbouw en Natuursteenbedrijf Cao-partijen in de sectoren Afbouw en Natuursteenbedrijf heb-

Wederkerigheid tussen sectoren Bouw en Schoonmaak

ben in 2010 afspraken gemaakt over een regeling voor een

De afgesproken wederkerigheidsregeling tussen de sector Bouw

bepaalde groep oudere deelnemers die hun baan verliezen. De

en de sector Schoonmaak is reglementair vastgelegd. Ook de

regeling voorkomt dat zij het uitzicht op een uitkering uit de aan-

andere wederkerigheidsregelingen zijn tekstueel op enkele kleine

vullingsregeling verliezen bij ontslag. BpfBOUW voert de rege-

punten gewijzigd.

ling uit ten aanzien van werknemers geboren op of na 1 januari 1950. De rechten en plichten die gelden voor de betreffende

Vaststelling deelnemingsjaren sector Timmerindustrie

deelnemers zijn vastgelegd in afzonderlijke reglementen. Ook de

Voor deelnemers in de sector Timmerindustrie is reglementair

rechten en plichten van bpfBOUW zijn hierin vastgelegd.

vastgelegd dat bij de vaststelling van het aanvullingsrecht 55- de volgende deelnemingsjaren in aanmerking worden genomen:

Reglement BeterExcedent

• de jaren waarin sprake is van deelname aan de pensioen­

In het Reglement BeterExcedent is verduidelijkt hoe het toege-

regeling van bpfBOUW; én • de jaren waarin de deelnemer pensioen heeft opgebouwd in een door bpfBOUW vrijgestelde ouderdomspensioenregeling.

kende rendement tot stand komt. Ook is de wettelijk verplichte aanbieding van een pensioenknip in het reglement verwerkt. Een pensioenknip is de mogelijkheid om een pensioenuitkering uit een premie- of kapitaalovereenkomst gesplitst aan te kopen. De

Wijziging door nieuwe reglementen

wijzigingen zijn opgenomen naar aanleiding van opmerkingen

BpfBOUW heeft in 2010 het Reglement overbruggingsrege-

door de accountant van het fonds.

ling pensioen bij ontslag voor de Afbouw en het Reglement aanvulling pensioenopbouw ouderen bij ontslag voor het

Verplichtstelling

Natuursteenbedrijf vastgesteld. De vaststelling van deze regle-

De verplichtstelling van het fonds is in het verslagjaar niet

menten heeft geleid tot een wijziging van het verwijzingsarti-

gewijzigd.

kel in het pensioenreglement. In het verwijzingsartikel wordt nu ook verwezen naar deze reglementen voor bijzondere rechten en plichten voor deelnemers in de sectoren Afbouw en Natuursteenbedrijf. Nieuwe reglementen BpfBOUW heeft een drietal nieuwe reglementen vastgesteld. Dit zijn: 1. het Reglement Awb-bezwaarprocedure vrijstellings­verzoeken; 2. het Reglement overbruggingsregeling pensioen bij ontslag voor de Afbouw; 3. het Reglement aanvulling pensioenopbouw ouderen bij ontslag voor het Natuursteenbedrijf. Reglement Awb-bezwaarprocedure vrijstellingsverzoeken Een aantal bepalingen uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is van toepassing op de besluitvorming over het verlenen of intrekken van vrijstellingen van verplichte deelname. Dit betekent onder meer dat werkgevers op grond van de Awb bezwaar kunnen maken tegen een door het bestuur genomen vrijstellingsbeslissing. De procedure die geldt bij de behandeling van bezwaarschriften tegen een vrijstellingsbeschikking is formeel geregeld in dit reglement.

60

Rapportage van de Raad van Toezicht Taakstelling Raad van Toezicht

en op de wijze waarop het opdrachtgeverschap vanuit het fonds

De Raad van Toezicht heeft de verantwoordelijkheid toezicht te

optimaal ingevuld kan worden.

houden op het bestuur van bpfBOUW, op de besluitvormingsprocessen en op de wijze waarop het bestuur goed bestuur

Ook de bevordering en het behoud van de bestuurlijke

waarborgt. Hiervoor adviseert de raad het bestuur desgevraagd

deskundigheid op het grote aantal terreinen waarop een

of uit eigen beweging over de beoordeling van:

fonds als bpfBOUW actief is, verdient extra aandacht.

• de beleid- en bestuursprocessen; • de checks & balances binnen het fonds;

Transitie vermogensbeheer

• de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd;

De raad uit zijn tevredenheid over de professionele afhandeling

• de wijze waarop het bestuur omgaat met de risico’s, met

van de transitie van het vermogen naar en door APG.

name die op langere termijn. Herstel Activiteiten 2010

Ten aanzien van het herstelplan constateert de raad een broos

De raad heeft in 2010 zesmaal vergaderd, waarvan eenmaal

herstel van de financiële markten, hetgeen een positieve invloed

met de voorzitters. Middels de notulen van bestuursvergaderin-

heeft op het plan. De situatie op de financiële markten is echter

gen en de commissievergaderingen heeft de raad kennis kun-

nog dermate volatiel dat de raad het bestuur aanbeveelt de

nen nemen van de aan de orde zijnde onderwerpen, de daaruit

ontwikkelingen met de grootste aandacht te blijven volgen.

voortvloeiende besluitvorming en de beweegredenen om tot die besluitvorming te komen. De raad heeft contact gehad met de externe accountant en de certificerend actuaris.

Harderwijk, 9 mei 2011

Jaarverslag 2010

G. Goris

De Raad van Toezicht heeft met instemming kennisgenomen

H.M. Geukers

van het jaarverslag en de jaarrekening 2010. De raad komt tot

H.J.P. Penders

de bevinding dat het jaarverslag een juist beeld geeft van de fondspositie en de gebeurtenissen in 2010 en dat door het bestuur verantwoording wordt afgelegd van het eigen handelen. De raad constateert dat in 2010 veel activiteiten zijn ondernomen en grote voortgang is gemaakt op voor het fonds relevante terreinen als riskmanagement, professionalisering, de bestuursondersteuning en de afronding van de inbedding van het vermogensbeheer in APG. Governance De raad beveelt aan de lopende ontwikkelingen met betrekking tot het versterken van de governance van het pensioenfonds voortvarend voort te zetten. De op handen zijnde inrichting van een bestuursbureau acht de raad een belangrijke stap op weg naar een uitbouw van onder andere het riskmanagement, het in control zijn en checks & balances vanuit het fonds. De raad benadrukt het belang van het nemen van eigen verantwoordelijkheid door het bestuur, ook in de relatie tot de opdrachtnemers. In dit kader beveelt de raad het bestuur aan een nadrukkelijke visie te ontwikkelen op (de risico’s van) vermogensbeheertechnische aspecten, op de wenselijkheid van onafhankelijke rapportage over en controle op het vermogensbeheer

61

Oordeel van het verantwoordingsorgaan Algemeen

aan het eigen kennisniveau en laat zich bijstaan door een toe-

Het verantwoordingsorgaan functioneert aan de hand van een

nemend aantal externe deskundigen die, zo constateert het ver-

reglement en toetst achteraf of het bestuur, met inachtneming

antwoordingsorgaan, een steeds grotere rol gaan spelen. Dit is

van de statuten van de stichting, zijn beleid op een oprechte en

een punt dat ons zorgen baart.

evenwichtige wijze heeft gevoerd. Het verantwoordingsorgaan telt twaalf leden:

Het verantwoordingsorgaan heeft stilgestaan bij het vigeren-

• vier leden vanuit werkgeverszijde;

de beleggingsbeleid, de participaties in hedgefondsen en pri-

• vier leden vanuit deelnemerszijde;

vate equity, de meerwaarde van deze beleggingen alsmede

• vier leden vanuit de zijde van de gepensioneerden.

hun rol bij werkgelegenheid, continuïteit en maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Het verantwoordingsorgaan heeft behoudens enkele wettelijke adviestaken ook de bevoegdheid om aan de hand van het jaar-

Het fonds heeft een communicatiebeleid ontwikkeld, dat gezien

verslag en de jaarrekening een oordeel te geven over het hande-

de maatschappelijke ontwikkelingen een steeds belangrijker

len van het bestuur.

onderdeel aan het worden is.

Werkzaamheden verantwoordingsorgaan

De financiële crisis heeft geleid tot een sterke daling van de

In 2010 heeft het verantwoordingsorgaan drie vergaderingen

dekkingsgraad. Het fonds is voornemens de afdekking van het

gehouden. Op 17 maart is het eigen reglement geactualiseerd

renterisico verder uit te breiden.

en zijn de accountantsrapportage en het sponsorprotocol van bpfBOUW besproken. Op 10 mei zijn de jaarrekening en jaarver-

Het bestuur heeft inzake de governance een aantal beleids-

slag 2009 besproken. Op 8 november is aandacht besteed aan

uitgangspunten geformuleerd die nog geëffectueerd moeten

de voortgang van het nieuwe communicatiebeleid en het (in te

worden.

stellen) risicobeheer binnen het fonds. Inzake het vigerende herstelplan, het te voeren premie- en toeIn de vergadering van 9 mei 2011 is door een afvaardiging van

slagenbeleid liggen de komende jaren een aantal uitdagingen

het bestuur verantwoording afgelegd over het boekjaar 2010

op het fonds te wachten met betrekking tot de kostendek-

in aanwezigheid van de controlerende accountant, de certifice-

kendheid van de premie en de toenemende achterstand in de

rende en de adviserende actuaris en de vermogensbeheerder.

toeslagverlening.

De jaarstukken zijn aan de hand van de volgende onderwerpen besproken;

Bevindingen en aanbevelingen

• governance; • herstelplan, premie- en toeslagbeleid;

Communicatiebeleid

• samenwerking met APG;

Naar oordeel van het verantwoordingsorgaan is het nu zaak het

• communicatiebeleid in combinatie met maatschappelijke

communicatiebeleid om te zetten naar praktische informatie die

ontwikkelingen; • beleggingsbeleid van Bouwinvest;

aansluit bij de beleving van de deelnemer en helder te communiceren over de (on)voorwaardelijkheid van de aanspraken.

• beleggingsbeleid in hedgefondsen en private equity; • beleid inzake afdekken financiële risico’s.

Beleggingsbeleid vastgoed Wij constateren dat het bestuur de vastgoedbeleggingen meer

Overige gegevens

op afstand bestuurt. Wij vragen het bestuur kritisch ‘deze

Het verantwoordingsorgaan heeft kennisgenomen van de

afstand’ te beheersen teneinde niet verrast te worden door

controleverklaring van de onafhankelijke accountant alsmede

negatieve ontwikkelingen binnen de vastgoedbeleggingen.

van de actuariële verklaring bij de jaarstukken. Daarnaast zijn de rapportage van de Raad van Toezicht en het advies van de

Risicomanagement

deelnemersraad bij de beoordeling betrokken.

Het verantwoordingsorgaan constateert dat er een toename is in de afdekking van het renterisico hetgeen leidt tot stabilisering

Overwegingen

van de volatiliteit van het fonds maar ook tot een vermindering

Het verantwoordingsorgaan heeft vastgesteld dat de complexi-

van de capaciteit tot het verlenen van toeslagen. Het bestuur

teit van het uitvoeren van de regelingen verder is toegenomen

dient hier de belangen van alle betrokkenen bij het fonds even-

en nog zal toenemen. Het bestuur besteedt daartoe aandacht

wichtig en oprecht te overwegen bij zijn besluiten.

62

Premie en toeslagenbeleid

Reactie van het bestuur op het oordeel van het

Wij constateren dat de grenzen van een redelijke kostendekken-

verantwoordingsorgaan

de premie voor de pensioenregelingen zijn benaderd. Wij raden

Het bestuur van bpfBOUW is de leden van het verantwoordings-

het bestuur aan om de financiële houdbaarheid van de pensioen-

orgaan erkentelijk voor hun betrokkenheid bij het welzijn van

regelingen helder te communiceren naar de cao-partijen zodat

het fonds en voor hun positief-kritische instelling ten opzichte

zij tijdens de cao-onderhandelingen gedegen onderbouwde

van de bestuurlijke besluitvorming. Het bestuur heeft kennisge-

pensioenbesluiten kunnen nemen.

nomen van het oordeel van het verantwoordingsorgaan bij de jaarstukken 2010 en reageert als volgt op de bevindingen en aanbevelingen:

Governance Het verantwoordingsorgaan adviseert uitvoering te geven aan het beleid om een goed functionerend bestuursbureau in te

Communicatiebeleid

richten en zodoende de interne deskundigheid te vergroten.

Het bestuur van bpfBOUW heeft actie ondernomen om de communicatie naar de deelnemer verder uit te breiden, onder

Oordeel

meer door de bouw van een interactieve website die op korte

Het verantwoordingsorgaan is van oordeel dat het bestuur, bin-

termijn zal gaan functioneren. Het bestuur zal erop toezien dat

nen de kaders en de statuten van bpfBOUW, over 2010 een

het onderwerp (on)voorwaardelijkheid van aanspraken nadruk-

consistent beleid heeft gevoerd. Mede afgaande op de bevindin-

kelijk aandacht krijgt in de communicatie.

gen van de controlerend accountant en de certificerend actuaris geven wij, met inachtneming van bovenstaande aanbevelingen,

Beleggingsbeleid vastgoed

een positief oordeel over de jaarstukken 2010 en het gevoerde

In de achter ons liggende periode is nadrukkelijk gekozen

beleid.

voor het op afstand plaatsen van de vastgoedbeleggingen. De betrokkenheid van het bestuur bij het vastgoedbedrijf

Harderwijk, 9 mei 2011

wordt geborgd door het aandeelhouderschap van bpfBOUW in combinatie met de overheersende opdrachtgeversrol.

Drs. Ing. C.A.J. Bastiaansen

H.L.Th.A.C. van Ekert

Voorzitter



Plaatsvervangend voorzitter

(w.g.)



(w.g.)



Risk management De volatiliteit van de financiële markten vergt maatregelen tot stabilisering van de vermogenspositie van het fonds. Het afdekken van het renterisico is een van de middelen daartoe. Het bestuur is zich terdege bewust van de schaduwzijde van het afdekken van het renterisico, namelijk inperking van het vermogen te profiteren van rentestijgingen en dus beperking van het groeivermogen van de dekkingsgraad. Het vaststellen van het beleid inzake renteafdekking en het tactisch rentebeleid is voorbehouden aan het bestuur, dat daarbij evenwichtig en oprecht de belangen van alle betrokkenen meeweegt. Premie- en toeslagbeleid Recent heeft het bestuur van bpfBOUW een schrijven doen uitgaan naar cao-partijen van alle aangesloten cao-regelingen om zijn zorgen uit te spreken over de financiële haalbaarheid van de pensioenregelingen. De totstandkoming van het pensioen- akkoord, in combinatie met de uitkomst van de cao-onderhandelingen, moet leiden tot een nieuwe, evenwichtige opdracht van cao-partijen aan het bestuur van het fonds.

63

levensverwachting betrokken positief

bewustzi

bouwen werken

verbonden

kennis persoonlijk

kennis

overzicht

realism

ekomst

dekkingsgraad

toeko

wat is mijn

situatie?

oppervlakkig

aan

bewustzijn

collectief bewustwording

bouwen

economie

collectief verbonden betrokkenheid

betrokken

concreet

belangstelling

vanzelfsprekend maatschappelijk debat

betrokken

belang hebbenden

situatie

kennis

kennis

inzicht

bewustwording

vergrijzen

positief

ewustzijn

econ

bew

dekkingsgraad bouwproces

heb

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid Jaarrekening 2010

65

Geconsolideerde balans per 31 december 2010 Na resultaatbestemming (bedragen in duizenden euro’s)

Activa

2010

2009

29.331.888

26.403.162

Beleggingen (1) Beleggingen voor risico van pensioenfonds Beleggingen voor risico van deelnemers Totaal beleggingen Materiële vaste activa (2) Vorderingen en overlopende activa (3) Liquide middelen (4) Totaal van de activa

PASSIVA Groepsvermogen (5) Technische voorzieningen (6) Voorziening voor risico van deelnemers (7) Langlopende schulden (8) Overige schulden en overlopende passiva (9) Totaal van de passiva

66

31.333

23.885

29.363.221

26.427.047

5.563

6.498

327.143

267.932

22.432

28.526

29.718.359

26.730.003

2010

2009

2.113.182

2.365.556

26.874.209

24.046.085

31.333

23.885

2.950

8.622

696.685

285.855

29.718.359

26.730.003

Geconsolideerde staat van baten en lasten over 2010 (bedragen in duizenden euro’s)

Baten Premiebijdragen van werkgevers en werknemers (10) Premiebijdragen voor risico van deelnemers (11)

2010

2009

1.192.308

1.214.596

5.961

6.110

2.545.771

2.054.944

2.381

2.371

11.006

26.911

1.124

5.636

3.758.551

3.310.568

2010

2009

Beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds (12) Beleggingsresultaten voor risico van deelnemers (13) Saldo overdracht van rechten (14) Overige baten (15) Totaal van de baten

LASTEN

1.109.656

1.081.488

Pensioenuitvoeringskosten (17)

Pensioenuitkeringen (16)

40.285

42.320

Personeelskosten (18)

14.333

14.637

Afschrijvingskosten (19)

1.899

1.729

2.828.124

675.618

Mutatie technische voorzieningen (20) Mutatie voorziening voor risico van deelnemers

7.448

7.295

Overige lasten (21)

9.180

10.630

4.010.925

1.833.717

252.374

1.476.851

Totaal van de lasten

Saldo staat van baten en lasten

./.

67

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2010 (bedragen in duizenden euro’s)

Activa

2010 2010

2009 2009

Kasstroom uit pensioenuitvoeringsactiviteiten Saldo staat van baten en lasten

./.

Toename voorzieningen Toename vorderingen en overlopende activa Toename overige schulden en overlopende passiva

252.374

1.476.851

2.835.572 ./.

682.913

59.211

./.

405.158

15.136 81.710

Kasstroom uit pensioenuitvoeringsactiviteiten

3.181.519

749.487

2.929.145

2.226.338

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Toename beleggingen en materiële vaste activa

./. 2.935.239

./. 2.240.186

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten

./. 2.935.239

./. 2.240.186

Mutatie liquide middelen

./.

./.

13.848

./.

13.848

Liquide middelen primo periode Mutatie liquide middelen Liquide middelen ultimo periode

68

6.094

28.526

./.

6.094 22.432

42.374

28.526

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen

bepaalde beleggingen te bepalen. Deze wijziging heeft een

De stichting heeft zowel de enkelvoudige jaarrekening als de

negatief effect op de actuele waarde per 1 januari 2010

geconsolideerde jaarrekening opgesteld volgens de wettelijke

van 11,7 miljoen euro en heeft betrekking op de gehele

bepalingen van Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek.

beleggingsportefeuille.

Stelselwijziging

Valutaomrekening

Met ingang van 2010 worden de deposito’s en kasgeldlenin-

Een transactie in vreemde valuta wordt bij de eerste verwerking

gen gewaardeerd op marktwaarde; tot 2010 was de waar-

gewaardeerd tegen de valutakoers op transactiedatum. Monetaire

dering op nominale waarde. De wijziging past bij de vereisten

balansposten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de

van de Pensioenwet om alle beleggingen te waarderen op

valutakoers op de balansdatum. Niet-monetaire balansposten in

marktwaarde. Deze gewijzigde waarderingsgrondslag is een

vreemde valuta, die zijn gewaardeerd op actuele waarde, worden

stelselwijziging.

omgerekend tegen de valutakoers die geldt op het moment van

Het cumulatieve effect van deze stelselwijziging op het totaal

waardering van de post.

eigen vermogen 2009 is minder dan 1.000 euro en heeft derhalve niet geleid tot aanpassing van het totaal eigen vermogen

Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling dan wel de

2009.

omrekening van monetaire posten in vreemde valuta, worden verwerkt in de staat van baten en lasten.

Grondslagen voor de consolidatie Groepsmaatschappijen zijn de vennootschappen die beho-

Waardering van activa en passiva

ren tot de economische eenheid van bpfBOUW en de vennootschappen waarin beslissende zeggenschap bestaat. De

Vastgoed

groepsmaatschappijen worden niet meer in de consolidatie

Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aange-

opgenomen vanaf de datum waarop geen sprake meer is van

houden om huuropbrengsten en/of waardestijgingen te realise-

beslissende zeggenschap.

ren en die niet dienen voor eigen gebruik.

BpfBOUW heeft ultimo 2010 direct dan wel indirect een

Een vastgoedbelegging wordt in de balans opgenomen als:

belang van 100 procent in de volgende groepsmaatschap-

• het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voorde-

pijen: Bouwinvest Real Estate Investment Management bv,

len die voortvloeien uit de vastgoedbelegging zullen toekomen

Bouwinvest Projecten bv, Bouwinvest Services bv, Phui

aan het fonds; en

Energy bv, GIP Groningen 1 bv, GIP Beheer bv, DRI Beheer bv, DRI Property bv, Bouwinvest Dutch Institutional Residential

• de kosten van de vastgoedbelegging op betrouwbare wijze kunnen worden vastgesteld.

Fund nv, Bouwinvest Dutch Institutional Office Fund nv, Bouwinvest Dutch Institutional Retail Fund nv, Bouwinvest

De eerste waardering van een vastgoedbelegging geschiedt

Development bv, Bouwinvest Dutch Institutional Parking Fund

tegen de verkrijgingsprijs, inclusief de transactiekosten minus

nv, Bouwinvest Dutch Institutional Hotel Fund nv en Bouwinvest

eventuele investeringssubsidies. Na de eerste verwerking wor-

Dutch Institutional Leisure Fund nv (alle statutair gevestigd in

den de vastgoedbeleggingen gewaardeerd tegen de reële waar-

Amsterdam). Groepsmaatschappij Monurend bv is in november

de. Winsten of verliezen die ontstaan door een wijziging in de

2010 geliquideerd.

reële waarde, worden verantwoord in de staat van baten en lasten.

Schattingswijzigingen Het bestuur heeft besloten vanaf boekjaar 2010 voor de bepaling

De post is opgebouwd uit de beleggingscategorieën vastgoed

van de Voorziening pensioenverplichtingen een nieuwe prognose-

in exploitatie, vastgoed in ontwikkeling en vastgoed

tafel te gebruiken, de AG Prognosetafel 2010-2060. Op de tafel

via participaties.

worden leeftijdsafhankelijke correctiefactoren toegepast. De wijziging in overlevingsgrondslagen resulteert voor boekjaar 2010 in

Vastgoed in exploitatie

een schattingswijziging. Het negatieve effect van deze schattings-

Deze categorie wordt gewaardeerd op de rendementswaarde,

wijziging op het resultaat bedraagt 423 miljoen euro.

conform de ROZ/IPD-methodiek. Zowel de ongerealiseerde als gerealiseerde waardeverschillen worden direct in de staat van

Vanaf 1 januari 2010 worden in de beleggingspools andere

baten en lasten verantwoord.

waarderingsmethodieken gebruikt om de actuele waarde van

69

Vastgoed in ontwikkeling

Derivaten

Waardering vindt plaats tegen kostprijs of lagere actuele waar-

Valutatermijncontracten

de. Tot de kostprijs worden gerekend de aanschafwaarde, de

Het fonds maakt voor het afdekken van valutarisico’s gebruik

bouwrente (tot 2005) en de gemaakte ontwikkelingskosten.

van valutatermijncontracten. De valutatermijncontracten worden gewaardeerd tegen marktwaarde. Deze wordt bepaald door

Vastgoed via participaties

de waarde van de vreemde valuta tegen de termijnkoersen op

Deze post bestaat uit deelnemingen in instellingen die beleggen

het afsluitmoment af te zetten tegen de waarde van de vreemde

in vastgoed in binnen- en buitenland. De waardering vindt plaats

valuta tegen de termijnkoersen op de balansdatum. Het verschil

tegen actuele waarde.

tussen deze twee waarden is de marktwaarde van de valutatermijncontracten. De termijnkoers op de balansdatum wordt bere-

Aandelen

kend op basis van de 16:00 (GMT) WM Fixing ultimo boekjaar.

Deze post is samengesteld uit de beleggingscategorieën aandelen en overige kapitaalbelangen. De aandelen worden gewaar-

De gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten op valuta-

deerd tegen marktwaarde. De aandelen worden in belangrijke

termijncontracten worden verantwoord onder de indirecte

mate belegd in beleggingspools. De participaties in beleggings-

beleggingsopbrengsten.

pools worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde per participatie.

Renteswapcontracten Het fonds gebruikt renteswapcontracten voor het afdekken van

De overige kapitaalbelangen bestaan uit private equity, venture

het renterisico. De renteswapcontracten worden gewaardeerd

capital en de deelneming via participaties in Cordares Holding

op marktwaarde. De marktwaarde is de resultante van de con-

nv. Zij worden gewaardeerd tegen actuele waarde. De actuele

tante waarde van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt

waarde van de private equity en het venture capital is in beginsel

op basis van de geldende renteswapcurve.

bepaald op basis van de jaarrapportage 2010. Als deze nog niet beschikbaar is, is de actuele waarde bepaald op basis van de

Inflatieswapcontracten

meest recente periodieke rapportage van het betreffende fonds,

Het fonds gebruikt inflatieswapcontracten voor het afdekken van

zo nodig gecorrigeerd voor gewijzigde (markt)omstandigheden.

het inflatierisico. De inflatieswapcontracten worden gewaardeerd

De deelneming via participaties in Cordares Holding nv betreft

op marktwaarde. De marktwaarde is de resultante van de con-

cumulatief preferente aandelen. De deelneming wordt gewaar-

tante waarde van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt

deerd door het quotiënt van het rendement van de participaties

op basis van de geldende rente- en inflatieswapcurve.

en het effectief rendement van dertigjarige staatsleningen ultimo boekjaar, inclusief een illiquiditeits- en risico-opslag

Zowel ongerealiseerde als gerealiseerde waardeverschillen wor-

van 1,25 procent.

den rechtstreeks in de staat van baten en lasten verantwoord. Derivaten met een negatieve waarde ultimo boekjaar worden

Zowel de ongerealiseerde als gerealiseerde waardeverschillen

opgenomen onder de overige schulden en overlopende passiva.

worden rechtstreeks in de staat van baten en lasten verantwoord. Overige beleggingen Vastrentende waarden

Deze post bestaat uit commodities en de participatie in hedge-

Dit betreffen obligaties, hypotheken, leningen op schuldbe-

fondsen. Beide worden gewaardeerd tegen marktwaarde. Zowel

kentenis, deposito’s en kasgeldleningen, die worden gewaar-

de ongerealiseerde als gerealiseerde waardeverschillen worden

deerd op actuele waarde. Voor obligaties is dit de marktwaarde;

rechtstreeks in de staat van baten en lasten verantwoord.

voor hypotheken, leningen op schuldbekentenis, deposito’s en kasgeldleningen is dit de contante waarde van de toekom-

Beleggingen voor risico van deelnemers

stige kasstromen, contant gemaakt op basis van de gelden-

Op de balans van het fonds bevindt zich een pensioenvoorzie-

de marktrente. De vastrentende waarden worden in belangrijke

ning voor risico van deelnemers. Voor deze deelnemers worden

mate belegd in beleggingspools. De participaties in beleggings-

geen specifieke beleggingen aangehouden. Wel is indicatief een

pools worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde

toerekening gemaakt op basis van enkele veronderstellingen.

per participatie. Zowel ongerealiseerde als gerealiseerde waardeverschillen worden rechtstreeks in de staat van baten en lasten verantwoord.

70

In de jaarrekening geschiedt dit met de volgende

Technische voorzieningen

veronderstellingen:

De technische voorzieningen bestaan uit de volgende onderde-

• De totale waarde van de beleggingen voor risico van deel-

len: Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioen-

nemers is gelijk aan de stand van de pensioenvoorziening

fonds en Spaarfonds Gemoedsbezwaarden.

voor risico van deelnemers; • De aankopen in beleggingen voor risico van deelnemers zijn

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico

gelijk aan de bijgeboekte premie op de voorziening pensioen-

pensioenfonds

verplichtingen voor risico van deelnemers;

De voorziening pensioenverplichtingen bestaat uit de volgende

• De verkopen van beleggingen voor risico van deelnemers zijn

vier voorzieningen:

gelijk aan de onttrekkingen aan de voorziening pensioenverplichtingen voor risico van deelnemers; • De waardeverschillen van beleggingen voor risico van deel-

1) Voorziening ouderdomspensioen Het bedrag dat nodig is om dekking te bieden voor door

nemers zijn gelijk aan de beleggingsresultaten voor risico van

verzekerden verworven pensioenrechten uit hoofde van de

deelnemers volgens de staat van baten en lasten;

Pensioenregeling Bouwnijverheid met betrekking tot het

• De onderverdeling naar beleggingsrubrieken van de totale

ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen.

beleggingen voor risico van deelnemers einde boekjaar vindt plaats door verdeling van het spaarsaldo van elke deelnemer

2) Voorziening arbeidsongeschiktheidspensioen

einde boekjaar op basis van het rendementsprofiel van de

De voorziening arbeidsongeschiktheidspensioen betreft

deelnemer einde boekjaar.

naast een voorziening voor ingegane arbeidsongeschiktheidspensioenen ook een voorziening voor nog niet ingegane

Beleggingen voor risico van pensioenfonds

arbeidsongeschiktheidspensioenen.

De beleggingen voor risico van pensioenfonds zijn de resultante van de totale beleggingen minus de beleggingen voor risico van

3) Voorziening vroegpensioen

deelnemers.

Het bedrag dat nodig is om dekking te bieden voor door verzekerden verworven vroegpensioenrechten uit hoofde van de

Materiële vaste activa

tot 2006 bestaande vroegpensioenregelingen.

De bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen die gebaseerd zijn

4) Voorziening jaarlagen

op de verwachte economische levensduur van de desbetreffen-

De voorziening jaarlagen bestaat uit de verwachte toekennin-

de activa, rekening houdend met de restwaarde. Activering en

gen uit hoofde van de aanvullingsregelingen voor deelnemers

afschrijving vinden plaats vanaf het moment van ingebruikname.

die naar verwachting het komende boekjaar als 60-jarige of 62-jarige gebruik zullen maken van de aanvullingsregeling.

Deelnemingen

De inhoud van de aanvullingsregelingen verschilt per cao.

De deelnemingen worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde. Langlopende vorderingen op groepsmaatschappijen De langlopende vorderingen op groepsmaatschappijen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Vorderingen en overlopende activa De waardering vindt plaats tegen nominale waarde, eventueel onder aftrek van een voorziening voor mogelijke oninbaarheid. Liquide middelen De liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

71

Grondslagen voorziening pensioenverplichtingen De voorziening pensioenverplichtingen is berekend met gebruikmaking van de volgende actuariële grondslagen en veronderstellingen. Rekenrente De gehanteerde rekenrente is de rentetermijnstructuur ultimo 2010. Rentetermijnstructuur 4,5 4,0 31 - 12 - 2009

3,5

31 - 12 - 2010

3,0 Rente

2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1

4

7

10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 Looptijd in jaren

Overlevingstafels

procent. Nadien neemt deze frequentie af met de sterftekans

Voor mannen en vrouwen:

van de partner.

• Ten behoeve van het ouderdomspensioen, de jaarlagen en het vroegpensioen de AG Prognosetafel 2010-2060 met

Ontslagkansen

fondsspecifieke leeftijdsafhankelijke correctiefactoren op de

Met ontslagkansen is geen rekening gehouden.

sterftekansen; • Ten behoeve van het arbeidsongeschiktheidspensioen de

Loonontwikkelingen

AG Prognosetafel 2010-2060 (alleen kolom 2011 uit de AG

Met toekomstige loonontwikkelingen wordt in de voorziening

Prognosetafel 2010-2060) met fondsspecifieke leeftijdsafhan-

geen rekening gehouden.

kelijke correctiefactoren op de sterftekansen, verhoogd met een sterftetrendopslag van 1 procent. • In de AG prognosetafel zijn voor mannen en vrouwen aparte tabellen opgenomen. De fondsspecifieke leeftijdsafhankelijke

Leeftijdsverschil Voor de berekening van de voorziening van het nabestaandenpensioen is de man drie jaar ouder dan de vrouw verondersteld.

correctiefactoren zijn voor mannen en vrouwen gelijk. Opslag wezenpensioen Gehuwdheidsfrequentie

Voor de dekking van toekenningen van wezenpensioen is het

Voor de pensioenrechten is de gehuwdheidsfrequentie voor

deel van de Voorziening pensioenverplichtingen, dat betrekking

mannen en vrouwen ontleend aan de voor de mannen opgeno-

heeft op het ouderdomspensioen van actieve en gewezen deel-

men gegevens omtrent de leeftijdsopbouw van de Nederlandse

nemers, verhoogd met 0,5 procent.

bevolking, naar geslacht en burgerlijke staat, zoals gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek in 2001, verhoogd met een partneropslag van 10 procent tot 65 jaar. Voor rechten tot 1 januari 2000 gelden na 65 jaar eveneens deze frequenties, echter zonder opslag met 10 procent. Voor de rechten vanaf 1 januari 2000 is de huwelijksfrequentie op 65-jarige leeftijd 100

72

Administratiekosten

Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers)

Voor de dekking van de administratiekosten komen de volgende

Het in de staat van baten en lasten opgenomen bedrag betreft:

bedragen ter beschikking:

• voor premiejaar 2010 de tot ultimo februari 2011 aan werk-

• 1,5 procent van de uitkeringen, voor dekking van de kosten die aan de uitbetaling verbonden zijn; • 0,5 procentpunt van de middelloonpremie, respectievelijk 3 procent van de premie voor arbeidsongeschiktheidspensioen

gevers en werknemers in rekening gebrachte premie; • voor premiejaren vóór 2010 de van 1 maart 2010 tot ultimo februari 2011 aan werkgevers en werknemers in rekening gebrachte premie.

en aanvullingsregelingen voor de dekking van de kosten die aan de inning van de premies en de verdere administratie

Premiebijdragen voor risico van deelnemers

verbonden zijn;

Het in de staat van baten en lasten opgenomen bedrag betreft

• 10 euro per (gewezen) deelnemer voor vroegpensioen Bouw, vroegpensioen UTA-Bouw, vroegpensioen Timmerindustrie,

de van deelnemers ontvangen bijdragen voor de spaarmodule BeterExcedent.

vroegpensioen Afbouw en vroegpensioen Natuursteenbedrijf tot de vroegpensioendatum, ter dekking van de kosten die

Beleggingsresultaten

aan de administratie verbonden zijn.

Het resultaat uit beleggingen bestaat uit directe beleggingsopbrengsten en indirecte beleggingsopbrengsten. Onder de

Kosten premie ouderdomspensioen

directe beleggingsopbrengsten worden de netto exploita-

Voor de dekking van de kosten premie ouderdomspensioenre-

tieopbrengsten uit vastgoed, dividenden, de interest van de

geling is de voorziening voor vroegpensioen Bouw voor reeds

beleggingen en renteswaps verantwoord. De indirecte beleg-

ingegane pensioenen verhoogd met 2 procent.

gingsopbrengsten betreffen zowel de ongerealiseerde als gerealiseerde waardeverschillen.

Revalidatiekansen arbeidsongeschiktheidspensioen De revalidatiekansen voor ingegane pensioenen betreffen één-

De kosten van vermogensbeheer zijn op de beleggingsop-

jarige revalidatiekansen, gebaseerd op KAZO 2000 en hebben

brengsten in mindering gebracht.

betrekking op de betrokken CAO’s (Bouwbedrijf, UTA-Bouw, Timmerindustrie, Afbouw en Natuursteenbedrijf). Voorziening premievrijstelling potentieel arbeidsongeschikten De voorziening voor premievrije bijboeking bij arbeidsongeschiktheid voor zieke deelnemers bedraagt tweemaal de jaarlijkse risicopremie voor premievrije bijboeking. Spaarfonds gemoedsbezwaarden Via dit spaarfonds worden de spaargelden van gemoedsbezwaarden beheerd. Aan het spaarfonds gemoedsbezwaarden wordt een rentevergoeding verstrekt. De rentebijschrijving bedraagt 4 procent plus de in enig jaar verleende indexatie. Voorziening voor risico van deelnemers Dit betreft de spaarmodule BeterExcedent met de bijdragen van deelnemers die toe- of afnemen door rendement. De voorziening is gelijk aan het opgebouwde spaarsaldo. Resultaatbepaling Algemeen Baten en lasten, verbonden aan de werkzaamheden van het fonds, worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

73

Beleggingsresultaten voor risico van deelnemers Evenals de beleggingen voor risico van deelnemers kunnen ook de beleggingsresultaten voor risico van deelnemers alleen toegerekend worden. De bij de toerekening gebruikte veronderstellingen zijn: • De totale beleggingsresultaten voor risico van deelnemers zijn gelijk aan het in het boekjaar bijgeschreven rendement op het pensioenkapitaal van de deelnemers; • Dit rendement wordt bepaald over het pensioenkapitaal van de deelnemer in overeenstemming met het rendementsprofiel van de deelnemer; dit rendementsprofiel is afhankelijk van de leeftijd van de deelnemer; • De onderverdeling van de totale beleggingsresultaten voor risico van deelnemers naar beleggingsresultaten per beleggingsrubriek vindt plaats op basis van het behaalde rendement op het pensioenkapitaal volgens het rendementsprofiel per deelnemer; • De verdeling van de beleggingsresultaten voor risico van deelnemers per beleggingsrubriek naar directe en indirecte beleggingsresultaten geschiedt conform de verhouding tussen deze onderdelen in de totale beleggingsresultaten per beleggingsrubriek. Beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds De beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds zijn de resultante van de totale beleggingsresultaten minus de beleggingsresultaten voor risico van deelnemers. Grondslagen voor het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.

74

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2010 (bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld)

Activa 1. Beleggingen Verloopoverzicht beleggingen Herrubricering In 2010 zijn enkele beleggingen in de beleggingsportefeuille geherrubriceerd. Dit betreft onder andere de overgang van de microkredietportefeuilles van de beleggingscategorie aandelen naar de beleggingscategorie vastrentende waarden. Een nadere beschouwing van de aard van dit product heeft, ter verhoging van het inzicht, tot deze herrubricering geleid. De totale herrubricering bedraagt 49,1 miljoen en is verwerkt in de kolom “Boekwaarde begin van het jaar”. De waardeverschillen betreffen onder andere valutaverschillen en waardemutaties. Boekwaarde begin van het jaar

Reclassificatie

Aankopen en investeringen

Verkopen en aflossingen

Waardeverschillen

Boekwaarde eind van het jaar

Vastgoed

5.101.367

-

245.001

./.

150.296

14.751

5.210.823

Aandelen

8.322.717

-

926.885

./.

759.411

1.559.063

10.049.254

./.

838.061

636.467

11.445.448

-

680.125

1.520.813

Vastrentende waarden

11.299.996

Derivaten

886.650

Overige beleggingen

816.317

Totaal beleggingen

26.427.047

./.

./.

-

347.046

45.962

-

-

540.751

./.

337.304

117.119

1.136.883

45.962

2.059.683

./.

2.085.072

3.007.525

29.363.221

-

5.961

./.

894

2.381

31.333

45.962

2.053.722

./.

2.084.178

3.005.144

29.331.888

Af: beleggingen voor risico

23.885

van deelnemers

Beleggingen voor risico

26.403.162

./.

van pensioenfonds

In onderstaande tabel zijn de derivaten opgenomen die ultimo 2010 een negatieve waarde hebben. Derhalve zijn deze opgenomen onder de “Overige schulden en overlopende passiva”. Derivaten met een negatieve waarde

2010

Valutatermijncontracten

./.

193.550

Renteswaps

./.

415.889

Inflatieswaps

./.

Totaal

./.



2009

./.

10.546 619.985

143.837 -

./.

143.837

75

Van deze derivaten met een negatieve waarde ultimo 2010 zijn er een aantal die primo boekjaar een positieve waarde hadden. Deze waarden (Japanse yens ad 4,0 miljoen en Inflatieswaps ad 41,9 miljoen) zijn in het verloopoverzicht verwerkt in de kolom “reclassificatie”. Op de balans van het fonds bevindt zich een voorziening voor risico van deelnemers. Voor deze deelnemers worden echter geen specifieke beleggingen aangehouden. De hiernavolgende toelichtingen hebben derhalve betrekking op de totale beleggingen van het fonds (niet onderverdeeld naar beleggingen voor risico van pensioenfonds en beleggingen voor risico van deelnemers). Vastgoed



Vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling

2010

2009

3.792.980

3.818.995

237.045

291.974

Vastgoed via participaties

1.180.798

990.398

Totaal

5.210.823

5.101.367

Verloopoverzicht vastgoed Boekwaarde begin van het jaar

Woningen

Investeringen

2.756.630

-

Kantoren

498.351

-

Winkels

396.077

37.842

Overige

167.937

-

Vastgoed in exploitatie

Verkopen

./. ./.

Herwaarderingen

./.

24.457

30.576

-

./.

18.009

-

480.342

6.866

-

425.253

42.040

203.763

72.616

3.792.980

15.532 -

./.

6.214

3.818.995

37.842

./.

94.659

./.

41.814

291.974

57.128

./.

19.476

./.

19.965

Vastgoed via participaties

990.398

150.031

./.

36.161

5.101.367

245.001

./.

150.296

Vastgoed in exploitatie Vastgoed in exploitatie is extern getaxeerd. De taxaties binnen de exploitatieportefeuille vinden zowel gedurende het jaar als aan het einde van het jaar plaats. Het vastgoed dat in 2010 in exploitatie is genomen, ongeveer 1,9 procent van de portefeuille, is ingebracht tegen de verkrijgingsprijs.

76

Boekwaarde eind van het jaar

79.127

Vastgoed in ontwikkeling

Totaal

Opleveringen

./.

2.683.622

72.616

237.045

76.530

-

1.180.798

14.751

-

5.210.823

Vastgoed in ontwikkeling Met ingang van 2005 wordt geen rente meer toegerekend aan de verschillende projecten. De rente is vervangen door een rendementseis over het geïnvesteerde vermogen van projecten in ontwikkeling. Aandelen



Aandelen Overige kapitaalbelangen Totaal

2010

2009

9.548.025

8.089.290

501.229

233.427

10.049.254

8.322.717

2010

2009

10.980.967

10.834.821

112.404

163.002

Onder de overige kapitaalbelangen zijn private equity en venture capital opgenomen, evenals de deelneming via participaties in Cordares Holding nv. Ultimo 2010 is er geen uitleenpositie (2009: 0). Vastrentende waarden



Obligaties Leningen op schuldbekentenis Hypotheken Deposito's en kasgeldleningen Totaal

39.925

40.900

312.152

261.273

11.445.448

11.299.996

2010

2009

Leningen op schuldbekentenis De leningen op schuldbekentenis hebben een looptijd van langer dan één jaar. Deposito’s en kasgeldleningen Deze categorie bestaat uit liquide middelen die voor korte termijn zijn uitgezet. Derivaten De derivaten betreffen valutatermijncontracten, renteswapcontracten en inflatieswaps.



Valutatermijncontracten Renteswapcontracten Inflatieswaps Totaal

21.292

4.043

1.499.521

840.688

-

41.919

1.520.813

886.650

77

Ultimo 2010 bedroeg een deel van de waarde van de valutatermijncontracten in Amerikaanse dollars, Britse ponden en Japanse yens 193,5 miljoen negatief, een deel van de waarde van de renteswaps 415,9 miljoen negatief en de waarde van de Inflatieswaps 10,5 miljoen negatief, en zijn daarom opgenomen onder de post “Overige schulden en overlopende passiva”. De resterende looptijden van de renteswapcontracten zijn 19-49 jaar. De resterende looptijden van de inflatieswapcontracten zijn 48-49 jaar. Overige beleggingen

2010

2009

Hedgefondsen

611.095

451.150

Commodities

525.788

365.167

1.136.883

816.317

2010

2009

Totaal

Beleggingen voor risico van deelnemers Op basis van de in het hoofdstuk ‘Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling’ genoemde veronderstellingen is de volgende toerekening gemaakt van de beleggingen voor risico van deelnemers.

Vastgoed

4.229

3.281

Aandelen

6.420

5.066

Vastrentende waarden

20.684

15.538

Totaal

31.333

23.885

2010

2009

6.498

8.087

964

140

2. Materiële vaste activa

Boekwaarde begin van het jaar Investeringen Afschrijvingen

./.

Boekwaarde einde van het jaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen

./.

Boekwaarde einde van het jaar

De afschrijvingspercentages bedragen tussen 6,7 procent en 33,3 procent. 78

1.899

./.

1.729

5.563

6.498

14.371

13.407

8.808 5.563

./.

6.909 6.498

3. Vorderingen en overlopende activa



2010

2009

Nog te ontvangen opbrengst beleggingen

168.646

143.021

Nog te ontvangen bijdragen werkgevers

117.619

110.668

2.551

5.414

38.327

8.829

327.143

267.932

Nog te ontvangen waardeoverdrachten Overige debiteuren Totaal

Nog te ontvangen opbrengst beleggingen Deze post heeft betrekking op: • nog te ontvangen interest beleggingen 1.652 (2009: 4.311); • nog te ontvangen huren 111 (2009: 2.709); • nog te ontvangen dividendbelasting 15.801 (2009: 5.992); • nog te ontvangen overige opbrengsten beleggingen 15.268 (2009: 16.388); • nog te ontvangen interest swapcontracten 135.814 (2009: 113.621). Nog te ontvangen bijdragen werkgevers De nog te ontvangen bijdragen werkgevers hebben betrekking op vorderingen op werkgevers inzake pensioenpremie 106.328 (2009: 97.709), arbeidsongeschiktheidspensioenpremie 435 (2009: 1.279) en vroegpensioenpremie 10.856 (2009: 11.680). De vordering is verlaagd met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid van 22.229 (2009: 19.737). Overige debiteuren De overige debiteuren hebben betrekking op debiteuren vastgoed 2.463 (2009: 2.904), arbeidsongeschiktheidspensioen 1.379 (2009: 38), debiteuren coming back-service 2.965 (2009: 2.151), te vorderen omzetbelasting vaste eigendommen 7.127 (2009: 174), vorderingen inzake beleggingen 15.003 (2009: 0), overlopende activa 9.390 (2009: 3.070) en te vorderen vennootschapsbelasting 0 (2009: 492). 4. Liquide middelen Liquide middelen betreffen de saldi van de bankrekeningen van het fonds. De middelen staan ter vrije beschikking.

79

Passiva

De overige reserves dienen alle een specifiek doel.

5. Groepsvermogen

Reserve aanvullingsregelingen De Reserve aanvullingsregelingen is bestemd voor de financie-

Het groepsvermogen bestaat uit zeven reserves die zijn onder-

ring van aanspraken uit de voorwaardelijke aanvullingsregelingen

gebracht in twee hoofdcategorieën. Deze hoofdcategorieën

die in de toekomst uitgekeerd worden. De Reserve aanvullings-

kunnen als volgt worden weergegeven:

regelingen is per sector in de bouwnijverheid onderverdeeld.

1. Algemene reserves; 2. Overige reserves.

Reserve toeslagverlening actieven Het fonds kent een Reserve toeslagverlening actieven. Dit is een

Algemene reserves

bestemmingsreserve. De reserve is bedoeld voor toekomstige

De Algemene reserves van bpfBOUW bestaan uit:

aanvullingen op toeslagverlening aan de actieve deelnemers van

• Reserve pensioenen;

het fonds als er geen volledige toeslag wordt verleend.

• Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen. Reserve premiekorting De Reserve pensioenen en de Reserve arbeidsongeschiktheids-

BpfBOUW kent daarnaast een Reserve premiekorting. Ook dit is

pensioen zijn bedoeld om algemene risico’s te financieren. Dat

een bestemmingsreserve. De Reserve premiekorting wordt aan-

betreft de risico’s zoals die zijn beschreven in het standaardmo-

gesproken als er premiesprongen vereist zijn die uitgaan boven

del voor het vaststellen van het vereist eigen vermogen. Deze

de beleidsmatige premiestappen. Uit de reserve wordt dan een

reserves vormen het beschikbaar eigen vermogen dat wordt

aanvulling op de reguliere premie gefinancierd.

meegenomen bij het vaststellen van de dekkingsgraad. Reserve inleggarantie BeterExcedent De Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen is per sector in de

De regeling BeterExcedent is een aanvullende regeling. De rege-

bouwnijverheid onderverdeeld.

ling geeft werkgevers de mogelijkheid om hun werknemers ook pensioen op te laten bouwen over het salaris dat boven het

Overige reserves

maximumsalaris van de basisregeling ligt. De regeling is een

De overige reserves dienen alle een specifiek doel. Het zijn

beschikbarepremieregeling. Het spaarsaldo van de deelnemers

bestemmingsreserves en worden daarom niet meegenomen

is voor rekening en risico van de deelnemers zelf.

bij het vaststellen van de dekkingsgraad. De overige reserves bestaan uit:

De inleggarantie is de som van de totaal ingelegde spaarbe-

• Reserve aanvullingsregelingen;

dragen van een deelnemer die minimaal vijf volle kalenderjaren

• Reserve toeslagverlening actieven;

voor zijn pensioendatum aan deze regeling heeft deelgeno-

• Reserve premiekorting;

men. Zodra de deelnemer gedurende die periode onafgebroken

• Reserve inleggarantie BeterExcedent;

heeft deelgenomen, heeft hij minimaal recht op dat bedrag. De

• Reserve AO BeterExcedent.

inleggarantie is voor risico van het pensioenfonds. Om dit risico te ondervangen, wordt een reserve aangehouden. De reserve werd in 2010 gevoed door een inhouding van 0,2 procent op de beschikbare premie. In 2011 is dit 0,8 procent. Reserve AO BeterExcedent Bij arbeidsongeschiktheid van een deelnemer aan de regeling wordt de opbouw van zijn spaarsaldo premievrij voortgezet. Ook dit onderdeel van de regeling is voor risico van het pensioenfonds. De Reserve AO BeterExcedent financiert de premievrije bijboeking bij arbeidsongeschiktheid. De reserve werd in 2010 gevoed door een inhouding van 8 procent op de beschikbare premie. In 2011 is dit 5 procent.

80

Het verloop van de reserves gedurende het boekjaar vertoont het volgende beeld:



Stand per 1 januari 2010

Reserve pensioenen

1.843.787

Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen Reserve aanvullingsregelingen Reserve toeslagverlening actieven

Resultaat- verdeling

384.879

1.458.908

193.979

24.070

218.049

180.773

97.143

277.916

4.502

15.802

11.300

5.155

145.074

./.

Reserve premiekorting

150.229

Reserve inleggarantie BeterExcedent Reserve AO BeterExcedent Totaal

./.

Stand per 31 december 2010

./.

53

18

71

1.237

627

1.864

252.374

2.113.182

2.365.556

./.

Dekkingsgraad Het fonds bepaalt zijn dekkingsgraad door te berekenen in welke mate de voorziening pensioenverplichtingen wordt gedekt door het beschikbaar vermogen. Het beschikbaar vermogen bestaat uit de voorziening pensioenverplichtingen vermeerderd met de algemene reserves. Als één van de overige reserves negatief is wordt deze in mindering gebracht op het vermogen ten behoeve van bepaling van de dekkingsgraad om te voorkomen dat de dekkingsgraad te hoog wordt vastgesteld. Het bedrag aan reserves dat wordt meegenomen bij de bepaling van de dekkingsgraad is als volgt opgebouwd:

Reserve pensioenen Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen

2010

2009

1.458.908

1.843.787

218.049

193.979

Reserve toeslagverlening actieven

-

Reserves t.b.v. dekkingsgraad

1.676.957

2.033.264

2010

2009

119,5 procent

119,2 procent

Solvabiliteit



Vereist eigen vermogen

./.

4.502

Minimaal vereist eigen vermogen

104,1 procent

104,1 procent

Dekkingsgraad ultimo periode

106,2 procent

108,4 procent

81

Voor de berekening van het vereist eigen vermogen wordt

en de sterftegrondslagen ultimo 2009 naar ultimo 2010 is

gebruikgemaakt van het standaardmodel met één met DNB

afzonderlijk verantwoord.

afgestemde wijziging (zie jaarverslag blz.35). De vermogenspositie van het fonds is niet voldoende, vanwege het reservetekort.

Interest Het resultaat op interest is gelijk aan het verschil tussen de

Toelichting herstelplan

beschikbare beleggingsopbrengsten en de interest die benodigd

BpfBOUW kende ultimo 2008 een dekkingstekort. Het bestuur

is om aan de pensioenverplichtingen toe te voegen. Ook de toe-

heeft daarom een herstelplan opgesteld. Dit plan is in juli 2009

gekende toeslagen worden ten laste van dit resultaat gebracht.

goedgekeurd door DNB. In het herstelplan wordt de verwach-

Voor de bepaling van de benodigde interest wordt uitgegaan

ting uitgesproken dat het fonds in staat moet zijn om binnen 15

van de 1-jaarsrente uit de rentetermijnstructuur van primo 2010.

jaar, gerekend vanaf 1 januari 2009, weer voldoende beschik-

Deze 1-jaarsrente bedraagt 1,303%.

baar eigen vermogen te hebben. De dekkingsgraad van

Het resultaat is per saldo positief: 2.108.390. Deze winst wordt

bpfBOUW is over 2010 afgenomen van 108,2 procent naar

voornamelijk verklaard uit het gunstige beleggingsresultaat over

106,2 procent. In het herstelplan was uitgegaan van een dek-

2010. Daarnaast is de benodigde interest, die gebaseerd is op

kingsgraad van 108,1 procent. Het vereist eigen vermogen van

de 1-jaarsrente van 1,303%, relatief laag.

het fonds bedraagt ultimo 2010 119,5 procent, zodat het fonds eind 2010 nog steeds een reservetekort kent. In het jaarverslag

Wijziging rentetermijnstructuur en bijzondere oorzaken

wordt uitgebreider ingegaan op het herstelplan.

Het resultaat op wijziging rentetermijnstructuur en bijzondere oorzaken bedraagt in totaal 2.593.800 negatief. Het gemiddel-

Analyse van het technisch resultaat

de niveau van de rentetermijnstructuur is over 2010 afgenomen,

Technisch resultaat

2010

2009

Winsten Interest

2.108.390

Premie

96.193

Toekenningen

40.912

29.132

9.811

12.389

Administratiekosten Arbeidsongeschiktheid

1.143.174 ./.

7.476

Diversen

66.563

6.285

95.963

./.

21.940

2.593.800

./.

384.246 3.294

Verliezen Wijziging rentetermijnstructuur en bijzondere oorzaken Uitkeringen

10.539

./.

Waardeoverdracht

4.168

./.

Sterfte

2.612

14.300

252.374

1.476.851

./.

1.134

Toelichting Het technisch resultaat van het boekjaar is gelijk aan de afname

hetgeen zich vertaalt in een stijging van de waarde van de ver-

van de reserves met 252.374 (2009: toename van 1.476.851).

plichtingen met 2.208.945.

Het verlies over 2010 bestaat uit diverse deelresultaten, zoals

Daarnaast is er door de overgang naar de nieuwe prognose-

winsten/verliezen op interest, administratiekosten, sterfte etc.

tafel een verzwaring van de sterftegrondslag. Hierdoor neemt

Het totale resultaat wordt hierna nader toegelicht per deel­

de voorziening toe met 422.980.

resultaat. De hiernavolgende analyse is uitgevoerd op basis

Het resterende resultaat (38.125 positief) wordt veroorzaakt door

van de rentetermijnstructuur en de sterftegrondslagen van

correcties op de beginstand van de voorziening en uitkeringen

31 december 2009. De verandering van de rentetermijnstructuur

die eerder zijn beëindigd dan waarmee in de voorziening

82

ultimo 2009 rekening mee was gehouden. Het overgrote deel

Waardeoverdracht

van de correcties komt door een correctie op de beginstand van

Het resultaat op waardeoverdracht wordt bepaald door de sal-

de jaarlaagvoorziening. Hierin was eind 2009 de vakantietoeslag

do’s van enerzijds de kosten voor uitgaande waardeoverdrach-

op de uitkering abusievelijk dubbel in de voorziening verwerkt.

ten en de daarbij behorende afboeking van de Voorziening pensioenverplichtingen en anderzijds de baten voor inkomende

Toekenningen

waardeoverdrachten en de daarbij behorende opvoering van de

Het resultaat op toekenningen bestaat uit het verschil tussen

Voorziening pensioenverplichtingen. Het resultaat op waarde-

de vrijvallende voorziening voor pensionerende deelnemers en

overdracht is per saldo negatief, namelijk 4.168. Dit is het saldo

slapers enerzijds en de benodigde middelen voor de inkoop

van een verlies op inkomende waardeoverdracht van 10.890 en

van pensioen voor deze gepensioneerden anderzijds. Het resul-

een winst op uitgaande waardeoverdracht van 6.722. Het resul-

taat is 40.912 positief. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat de

taat op zowel inkomende waardeoverdrachten als uitgaande

lasten voor de inkoop van aanvullingsrechten lager zijn dan de

waardeoverdrachten wordt veroorzaakt doordat er veel waar-

beschikbare dekking hiervoor vanuit de jaarlaag. Dit komt door-

deoverdrachten van voorgaande jaren in 2010 zijn verwerkt.

dat uiteindelijk minder mensen gebruik (kunnen) maken van een

De berekening van de overdrachtswaarde vindt plaats op het

aanvullingsrecht dan bij het vaststellen van de voorziening jaar-

moment van waardeoverdracht, de toevoeging aan de voorzie-

laag vanuit wordt gegaan. De niet gebruikte middelen uit de

ning in 2010 wordt medio 2010 berekend.

jaarlaag vloeien terug naar de reserves aanvullingsregeling per sector.

Sterfte Het fonds heeft met een aantal risico’s te maken waarvan aan

Administratiekosten

de verzekeringskant het kortlevenrisico en het langlevenrisico de

Het resultaat op administratiekosten wordt bepaald door het

belangrijkste zijn. Het kortlevenrisico is van belang bij uitkeringen

saldo van de beschikbare middelen voor kostendekking ener-

bij overlijden en het langlevenrisico bij ouderdomspensioenen.

zijds en de werkelijke kosten anderzijds. De dekking van kosten

De hoogte van de premie en de Voorziening pensioenver-

vanuit de premie is in 2010 toegenomen doordat het premie-

plichtingen zijn zodanig bepaald dat voor deze risico’s jaarlijks

deel uit de premie voor de middelloonregeling dat beschikbaar

bedragen beschikbaar komen, waaruit het fonds de lasten kan

is voor kosten gestegen is van 0,3% naar 0,5%. De kostendek-

dekken die uit deze risico’s voortvloeien. Per saldo is het resul-

king vanuit de voorziening is afgenomen in vergelijking, doordat

taat een verlies van 2.612. De omrekening naar de nieuwe sterf-

eind 2009 de opslag voor uitkeringskosten verlaagd is van 2,5%

tegrondslagen heeft eind van het boekjaar plaatsgevonden. De

naar 1,5%. De vrijval uit de uitkeringen is daardoor lager dan in

resultaten in het boekjaar zijn nog gebaseerd op de ultimo 2009

voorgaand boekjaar. Het resultaat op kosten is per saldo posi-

van toepassing zijnde sterftegrondslagen.

tief, namelijk 9.811. Diversen Arbeidsongeschiktheid

Het resultaat op diversen wordt bepaald door het saldo van

Het totale resultaat is 7.476 positief. Hiervan bedroeg het resul-

overige lasten en baten en het resultaat op deelnemingen.

taat op premievrijstelling (invalidering, revalidering) 9.735 positief.

Het resultaat op deelnemingen was 95.105 positief. Het saldo

Het resultaat op toekenning van arbeidsongeschiktheids­

van de overige lasten en baten is 858 positief.

pensioenen toonde een verlies van 2.259. Het resultaat op arbeidsongeschiktheidspensioen wordt beïnvloed doordat begin

Premie

2010 besloten is de mutatieverwerking voor het arbeidsonge-

Het resultaat op premie wordt bepaald door het saldo van de

schiktheidspensioen op basis gegevens vanuit het UWV stop te

premiebijdragen enerzijds en de benodigde middelen voor de

zetten. Er zal een herstelactie worden uitgevoerd. De resultaten

opbouw van nieuwe pensioenaanspraken anderzijds. In 2010

hiervan worden in 2011 zichtbaar. De mutatieverwerking voor

werd een premie voor de middelloonregeling geheven die onder

het invaliditeitspensioen en voor premievrijstelling bij arbeids­

het kostendekkende niveau lag. Voor de aanvullingsregelingen

ongeschiktheid in de basisregeling kon wel voortgang vinden.

worden daarentegen premies opgespaard (zonder dat daar nu al de volle last voor de inkoop tegenover staat). Het resultaat op

Uitkeringen

premie is 96.193 positief.

Het resultaat op uitkeringen wordt bepaald door het saldo van de verwachte uitkeringen enerzijds en de werkelijke uit­ keringen anderzijds. Het resultaat is per saldo negatief, namelijk 10.539.

83

Alternatief kan het resultaat op premie als volgt worden geanalyseerd: Voor de middelloonregeling bedraagt de feitelijk in rekening gebrachte premie 816.487. De kostendekkende premie op basis van de rentetermijnstructuur is berekend op 942.693. Per saldo dus een verlies van 126.206. De kostendekkende premie bevat echter wel een opslag voor solvabiliteit; deze bedraagt 146.180. Daarnaast bevat de premie (zowel in werkelijkheid als bij de kostendekkende premie) een opslag voor toeslagverlening ad 15.965. Deze opslag vloeit in het resultaat, zodat per saldo een winst van 35.939 resteert. Voor de aanvullingsregelingen bedraagt de winst op soortgelijke wijze 63.416 en voor arbeidsongeschiktheidspensioen het verlies 3.162. Voor de aanvullingsregelingen is het resultaat positief, omdat er nog maar ten dele rechten worden ingekocht, terwijl de volle premieontvangsten geboekt worden. Voor arbeidsongeschiktheidspensioen is het resultaat negatief omdat de premie in 2010 op nul was gesteld. Dit leidt tot de volgende opstelling:

Winst middelloonregeling

35.939

Winst aanvullingsregelingen

63.416

Verlies arbeidsongeschiktheidsregelingen Resultaat

84

3.162 96.193

6. Technische voorzieningen

2010

2009

26.864.956

24.037.671

9.253

8.414

26.874.209

24.046.085

2010

2009

24.046.085

23.370.467

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van pensioenfonds Spaarfonds gemoedsbezwaarden

Het verloop van de technische voorzieningen is als volgt:



Stand aan het begin van het jaar Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico van pensioenfonds uit hoofde van:

1.041.959

1.219.817

- toeslagverlening

- pensioenopbouw

4.018

314.531

- rentetoevoeging

313.113

597.895

- onttrekking voor pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten

./.

- wijziging marktrente - overdracht van rechten - overige Stand aan het einde van het jaar

1.112.067

./.

1.102.270

2.207.984

./.

918.219

29.907

21.154

343.210

542.710

26.874.209

24.046.085

2010

2009

23.247.758

20.300.504

In de post ‘overige’ is de verhoging van de voorziening pensioenverplichtingen als gevolg van de overgang naar de nieuwe prognosetafel verwerkt. Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van pensioenfonds



Ouderdomspensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Vroegpensioen Jaarlagen Totaal

358.185

376.440

2.487.780

2.656.125

771.233

704.602

26.864.956

24.037.671

85

Voorziening ouderdomspensioen

2010

2009

Contante waarde van door verzekerden verworven pensioenrechten: - deelnemers

10.074.517

8.723.770

- gewezen deelnemers

4.847.260

4.159.610

- pensioengerechtigden

8.325.981

7.417.124

23.247.758

20.300.504

20.300.504

19.727.406

2.947.254

573.098

23.247.758

20.300.504

2010

2009

- CAO Bouwnijverheid

310.999

326.502

- CAO Timmerindustrie

31.490

13.133

3.135

33.524

12.561

3.281

358.185

376.440

376.440

364.443

18.255

11.997

358.185

376.440

Stand voorziening aan het eind van het jaar

Het verloop van de voorziening is als volgt: Stand aan het begin van het jaar Toevoeging ten laste van de staat van baten en lasten inzake verhoging van de opgebouwde pensioenrechten Stand aan het einde van het jaar

Voorziening arbeidsongeschiktheidspensioen

Contante waarde van het arbeidsongeschiktheidspensioen:

- CAO Afbouw - CAO Natuursteenbedrijf Stand voorziening aan het eind van het jaar

Het verloop van de voorziening is als volgt: Stand aan het begin van het jaar Onttrekking/toevoeging ten bate/laste van staat van baten en lasten inzake verlaging/verhoging van de opgebouwde

./.

pensioenrechten Stand aan het einde van het jaar

86

Voorziening vroegpensioen

2010

2009

Contante waarde van door verzekerden verworven pensioenrechten: - deelnemers

1.095.946

1.146.818

- gewezen deelnemers

694.663

595.514

- pensioengerechtigden

697.171

913.793

2.487.780

2.656.125

Stand voorziening aan het eind van het jaar

Het verloop van de voorziening is als volgt: Stand aan het begin van het jaar Onttrekking ten bate van de staat van baten en lasten

2.656.125 ./.

168.345

2.661.208 ./.

5.083

inzake verlaging van de opgebouwde pensioenrechten Stand aan het einde van het jaar

2.487.780

2.656.125

2010

2009

- deelnemers

771.233

704.602

Stand voorziening aan het eind van het jaar

771.233

704.602

704.602

609.983

66.631

94.619

771.233

704.602

Voorziening jaarlagen

Contante waarde van door verzekerden verworven pensioenrechten:

Het verloop van de voorziening is als volgt: Stand aan het begin van het jaar Toevoeging ten laste van de staat van baten en lasten inzake verhoging van de opgebouwde pensioenrechten Stand aan het einde van het jaar

De verdeling over categorieën deelnemers is:

Deelnemers

2010

2009

Aantal

Bedrag

Aantal

Bedrag

208.884

12.299.880

223.727

10.951.630

Gewezen deelnemers

389.312

5.541.923

389.713

4.755.124

Pensioengerechtigden

217.433

9.023.153

213.293

8.330.917

Totaal

815.629

26.864.956

826.733

24.037.671

87

Spaarfonds gemoedsbezwaarden Via dit spaarfonds worden de spaargelden van 352 erkende gemoedsbezwaarden beheerd. Aan het spaarfonds gemoedsbezwaarden werd een rentevergoeding verstrekt van 312. De rentebijschrijving bedraagt 4 procent plus de in enig jaar verleende toeslag (inactieven). Over 2010 bedraagt de bijschrijving 4 procent. De administratiekosten van 27 (2009: 22) worden voor ouderdomspensioen en vroegpensioen Bouw op basis van 4,5 procent van de premie berekend en hierop in mindering gebracht. 7. Voorziening voor risico van deelnemers Dit betreft de spaarmodule BeterExcedent.

2010

2009

- deelnemers

31.333

23.885

Stand voorziening aan het eind van het jaar

31.333

23.885

Waarde van opgebouwde spaarsaldi:

Het verloop van de voorziening is als volgt: Stand aan het begin van het jaar Vrijval reserves AO en inleggarantie Toevoeging ten laste van de staat van baten en lasten

23.885 -

16.590 ./.

676

23.885

15.914

7.448

7.971

31.333

23.885

inzake verhoging van de opgebouwde pensioenrechten Stand aan het einde van het jaar

8. Langlopende schulden De langlopende schulden betreft een lening van gemeente Amsterdam 2.950 (2009 twee leningen van gemeenten: 8.622). De lening heeft een variabele rentevoet met een resterende looptijd van 10 jaar. In 2010 bedroeg de rente over deze lening 0%. Over deze lening is rente verschuldigd zodra op het onderhavige project een cumulatief positief resultaat wordt gerealiseerd. Aflossing van de lening vindt ineens plaats aan het eind van de looptijd.

88

9. Overige schulden en overlopende passiva

Derivaten Nog te verwerken pensioenpremies Te betalen uitkeringen Crediteuren beleggingen

2010

2009

619.985

143.837

2.653

5.131

957

2.245

13.393

12.257

Overige schulden

35.035

30.409

Overlopende passiva

24.662

91.976

696.685

285.855

2010

2009

Totaal

De derivaten bestaan uit valutatermijncontracten, renteswapcontracten en inflatieswapcontracten. De valutatermijncontracten hebben een looptijd korter dan één jaar, de renteswapcontracten 20-49 jaar en de inflatieswapcontracten 48 jaar. De crediteuren beleggingen hebben vooral betrekking op crediteuren inzake vastgoed, af te dragen omzetbelasting vastgoed en verschuldigde dividendbelasting. De posten “overige schulden” en “overlopende passiva” hebben een looptijd korter dan één jaar. Derivaten Het verloop van de post is als volgt:

Stand per 1 januari Herrubricering

143.837 ./.

45.962

./.

142.717

Aankopen

-

Verkopen

-

-

Waardeverschillen

522.110

286.554

Stand per 31 december

619.985

143.837

De valutatermijncontracten in Amerikaanse dollars, Britse ponden en Japanse yens met een negatieve waarde, de renteswaps met een negatieve waarde en de Inflatieswaps met een negatieve waarde ultimo 2010 zijn opgenomen onder de post ‘Overige schulden en overlopende passiva’.

89

Overige schulden

Te betalen loonbelasting

2010

2009

22.813

20.342

Te betalen administratiekosten

2.261

1.975

Af te dragen premie Zorgverzekeringswet

4.019

3.751

744

1.142

5.198

3.199

35.035

30.409

2010

2009

39.509

32.952

Te betalen waardeoverdrachten Te betalen kosten Totaal

Overlopende passiva De overlopende passiva hebben betrekking op vooruitontvangen beleggingsopbrengsten. Deze bestaan uit overlopende resultaten 0 (2009: 12.879), vooruitontvangen huren 11.782 (2009: 6.887) en overlopende passiva vastgoed 12.880 (2009: 72.210). Niet in de balans opgenomen verplichtingen

Aangegane contracten inzake ontwikkeling vastgoed Aangegane contracten vastgoed via participaties

415.311

561.514

Aangegane verplichtingen private equity

923.567

1.096.217

-

2.989

1.378.387

1.693.672

Stortingsverplichting overige kapitaalbelangen Totaal

Het fonds heeft zich garant gesteld voor de verrichting van uitkeringen van Stichting Vrijwillig Vervroegd Uittreden voor het Natuursteenbedrijf. Langlopende contractuele verplichtingen Inzake de uitvoering van pensioen- en vermogensbeheeractiviteiten is het fonds meerjarige verplichtingen aangegaan met derden tot uiterlijk 2019. De hieraan verbonden kosten zijn afhankelijk van diverse variabelen, zoals omvang van het aantal deelnemers en het belegd vermogen. Voor 2011 bedragen de verwachte kosten uit deze overeenkomsten tezamen circa 70 miljoen euro.

90

Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten over 2010 (bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld)

Omdat de financiële gegevens van bpfBOUW in de geconsolideerde jaarrekening zijn verwerkt, is conform artikel 2: 402 BW in de enkelvoudige staat van baten en lasten volstaan met het als afzonderlijke post vermelden van het resultaat uit deelnemingen na aftrek van belastingen. Baten 10. Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) Deze bijdragen betreffen de premieontvangsten van werkgevers voor loontrekkenden, van zelfstandigen, van overige deelnemers en premieontvangsten inzake de aanvulling op arbeidsongeschiktheid en ouderdomspensioen en vroegpensioenpremie. De overige deelnemers zijn die deelnemers die een uitkering ontvangen wegens werkloosheid (inclusief de sectorale aanvullingsfondsen). De pensioenpremie voor deze groep wordt betaald door het UWV en de Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering.

2010

2009

Totale feitelijke premie middelloonregeling

816.487

761.369

Totale gedempte kostendekkende premie

907.186

895.754

Totale kostendekkende premie middelloonregeling

942.693

1.070.594

Totale feitelijke premie aanvullingsregeling

381.262

447.684

6

5.543

3.169

5.723

middelloonregeling

Totale feitelijke premie arbeidsongeschiktheidspensioen Totale gedempte kostendekkende premie arbeidsongeschiktheidspensioen

Voor een toelichting op deze premies wordt verwezen naar het jaarverslag. 11. Premiebijdragen voor risico van deelnemers Dit betreft de door deelnemers afgedragen premie voor de spaarmodule BeterExcedent. De premie bedraagt 5.961 (2009: 6.110). Beleggingsresultaten Op de balans van het fonds bevindt zich een voorziening voor risico van deelnemers. Voor deze deelnemers worden geen specifieke beleggingen aangehouden. Dientengevolge zijn de beleggingsresultaten alleen toe te rekenen aan de beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds en de beleggingsresultaten voor risico van deelnemers. Tenzij anders vermeld hebben de hiernavolgende toelichtingen betrekking op de totale beleggingsresultaten van het fonds (niet onderverdeeld naar beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds en beleggingsresultaten voor risico van deelnemers).

91

De totale beleggingsresultaten zijn als volgt te specificeren:

2010

Directe beleggingsopbrengsten

2009

690.912

543.895

1.948.807

1.687.052

2.639.719

2.230.947

Af: exploitatiekosten vastgoed

58.236

150.678

Af: kosten vermogensbeheer

33.331

22.954

2.548.152

2.057.315

Indirecte beleggingsopbrengsten

De kosten vermogensbeheer betreffen de door de vermogensbeheerder gefactureerde kosten. De stijging in de kosten voor vermogensbeheer is grotendeels te verklaren door een hogere mate van transparantie van kosten voor externe managers. Daar waar in 2009 een deel van deze kosten ten laste van het belegd vermogen gingen en niet als kosten werden gerapporteerd, worden deze in 2010 als kosten gerapporteerd. Dit past in het streven van het bestuur om zo transparant mogelijk te rapporteren over kosten.

12. Beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds Nettobeleggingsresultaten per beleggingscategorie

Directe

Indirecte

beleggings-

beleggings-

resultaten

resultaten

Vastgoed

199.961

Aandelen

38.737

Vastrentende waarden

142.679

Derivaten

215.020

Overige beleggingen

Af: beleggingsresultaten voor risico van deelnemers Beleggingsresultaten voor risico van pensioenfonds

92

./.

2009

Totaal

Totaal

375

199.586

1.559.063

1.597.800

636.461 ./.

2010

376.478

./.

779.140 ./.

161.458

570.616 1.894.958 1.097.943

./.

462.111

2.948

130.136

133.084

97.141

599.345

1.948.807

2.548.152

2.057.315

328

2.053

2.381

2.371

599.017

1.946.754

2.545.771

2.054.944

13. Beleggingsresultaten voor risico van deelnemers Nettobeleggingsresultaten voor risico van deelnemers per beleggingscategorie Op basis van de in het hoofdstuk ‘Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling’ genoemde veronderstellingen is de volgende toerekening gemaakt naar nettobeleggingsresultaten voor risico van deelnemers per beleggingscategorie.

Directe

Indirecte

beleggings-

beleggings-

resultaten

resultaten

2010

2009

Totaal

Totaal

Vastgoed

125

-

125

Aandelen

32

1.288

1.320

1.357

Vastrentende waarden

171

765

936

1.340

Beleggingsresultaten voor risico van deelnemers

328

2.053

2.381

2.371

14. Saldo overdracht van rechten

2010

Overgenomen pensioenverplichtingen Overgedragen pensioenverplichtingen Totaal

24.099 11.006

326

2009

35.105 ./.

./.

40.669 ./.

13.758 26.911

15. Overige baten Onder de overige baten zijn onder meer baten verantwoord uit de bijdragen voor het spaarfonds gemoedsbezwaarden en de afboeking van uitkeringsverschillen.

93

Lasten 16. Pensioenuitkeringen

2010

2009

Ouderdomspensioenen

430.308

394.645

Weduwe-, weduwnaars- en partnerpensioenen

171.913

167.597

Wezenpensioenen Vakantiegeld Afkoop van pensioenen Overlijdensuitkeringen Arbeidsongeschiktheidspensioenen Vroegpensioenen Totaal

2.792

2.856

46.783

43.840

7.459

27.461

124

146

32.784

32.619

417.493

412.324

1.109.656

1.081.488

De afkoop van pensioenen betrof voor 2.207 (2009: 19.589) afkoop van gewezen deelnemers. 17. Pensioenuitvoeringskosten Een deel van de administratiekosten kan direct worden toegewezen aan de beleggingscategorieën. De administratiekosten voor vastgoed in aanbouw worden geactiveerd en opgenomen in de kostprijs. De administratiekosten in verband met exploitatie van het vastgoed en de overige beleggingsactiviteiten komen direct ten laste van de opbrengst van de betreffende beleggingscategorieën. Hieronder volgt een overzicht van de administratiekosten:

2010

Totaal in rekening gebracht

2009

74.092

66.666

Hiervan geactiveerd: Vastgoed in aanbouw

476

1.392

33.331

22.954

Hiervan direct ten laste van de opbrengsten inzake: Resultaten uit beleggingen

Subtotaal

33.807

24.346

40.285

42.320

Resteert: Administratiekosten cf. rekening van baten en lasten

94

18. Personeelskosten De personeelskosten zijn als volgt te specificeren:

2010

2009

Lonen en salarissen

9.400

8.543

Sociale lasten

1.063

1.391

Pensioenlasten

1.050

840

Overige personeelskosten

2.820

3.863

14.333

14.637

2010

2009

1.041.959

1.219.817

4.018

314.531

313.113

597.895

Totaal

Gemiddeld aantal werknemers Bouwinvest Real Estate Investment Management bv heeft werknemers in dienst. Het gemiddeld aantal werknemers in 2010 bedroeg 141,7 fulltime eenheden (2009: 132,6 fulltime eenheden). 19. Afschrijvingskosten De afschrijvingskosten betreft de afschrijving van de materiële vaste activa. 20. Mutatie technische voorzieningen

Mutatie uit hoofde van: - pensioenopbouw - indexering en overige toeslagen - rentetoevoeging - onttrekking voor pensioenuitkeringen en

./.

1.112.067

./.

1.102.270

2.207.984

./.

918.219

pensioenuitvoeringskosten - wijziging marktrente - overdracht van rechten - overige

29.907

21.154

343.210

542.710

2.828.124

675.618

21. Overige lasten De post overige lasten bestaat uit overige bedrijfslasten, rente banksaldo’s, uitbetaald spaarsaldo gemoedsbezwaarden, onttrekkingen BeterExcedent en afboeking van premieverschillen. Risicoparagraaf Voor de kwantificering van de risico’s zoals opgenomen in de risicoparagraaf wordt verwezen naar het hoofdstuk Beheersing van de risico’s in het jaarverslag, tabellen 12 tot en met 15.

95

Enkelvoudige balans per 31 december 2010 Na resultaatbestemming (bedragen in duizenden euro’s)

Activa

2010

2009

25.331.063

26.351.685

31.333

23.885

25.362.396

26.375.570

Beleggingen (a) Beleggingen voor risico van pensioenfonds Beleggingen voor risico van deelnemers Totaal beleggingen Deelnemingen (b) Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Totaal van de activa

PASSIVA

Stichtingskapitaal en reserves (c) Technische voorzieningen Voorziening voor risico van deelnemers Langlopende schulden Overige schulden en overlopende passiva Totaal van de passiva

96

4.117.102

61.689

302.797

261.810

-

17.604

29.782.295

26.716.673

2010

2009

2.113.182

2.365.556

26.874.209

24.046.085

31.333

23.885

2.950

8.622

760.621

272.525

29.782.295

26.716.673

Enkelvoudige staat van baten en lasten over 2010 (bedragen in duizenden euro’s)



2010

Resultaat deelnemingen

95.105

2009 ./.

24.296

Overige bedrijfsresultaten

./.

347.479

1.501.147

Saldo staat van baten en lasten

./.

252.374

1.476.851

97

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2010 (bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld)

De in de enkelvoudige financiële overzichten gehanteerde grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn dezelfde als die toegepast in de geconsolideerde jaarrekening. Behoudens de posten ‘Vastgoed’, ‘Deelnemingen’ en ‘Langlopende vorderingen op groepsmaatschappijen’ wijken de enkelvoudige cijfers niet materieel af van de geconsolideerde cijfers. Voor een toelichting op de enkelvoudige balans en de enkelvoudige staat van baten en lasten verwijzen wij grotendeels naar de toelichting op de geconsolideerde balans en de geconsolideerde staat van baten en lasten. De van de geconsolideerde balans en geconsolideerde staat van baten en lasten afwijkende posten worden hieronder toegelicht. a. Beleggingen Vastgoed De waardering van het vastgoed is conform de geconsolideerde jaarrekening. Verloopoverzicht vastgoed Boekwaarde begin van het jaar

Woningen

Reclassificatie

Investeringen

Verkopen

Herwaarderingen

Boekwaarde eind van het jaar

2.756.630

./.

2.756.630

-

-

-

-

Kantoren

498.351

./.

498.351

-

-

-

-

Winkels

396.077

./.

396.077

-

-

-

-

Overige

167.937

./.

167.937

-

-

-

-

Vastgoed in exploitatie

3.818.995

./.

3.818.995

-

-

-

-

Vastgoed in ontwikkeling

247.098

./.

225.841

23.019

./.

4.998

2.923

42.201

Vastgoed via participaties

990.398

-

150.031

./.

36.161

76.530

1.180.798

4.044.836

173.050

./.

41.159

79.453

1.222.999

Totaal

5.056.491

./.

b. Deelnemingen Het verloop van de deelnemingen gedurende het boekjaar vertoont het volgende beeld: Stand begin van het jaar Storting ./.

Overdracht vastgoed Liquidatie Resultaat Stand eind van het jaar

98

2009

61.689

94.464

123

Agio Uitgekeerd dividend

2010

-

24.311

./.

5.524

104.133

./.

3.243

4.044.836 ./.

288

4.829 95.105 4.117.102

./.

24.296 61.689

c. Stichtingskapitaal en reserves Het verloop van de reserves gedurende het boekjaar vertoont het volgende beeld:

Stand per 1 januari 2010

Reserve pensioenen

Resultaat- verdeling

1.843.787

./.

384.879

Stand per 31 december 2010

1.458.908

Reserve arbeidsongeschiktheidspensioen

193.979

24.070

218.049

Reserve aanvullingsregelingen

180.773

97.143

277.916

Reserve toeslagverlening actieven

./.

4.502

Reserve premiekorting

150.229

Reserve inleggarantie BeterExcedent Reserve AO BeterExcedent Totaal

./.



Aangegane contracten inzake ontwikkeling vastgoed

11.300

5.155

145.074

53

18

71

1.237

627

1.864

252.374

2.113.182

2.365.556

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

15.802

./.

2010

2009

2.013

32.952

Aangegane contracten vastgoed via participaties

413.344

558.551

Aangegane verplichtingen private equity

923.567

1.096.217

-

2.989

1.338.924

1.690.709

Stortingsverplichting overige kapitaalbelangen Totaal

Het fonds heeft zich garant gesteld voor de verrichting van uitkeringen van Stichting Vrijwillig Vervroegd Uittreden voor het Natuursteenbedrijf. Langlopende contractuele verplichtingen Inzake de uitvoering van pensioen- en vermogensbeheeractiviteiten is het fonds meerjarige verplichtingen aangegaan met derden tot uiterlijk 2019. De hieraan verbonden kosten zijn afhankelijk van diverse variabelen, zoals omvang van het aantal deelnemers en het belegd vermogen. Voor 2011 bedragen de verwachte kosten uit deze overeenkomsten tezamen circa 70 miljoen euro.

99

Toelichting op de enkelvoudige staat van baten en lasten over 2010 (bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld)

Pensioenuitvoeringskosten De externe accountant van het fonds, Ernst & Young Accountants LLP, heeft over het boekjaar de volgende kosten in rekening gebracht:

2010

2009

Onderzoek jaarrekening

314

364

Andere controleopdrachten

131

122

8

17

453

503

177

92

Overige dienstverlening Totaal Kosten ten laste gebracht van deelnemingen Onderzoek jaarrekening Andere controleopdrachten

96

11

Overige dienstverlening

401

348

Totaal

674

451

Ondertekening van de jaarrekening Amsterdam, 19 mei 2011 Namens het bestuur, J.W.M. Kerstens H. de Pagter L.C.A. Scheepens L. Elzinga

100

101

verklaring

oordeel

bewust

verantwoordelijkheid

Overige gegevens

103

Statutaire bestemming van het saldo van baten en lasten De statuten bevatten geen regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten. Bestemming van het saldo van baten en lasten Krachtens het besluit van het bestuur van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid, genomen op 19 mei 2011, is het saldo van baten en lasten over 2010 verwerkt in de reserves.

104

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds

de entiteit. Een controle omvat tevens het evalueren van de

voor de Bouwnijverheid

geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van

Verklaring betreffende de jaarrekening

de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van

Wij hebben de jaarrekening 2010 van de Stichting

het algehele beeld van de jaarrekening.

Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid te Amsterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

en enkelvoudige balans per 31 december 2010 en de gecon-

informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing

solideerde en enkelvoudige staat van baten en lasten over 2010

voor ons oordeel te bieden.

met de toelichting, waarin een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving is opgenomen.

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

Verantwoordelijkheid van het bestuur

van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de

Het bestuur van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid per

Bouwnijverheid is verantwoordelijk voor het opmaken van de

31 december 2010 en van het saldo van baten en lasten over

jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient

2010 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW, met inachtne-

weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag,

ming van het bepaalde in artikel 146 Pensioenwet.

beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), met inachtne-

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet

ming van het bepaalde in artikel 146 Pensioenwet. Het bestuur

gestelde eisen

is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat

als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening

ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het

mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als

onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoor-

gevolg van fraude of fouten.

delen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en dat de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gege-

Verantwoordelijkheid van de accountant

vens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag,

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de

voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de

jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze con-

jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

trole verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij

Amsterdam, 15 juni 2011

voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke

Ernst & Young Accountants LLP

mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen

w.g. mr. drs. G.H.C. de Méris RA

afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van

105

Actuariële verklaring Opdracht

Oordeel

Door Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschre-

te Amsterdam is aan Hewitt Associates B.V. de opdracht ver-

ven berekeningregels en uitgangspunten, als geheel bezien,

leend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld

toereikend vastgesteld.

in de Pensioenwet over het boekjaar 2010. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansGegevens

datum lager dan het wettelijk vereist eigen vermogen, maar

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt

niet lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen.

door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van

Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de

het bestuur van het pensioenfonds.

verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een

Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling

reservetekort.

van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In over-

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan over-

eenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accoun-

tuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van

tant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen

de Pensioenwet, met uitzondering van artikel 132 (vereist eigen

van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van het pensi-

vermogen).

oenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve

De vermogenspositie van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds

basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn

voor de Bouwnijverheid is naar mijn mening niet voldoende,

oordeelsvorming van belang zijn.

vanwege een reservetekort.

Werkzaamheden

Rotterdam, 19 mei 2011

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet.

w.g. Drs. A.G.M. den Hartogh AAG verbonden aan Hewitt Associates B.V.

De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens en de bevindingen van de accountant ten aanzien hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt voor mijn beoordelingswerkzaamheden heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: • heb ik onder meer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en • heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.

106

107

bestuur bewustwording

samen

nadenken

bouwen

Bijlagen

109

Bijlage 1 Bestuursleden Bestuur

G.J.P. Bot

Het bestuur van bpfBOUW bestaat uit vertegenwoordigers van

Functie in bestuur: bestuurslid

werkgevers- en werknemersorganisaties. Zij zijn belast met het

Geboortejaar: 1945

besturen van de zaken van het fonds en het beheer van het

Nationaliteit: Nederlandse

fondsvermogen. Ook zijn zij verantwoordelijk voor het innen van

Voordragende organisatie: Bouwend Nederland, de vereniging

de gelden en het doen van (pensioen)uitbetalingen. In 2010 ver-

van bouw- en infrabedrijven

gaderde het bestuur 8 keer.

Aftreden volgens rooster: 1 januari 201111 Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

De bestuursleden ontvangen vacatiegeld en een reis- en verblijf-

• Directeur/grootaandeelhouder Bot Bouwgroep

kostenvergoeding. De vergoeding is vastgesteld op basis van de

• Bestuurslid Bouwend Nederland

vergoedingsregeling bestuurs-, Deelnemersraad- en commis-

• Bestuurslid Woningborg

sieleden van de Sociaal-Economische Raad (SER). Over het jaar

• Voorzitter Stichting Bouw Belangen

2010 is voor vergoedingen aan bestuursleden een totaalbedrag

• Lid Regionale Regieraad

van 323.584 euro uitgekeerd. J.M. Douma Werkgeversbestuursleden

Functie in bestuur: bestuurslid

(Stand per 31 december 2010)

Geboortejaar: 1950 Nationaliteit: Nederlandse

H. de Pagter

Voordragende organisatie: Nederlandse Bond van

Functie in bestuur: voorzitter

Timmerfabrikanten

Geboortejaar: 1948 Nationaliteit: Nederlandse

Aftreden volgens rooster: 1 januari 201112 Andre functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

Voordragende organisatie: Bouwend Nederland, de vereniging

• Directeur Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten (NBvT)

van bouw- en infrabedrijven

• Secretaris/Penningmeester Stichting fondsen Administratie

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2012

(STIFA)

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

• Secretaris/Penningmeester Stichting VUTIM

• Directeur DPB Consult B.V. te Barendrecht

• Secretaris/Penningmeester Stichting O&O Fonds

• Commissaris Woningborg Holding B.V. te Gouda

Timmerindustrie

• Voorzitter werkgeversdelegatie CAO voor de Bouwnijverheid

• Secretaris /Penningmeester Stichting Scholing en

L.C.A. Scheepens

• Voorzitter Stichting Vakraad Timmerindustrie

Werkgelelgenheid Timmerindustrie Functie in bestuur: fungerend secretaris Geboortejaar: 1965

H. Klein Poelhuis

Nationaliteit: Nederlandse

Functie in bestuur: bestuurslid

Voordragende organisatie: Bouwend Nederland, de vereniging

Geboortejaar: 1946

van bouw- en infrabedrijven

Nationaliteit: Nederlandse

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

Voordragende organisatie: Bouwend Nederland, de vereniging

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

van bouw- en infrabedrijven op voordracht van CONGA

• Senior beleidsmedewerker sociale zaken Bouwend Nederland

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

• Penningmeester Stichting Technisch Bureau Bouwnijverheid

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

• Bestuurslid Stichting SFB (werkgevers)

• Directeur/grootaandeelhouder Kapee Bouwgroep bv

• Lid Commissie pensioenbeleid VNO-NCW

• Voorzitter Aannemersvereniging van Metselwerken (AVM) • Waarnemend voorzitter/Bestuurslid CONGA • Penningmeester CONGA • Penningmeester Ondernemers Organisatie MKB-Bouw • Bestuurslid Fundeon • Lid van het sectorplatform GA Fundeon • bpfBOUW-vertegenwoordiger in Ledenraad Vereniging van

11

De heer Bot is inmiddels herbenoemd.

12

De heer Douma is inmiddels herbenoemd.

110

Bedrijfstakpensioenfondsen • Voorzitter Aannemersfederatie Nederland; Bouw & Infra

G.F.M.B. Raessens

• Voorzitter Stichting Garantiefonds voor de Bouwnijverheid

Functie in bestuur: bestuurslid

• Lid Raad van Commissarissen Loyalis nv

Geboortejaar: 1958

• Bestuurslid Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid

Nationaliteit: Nederlandse

• Bestuurslid Stichting Risicofonds voor de Bouwnijverheid

Voordragende organisatie: Bouwend Nederland, de vereniging

• Bestuurslid Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor

van bouw- en infrabedrijven

de Bouwnijverheid

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

• Bestuurslid Stichting Scholingsfonds voor de Bouwnijverheid

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

• Bestuurslid Stichting Aanvullingsfonds voor de Bouwnijverheid

• Directeur Concerndienst HRM Heijmans nv

• Bestuurslid Stichtingen Arbouw, Childlearn Nederland,

• Bestuurslid Stichting pensioenfonds Heijmans nv

Fundeon, Savantis en SFB

• Bestuurslid Stichting pensioenfonds I.B.C. bv L. Elzinga F.Th.M. Rohof

Functie in bestuur: secretaris

Functie in bestuur: bestuurslid

Geboortejaar: 1961

Geboortejaar: 1961

Nationaliteit: Nederlandse

Nationaliteit: Nederlandse

Voordragende organisatie: FNV Bouw

Voordragende organisatie: FOSAG-NOA

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

• Sectorbestuurder FNV Afbouw en Onderhoud

• Directeur/secretaris en lid van het dagelijks bestuur en

• Werknemersvoorzitter Bedrijfstakpensioenfonds Schilders

hoofdbestuur Nederlandse Ondernemersvereniging voor

• Werknemersvoorzitter Savantis KBB (Kennis- en vakcentrum)

Afbouwbedrijven NOA

• Werknemersvoorzitter Opleidings- en ontwikkelingsfonds

• Bestuurslid O&O-fonds Afbouw

Schilders

• Bestuurslid Bedrijfschap Afbouw

• Werknemersvoorzitter Vakantiefonds voor het Schildersbedrijf

• Bestuurslid Stichting Savantis, Landelijk Kenniscentrum

• Werknemersvoorzitter Vakantiefonds Stucadoors

Beroepsonderwijs voor Afbouw en Onderhoudsbedrijfstakken • Bestuurslid Stichting Loopbaan Ontwikkelingsfonds (LOF) • Bestuurslid Stichting Administratiekantoor A&O Services • Algemeen secretaris Federatie van Ondernemersorganisaties Afbouw

• Werknemersvoorzitter Risicofonds Stucadoors • Werknemersvoorzitter Vervroegd Uittreden Stucadoors-, Afbouw- en Terrazzobedrijf • Werknemersvoorzitter Aanvullingsfonds Stucadoors-, Afbouw- en Terrazzobedrijf

• Bestuurslid Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen

• Werknemersvoorzitter Sociaal Fonds Natuursteenbedrijf

• Bestuurslid Pensioenfederatie

• Werknemersvoorzitter Aanvullingsfonds

Werknemersbestuursleden

• Bestuurslid Bedrijfschap Afbouw

(Stand per 31 december 2010)

• Bestuurslid HBA commissie Natuursteen

Werknemersverzekeringen Natuursteenbedrijf

• Bestuurslid Stichting Bevordering Platform VMBO J.W.M. Kerstens

Bouwtechniek

Functie in bestuur: fungerend voorzitter

• Bestuurslid Stichting Administratiekantoor Afbouw

Geboortejaar: 1965

• Bestuurslid Garantiefonds loondoorbetaling bij vorst

Nationaliteit: Nederlandse

• Bestuurslid Hoofd Bedrijfschap Ambachten

Voordragende organisatie: FNV Bouw Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

W.J. van Houwelingen

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

Functie in bestuur: bestuurslid

• Voorzitter FNV Bouw

Geboortejaar: 1960

• Voorzitter Federatie FNV Bouw/FNV Zelfstandigen in de bouw

Nationaliteit: Nederlandse

• Voorzitter Permanent Comité Bouw Europese Federatie

Voordragende organisatie: FNV Bouw

Bouw- en Houtarbeiders

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2014

• Lid World Council Building and Woodworkers International

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

• Lid federatieraad vakcentrale FNV

• Controller FNV Bouw

• (Reserve)lid Sociaal-Economische Raad

111

G. Lokhorst

C. van der Veer

Functie in bestuur: bestuurslid

Functie in bestuur: bestuurslid

Geboortejaar: 1963

Geboortejaar: 1967

Nationaliteit: Nederlandse

Nationaliteit: Nederlandse

Voordragende organisatie: CNV Vakmensen

Voordragende organisatie: FNV Bouw

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2014

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

• Senior Bestuurder Bouw CNV Vakmensen

• Sectorbestuurder FNV Meubel & Hout

• Bestuurslid Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid

• Cao-onderhandelaar en werknemers vertegenwoordiger in

• Bestuurslid Stichting Risicofonds voor de Bouwnijverheid • Bestuurslid Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Bouwnijverheid • Bestuurslid Stichting Scholingsfonds voor de Bouwnijverheid

diverse paritaire organen in de meubel en houtsectoren • Lid van het bestuur van BPF Houthandel • Lid/penningmeester van het afdelingsbestuur van de SP in Vught

• Bestuurslid Stichting Aanvullingsfonds voor de Bouwnijverheid • Bestuurslid Technisch Bureau Bouwnijverheid

A.A. van Wijngaarden

• Bestuurslid Fundeon

Functie in bestuur: bestuurslid

• Penningmeester Stichting Arbouw

Geboortejaar: 1953

• Penningmeester/secretaris Stichting Garantiefonds Vorst in de

Nationaliteit: Nederlandse

Bouw

Voordragende organisatie: CNV Vakmensen Aftreden volgens rooster: 1 januari 2013

Mevrouw M.B. van Veldhuizen

Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie:

Functie in bestuur: bestuurslid

• Vicevoorzitter CNV Vakmensen

Geboortejaar: 1955

• Bestuurslid van Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen

Nationaliteit: Nederlandse

• Bestuurslid Stichting SFB

Voordragende organisatie: FNV Bouw

• Vicevoorzitter van de Raad van Toezicht van het Economisch

Aftreden volgens rooster: 1 januari 2014 Andere functie(s) relevant voor bestuursfunctie: • Sectorbestuurder FNV Bouwnijverheid • Werknemersvoorzitter Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid • Werknemersvoorzitter Stichting Risicofonds voor de Bouwnijverheid • Werknemersvoorzitter Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Bouwnijverheid • Werknemersvoorzitter Stichting Scholingsfonds voor de Bouwnijverheid • Werknemersvoorzitter Stichting Aanvullingsfonds voor de Bouwnijverheid

Instituut voor de Bouwnijverheid • Lid Raad van Commissarissen van het Slotemaker de Bruine Instituut • Bestuurslid Europese Federatie van Bouw- en Houtarbeiders • Bestuurslid bedrijfschap Afbouw • President-commissaris Stichting Administratiekantoor A&O Services • Bestuurslid Savantis • Bestuurslid Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid • Bestuurslid Stichting Risicofonds voor de Bouwnijverheid • Bestuurslid Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Bouwnijverheid • Bestuurslid Stichting Scholingsfonds voor de Bouwnijverheid

• Voorzitter Technisch Bureau Bouwnijverheid

• Bestuurslid Stichting Aanvullingsfonds voor de Bouwnijverheid

• Werknemersvoorzitter Fundeon

• Bestuurslid Fundeon

• Bestuurslid Stichting Arbouw

• Bestuurslid COLO, vereniging van samenwerkende kenniscentra • Bestuurslid Bpf Schilders • Bestuurslid Bpf Woningcorporaties

112

Bijlage 2 Bestuurlijke commissies Vanuit het bestuur zijn vier commissie gevormd die bestaan uit bestuursleden. Bestuursleden hebben zitting in de commissies op basis van hun deskundigheid op de betreffende vakgebieden. De commissies ondersteunen het bestuur. Hieronder staan de verschillende commissies omschreven. Algemene zaken Deze commissie buigt zich over voorzittersoverleg met opdrachtnemers, public affairs en public relations, spoedeisende zaken en overleg met de diverse organen van het fonds. Pensioenzaken Deze commissie gaat over reglementen, communicatie, het beleid over werkingssfeer en individuele gevallen. Vermogensbeheer Deze commissie houdt zich bezig met het beleggingsbeleid, de beleggingsplannen, ALM en het risicobeheer op het gebied van beleggingen. Finance, Control & Riskmanagement Deze commissie buigt zich over risicomanagement, audits, rapportages over de dienstverlening door opdrachtnemers, contractvorming en de jaarrekening en het jaarverslag.

113

Bijlage 3 Begrippen en afkortingen 16:00 (GMT) WM-fixing

effectiviteit door vergelijkingen te maken van de gegevens van

De door WM/Thomson Reuters uitgegeven valutakoer-

organisaties met normgroepen.

sen om 16:00 uur “Greenwich Mean Time” (de tijdzone in Groot-Brittannië).

Coming service Het gedeelte van het totale pensioen dat in toekomstige jaren

Aanvullingsregeling

moet worden opgebouwd op basis van het geldende pensioen-

Een regeling voor werknemers die al voor 2006 in de bouw-

gevende jaarsalaris.

nijverheid werkten, aan bepaalde voorwaarden voldoen en vanwege hun leeftijd geen volledig pensioen kunnen opbouwen.

Commodities Beleggingen in bulkgoederen of grondstoffen, zoals olie,

Afkoop

gas en graan.

Afkoop is het ineens uitbetalen van een bedrag ter vervanging van een verplichting om in de toekomst een serie betalingen te

Contante waarde van alle pensioenrechten

doen. Pensioenaanspraken of pensioenrechten verliezen door

Het bedrag dat op dit moment nodig is om in de toekomst één

afkoop hun pensioenbestemming.

of meer betalingen te kunnen verrichten, waarbij rekening is gehouden met rente en actuariële grondslagen.

AFM De Autoriteit Financiële Markten, de toezichthouder op onderne-

Corporate governance

mingen die actief zijn in sparen, lenen, beleggen, pensioenen en

Goed ondernemingsbestuur. Beheer van en toezicht en

verzekeren. De AFM let op het gedrag van deze ondernemingen

controle op een onderneming, waarbij bestuurders verant-

bij de bedrijfsuitoefening.

woording moeten afleggen aan de aandeelhouders en andere belanghebbenden.

ALM Asset-Liability Management. Een methode waarbij de strategi-

Deelnemers

sche beleggingsmix afgestemd wordt met de verplichtingen-

Deelnemers zijn werknemers en zelfstandigen die onder de

structuur. Hierbij wordt rekening gehouden met het premie- en

verplichtstelling vallen. Tot de deelnemers behoren ook de

toeslagenrisico en het risico van onderdekking.

werknemers die van een vroegpensioen- dan wel vut-regeling gebruik maken en de werklozen voor wie of de Stichting

Asset allocatie

Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (FVP) of één van

Hetzelfde als beleggingsmix: de verschillende categorieën

de sectorale aanvullingsregelingen pensioenpremie betaalt. Een

waaruit de beleggingsportefeuille bestaat. Dit zijn bijvoorbeeld

deelnemer is ook die persoon die op grond van het pensioenre-

aandelen, obligaties, vastgoed en liquide middelen.

glement vrijwillig mag voortzetten of voor wie zonder premiebetaling pensioenaanspraken worden bijgeboekt op grond van het

Belegd vermogen

pensioenreglement.

Dit is de totale waarde van de beleggingen van het fonds. Dekkingsgraad Beschikbaar eigen vermogen

De procentuele verhouding tussen het beschikbaar vermogen

Dit betreft de Algemene Reserves van het fonds. Het beschik-

en de contante waarde van alle opgebouwde pensioen-

baar eigen vermogen is een onderdeel van het beschikbaar ver-

aanspraken voor risico van het fonds.

mogen dat gebruikt wordt om de dekkingsgraad te berekenen. Dispensatie Beschikbaar vermogen

Vrijstelling van de verplichte deelneming aan de pensioen-

Dit betreft de som van het totaal van de technische voorzienin-

regeling van het fonds.

gen voor risico van het fonds en het beschikbaar eigen vermogen. Dit beschikbaar vermogen wordt gebruikt als teller in de

DNB

breuk om de dekkingsgraad te berekenen.

De Nederlandsche Bank, de toezichthouder die verantwoordelijk is voor het bewaken van de financiële stabiliteit in Nederland.

CEM CEM staat voor Cost Effectiveness Measurement Inc., een Canadese organisatie die zich toelegt op het meten van kosten-

114

Financieel Toetsingskader (FTK)

Pensioenverplichtingen

Het financieel toetsingskader geeft regels over de wettelijke

Zie ‘voorziening pensioenverplichtingen’.

financiële verplichtingen van pensioenfondsen en is opgenomen in de Pensioenwet.

Premiegrondslag Het gedeelte van het loon dat de grondslag vormt voor de

FVP-bijdrage

premieberekening.

Bijdrage van Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (FVP). Deze bijdrage stelt onvrijwillig

Pension Fund Governance

werkloze werknemers van 40 jaar en ouder in staat om hun pen-

Goed pensioenfondsbestuur. Hieronder vallen onder meer

sioenregeling tijdens de werkloosheidsperiode voort te zetten.

integer en transparant handelen door het bestuur, goed

Werknemers, die met ingang van 1 januari 2011 ww-gerechtigd

toezicht hierop en het afleggen van verantwoording over

worden, komen niet meer in aanmerking voor een bijdrage van

het uitgeoefende beleid en het toezicht daarop.

de Stichting FVP. Private equity Gewogen loontrend

Investeringen in niet-beursgenoteerde ondernemingen.

Loontrend die is vastgesteld op basis van de loontrend van de cao’s die vallen onder bpfBOUW, gewogen naar het aantal deel-

Rekenrente

nemers behorende bij deze cao’s.

Fictief rendementspercentage dat het belegde pensioen- vermogen in de toekomst wordt geacht op te brengen.

Hedgefondsen Beleggingsfondsen die een zeer actief beleid voeren op hun por-

Rentehedge

tefeuille, weinig beperkingen kennen in instrumenten en strate-

Financieel instrument om het renterisico op het verschil in

gieën die ze ter beschikking staan en daardoor bepaalde risico’s

looptijd tussen de beleggingen en de pensioenverplichtingen

in hun portefeuille kunnen afdekken (‘hedgen’). Deze fondsen

af te dekken.

staan vaak niet onder toezicht. Rentetermijnstructuur (RTS) Heritage-portefeuille

De rentermijnstructuur geeft het verband weer tussen de

Dit betreft de beleggingen van bpfBOUW die niet ondergebracht

looptijd van een vastrentende belegging enerzijds en de daarop

zijn in beleggingspools.

te ontvangen marktrente anderzijds. De dekkingsgraad en de pensioenverplichtingen van het fonds worden berekend op

Jaarlaag

basis van de rentetermijnstructuur.

Inkoop van de rechten uit de aanvullingsregelingen. ROZ/IPD Minimaal vereist eigen vermogen

Rendement van de gangbare institutionele vastgoedindex.

Dit betreft het minimaal vereist eigen vermogen conform de definitie hiervan in de Pensioenwet.

SAS 70-verklaring Een rapport voor de certificering van de interne beheersing

Normrendement

van de processen in dienstverlenende organisaties.

De berekening van het normrendement wordt bepaald aan de hand van de normportefeuille. De samenstelling van deze norm-

Service Level Agreements (SLA)

portefeuille wordt over het algemeen afgeleid van een ALM-studie

Afspraken over het niveau van de te leveren dienstverlening.

en bestaat gewoonlijk uit een combinatie van vastrentende waarden, aandelen, vastgoed en overige beleggingen. Het normrende-

Solvabiliteit

ment wordt per periode berekend als de gewogen performance

Verhouding tussen totale bezittingen en schulden.

van de beleggingscategorieën naar de normweging. Pensioengrondslag Het gedeelte van het loon dat de grondslag vormt voor de pensioenopbouw.

115

Statuten

Verplichtstelling

De grondregels van een instelling. In de statuten van het fonds is

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) legt

de interne structuur omschreven. Er zijn onder andere bepalin-

hiermee bedrijven de verplichting op om deel te nemen aan een

gen inzake de bevoegdheden en verplichtingen van het bestuur

bedrijfstakpensioenfonds. Een verplichtstelling kan betrekking

opgenomen. Ook de wijze van benoeming van de bestuursle-

hebben op alle bedrijfsgenoten (degenen die in de desbetref-

den is opgenomen.

fende bedrijfstak werkzaam zijn) of op bepaalde groepen van bedrijfsgenoten.

Toeslagenlabel Een afbeelding die op een beeldende en kwalitatieve manier

Voorwaardelijkheidsverklaring

duidelijk maakt wat de mate van zekerheid is dat pensioenaan-

Als deze wordt gehanteerd is toeslagverlening aan voorwaar-

spraken worden verhoogd.

den gebonden. De toeslagenmatrix schrijft voor welke voorwaardelijkheidsverklaring gebruikt moet worden en op welke

Toeslagenmatrix

wijze over de voorwaardelijke toeslagverlening moet worden

Publicatie van het Ministerie van Sociale Zaken en

gecommuniceerd.

Werkgelegenheid (SZW) die onderscheid maakt tussen verscheidene vormen van voorwaardelijk en onvoorwaardelijk

Voorziening pensioenverplichtingen

toeslagbeleid en combinaties daarvan. Voor elke toeslag-

De voorziening pensioenverplichtingen (ook wel de pensioenver-

categorie wordt het toeslagenbeleid, de financiering,

plichtingen) geeft de contante waarde weer van alle uitstaande

de reglementering en de wijze van communicatie voorgeschreven.

pensioenverplichtingen van het fonds aan zijn (gewezen) deel-

Ook wordt aangegeven wanneer een premiekorting is toegestaan.

nemers en pensioengerechtigden. Het is, met andere woorden, het volledige bedrag aan pensioenen dat het fonds nu en in de

Totaal eigen vermogen

toekomst moet uitbetalen.

Dit betreft alle reserves van het fonds bij elkaar. In de jaarrekening worden hiervoor de termen groepsvermogen en

Waardeoverdracht

Stichtingskapitaal en reserves gehanteerd.

Het naar een andere pensioenregeling overdragen van de waarde van opgebouwde pensioenaanspraken of pensioenrechten.

UTA-personeel

Zo bestaat bij het veranderen van werkgever een wettelijk recht

Uitvoerend, Technisch en Administratief personeel.

op waardeoverdracht.

Valutahedge

Z-score

Financieel instrument om de valutarisico’s op beleggingen in

Mate waarin het werkelijke rendement van een pensioenfonds

vreemde valuta af te dekken.

afwijkt van het rendement van de door het bestuur vastgestelde normportefeuille.

Valutatermijncontract Een termijncontract waarin twee partijen een verbintenis aangaan tot aankoop of verkoop van deviezen op een latere datum en tegen een koers die wordt vastgelegd bij het sluiten van het contract. Vastrentende waarden Beleggingen waarvoor in beginsel een vaste rentevergoeding en een vaste looptijd geldt, zoals obligaties, onderhandse leningen en hypotheken. Vereist eigen vermogen Dit betreft het Vereist eigen vermogen conform de definitie hiervan in de Pensioenwet.

116

117

Colofon Uitgave Cordares Basisweg 10 1043 AP Amsterdam Postbus 637 1000 EE Amsterdam Vormgeving Dadomoto, Nieuwegein Illustraties Dadomoto, Nieuwegein Productie Roto Smeets GrafiServices, Eindhoven

118

levensverwachting betrokken positief

bewustzi

bouwen werken

verbonden

kennis persoonlijk

kennis

overzicht

realism

toekomst

dekkingsgraad

toe

wat is mijn

situatie?

oppervlakkig

aan

bewustzijn

collectief bewustwording

bouwen

economie

collectief verbonden betrokkenheid

betrokken

concreet

belangstelling

vanzelfsprekend maatschappelijk debat

belang hebbenden

situatie

kennis

kennis

inzicht

bewustwording

vergrijzen

positief

ewustzijn

betrokken

ec

be

dekkingsgraad bouwproces

he 119