Verslag landelijk project groothandel en handelsbemiddeling BIK 51 Project nummer A231 / A232 / A233 Uitvoeringsperiode mei 1999 - april 2000
Bedrijfstakcoördinator : H. Straatsma Opgesteld door : Landelijk projectleider : J.H.v.d.Berg Projectsecretaris : U. Postma Arbeidsinspectie regio noord
Juni 2000
Inhoudsopgave
1
Samenvatting
2
Resultaten
3
Conclusies en aanbevelingen
4
Bijlagen
1
Samenvatting
In het inspectie project groothandel algemeen A231 zijn in 1/3 van de branche met BIK code 51111 t/m 51426 in totaal 313 bedrijven geïnspecteerd. Er zijn 181 tekortkomingsbrieven 1e fase en 80 waarschuwingsbrieven verstuurd. Er bleek ten opzichte van voorgaande inspectieprojecten in voorgaande jaren een toename van het aantal bedrijven met een RI en E tot globaal de helft van het aantal geïnspecteerde bedrijven. Op de peildatum van 4 mei 2000 waren er 533 interventies uitgevoerd en was het cumulatieve aantal tekortkomingen 630. Er was inmiddels 1 boeterapport opgemaakt. In het specialty inspectieproject groothandel in oud papier A232 is in 41 bedrijven geïnspecteerd. Er zijn 24 tekortkomingsbrieven 1e fase en 6 waarschuwingsbrieven verstuurd. Op de peildatum van 4 mei 2000 waren er 74 interventies uitgevoerd en was het cumulatieve aantal tekortkomingen 65. Er waren nog geen boeterapporten bekend In het specialty project groothandel in oude metalen A233 zijn 39 bedrijven geïnspecteerd. Er zijn 16 tekortkomingsbrieven 1e fase en 16 waarschuwingsbrieven verstuurd. Op de peildatum van 4 mei 2000 waren er 62 interventies uitgevoerd en was het cumulatieve aantal tekortkomingen 110. Er waren nog geen boeterapporten bekend.
2 Resultaten Naleving wetgeving : Groothandel algemeen A231 De inspecties in deze periode waren in belangrijke mate gericht op de aanwezigheid van de risicoinventarisatie en -evaluatie. In overeenstemming met de hoofddoelstelling van het inspectieproject blijkt een toename van het aantal bedrijven met een RI en E . De invloed van arbodiensten op de aanwezigheid van een RI en E is groot. In een industriële regio met een arbodienst, die actief campagne voor het opstellen van een RI en E had gevoerd werden twee maal zoveel bedrijven met een RI en E aangetroffen als in naastgelegen industrie gebieden. De betreffende arbodienst had o.a voorlichtingsavonden over de RI en E georganiseerd voor de bedrijven in haar regio. De in het verleden geconstateerde knelpunten zoals de fysiek zware arbeid problematiek bleek bij de inspecties regelmatig als deel van de op te lossen problematiek in het plan van aanpak ondergebracht te worden. Dat er aandacht is voor de problematiek houdt nog niet is dat het oplossen van die problematiek in de bedrijven daadwerkelijk ter hand wordt genomen.
Een bijkomend probleem blijven de uitlaatgassen van diesel- en gas aangedreven heftrucks. De soms afgedwongen oplossingen zijn divers ; vervanging door electrisch aangedreven heftrucks, reiniging van de uitlaatgassen door filters en katalysatoren, verbeterde ventilatie van de werkruimtes en toepassing van zwavel arme brandstof. Bij de beveiliging van electrisch aangedreven heftrucks werd het ontbreken van de verplichte stroomonderbreker nog geregeld opgemerkt. Het in deze kwestie jarenlange inspecteren en het aanschrijven van de branche organisatie heeft derhalve onvoldoende succes gehad.
Cijfermatig overzicht groothandel algemeen A231 peildatum : 04-05-2000
Bedrijven geïnspecteerd Interventies PV - Boeterapport Tekortk. Brieven 1e fase Waarschuwingsbrieven 1e en 2e fase Tekortk. RI en E cumulatief totaal Tekortk. cumutatief totaal
313 533 1 181 80 196 630
Groothandel in oud papier A232 Bij het specialty project groothandel in oud papier bleek er dikwijls sprake van bedrijven met grote redelijk tot goed onderhouden - installaties voor het verkleinen en verder verwerken van oud papier. Met name de bedrijven die zich bezighouden met de verwerking van archieven zijn dikwijls gecertificeerd met een kwaliteitscontrole systeem. De aanbieders van archieven zijn hier zeer kritisch op. Meer dan gemiddeld werd in deze bedrijfstak dan ook een RI en E aangetroffen. Bij de grotere bedrijven is sprake van veel transport van balen met heftrucks. Goed opgeleide heftruckbestuurders en een verkeersplan zijn belangrijk om ongevallen tijdens het rijden te voorkomen. Overigens komen kleinere bedrijven zonder archiefvernietiging ook voor. Deze bedrijven houden zich dan vooral bezig met de inzameling en het persen en tot balen verwerking van oud papier. Een dergelijk bedrijf heeft dikwijls een vaste relatie met één bepaalde afnemer, die zich verplicht heeft om in tijden dat de papierprijs laag is toch af te nemen. Bij laatst genoemde type bedrijf zijn de arbeidsomstandigheden minder dan bij het eerder genoemde en ontbrak meestal de RI en E. Bij de bedrijven die archieven vernietigen - meestal gebeurt dit met hamermolens - is sprake van het ontwikkelen en vrijkomen van stof. Dit behoort goed afgezogen te worden. Ook het afvoeren van het stof geeft geregeld problemen. Soms gebeurt dit in plastic zakken. Dit is zwaar en stoffig werk en bovendien moeten hoge kosten betaald worden. Een oplossing hiervoor uit een andere branche kan zijn het automatisch persen tot briketten van dit stof of het terug voeren van dit stof in de te persen balen oud papier. Als het stof veelvuldig vrijkomt kan dit een gezondheidsrisico inhouden voor de werknemers en dient de werkgever maatregelen te nemen. De hamermolens behoren i.v.m. de lawaai-emissie omkast te zijn en gebieden met te hoge geluidniveau’s gemarkeerd.
Een gevarenrisico in deze bedrijfstak wordt gevormd door mogelijke werkzaamheden op de storten opvoerbanden naar de versnipperaars en de balenpersen. Deze banden dienen voorzien te zijn van een noodstop, soms uitgevoerd als een trekdraad langs de opvoerband. De branche kan een oplossing hiervoor ontwikkelen door een automatisch afslagmechaniek te introduceren dat inwerking treedt als een persoon op de opvoerband komt. Vergelijkbaar met het poortjessysteem dat waarschuwt bij winkeldiefstal. Incidenteel hebben ernstige ongevallen plaatsgevonden doordat personen bij draaiende machine vastraakten in b.v de binddraden van de balenpers en ernstig letsel opliepen of zelfs omkwamen. Dergelijke ongevallen gebeuren vooral tijdens het opheffen van storingen aan de machines. Goede procedures kunnen dit voorkomen. Cijfermatig overzicht groothandel in oud papier peildatum 04-05-2000 Bedrijven geïnspecteerd Interventies PV - Boeterapport Tekortk. Brieven 1e fase Waarschuwingsbrieven 1e ne 2e fase Tekortk. RI en E cumulatief totaal Tekortk. Cumutatief totaal
41 74 24 6 21 65
Groothandel in oude metalen A233 De branche omvat een aantal grotere bedrijven die een duidelijke professionele opzet kennen. Een aantal van deze bedrijven heeft zelfs een kwaliteitscertificering. Meestal is deze professionalisering tot stand gekomen doordat het bedrijf reeds geregeld bezocht is door de milieu-inspectie. Deze heeft met een aantal bedrijven een ontwikkelingstraject op proberen te starten en een aantal bedrijven zijn hierin meegegaan. Deze bedrijven voldoen meestal eveneens aan de bepalingen van de arbowet en beschikken dan over een RI en E en soms zelfs over een arbocoördinator, de machine beveiligingen e.d. zijn op dit soort bedrijven ook redelijk in orde. Met de kleinere bedrijven en sommige van de grotere is dit geheel anders. Veel van de kleine bedrijven zijn gevestigd op achteraf stukjes industieterrein of anderszins terreinen die uit het zicht liggen. Soms is de grond ernstig vervuild. De contacten van de bedrijven met de milieu inspectie zijn vaak langlopend van aard. Veel bedrijven zijn op grond hiervan bezig met één of andere activiteit zoals het verharden en vloeistof dicht maken van de bodem, het verbeteren van hun opslagloodsen, het bouwen van een gasopslagplaats. Personele voorzieningen zijn vaak wel aanwezig, maar soms lijken ze niet meer van deze tijd, ook zijn er groothandels waarbij de kantinevoorziening zich ontwikkeld heeft tot een café-achtig geheel. Bij één bedrijf ontbrak er water op het terrein omdat de gemeente weigerde een waterleiding aan te laten leggen door vervuilde grond. Deze bedrijven repareren veel machines en voertuigen ook zelf. Dit houdt niet in dat het ondeskundig gebeurt, maar gestandaardiseerd onderhoud is het niet. De bedrijven zeggen wel verbeteringen toe, maar de uitvoering van deze verbeteringen en het administratief aanpassen aan de arbowet is trager dan in andere branches van de groothandel.
Tijdens laden en lossen laat men vaak de dieselmotoren van de vrachtwagens doordraaien. Soms is dit noodzakelijk om een loskraan op een vrachtwagen te kunnen benutten. In ieder geval geeft dit veel belasting met uitlaatgassen.. Op de kleine bedrijven is er vaak een z.g. alligatorschaar in gebruik. Deze continue knippende scharen horen voorzien te zijn van een klembalk die het omhoog springen van te knippen metaaldelen voorkomt en een afschermstang met noodstopbeveiliging. Vaak ontbreken de beveiligingen of liggen ze er naast. Bij deze kleine scharen wordt steevast de opmerking gemaakt dat ze niet meer gebruikt worden. Een aantal bedrijven beschikken over grote professionele knipscharen met een hydraulische aandrukcylinder. Deze machines zien er vervaarlijk uit maar zijn dit feitelijk niet want ze worden beladen met een kraan met een poliepgrijparm en bedient vanuit een cabine. Er bestaat bij bedrijven de neiging om deze machine te laten bedienen door onvoldoend deskundig personeel. Dit veroorzaakt geen ongeval maar de machine gaat kapot doordat de hydraulische cylinder krom gebogen wordt, hierdoor gaan op den duur de manchetten in de cylinder lekken en dit brengt hoge kosten met zich mee. Veel werk wordt met kranen uitgevoerd. Meestal hydraulische grijperkranen. Bij geregeld beulen met een kraan bestaat er kans op het afbreken van giekdelen en de cabineophanging door vermoeidheidsbreuken. Beulen is het in elkaar stampen van metaaldelen met de dichte poliepgrijper of met een zware metalen bal. Beulen moet dus vermeden worden. Op de bedrijven zijn vaak derden aanwezig die de door hun ingezamelde oude metalen ter inkoop aanbieden, ook komt het voor dat sorteerwerkzaamheden door derden op het terrein van het bedrijf worden uitgevoerd. De uitgesorteerde metalen worden dan in bakken gedaan die door het bedrijf met een heftruck opgehaald worden, gewogen worden en vervolgens gestort op de bult waar ze thuis horen. Deze derden - soms zijn hier jeugdigen bij - houden een extra veiligheidsrisico in. De RI en E dient dit vanzelfsprekend te behandelen. Cijfermatig overzicht groothandel in oude metalen A233
Bedrijven geïnspecteerd Interventies PV - Boeterapport Tekortk. Brieven 1e fase Waarschuwingsbrieven 1e ne 2e fase Tekortk. RI en E cumulatief totaal Tekortk. Cumulatief totaal
39 62 26 16 31 110
Een gevarenrisico in deze bedrijfstak wordt gevormd door mogelijke werkzaamheden op de storten opvoerbanden naar de versnipperaars en de balenpersen. De branche kan een oplossing hiervoor ontwikkelen door een automatisch afslagmechaniek te introduceren dat inwerking treedt als een persoon op de opvoerband komt. Vergelijkbaar met het poortjessysteem dat waarschuwt bij
winkeldiefstal. Ongevallen gebeuren vooral tijdens het opheffen van storingen aan de machines. Goede procedures kunnen dit voorkomen. Groothandels in oude metalen A233
Op de kleine bedrijven is er vaak een z.g. alligatorschaar in gebruik. Deze continue knippende scharen horen voorzien te zijn van een klembalk die het omhoog springen van te knippen metaaldelen voorkomt en een afschermstang met noodstopbeveiliging. Vaak ontbreken de beveiligingen of liggen ze er naast. Gezien de bedrijfsvoering kunnen deze scharen dikwijls afgeschaft worden. Een aantal bedrijven beschikken over grote professionele knipscharen met een hydraulische aandrukcylinder. Deze machines zien er vervaarlijk uit maar zijn dit feitelijk niet want ze worden beladen met een kraan met een poliepgrijparm en bedient vanuit een cabine. Er bestaat bij bedrijven de neiging om deze machine te laten bedienen door onvoldoend deskundig personeel. Dit veroorzaakt geen ongeval maar de machine gaat kapot doordat de hydraulische cylinder krom gebogen wordt, hierdoor gaan op den duur de manchetten in de cylinder lekken en dit brengt hoge kosten met zich mee. Het personeel dat deze machines bediend dient beter opgeleid te worden, de branche organisatie zou hiervoor een cursus kunnen ontwikkelen. Veel werk wordt met kranen uitgevoerd. Meestal hydraulische grijperkranen. Bij geregeld beulen met een kraan bestaat er kans op het afbreken van giekdelen en de cabineophanging door vermoeidheidsbreuken. Beulen is het in elkaar stampen van metaaldelen met de dichte poliepgrijper of met een zware metalen bal. Beulen moet dus vermeden worden. Op de bedrijven zijn vaak derden aanwezig die de door hun ingezamelde oude metalen ter inkoop aanbieden, ook komt het voor dat sorteerwerkzaamheden door derden op het terrein van het bedrijf worden uitgevoerd. De uitgesorteerde metalen worden dan in bakken gedaan die door het bedrijf met een heftruck opgehaald worden, gewogen worden en vervolgens gestort op de bult waar ze thuis horen. Deze derden - soms zijn hier jeugdigen bij - houden een extra veiligheidsrisico in. De RI en E dient dit vanzelfsprekend te behandelen.
4 Conclusies en aanbevelingen Groothandel algemeen A231 In de groothandel is sprake van veel transport met heftrucks e.d. Dit geeft aanleiding tot soms dodelijke ongevallen. Vakbekwaamheid van de bestuurders is één van de mogelijkheden om de kans op ongevallen te verminderen. Bij de inspecties werd geconstateerd dat er bij opleidingsinstituten voor heftruckbestuurders een sterke tendens aanwezig is om zo kort mogelijke en daardoor zo goedkoop mogelijke cursussen aan te bieden. Er bestaat onduidelijkheid over de vakbekwaamheidseisen voor heftruckbestuurders. De invoering van één of meer - bijvoorbeeld voor mensen die constant of die zo nu en dan op een heftruck werken - verplichte “rijbewijzen” voor heftruckbestuurders kan hieraan een einde maken. Tevens kan overwogen worden om eisen te stellen aan de instituten die heftruckbestuurders opleiden. Er zijn instituten die certificaten afgeven als bewijs van deelname zonder dat er voldoende garantie is dat de opgeleide heftruckbestuurders een voldoend niveau hebben behaald.
Groothandel in oud papier A232
Een gevarenrisico in deze bedrijfstak wordt gevormd door mogelijke werkzaamheden op de storten opvoerbanden naar de versnipperaars en de balenpersen. De branche kan een oplossing hiervoor ontwikkelen door een automatisch afslagmechaniek te introduceren dat inwerking treedt als een persoon op de opvoerband komt. Vergelijkbaar met het poortjessysteem dat waarschuwt bij winkeldiefstal. Ongevallen gebeuren vooral tijdens het opheffen van storingen aan de machines. Goede procedures kunnen dit voorkomen. Groothandels in oude metalen A233
Op de kleine bedrijven is er vaak een z.g. alligatorschaar in gebruik. Deze continue knippende scharen horen voorzien te zijn van een klembalk die het omhoog springen van te knippen metaaldelen voorkomt en een afschermstang met noodstopbeveiliging. Vaak ontbreken de beveiligingen of liggen ze er naast. Gezien de bedrijfsvoering kunnen deze scharen dikwijls afgeschaft worden. Een aantal bedrijven beschikken over grote professionele knipscharen met een hydraulische aandrukcylinder. Deze machines zien er vervaarlijk uit maar zijn dit feitelijk niet want ze worden beladen met een kraan met een poliepgrijparm en bedient vanuit een cabine. Er bestaat bij bedrijven de neiging om deze machine te laten bedienen door onvoldoend deskundig personeel. Dit veroorzaakt geen ongeval maar de machine gaat kapot doordat de hydraulische cylinder krom gebogen wordt, hierdoor gaan op den duur de manchetten in de cylinder lekken en dit brengt hoge kosten met zich mee. Het personeel dat deze machines bediend dient beter opgeleid te worden, de branche organisatie zou hiervoor een cursus kunnen ontwikkelen. Veel werk wordt met kranen uitgevoerd. Meestal hydraulische grijperkranen. Bij geregeld beulen met een kraan bestaat er kans op het afbreken van giekdelen en de cabineophanging door vermoeidheidsbreuken. Beulen is het in elkaar stampen van metaaldelen met de dichte poliepgrijper of met een zware metalen bal. Beulen moet dus vermeden worden. Op de bedrijven zijn vaak derden aanwezig die de door hun ingezamelde oude metalen ter inkoop aanbieden, ook komt het voor dat sorteerwerkzaamheden door derden op het terrein van het bedrijf worden uitgevoerd. De uitgesorteerde metalen worden dan in bakken gedaan die door het bedrijf met een heftruck opgehaald worden, gewogen worden en vervolgens gestort op de bult waar ze thuis horen. Deze derden - soms zijn hier jeugdigen bij - houden een extra veiligheidsrisico in. De RI en E dient dit vanzelfsprekend te behandelen.
4 Bijlage 1 Analyse van de groothandelsbranche
Bijlage 1 Analyse van de groothandelsbranche De bedrijfstak groothandel kenmerkt zich door grote aantallen bedrijven - er zijn meer dan 86.000 groothandels ingeschreven in het systeem van de Kamer van Koophandel - met een zeer grote verscheidenheid in de omvang en aard. Circa 78.000 groothandels hebben minder dan 10
personeelsleden in dienst. Bij alle ondernemingen in de groothandel zijn ongeveer 400.000 mensen werkzaam. Daarmee neemt de sector ruim 10% van de totale nationale werkgelegenheid voor zijn rekening en vormt in grootte de derde werkgever. De gezamenlijke omzet bedroeg f 400 mld in 1998. De traditionele groothandel (divergerende of distribuerende groothandel) bestaat i.h.a. uit een bedrijf dat goederen inkoopt en ontvangt, vervolgens uitsorteerd en opslaat in een magazijn, deze goederen verkoopt, de verkoop orders verzameld en de goederen voor verzending gereed maakt. Daarnaast levert de groothandel additionele dienstverlening in de bedrijfskolom, zoals marketing- en adviesdiensten, en treedt deze op als co-maker. Daarnaast valt op dat steeds meer groothandels hun ingekochte produkten bewerken door bijvoorbeeld de verpakking aan te passen, gebruiksklaar of klantspecifiek te maken. In vaktermen heet dit "Value Added Logistics". In de sector worden diverse verschijningsvormen onderscheiden: In- en exporteurs, handelshuizen, binnenlandse groothandel (grossiers) en in- en verkoopkantoren van buitenlandse fabrikanten met groothandelsfuncties. Een gedeelte van de groothandels verzorgt zelf het transport naar en de aflevering bij de klant. Zowel de magazijnen als de goederenstromen kunnen gigantisch in omvang zijn. Voor dit soort groothandels wordt de benaming distributiecentra gebruikt. Dit type groothandel vervult een functie aan het einde van de distributiekolom. Er bestaat ook een type groothandel dat een functie heeft aan het begin van de distributiekolom bij de aanvoer en het verzamelen van agrarische produkten en grondstoffen, het inzamelen van recyclebare producten - zoals oud papier, oude metalen e.d. - en halffabricaten, dit type groothandel wordt aangeduid als convergerende of collecterende groothandel. Beide types groothandel komen voor in het inspectieprogramma. Bij een aanmerkelijk aantal groothandels treft men tevens een produktie eenheid aan. Een gedeelte van de groothandels bestaat uitsluitend uit een kantoorvestiging. De goederen gaan dan rechtstreeks van de producent naar de koper. De bestelde goederen moeten snel en precies worden uitgeleverd. Vandaag besteld, morgen in huis is het economische motto dat veel groothandels aan moeten houden. De concurrentie is dikwijls scherp. Dit houdt in dat de groothandels zich geen fouten kunnen veroorloven. Het personeel moet noodzakelijkerwijs goed ingewerkt en toegewijd zijn. Bovendien telt de bedrijfstak een aantal bedrijven die zich presenteren als groothandel en ook ingeschreven staan in het systeem van de KvK als groothandel maar het in feite niet of slechts gedeeltelijk zijn. Bijvoorbeeld de feitelijke detailhandels in de levensmiddelen sector zoals ( Makro, Lucas Klamer, Sligro, Hanos), visverwerkende bedrijven die mede groothandel zijn en uitsluitend als groothandel staan ingeschreven, huisvuilverwerkende bedrijven die stellen een groothandel te zijn in oude metalen e.d. Ook het recent in Enschede geëxplodeerde bedrijf behoorde tot deze categorie. Dit vuurwerk bedrijf staat ingeschreven als groothandel in consumenten artikelen n.e.g. Anderzijds zijn er bedrijven vallend onder een andere BIK- code die groothandels activiteiten uitvoeren. Zo zijn er transporteurs die een deel van de groothandelsactiviteiten zoals opslag en uitsorteren overnemen. De branchevervaging en -vervuiling in deze bedrijfstak is aanmerkelijk. Voor bedrijven kan de mogelijkheid om zich al dan niet als groothandel te presenteren aantrekkelijk zijn doordat er op deze wijze een keuze mogelijkheid (shoppen) ontstaat in premiebetaling en CAO voorwaarden.
