....._----------------Hebben alle boeren dezelfde ges-chiedenis?
Hoofdstuk 7
les 1
Wat ga je leren?
Landbouw in West-Europa
In deze les leer je dat er verschillen bestaan tussen de landbouw in WestEuropa en de landbouw in Oost-Europa. Je leert dat de landbouw in WestEuropa moderner is. Je leert ook dat die verschillen te maken hebben met de geschiedenis.
De meeste landbouwbedrijven in West-Europa zijn groot. Vijftig jaar geleden waren ze veel kleiner. Die kleine bedrijven werden samengevoegd tot één groot bedrijf. Waarom dat gebeurde? Soms was er geen opvolger die de boerderij wilde overnemen. Soms waren de akkers te klein om genoeg te produceren en te verdienen. Als land samengevoegd wordt, noem je dat ruilverkaveling. Zo ontstaan grote, aaneengesloten stukken land. Voor grote bedrijven hebben de boeren landbouwmachines nodig. Dat heet mechanisatie, weet je nog? Koeien melken, borstelen en voeren gaat tegenwoordig helemaal automatisch. Voor die machines heb je veel geld nodig. De Europese Unie gaf de boeren daarom landbouwsubsidies. De mechanisatie heeft ook nadelen: soms produceren de boeren zo veel dat ze niet al hun producten kunnen verkopen. Ook zijn er door al die machines steeds minder mensen nodig.
Begrippen • het communisme • de landbouwsubsidie • de mechanisatie
• de ruilverkaveling
.92
Kfjkles
1950
West - Europa
1975 ruilverkaveling
De boeren hebben kleine bedrijven.
De bedrijven zijn groter geworden.
Er zijn nog geen machines.
De boeren werken met machines.
2000 landbouwsubsidie De landbouwbedrijven zijn heel groot.
Landbouw in Oost-Europa Tegenwoordig zijn veel landbouwbedrijven in Oost-Europa weer klein. Zo'n veertig jaar geleden zag je wel overal grote bedrijven. Toen was de staat de baas, ook over de landbouw. De staat wilde alle grond hebben en maakte er grote bedrijven van. Daar werkten alle boeren samen. Ze woonden ook samen in flatgebouwen en niet op een boerderij.
Soms, kregen zij - of hun kinderende boerderij terug. Daarom zijn er nu weer veel kleine bedrijven. Toch bleven er ook boeren samenwerken in een groot, modern bedrijf. Maar dat bedrijf zou ook van een boer uit West-Europa kunnen zijn.
• • Werkschrift blz. 27 •
Kwismeester blz. 38-39
•
Cd-rom hoofdstuk 7 les 1
De staat bepaalde wat er verbouwd moest worden en gaf de boeren machines en kunstmest. Het was in de tijd van het communisme, maar die tijd is voorbij. De boeren zijn weer baas over hun bedrijven. Oost - Europa
I
.I
1950
1975 staatsbedrijven
I
2000 eigen bedrijven
De boeren hebben kleine bedrijven.
De bedrijven zijn heel groot.
Er zijn grote, maar ook kleine bedrijven.
Er zijn nog geen machines.
Alle boeren uit het dorp werken er samen.
Sommige boeren hebben machines, andere niet.
_
93 ~
Kaartjtopoles
Hoofdstuk 7 les 2
Wijnbouw aan de Moezel
Wat ga je leren? In deze les leer je wat er is veranderd voor de boeren op het platteland. Bovendien leer je waar de beste grond voor wijnbouw is.
1 Wijnbouw
en wijnboeren
aan de Moezel.
Begrippen • het diagram
À
Legenda
204
wijnbouw
c=J
voormiddag
_
namiddag zon
c=J
hele dag zon
zon
hele dag zon en steil wijngaard steile helling
o
bos bebouwing water weg À
•
94
hoogste punt
Werken in de wijngaard Langs de Moezel, een zijrivier van de Rijn, worden veel druiven verbouwd. Van de druiven wordt wijn gemaakt. Daarom noem je het verbouwen van druiven voor wijn wijnbouw. En de boer die deze druiven verbouwt heet een wijnboer .
Veel werk gebeurt nog met de hand. In het voorjaar worden de takken gesnoeid. In het najaar plukken we de trossen. Dan zijn de druiven rijp.
De beste hellingen Druiven groeien alleen goed als ze veel zon krijgen. Een steile helling aan de zonkan t is daarom erg geschikt voor wijnbouw. Waarom dat is? In het voorjaar staat de zon schuin. En omdat de druivenstruiken op een schuine helling staan, krijgen ze dan allemaal evenveel zon. Hoe steiler de helling, hoe beter. Kun jij op de kaart zien waar de beste hellingen voor de wijnboeren liggen?
2 Steile hellingen met wijnstruiken
aan de Moezel.
Hoeveel wijnboeren waren er in de Moezelstreek in 1986? En hoeveel waren er in 2000? Wat is er dus gebeurd in deze streek?
••
Werkschrift blz. 28
Aantal wijnboeren Voor de wijnboeren werd het steeds moeilijker om genoeg geld te verdienen. Daardoor is er wel wat veranderd in de wijnbouw. Op de diagrammen kun je aflezen wat er precies is veranderd. Een diagram is een schema met blokjes of lijnen.
110 100 90 80
70 60
50 40 30
Een blokje betekent twee wijnboeren. In het linkerrijtje staat hoeveel wijnboeren er waren in 1986. In het rechterrijtje zie je het aantal wijnboeren in 2000.
20 10
o
1986 2000
95~
Hoofdstuk 7
Les 2
Kaartjtopoles
Topolijst om te leren • • • • • • • • • • • • •
1 In Roemenië werken nog veel boeren met paard en wagen.
Albanië Bulgarije Cyprus Kroatië Roemenië Servië Slovenië Sofia Zagreb Boekarest Belgrado de Zwarte Zee Malta
Herhaling • • • • • • • • • •
Hongarije Oostenrijk Polen Tsjechië Zwitserland Budapest Wenen Warschau Praag de Alpen
2 In Kroatië wonen boeren die kleine stukjes land hebben in de bergen.
3 In Servië is de landbouw al heel lang biologisch . •
96
AA N
Warschau.
~J.n Roemenië zijn veel boeren werkloos .' geraakÖTen noorden van Boekarest is alle landbouw verdwenen. Nu ligt daar
'""")
het grootste vliegveld van het land.
6 Aan de Zwarte Zee vind je grote velden met zonnebloemen en akkers met graan. De bloemen en het graan worden met machines geoogst.
4 De Bulgaarse boeren telen graan, groenten, tabak, druiven en rozen.
••
Werkschrift blz. 29
•
Cd-rom hoofdstuk 7 topo
97l'111
3 Waar
zijn de verschillen het grootst?
•••••••• Hoofdstuk 7
~EZ==~ •• ~~~~~
les 3
Infoles
Wat ga je leren7
Nederland bloemenland
Je leert de landbouw in twee landen in Europa beter kennen. Je leert de verschillen tussen landbouw in Nederland en landbouw in Roemenië. Je leert ook dat de landbouw in die twee gebieden erg veranderd is de laatste tijd.
Molens, klompen en vooral. .. heel veel bloemen. Zo denken veel mensen uit het buitenland over Nederland. Dat is niet zo gek: Nederland teelt en verkoopt de meeste bloemen van Europa.
Begrippen • exporteren • investeren • de schaalvergroting
.98
•• ~~ •••••••• ~~~
Een Nederlands bloembollenbedrijf In 1947 begon grootvader Botman tulpen te verbouwen in Enkhuizen in Noord-Holland. Daar was al snel niet genoeg ruimte om het bloembollenbedrijf uit te breiden. Daarom kocht de familie Botman land in de Noordoostpolder, de Flevopolder en in Zeeuws-Vlaanderen. Zo kon de familie meer bloembollen telen. De grote stukken land moesten met machines worden bewerkt. 1 Groeten uit Holland!
Het land en de machines kopen, het was een hele investering. Maar de bollen en bloemen worden verkocht over de hele wereld. Dat heet exporteren.
2 De bloemenveiling
in Aalsmeer.
Over de grens De familie Botman ging nog een stap verder. De kleinkinderen van opa Botman kochten ook grond in Chili, Zuid-Frankrijk en in Amerika. Zo kunnen ze nu ook in de herfst en in de winter bloemen en bollen verkopen op de veiling van Aalsmeer. Het lijkt wel of er aan de schaalvergroting geen einde komt!
Koop jij het hele jaar door tulpen? Houd jij van tulpen? Dan ben je vast wel blij met die tulpen uit Amerika. Maar heb je hier wel aan gedacht? Ze moeten helemaal vanaf de andere kant van de wereld per vliegtuig naar Nederland komen. Vliegtuigbrandstof vervuilt het milieu. Sommige mensen kopen daarom liever alleen Nederlandse tulpen in de lente. Wat vind jij? Lees verder op de volgende bladzijde. 99
3 Waar zijn de verschillen het grootst?
......•...
~
Hoofdstuk 7
~
Les3
Infoles
Begrippen
Landbouw in Roemenië
• de kunstmest • de lage lonen
Roemenië ligt in Oost-Europa. In de negentiende eeuw werd het land de graanschuur van Europa genoemd; zoveel graan werd er verbouwd. Sinds die tijd is er veel veranderd.
• de bestrijdingsmiddelen
Een Roemeens landbouwbedrijf Veel Roemeense boeren hebben kleine bedrijven. Het werk gebeurt vaak nog met de hand. De boeren hebben wel machines, maar die zijn meer dan dertig jaar oud. Ze zijn nog uit de tijd van het communisme. Vaak werkt de hele familie mee. Dat moet wel, want de boeren verdienen weinig: de lonen zijn laag. 1 Het platteland van Roemenië.
100
Er zijn meer Nederlandse boeren naar OostEuropa gegaan. Ze kunnen met subsidies van Nederland en van de Europese Unie een modern bedrijf opzetten.
2 De hele familie werkt mee.
De boeren hebben te weinig geld om te investeren, om machines te kopen. De opbrengsten zijn daardoor laag. Wat de boeren verbouwen zijn eigenlijk biologische producten. Want die zijn geteeld zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De producten zijn daardoor veel gezonder. Dat is een voordeel!
Vanuit het buitenland Er zijn ook grote bedrijven. Een voorbeeld is het melkveebedrijf van Bas Bassa, een Nederlandse boer. Hij is verhuisd naar Naipu, een plaats vijftig kilometer ten zuiden van de hoofdstad Boekarest. Bas heeft vierhonderd koeien. De melk kan hij verkopen in Roemenië. Bas verdient goed. Op zijn bedrijf werken Roemeense arbeiders. Zo zorgt Bas voor werkgelegenheid. Dat is fijn in een land met veel werkloosheid.
3 Het melkveebedrijf van Bas Bassa.
Een voordeel of een nadeel? De werkloze landarbeiders in Roemenië zijn erg blij met een bedrijf zoals dat van Bas Bassa. Maar er zijn ook veel kleine boerenbedrijven: Roemeense gezinnen met één koe. Wat zullen zij vinden van het bedrijf van Bas Bassa?
s.
• • Werkschrift blz. 30 • Kwismeester blz. 40-41 • Cd-rom hoofdstuk 7
101
.... .•....................................... ~~,
4 Wat
heb je geleerd?
Hoofdstuk 7
les 4
Toetsles
Kun je reizen in de tijd? Om deze vraag te beantwoorden
moet je weten
hoe de landbouw eruitziet in West-Europa en in OostEuropa. Je moet ook iets
West-Europa In West-Europa zijn de meeste landbouwbedrijven groot. In de vorige eeuw werden kleine bedrijven samengevoegd. Door die ruilverkaveling bestaat het land van de boeren nu uit grote stukken land. Op hun grote bedrijven gebruiken ze veel machines.
weten van de geschiedenis van de landbouw twee gebieden. allemaal?
Weet je dit
Dan kun je de
hoofdvraag
beantwoorden.
De mechanisatie en ruilverkaveling hebben gezorgd voor schaalvergroting. Er wordt meer geproduceerd op steeds grotere bedrijven. Door de machines werken er steeds minder mensen in de landbouw, bijvoorbeeld in de wijnbouw aan de Moezel. Om machines en meer land te kunnen kopen moeten de boeren veel investeren. De Europese Unie helpt door landbouwsubsidies te geven. De producten exporteren de boeren voor een groot deel naar het buitenland.
110 100
90 80 70 60 50
40 30 20 10
o
in die
1986 2000
Topoi ijst • • • • • • • • • • • •
Albanië Bulgarije Cyprus Kroatië Roemenië Servië Slovenië Sofia Zagreb Boekarest Belgrado de Zwarte Zee
• Malta
Begrippen
Oost-Europa In Oost-Europa zie je kleine en grote bedrijven. In de tijd van het communisme moesten de boeren samenwerken. De staat bepaalde wat de boeren moesten verbouwen en gaf machines, kunstmest en bestrijdingsmiddelen.
• • • • • • • •
het communisme het diagram exporteren investeren de kunstmest de lage lonen de landbouwsubsidie de ruilverkaveling
Die tijd is voorbij. Veel bedrijven zijn nu weer klein. Het werk gebeurt vaak nog met de hand en de hele familie moet meewerken. In de Oost-Europese landbouw zijn de lonen laag. De boeren kunnen niet investeren in hun bedrijven. Er zijn ook grote bedrijven. Sommige van die bedrijven zijn door Nederlanders of Duiters gekocht met subsidies van de Europese Unie. Hun bedrijven zorgen voor werkgelegenheid voor landarbeiders .
• • Toetsboekje toets 7 •
CD-rom oefentoets
103
