Kijkles
Hoofdstuk 6 les 1
Wat ga je leren?
Zware industrie
In deze les leer je hoe een fabriek eruitziet. Je leert wat het verschil is tussen zware en lichte industrie. Je leert ook wat mensen van industrie vinden.
Hoe ziet een fabriek eruit? Als een groot gebouw met rokende schoorstenen? Zulke fabrieken noem je zware industrie. Daar worden van delfstoffen, zoals olie en ijzererts, materialen voor andere fabrieken gemaakt. Van ijzererts wordt ijzer en staal gemaakt. Producten uit de zware industrie vind je niet in een winkel. Vroeger stond de zware industrie vlak bij de plaats waar delfstoffen uit de grond kwamen, bijvoorbeeld bij steenkoolmijnen. De steenkool werd gebruikt om ijzererts te smelten. Veel mijnen zijn nu uitgeput. Maar de fabriek verplaatsen is niet eenvoudig en erg duur. De zware industrie probeert daarom met zo min mogelijk brandstof zoveel mogelijk producten te maken. Dat is goedkoop. En beter voor het milieu.
Begrippen • de assemblage • de delfstof • de grondstof
• de lichte industrie • de milieuverontreiniging • de steenkool • de zware industrie
1 Fabrieken zorgen voor milieuverontreiniging.
.78
2 Zware en lichte industrie.
De ene fabriek maakt de sturen, de andere de zadels. Dat is de goedkoopste manier.
Lichte industrie Je kunt niet altijd meteen zien of een gebouw een fabriek is. Soms zijn het gewone gebouwen. Zulke fabrieken noem je lichte industrie. Daar wordt van verschillende onderdelen één product gemaakt. Dat noem je assemblage. Hoe denk je dat jouw fiets wordt gemaakt? Je zet een frame, een zadel, lampen, een fietsbel, een rem enzovoort in elkaar. De fabriek moet natuurlijk wel alle onderdelen hebben om de fietsen te maken. Sommige onderdelen komen uit verre landen. Ze moeten er wel op tijd zijn! Wachten-kost geld.
3 In vrachtwagens worden Voor al die onderdelen moeten veel vrachtwagens rijden. De uitlaatgassen zijn slecht voor het milieu. En de wegen raken vol.
de producten aan- en afgevoerd.
Daarom wordt in de lichte industrie alles precies gepland. Hoe ingewikkelder het product, hoe moeilijker de planning. Denk maar aan alle onderdelen van een computer! Fabrieken uit de lichte industrie werken met grondstoffen uit de zware industrie. Autofabrieken bijvoorbeeld kopen ijzer van staalfabrieken. Veel autofabrieken liggen daarom vlak bij staalfabrieken. De lichte industrie maakt bijna alles wat je dagelijks gebruikt: van hagelslag tot een dvd-speler. ~ • • Werkschrift
blz. 23
•
Kwismeester
blz. 32-33
•
Cd-rom hoofdstuk
6 les 1
79l'111
Hoofdstuk6
les 2
Wat ga je leren? In deze les leer je waar belangrijke fabrieken in Europa staan. Je gaat ook leren waarom die fabrieken daar staan en niet ergens anders.
Begrippen • het industriegebied
Kaartjtopoles
Belangrijke industrie in Europa Fabrieken maken bijna alle spullen die jij dagelijks gebruikt. Op de kaart hieronder kun je zien waar die fabrieken staan. In sommige gebieden staat er geen een, maar in andere gebieden vind je er juist heel veel. Het lijkt wel of ze elkaar, opzoeken. Je begrijpt vast wel waarom: ze hebben de producten van elkaar nodig! Zo'n gebied met veel fabrieken bij elkaar noem je een industriegebied. Sommige landen hebben meerdere industriegebieden. Zie jij welke landen dat zijn? 2 Industrie in Euro~a
w@o z
Rusland
c-~"
., ij. G-~ijyC""
"c" ijcJ
1 Lippenstift, oogschaduw en mascara worden gemaakt in chemische fabrieken. Je raadt nooit wat de grondstof is: aardolie'
.so
o 1
250 :
500 km I
3 Zalm wordt gekweekt in Noorwegen. In voedingsmiddelenfabrieken wordt de vis klaargemaakt voor de supermarkt.
schepen 4 Veel papier voor boeken komt uit Finland,
vliegtuigen
Noorwegen en Zweden. Hout is de grondstof voor papier. Daar worden heel wat bossen voor gekapt.
chemie
Industriegebieden zoeken de beste plaats Waarom denk jij dat een fabriek juist op die ene plek staat en niet op een andere? Denk maar eens aan een houtfabriek die planken zaagt uit boomstammen. Die staat natuurlijk niet ergens waar geen enkele boom te vinden is. Zo'n houtfabriek staat in een bos. Zie jij op de kaart waar scheepsbouw vaak voorkomt? Juist! Op plaatsen die aan het water liggen. Hoe krijg je zo'n schip anders te water als hij klaar is?
textiel hout en papier levensmiddelen
5 Katoen is een van de grondstoffen voor textiel. Bij de Italiaanse stad Milaan zijn veel textielfabrieken. Jouw sokken van de HEMA komen er ook vandaan!
~
••
Werkschrift blz. 24
81~
_-=~~
~~"';~IÏ~\-;==== Hoofdstuk 6
••
Kaartjtopoles
les 2
Topoi ijst om te leren • • • • • • • • • • • • • • •
Oekraïne Tsjechië Slowakije Hongarije Polen Kiev Moskou Sint Petersburg Praag Bratislava Boedapest Warschau de Oeral de Wolga de Kaukasus
1 In Moskou, de hoofdstad van Rusland, staan enkele kledingfabrieken. De producten zijn vooral bestemd voor eigen land.
Herhaling • Finland • Rusland • de Donau
2 Gloeilampen
van
Philips
worden gemaakt in Polen.
.82
3 In Tsjechië worden platte beeldschermen voor televisies gemaakt.
I~~~~~~----~--~--~ -;:'--- 5'Een van-de grootste autofabrieken ter wereld in ;- Togliatti,rJangs de rivier de Wolga in Rusland. -I Deze fabriek maaktLada's. De Lada's worden Cl vooral in Rusland verkocht. i".,..~
1
'\
6 Aan de Zwarte Zee in de Oekraïne zijn veel scheepswerven.
) r
4 De Donau stroomt ~ dwars door Budapest. Er zijn acht bruggen over de rivier. Dit is de Vrijheidsbrug.
~
;
• • Werkschrift blz. 25 •
Kwismeester blz. 34-35
•
Cd-rom hoofdstuk 6 topo
83~
3 Welke
fabriek is het grootst?
•• ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• Hoofdstuk 6 les 3
Wat ga je leren? Je leert zware en lichte industrie beter kennen. Hiervoor kijk je naar twee industriegebieden: het gebied rond Moskou in Rusland en het gebied rond Bratislava in Slowakije. Je leert waarom er rondom de Russischehoofdstad zware industrie is. En rondom de Slowaakse hoofdstad lichte industrie.
Begrippen • het eindproduct • het halffabricaat • de hoogoven
.84
Infoles
Rusland Weet je wat hier staat: POCCVlI/lCKaFi
De bodem van Rusland is rijk aan delfstoffen. Aardolie, gas, steenkool, ijzererts, het zit allemaal in onze grond.
De staalfabriek
Zie je Moskou op de kaart? En Sint Petersburg? Tussen deze twee steden staat de belangrijkste staalfabriek van Rusland: Severstal. In dat gebied zit ijzererts in de grond. Hiervan maakt Severstal staal. Dat is nog een hele klus. Machines moeten het ijzererts uit de grond halen. Dat gebeurt in mijnen. Daarna gaat het erts naar de fabriek. Daar smelten de hoogovens het erts tot ijzer. Op de tekening kun je zien hoe dat gaat. Daarna wordt in de staalfabriek staal gemaakt van het ijzer. Staal en ijzer kun je nog niet verkopen, ze noemen het daarom een halffabricaat.
In Rusland zijn veel werklozen. Het is daarom niet moeilijk om mensen te vinden om in de mijnen ., ••••• te werken. Ook al is het erg gevaarlijk werk.
3 Rusland heeft nog meer zware industrie dan de fabriek in Severstal.
Onze regering heeft altijd veel geld gegeven aan de zware industrie. Er zouden daardoor veel banen komen.
Dat is niet toevallig.
4 Het eindproduct: een sleutel!
2 Van grondstof naar
~
halffabricaat: ~~ erts wordt ijzer en staal.
Lees verder op de volgende bladzijde. 85~
.....•.._------------------3 Welke fabriek is het grootst? Hoofdstuk6
les 3
Begrippen
Slowakije
• de distributie • net netwerk
Lust jij kapustnitsa, zuurkoolsoep? De mensen in Slowakije eten het vaak. Lekker, als het buiten koud is. Het klimaat in Slowakije heeft koude winters, maar niet zo koud als in Rusland. Weet jij waarom?
De autofabriek In Slowakije vind je veel lichte industrie, vooral autofabrieken. In die fabrieken worden wel een miljoen auto's per jaar gemaakt! Bratislava, de hoofdstad van Slowakije, is zo groot als Den Haag. In de buurt staat de belangrijkste autofabriek van Slowakije: Volkswagen. Er worden zeven dagen per week dag en nacht auto's gemaakt.
.86
1 De Volkswagenfabriek bij Bratislava ligt in de heuvels. De auto's worden per lift naar de volgende productiehal vervoerd. Het lijken wel skiliften!
Infoles
Je begrijpt: er mogen geen onderdelen ontbreken. Stel je voor: opeens zijn de banden op ... Dan ligt de productie stil. Dat kost geld. Er wordt ook nagedacht over hoe je nog goedkoper auto's kunt maken. Bijvoorbeeld door dezelfde bodem onder verschillende automodellen te zetten.
Dit heb je nodig voor lichte industrie Volkswagen is toch een Duitse auto? Klopt! Het hoofdkantoor van Volkswagen staat in Duitsland, maar de fabrieken zitten in andere landen. Dat is goedkoper.
2 De onderdelen voor een auto komen uit fabrieken van over de hele wereld. Als de auto's klaar zijn, worden ze naar winkels over de hele wereld gebracht. Dat noem je distributie.
In Bratislava zijn de lonen laag. De mensen zijn goed opgeleid. De Slowaken vinden het fijn dat de autofabrieken er zijn. Ze hebben werk. Bovendien zorgt de autofabriek voor nog meer fabrieken, bijvoorbeeld van autostoelen. Dat levert nog meer werk op! 3 Binnen in de fabriek.
Volkswagen zit ook in Bratislava vanwege de goede wegen, spoorwegen en waterwegen. Een goed netwerk, noem je dat. Dankzij het goede netwerk zijn de onderdelen snel in de fabriek, en de auto's snel in de winkel.
Wij wil/en graag werken en er is bijna geen ander werk. Dan maar minder vakantiedagen.
De Volkswagenfabriek is weg uit Duitsland. Daar zijn sommigen boos om. Wat vind jij?
,~ • • Werkschrift
blz. 26
•
Kwismeester
blz. 36-37
•
Cd-rom hoofdstuk
6 les 3
De arbeiders in Slowakije krijgen minder loon en minder vakantiedagen. Daarom is de fabriek uit Duitsland weggegaan. Dat is niet eerlijk!
87~
.....•.._-------_ .•.•__ .••..•.•.••
4 Wat
heb je geleerd?
Hoofdstuk 6 Les 4
Waarom maken we niet alles in Nederland? Je weet al dat niet alles wat je koopt uit Nederland komt. Maar waarom niet? Om die vraag te beantwoorden moet je weten dat er verschillende soorten fabrieken zijn. En je moet weten wat die fabrieken nodig hebben om hun producten te kunnen maken. Weet je dit allemaal? Dan kun je de vraag beantwoorden!
Toetsles
Zware industrie De zware industrie verwerkt delfstoffen, zoals ijzererts en steenkool, tot halffabricaten, bijvoorbeeld ijzer of staal. Van een halffabricaat moet nog een eindproduct worden gemaakt: sleutels, fietsen, make-up, sokken of auto's. Rusland is een ideaal land voor zware industrie; er zitten hier nog veel delfstoffen in de grond. Op andere plekken in Europa, zoals Nederland, zijn de mijnen allang leeg. Rond Moskou, de hoofdstad, liggen veel industriegebieden. Door de werkloosheid willen de mensen het gevaarlijke werk in de mijnen doen. De Russische overheid heeft zware industrie, zoals hoogovens, altijd gesteund. Het leverde werk op voor de Russen. Het enige nadeel is de milieuverontreiniging.
De bodem van Rusland is rijk aan delfstoffen. Aardolie, gas, steenkool, ijzererts, het zit allemaal in onze grond.
.ss
In Rusland zijn veel werklozen. Het is daarom niet moeilijk om mensen te vinden om in de mijnen te werken. Ook al is het erg gevaarlijk werk.
Onze regering heeft altijd veel geld gegeven aan de zware industrie. Er zouden daardoor veel banen komen.
Lichte industrie De meeste industrie is lichte industrie. De lichte industrie koopt producten van de zware industrie en maakt er weer nieuwe producten van. Sommige fabrieken maken helemaal niets; ze zetten alleen onderdelen in elkaar. Dat noem je assemblage.
In Slowakije staat een grote autofabriek, maar het hoofdkantoor is in Duitsland. Dat is geen toeval. In Slowakije is veel werkloosheid. De mensen willen daarom werken voor lage lonen. Zo kan die fabriek goedkoop auto's maken! Dankzij het goede netwerk worden de onderdelen snel naar de fabriek gebracht. En uiteindelijk worden de auto's snel bij de winkel bezorgd. Distributie, zo heet dat. ~
••
Toetsboekje toets 6
•
Cd-rom oefentoets
De arbeiders in Slowakije krijgen minder loon en minder vakantiedagen. Daarom is de fabriek uit Duitsland weggegaan; Dat is niet eerlijk!
Topolijst • • • • • • • • • • • • • • •
Oekraïne Tsjechië Slowakije Hongarije Polen Kiev Moskou Sint Petersburg Praag Bratislava Boedapest Warschau de Oeral de Wolga de Kaukasus
Begrippen • • • • • • • • • • •
de assemblage de distributie het eindproduct het halffabricaat de hoogoven het industriegebied de lichte industrie de milieuverontreiniging het netwerk de steenkool de zware industrie
Wij willen graag werken en er is bijna geen ander werk. Dan maar minder vakantiedagen.
V'lbw",,, voor /-
deS'_ken'• 'I
89~
