9 Gezonde gemeenschappen De grenzen van de zorg uitbreiden Randall L. Carter en Catherine Whalen In dit hoofdstuk: - wordt onderzocht hoe het Gezonde-Gemeenschappenconcept de medische definitie van gezondheid verbreedt en de mogelijke rol van ziekenhuizen vergroot bij het verstrekken van zorg voor hun gemeenschap; - worden vijf determinanten van gezondheid gedefinieerd en de manier beschreven waarop zorgverleners samenwerken en coalities vormen om de biologische, sociale, intellectuele, spirituele behoeften van hun gemeenschap aan de orde te stellen; - worden zorgverleners aangemoedigd om verder te kijken dan de demografie en geografie bij het definiëren van de gemeenschappen die zij ten dienste zijn. Sinds de oprichting van Planetree in 1978 hebben organisaties hun filosofie en kerncomponenten op eigen wijze toegepast hetgeen tot een continue verbetering en vernieuwing van het model heeft geleid. Gezonde Gemeenschappen is in 2002 als kerncomponent aan het model toegevoegd en vormt een natuurlijke verlenging van de al opgenomen principes die essentieel zijn voor patiëntgerichte zorg: het belang van familie, vrienden en sociale ondersteuning; een bouwkundig ontwerp dat bevorderlijk is voor de gezondheid en de genezing; het belang van zelfregie voor de patiënten met behulp van informatie en educatie; helende kunst en spiritualiteit. De missie en waarden van Planetree herkennen het belang van de gemeenschap bij het verbeteren van het genezingsproces binnen de ziekenhuismuren. Bij Gezonde Gemeenschappen als component van patiëntgerichte zorg reiken we verder dan deze muren en helpen we onze gemeenschappen de kwaliteit van hun zorg te maximaliseren.
Gezondheid – een toestand van welzijn Gezond – bevorderend voor de gezondheid Gemeenschap – een groep mensen met gemeenschappelijke belangen <einde raster>
DE GEZONDE- GEMEENSCHAPPENBEWEGING Het Gezonde-Gemeenschappenconcept vindt zijn wortels in de Gezonde-Stedenbeweging, een initiatief van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De beweging werd geïnspireerd door een voordracht van Dr. Trevor Hancock tijdens een internationale bijeenkomst in Canada in 1985. Het thema: gezondheid is het resultaat van veel meer dan medische zorg; mensen zijn gezond wanneer ze in een omgeving leven die hen helpt om gezond te zijn en wanneer ze betrokken zijn bij het leven van hun gemeenschap – wanneer ze in feite in gezonde steden wonen. Het WHO startte in 1986 met een pilot van het Gezonde-Stedenprogramma met zesendertig Europese steden. Dit werd langzaam uitgebreid naar Australië en Nieuw-Zeeland. In december 1993 werd in Californië het eerste wereldwijde congres Gezonde Steden en Gemeenschappen gehouden. Meer dan veertienhonderd deelnemers uit meer dan vijftig landen kwamen samen om strategieën voor gezonde gemeenschappen te delen en om op elkaars ervaringen te bouwen. Dit was de katalysator voor implementatie in de Verenigde Staten. Sindsdien zijn de Gezonde-Stedenbeweging en de GezondeGemeenschappenbeweging onderling verwisselbare begrippen met dezelfde principes.
EEN BREDERE DEFINITIE VAN GEZONDHEID Aan het einde van de negentiende eeuw speelden ziekenhuizen een actieve rol in de gezondheid van de gemeenschap. Ziekenhuizen in grote steden zoals New York, Chicago en Philadelphia schiepen samenwerkingsverbanden met plaatselijke gezondheidsinstellingen om de hoge verwondings- en ziektecijfers als gevolg van de bevolkingsdichtheid, slechte huisvesting en sanitaire voorzieningen te bestrijden. Op het platteland, waar een zorginfrastructuur financieel niet haalbaar was, fungeerden ze vaak als coördinatiecentrum voor een grote variëteit aan gezondheidsdiensten. De twintigste eeuw bracht in een ongeëvenaard tempo technologische, farmaceutische en diagnostische vooruitgang met zich mee. De hieruit voorvloeiende ingrijpende verschuiving van de
focus had als resultaat het zogenaamde ‘medisch model’, een benadering ten opzichte van de verbetering van de gezondheid die heden ten dage ons zorgverleningsysteem domineert. Dit medische model heeft ook de mate waarin ziekenhuizen betrokken zijn bij de gezondheid van de gemeenschap beïnvloed. Patiënteducatie, gezondheidsmarkten en bevolkingsonderzoeken richten zich voornamelijk op medische aandoeningen. Er wordt daarbij weinig of geen aandacht besteed aan de invloed van de gemeenschap op de gezondheid. Het Gezonde-Gemeenschappenmodel verruimt deze medische definitie van gezondheid: ‘Een gezonde stad is een stad die voortdurend de fysieke en sociale omgeving creëert en verbetert en die bronnen binnen de gemeenschap versterkt die mensen in staat stelt elkaar bij alle functies in het leven te ondersteunen en hen helpt het maximale te kunnen bereiken.’ (Hancock 1993). Dit model, dat vandaag de dag in onderzoek en in de literatuur op verschillende manieren wordt gedefinieerd, erkent de onderlinge afhankelijkheid van de volgende vijf determinanten van gezondheid.
Biologische gezondheid De biologische determinant van gezondheid verwijst naar de lichamelijke toestand van gezondheid, dat wil zeggen de aan- of afwezigheid van chronische ziekte, het genetische programma en de voorgeschiedenis. Deze determinant staat centraal in het medische zorgmodel. De overgrote meerderheid van door ziekenhuizen gesponsorde initiatieven voor de gezondheid zijn in deze categorie te vinden, zoals Pharmacy Assistance Programs (het verstrekken van gratis medicijnen), mobiele gezondheidsklinieken, bevolkingsonderzoeken op gezondheidsmarkten en inentingsklinieken voor de bevolking.
Sociale gezondheid Sociale determinanten van gezondheid zijn factoren in de sociale omgeving die óf bijdragen aan de gezondheid van individuele mensen of de bevolking óf deze juist doen verslechteren. Deze factoren zijn onder meer, maar niet gelimiteerd tot, de sociaal-economische status, vervoersmogelijkheden, huisvesting, toegang tot diensten, discriminatie als sociale groepering (zoals vanwege afkomst of geslacht) en de sociale en aan de omgeving gerelateerde stressoren die hiermee samenhangen. In essentie kan men het beschouwen als het systeem van middelen en ondersteuning dat een individu tijdens zijn leven ter beschikking heeft. Een aantal patiëntgerichte ziekenhuizen stelt op verschillende manieren de sociale determinanten van gezondheid aan de orde. Een voorbeeld daarvan is het samenwerkingsprogramma tussen MidColumbia Medical Center en het Families-First-programma. Families First is een thuisbezoekprogramma voor pasgeboren baby’s tot aan driejarige kleuters, dat gezinnen met een verhoogd risico op kindermishandeling begeleidt bij de opvoeding. Het is gevestigd in The Dalles, Oregon, en is voornamelijk gericht op Wasco County, dat het hoogste kindermishandelingcijfer in Oregon heeft. Geconfronteerd met een groeiend aantal in aanmerking komende gezinnen en een kleiner wordende subsidie van de staat, heeft Mid-Columbia Medical Center zich toegelegd op een multidimensionaal samenwerkingsverband met Families First. Het verschaft fiscale ondersteuning en medewerkerparticipatie in het Welcome-Baby-programma, dat voorafgaand aan het ontslag uit het ziekenhuis informatie verstrekt en ondersteuning biedt aan de deelname van vrijwilligers en de participatie bij de werving van fondsen.
Intellectuele gezondheid In de meest eenvoudige definitie is intellectuele gezondheid het vermogen om te leren, te redeneren en te begrijpen. Kun je de taal van je gemeenschap lezen of spreken? Vanuit wetenschappelijk oogpunt wijst onderzoek uit dat het verhogen van het educatieve niveau vaardigheden en sociale voordelen met zich meebrengt. Vaardigheden zijn onder meer (Yen en Moss 1999): - het in staat zijn om bepaalde soorten informatie te verwerken of kritisch te denken; - het in staat zijn om met bureaucratie, instellingen en zorgverleners om te gaan. Sociale voordelen zijn onder meer (Yen en Moss 1999): - diploma’s en de economische ingangen die ze bieden; - sociale netwerken en uitbreiding van het culturele kapitaal; - socialisatie met gezondheidsbevorderend gedrag tot gevolg; - grotere verwachtingen voor de toekomst hetgeen leidt tot behulpzaamheid, planning, zelfwerkzaamheid en ‘een gevoel van controle’.
In Harborview Medical Center in Seattle, Washington, is het Community-House-Calls- programma opgezet om sociaal-culturele barrières voor de niet-Engels sprekende etnische bevolking te verlagen. Het medisch centrum bedient een zeer diverse en wisselende etnische bevolking, waarvoor tolken in meer dan tachtig talen en dialecten nodig zijn. Tweetalige en biculturele maatschappelijk werkers maken een uitwisseling van culturele informatie tussen de zorgverleners van Harborview en de groeiende immigrantengemeenschappen van King County mogelijk.
Omgevingsgezondheid In de eerste editie van dit boek daagde Dr. Trevor Hancock, auteur van het hoofdstuk Green Hospitals: The New Health Care Environmentalism (Groene ziekenhuizen: het nieuwe milieubewustzijn voor de zorg), ziekenhuizen uit om ‘de meest milieuvriendelijke en gezonde gebouwen in de gemeenschap te worden’ (Hancock 2003). In deze editie kijken we naar de omgevingsgezondheid vanuit het perspectief van de gemeenschap. In veel GezondeGemeenschappeninitiatieven wordt een visualiseringproces gehanteerd waarin participanten wordt gevraagd zich hun perfecte gemeenschap voor te stellen. Daaruit komen steevast parken, wandelpaden, veilige buurten, schoon water en schone lucht naar voren. In 1991 begon het Via Christin Regional Medical Center (VCRMC) in Wichita te onderzoeken of het centrum een partnerschap met de plaatselijke bewoners kon aangaan om de leefomgeving van de bewoners te verbeteren. Het project waartoe werd besloten was het Healthy-Hilltop-CommunityGarden- project. De rol van VCRMC bestond uit het zorgen voor de startfondsen, de steun en de vrijwilligerscoördinatie. Na drie jaar was het resultaat een tuin met een kas, paviljoen, houten terrassen en een prieel. Het is een plek geworden waar de mensen van Wichita bij elkaar komen en waar gratis concerten, toneelstukken en culturele activiteiten plaatsvinden.
Spirituele gezondheid Hoewel mensen het meest bekend zijn met een heilige of kerkelijke interpretatie van dit onderdeel, betreft het in essentie een gevoel van hoop en een gevoel dat het leven iets te betekenen heeft. Uit The Determinants of Health (De determinanten van gezondheid), een rapport van het Canadian Institute for Advanced Research , bleek dat het gevoel bij een bepaalde sociale groepering te behoren of de beschikking te hebben over meer controle over je eigen situatie en lot een grotere bijdrage te leveren aan iemands individuele gezondheid dan medische zorg (Mustard, Frank 1991).
GEMEENSCHAP De term ‘gemeenschap’ verwijst volgens de American Heritage Dictionary (Amerikaans erfgoedwoordenboek, www.bartleby.com) naar een groep mensen die in dezelfde omgeving wonen, dezelfde gemeenschappelijke belangen hebben, een gelijksoortig karakter of identiteit delen, of naar de maatschappij in zijn geheel. Elk ziekenhuis is gehuisvest in een gemeenschap. De grootte en diversiteit daarvan kan aanzienlijk verschillen. Hoe definieert jouw ziekenhuis de gemeenschap die het bedient? De meeste ziekenhuizen doen dat aan de hand van de locatie, de afgebakende geografische grenzen of de begrenzing zoals bepaald door het marktaandeel. Het kan ook omschreven worden als een ‘gemeenschap van ervaringen’ (van patiënten, familie en vrienden die de diensten van de gezondheidszorg nodig hebben). Maar bij een bredere definitie van gezondheid dienen vele andere gemeenschappen in beschouwing te worden genomen, waaronder de volgende: - Interessegemeenschappen: groepen mensen die dezelfde dingen leuk vinden, bijvoorbeeld boekenclubs, bowling competities, voetbal, of internet bloggers. - Waardegemeenschappen: mensen die delen dat een besef van zingeving belangrijk voor ze is. - Leeftijdsgemeenschappen: kinderen, tieners, volwassenen, senioren. - Gemeenschappen die een bepaalde gebeurtenis delen: veteranen van de Tweede Wereldoorlog, Ajax-fans. - deelnemers aan sportwedstrijden, overlevenden van kanker, afgestudeerden van dezelfde school of vervolgopleiding. - Gemeenschappen gebaseerd op levensomstandigheden: tienermoeders, daklozen, mensen die geen verzekering hebben.
Al deze groepen bestaan uit leden die gevormd zijn door hun eigen en door gedeelde ervaringen, overtuigingen en prioriteiten. In 1993 schreef Emily Friedman in haar essay Concepts of Community: ‘Gemeenschappen vormen zich, lossen op en ontwikkelen zich in plaatsen en mensen die het speerpunt van de toekomstige gezondheidszorg zullen zijn’. Ongeacht de samenstelling van de gemeenschap is het noodzakelijk dat we ze actief opzoeken en erachter komen wat hun krachten, kwaliteiten en behoeften zijn.
Doen wat juist is Voor veel directieleden en bestuursleden van ziekenhuizen valt het werk van Gezonde Gemeenschappen vaak onder de strategie ‘gemeenschapsvoordeel’. Omdat non-profitorganisaties in toenemende mate door plaatselijke, regionale en nationale overheden onder druk worden gezet om hun belastingvrije status aanschouwelijk te maken en te verantwoorden, wordt meer en meer gefocust op het kwantificeren van de positieve impact die ziekenhuizen hebben op de gemeenschappen die zij bedienen. Maatregelen zoals de zogenaamde ‘ total dollar of charity care ’, educatieve programma’s, gezondheidsmarkten en bevolkingsonderzoeken vallen onder de noemer gezondheidsinitiatieven voor de gemeenschap. Voor de organisaties die betrokken zijn bij een bredere definitie van gezondheid betekent het proces niet alleen veel meer, maar geeft het ook meer voldoening. In dit milieu hebben bestuurders met een vooruitziende blik en hun partners dezelfde weg bereisd als hun collega-ziekenhuizen om op een betere plek uit te komen. Ze hebben in de hele gemeenschap strategieën en samenwerkingsverbanden ontwikkeld om hardnekkige gezondheidsproblemen bij de wortel aan te pakken, voordat er moet moet worden overgegaan op ingrijpende medische behandelingen. Hier tref je gemeenschappen aan met een gemeenschappelijke doelstelling, waarin gezondheid en zorg op unieke wijze samenkomen om aan de specifieke behoeften van de leden van de gemeenschap tegemoet te komen. Het is vermeldenswaardig dat in het verleden een bijzonder hoog percentage directieleden, artsen en bestuursleden op de vraag waarom zij oorspronkelijk een functie in de zorg hadden gekozen doorgaans als antwoord gaf iets te willen betekenen in het leven van anderen. Tegenwoordig worden dergelijke altruïstische motieven op de proef gesteld door financiële tekorten, toename van de regelgeving, nieuwe technologieën en wereldwijde concurrentie. Op dit strijdtoneel komen de rechtvaardiging van en het stellen van prioriteit aan investeringen in gezonde gemeenschappen mogelijk neer op de beschikbaarheid van financiële middelen en hoe deze worden toegewezen. Tom Chapman, voormalig CEO van Greater Southeast Health System , zegt: ‘Mensen hebben de neiging te zeggen ‘Dit kost te veel’ of ‘Ik krijg het niet vergoed’. Dit zijn niet alleen oppervlakkige reacties, ze zijn misschien niet eens juist. Er kunnen een heleboel dingen gedaan worden, die weinig of helemaal geen geld kosten Wat daarvoor nodig is, is leiderschap en energie’ (Healthcare Forum Leadership Center 1994). Gezonde-Gemeenschappen- en Stedenpionier Tyler heeft door de jaren heen geobserveerd welke soorten bestuurders het meest succesvol zijn geweest in hun inspanningen met betrekking tot Gezonde Gemeenschappen. Zijn inzichten zullen iedereen in een organisatorische omgeving die een begin heeft gemaakt mét of actief betrokken is ín patiëntgerichte zorg bekend in de oren klinken. Tyler beschrijft succesvolle bestuurders als diepgeworteld in dienstbaarheid en waarden, ‘omdat dat het beste is’ voor de gemeenschappen waarvoor je werkt. Hij merkt tevens op dat een duidelijk doel en een nauwe geest van samenwerking nodig zijn om partnerschappen te creëren die een gemeenschappelijke, maar moeilijke bestemming willen bereiken. ‘Deze leiders zijn onzelfzuchtig geweest – ze hebben het werk niet voor de PR en marketingwaarde verricht – maar veel meer als een manier om het uiteindelijke doel te bereiken: gezondere mensen in gezondere plaatsen. Dat vereist... denken op de lange termijn: het is geen sprint, maar een marathon’ (e-mailcommunicatie tussen Tyler Norris en Randall Carter 2008). Tegenwoordig en, nog belangrijker, in de toekomst, zullen succesvolle bestuurders in de zorg hun dienstverlening op een nieuwe en beduidend andere wijze moeten bekijken dan de bestuurders die hen zijn voorgegaan in deze functie. Bestuurders moeten het nodige geduld hebben om vast te blijven houden aan een visie die pas na verloop van tijd resultaten zal opleveren. Het goede nieuws voor veel gemeenschappen is het feit dat de voor leiderschap vereiste individuele en karaktereigenschappen die nodig zijn voor de overstap naar gezondere gemeenschappen reeds aanwezig zijn. Het werk in gezonde gemeenschappen kan leiders, bestuursleden en uitvoerenden in de zorg de beste kansen geven om zowel hun individuele als hun collectieve betrokkenheid om iets te betekenen voor anderen tot uitdrukking te brengen. De missie met betrekking tot de gezondheidszorg heeft een wijdere strekking dan simpelweg het marktaandeel, de noodzaak van concurrentie, de belastingstatus of technologie. Gezonde Gemeenschappen heeft bewezen een gepassioneerde verzamelplek te zijn
voor organisaties die de dagelijkse druk van de zorg willen overstijgen en daarmee de gemeenschappen die zij dienen op een zinvolle wijze willen veranderen.
Van start gaan Het Gezonde-Gemeenschappenconcept kan overal worden toegepast, maar de uitvoering zal van gemeenschap tot gemeenschap verschillen. De uitvoering zal gericht en uniek moeten zijn en is afhankelijk van de financiële middelen. Zoals in de eerdere voorbeelden en in de casestudies aan het eind van dit hoofdstuk is weergegeven, kan de rol van het ziekenhuisstelsel verschillend zijn. Het kan die van bemiddelaar, katalysator, pleitbezorger, financierder of leider zijn. Er is voor verschillende methodes gepleit om de gemeenschap erbij te betrekken en daarvan zijn talloze succesvolle voorbeelden bekend via de literatuur en op internet. Maar voordat je tracht de gemeenschap actief mee te krijgen, moet je organisatie zich achter het Gezonde-Gemeenschappenconcept stellen. In tegenstelling tot het medische model zijn er in het Gezonde-Gemeenschappenmodel weinig onmiddellijke resultaten. Het concept vereist nauwe samenwerking, flexibiliteit, geduld en de aanvaarding dat wellicht niet alle resultaten gemeten kunnen worden. Het concept vereist bereidwilligheid om de macht af te staan, omdat elke partner zijn eigen perspectieven, prioriteiten, tijdlijnen en middelen ter tafel brengt. De bredere definitie van gezondheid moet onderdeel uitmaken van je organisatiecultuur, tot uitdrukking komen in je missie en door iedereen in de organisatie begrepen en gepropageerd worden, van de CEO en het bestuur tot aan iedere medewerker. Kijk, voordat je je eigen deur uitstapt, vanuit het perspectief van de vijf determinanten van de gezondheid naar je eigen interne diensten en toegangsmogelijkheden. Wat zou je binnen je eigen muren anders kunnen doen? Identificeer je natuurlijke toegangsmogelijkheden. Zijn er partners in de gemeenschap die je zou kunnen aantrekken om synergie toe te voegen aan de diensten die je al verstrekt? Begin met een partner met een vergelijkbare missie. Bijvoorbeeld, in veel gemeenschappen in de Verenigde Staten verstrekt de plaatselijke GGD prenatale zorg aan zwangere moeders die in hun plaatselijke ziekenhuis bevallen. Bedenk of door middel van dialoog toegevoegde waarde of verbeteringen in de continuïteit van de zorg kunnen worden gerealiseerd. Inventariseer je middelen. Wat moet je meebrengen voor een partnerschap tussen gemeenschappen? De economische druk op ons zorgsysteem is voelbaar in de saldo’s en het vermogen om gemeenschapsinitiatieven financieel te steunen. Maar de middelen van een ziekenhuis omvatten veel meer dan schenkingen. Medewerkers hebben technische, administratieve, probleemoplossende en bestuurlijke vaardigheden te bieden. De afdeling Public Relations kan helpen met de communicatie en de toegang tot de media. De afdeling Informatiesystemen zou kunnen helpen met gegevensanalyse en extrapolatie. Er is vaak veel vraag naar hulp met drukwerk, maaltijdenservices en vergaderruimtes.
Aan wie moet je het vragen? Wat moet je daarna doen? Er zijn veel manieren om je op straat te wagen en naar je gemeenschap te luisteren. Bij een groepsgewijze aanpak kun je je richten op stadsfora, gemeenschapsenquêtes en focusgroepen. Een andere unieke aanpak is het Community Plunge Initiative, ontwikkeld door het Memorial Health System in South Bend, Indiana (Newbold geen datum). Het mogelijk maken van een visualiseringproces tussen de verschillende gemeenschappen die je bedient kan gemeenschappelijke prioriteiten vaststellen en helpen bij het opbouwen van een organisatie. Ga naar de plaatselijke gratis maaltijdverstrekking, doe mee aan een seniorenlunch of ga naar een vergadering in een school. Wat belangrijk is, is dat je zo veel mogelijk je vragen stelt en dat je zo goed mogelijk luistert. Veel patiëntgerichte ziekenhuizen werken al zo lang in hun gemeenschappen dat ze een positieve invloed op de kwaliteit van de gezondheid hebben kunnen maken. Eenmaal ontstegen aan de knellende kaders van de organisatiestructuur hebben zij manieren gevonden om samen te werken, bestaande bronnen en middelen uit te breiden, dubbel werk te verminderen en duurzame verbeteringen te creëren. Zoek ze op, leer van hun ervaringen en maak ze deelgenoot van die van jou. Aan het eind van het hoofdstuk staat een lijst met een aantal van de voornaamste bronnen en benchmarkorganisaties. Een succesvolle reis begint met de zoektocht naar nieuwe wegen, door te kijken naar je werkwijze door de ogen van diegenen die je van dienst bent. Open de deur, begin de reis. Apotheek van de hoop Na dramatische bezuinigingen in het Medicaid-programma van Tennessee in 2005 werd de zorgmarkt van de staat overspoeld met meer dan tweehonderdduizend nieuwe onverzekerde mensen, die niet
meer in staat waren hun op recept voorgeschreven geneesmiddelen te betalen. Saint Thomas Hospital, een ziekenhuis in Nashville met 541 bedden, erkende de noodzaak om in te springen op deze groeiende vraag naar bijstand voor geneesmiddelen. De top richtte zich op een model dat één van de artsen in het ziekenhuis al in zijn eigen praktijk toepaste. Dr. Bruce Wolf merkte hoeveel proefexemplaren van geneesmiddelen niet gebruikt werden of waarvan de uiterste houdbaarheidsdatum verstreken was. Hij ontwikkelde een programma voor mensen in nood waarbij de ongebruikte monsters werden ingezameld en gedistribueerd. Het programma werd bekend als de Dispensary of Hope (Apotheek van de hoop ) en diende als model voor het ziekenhuisprogramma van Saint Thomas. Een team farmaceuten en welzijnswerkers kwam bij elkaar om van dit concept, dat zo doeltreffend had gewerkt in een solopraktijk, een voor de ziekenhuisomgeving geschikt programma te maken. Het Saint-Thomas-model moest pasklaar worden gemaakt voor een bestaande poliklinische apotheek met een al bestaande charitatieve component. Unieke uitdagingen, zoals het bijhouden van een afzonderlijke voorraadinventarisatie van de proefexemplaren, moesten overwogen worden. Deze voorraad geneesmiddelenmonsters – die door artsenpraktijken of direct door farmaceutische bedrijven werden gedoneerd – en de daaruit voortvloeiende grotere hoeveelheid recepten werd oorspronkelijk beheerd door de reeds werkzame medewerkers van de apotheek. Later kwam daar een apothekersassistent bij, die zich uitsluitend bezig hield met de inventarisatie. Ziekenhuisvrijwilligers werden ingeschakeld om de geneesmiddelen te sorteren, de verpakking te verwijderen, ze te inventariseren en te verdelen naar uiterste houdbaarheidsdatum. Omdat er niet voor alle categorieën therapeutische geneesmiddelen monsters worden verstrekt hielp een veiligheidsnet – een bufferlijst van voornamelijk generieke geneesmiddelen – het tekort aan te vullen (bijvoorbeeld diuretica en kalium). De monsters worden gratis verstrekt, maar de geneesmiddelen van de bufferlijst worden tegen een tarief van drie dollar verstrekt. Binnen het programma worden geen illegale drugs verstrekt. In juni 2006 konden alle patiënten in nood binnen de gemeenschap, waaronder patiënten uit klinieken en huisartsenpraktijken en uit het ziekenhuis ontslagen patiënten, officieel gebruikmaken van het programma. Om voor het programma in aanmerking te komen moet een patiënt een aanvraagformulier invullen en voldoen aan de gestelde inkomenseisen (maximaal 200 procent van de American Poverty Guidelines, de Amerikaanse armoederichtlijnen). Dit aanvraagproces werd in eerste instantie door apothekers afgehandeld, maar dit had een duidelijke negatieve invloed op de verwerkingstijd van alle receptaanvragen bij de apotheek. Door een subsidie van de staat werd het mogelijk de aanstelling van een welzijnswerker te financieren. Die is nu verantwoordelijk voor de aanvraag en de herhalingsrecepten (eenmaal per zes maanden) en verleent tevens assistentie bij het ondersteunen van de hulpprogramma’s van de farmaceutische bedrijven ten behoeve van patiënten. Tot heden heeft de Apotheek van de hoop van Saint Thomas Hospital meer dan 3,4 miljoen dollar aan monsters ingezameld en voor meer dan 1,25 miljoen dollar aan geneesmiddelenmonsters aan patiënten in nood verstrekt (wat overeenkomt met 16.000 recepten). Er is voor meer dan 89.000 dollar aan buffergeneesmiddelen verspreid (wat overeenkomt met 14.5000 recepten). Monsters met een waarde van meer dan 1.1 miljoen dollar zijn aan andere klinieken of missiereizen geschonken. Dit programma heeft Saint Thomas Hospital in staat gesteld om op een kosteneffectieve manier in plaats van een gemiddeld aantal van 45 patiënten per maand meer dan 560 patiënten per maand aan recepten te helpen. Bijdrage van Robin Crowell, Saint Thomas Hospital Block Buddies Sentara Williamsburg Regional Medical Center heeft in 1998 Block Buddies (buurtmaatjes) opgericht, een door leken uitgevoerd en op risicobuurten gericht programma ter bevordering van de gezondheid. Bewoners van dit soort wijken bleken in onevenredig hoge aantallen te lijden aan chronische ziektes, die voorkomen zouden kunnen worden, omdat ze geen gebruikmaakten van de in de gemeenschap beschikbare zorg. Daar zijn meer redenen voor dan het niet hebben van een ziektekostenverzekering of vervoer. Er is vaak een gebrek aan vertrouwen. Veel bewoners gaan niet naar de dokter omdat ze bang zijn of zich niet op hun gemak voelen, of omdat ze het geen prioriteit geven. Zoals een vrouw zei: ‘Het deed er niet toe hoeveel pijn ik in mijn rug had, de huur moest betaald worden.’ Voorvechters die de uitdaging aandurfden om contactpersoon op het gebied van de gezondheid in hun buurt te worden, werden als zogenaamde Block Buddies aangetrokken. Ze stimuleren en coördineren de op de gezondheid gerichte educatieve activiteiten die in hun buurt plaatsvinden. Elke week maken ze contact met hun buren, vrienden en familie om gezondheidsthema’s en middelen binnen de gemeenschap te bespreken, of hun bloeddruk te meten en advies te geven aan de hand van hun bevindingen. De Block Buddies worden als leiders binnen de gemeenschap gezien en worden regelmatig gevraagd voor de promotie van programma’s zoals de gratis tandartsenkliniek, de gratis onderzoeksdagen voor baarmoederhalskanker en borstkankerdagen en de gezondheidsmarkten voor
kerken en scholen. Het Block-Buddies-programma biedt vijftien weken intensieve opleiding over de gezondheid. De opleiding vindt plaats in het ziekenhuis of in een andere instelling, om de Block Buddies behulpzaam te zijn in het opdoen van kennis met betrekking tot de lokale hulpbronnen. De instructeurs zijn plaatselijke gezondheidsdeskundigen die in hun vrije tijd lesgeven. Thema’s die behandeld worden zijn onder meer: veiligheid, eerste hulp, diabetes, kanker, voeding, lichaamsbeweging, misbruik van alcohol en drugs, inentingen enzovoort. In ruil voor deze rijkdom aan informatie gaan de Block Buddies ermee akkoord om hun nieuw vergaarde kennis te delen met hun buren, vrienden en familieleden. Bij de afronding van de opleiding ontvangen ze een gezondheidspakket, dat onder andere een bloeddrukmeter en een stethoscoop, een eerstehulptas en andere zaken bevat om hen te helpen bij de promotie van gezondheid. De Block Buddies blijven betrokken en op de hoogte door middel van maandelijkse alumniontmoetingen, waar ze leren over onderwerpen die tijdens de beginopleiding niet zijn behandeld. Het programma werd in eerste instantie gefinancierd door de United Way en de Williamsburg Community Health Foundation. De financiering wordt thans verzorgd door Sentara Williamsburg Regional Medical Center en schenkingen van bedrijven. Sinds het begin heeft het Block-Buddies-programma vijfenveertig voorvechters opgeleid, die zeventien verschillende wijken in Greater Williamsburg vertegenwoordigen. De buur-totbuurbenadering is succesvol gebleken in het weerleggen van veel redenen die aangevoerd werden om geen gebruik te maken van de gezondheidszorg. De Block Buddies hebben het besef van het belang van preventie vergroot, evenals van het belang van bevolkingsonderzoeken die beschikbaar zijn voor vele onverzekerde mensen die anders misschien hun gezondheid veronachtzamen. Uit bevolkingsonderzoeken die in de buurt zelf plaatsvinden, blijkt dat meer dan 50 procent van de deelnemers een gezondheidsrisico loopt waarvoor bezoek aan een arts nodig is. De bewoners die opnieuw naar een bevolkingsonderzoek komen, zijn trots op de recente veranderingen in hun gezondheid en levensstijl. Bijdrage van Helen Clendenin, Carol Wilson, Sentara Healthcare en Margaret Cullivan, Sentara Williamsburg Regional Medical Center <einde raster>
LITERATUUR Friedman, E. Concepts of Community. Healthcare Forum Journal, May–June 1993;36(3):11-17. Hancock, T. The Evolution, Impact and Significance of the Healthy Cities/Communities Movement. In Journal of Public Health Policy, Spring 1993;14(1):5-18. Hancock, T. Green Hospitals: The New Health Care Environmentalism. In S. B. Frampton, Gilpin L, Charmel PA (eds.). Putting Patients First: Designing and Practicing Patient-Centered Care. San Francisco: Jossey-Bass, 2003. Healthcare Forum Leadership Center, National Civic League. Healthier Communities Action Kit. San Francisco: Healthcare Forum, 1994. Mustard JF, Frank J. The Determinants of Health. Population Health Publication Number 5. Toronto: Canadian Institute for Advanced Research, 1991. Newbold, P. Community Plunge: Learning History. n.d. www.qualityofl ife.org/ich/plunge/ plunge. cfm. Yen IH, Moss, N. Unbundling Education: A Critical Discussion of What Education Confers and How It Lowers Risk for Disease and Health. In Annals of the New York Academy of Sciences, 1999;896(1):350-1.
AANVULLENDE BRONNEN Association for Community Health Improvement (ACHI). www.communityhlth.org. Association of Community Health Indicators. www.achi.org. Coalition for Healthier Cities and Communities. www.healthycities.org/userTemplate.html. Flower, J. Healthier Communities: A Compendium of Best Practices Healthcare Forum Journal. In Healthcare Forum Journal, 2003;36(3). Guide to Community Preventive Services: Task Force Recommendations. Oct. 2003. www.thecommunityguide.org. Hancock, T. Beyond Health Care: Creating a Healthy Future. In Futurist, Aug. 1982;16(4):4-13. Hancock, T. Creating a Healthy Community: The Preferred Role for Hospitals. In Dimension. Sept. 1986;63(6):22-23. Hancock, T. Seeing the Vision, Defining Your Role. In Healthcare Forum Journal, May–June 1993;36(3):30-36.
Healthy People in Healthy Communities: A Community Planning Guide Using Healthy People 2010. Washington, D.C.: Office of Disease Prevention and Health Promotion, Department of Health and Human Services, Feb. 2001. National Civic League Healthy Communities Initiative. www.ncl.org.
