;;7 ri

Li

1 biD

Qj

:

al

HANDCOLLECTIE WD

;;7 ri<watstaitjfUZA Rijks tiu'1 )(r IilteCraa! Zostwaterbehser w Af'trbehsndeIir. Documetste Po,tbue 7 4W M t4d

Samenvatting

2

Nederland en het water

3

De wijde wereld van het water

5

Schoon drinkwater voor meer huishoudens

6

Doordachte technologie draagt oplossing aan voor wereldwijd arseenprobleem Nederland exporteert kennis naar Midden- en Oost-Europa Midden-Oosten: waterwerk met politieke kanten Water for Food and Ecosystems: effectieve combinatie van programma's Zand voor Beira: van studie naar businessplan voor publiek-private samenwerking

LI`

age

Bijlage

Y

CRo

8

10

12

14

16

Projecten

19

Buitenlandse waterinzet PvW-ministeries

44

M0U's van PvW-ministeries in 2003

46

Financieel overzicht

48

Voor u ligt de Voortgangsrapportage 2003 van het Programma Partners voor Water. Het derde jaarlijkse rapport aan de Tweede Kamer sinds het interdepartementaal Programma in 1999 werd vastgesteld. De rapportage geeft een overzicht van de vorderingen van Partners voor Water in 2003, in de vorm van feiten, cijfers en interviews. De Nederlandse waterinzet kan een belangrijke bijdrage leveren in een wereld die bedreigd wordt door een tekort aan (schoon) water. De boodschap van recente grote bijeenkomsten als de wereldtop over duurzame ontwikkeling in Johannesburg (2002) en het Derde Wereld Water Forum te Kyoto (2003) is duidelijk: het kleine percentage water dat geschikt is voor menselijk gebruik en ecosystemen komt onder steeds grotere druk te staan. Er zal met dat water niet alleen zuinig moeten worden omgesprongen, maar ook inventief en gericht op duurzame oplossingen. In onze historische strijd tegen het water' is een schat aan kennis en ervaring opgedaan, die overal ter wereld kan bijdragen aan een eerlijke en efficiënte verdeling van het schaarse goed. Ook is versterking van de Nederlandse positie op de internationale watermarkt een beweegreden om de krachten te bundelen.

In 2003 heeft Partners voor Water belangrijke stappen vooruit gezet. Wellicht het belangrijkst is, dat het Programma nu resultaten kan laten zien in de vorm van succesvol afgeronde projecten en/of samenwerkingsverbanden. Voorbeelden zijn het helpen opstarten van het International Groundwater Resources Assessment Center (IGRAC), de medefinanciering en -aansturing van de wereldwijde dialoog Water en Klimaat (waarvan de resultaten in Kyoto zijn gepresenteerd), het versterken van de Nederlands-Syrische samenwerking door het coherent samenvoegen van projecten en het succesvol combineren van waterprojecten in Mozambique. Deze onderwerpen worden (naast andere) uitgebreid omschreven in zes hoofdstukken die het hart van deze rapportage vormen. Begin 2003 was nagenoeg het volledige budget (30 miljoen euro) voor de periode tot en met 2004 vastgelegd in verplichtingen. Meer dan honderd projecten worden overal ter wereld met steun van Partners voor Water uitgevoerd. Bij deze steun gaat het niet uitsluitend om geld; ook het inbrengen van kennis, inventiviteit, oplossingsgericht denken en het creëren van effectieve overlegsituaties op basis van een zorgvuldig opgebouwd netwerk behoren tot de kenmerken van ondersteuning. Adviesbureau Berenschot heeft de ontwikkeling van Partners voor Water sinds 1999 geëvalueerd. De uitkomsten van de evaluatie dienen als bouwstenen voor de tweede termijn van Partners voor Water, die tot en met 2009 zal lopen. Verder zijn bestaande samenwerkingsverbanden verstevigd en heeft Partners voor Water meer aandacht gegeven aan de beleidsmatige afstemming van de verschillende departementen. De in deze rapportage opgenomen lijst van Memoranda of Understanding (MoU's) is daar een voorbeeld van. Partners voor Water was, last but not least, in vele gedaanten zichtbaar tijdens het Derde Wereld Water Forum te Kyoto.

Deze rapportage bestaat uit drie onderdelen. Eerst krijgt u een algemene uitleg van het programma Partners voor Water, gevolgd door een leeswijzer die een introductie biedt op het tweede onderdeel De wijde wereld van het water': artikelen over 'werk in uitvoering' waarin de bijdrage van Partners voor Water heeft geholpen de ambities te realiseren of waarin door de deelname van Partners voor Water slimme oplossingen in de praktijk zijn gebracht. Ten derde bevat de rapportage een aantal bijlagen: een opsomming van de actuele projecten, in verschillende stadia van ontwikkeling; informatie over de internationale waterinspanning van betrokken departementen en informatie over de reeds genoemde MoU's. Uiteraard ontbreekt een financieel overzicht niet. Partners voor Water heeft ook in 2003 bewezen dat de zakelijke aanpak voor de inzet van de Nederlandse waterkennis in het buitenland succesvol is. Het is de nadrukkelijke wens van iedereen die zich binnen de sector inzet voor wereldwijd verstandig en duurzaam waterbeheer dat de overheid deze lijn de komende jaren doortrekt. 2

Nederland en het water H t pro,-rn:mrra Partners voor Water Als er iets de geschiedenis van Nederland tekent, dan is het wel de omgang met het water. Gedeeltelijk gelegen onder de zeespiegel en ook nog een onvervalste delta is ons land sinds onheugelijke tijden kwetsbaar geweest en is de beheersing van het water een voorwaarde om te kunnen overleven. We zijn daarin door de eeuwen heen steeds wijzer geworden, soms ook door schade en schande. Maar met als resultaat een indrukwekkend kennisarsenaal, niet alleen van methoden om ons tegen het water te beschermen (droge voeten), maar ook om het water effectief én duurzaam te benutten voor vele andere doelen: voor menselijke consumptie (schoon drinkwater), voor industrie, landbouw en irrigatie, voor transport en recreatie. De Nederlandse watermanager van nu is een duizendpoot als het aankomt op waterbeheer. 'Integraal' is daarbij het passende bijvoeglijk naamwoord. Met die grote ervaring op het gebied van integraal waterbeheer neemt Nederland in de wereld een unieke positie in. Zeker nu de watersituatie mondiaal zorgwekkend genoemd kan worden. Slechts een fractie van al het water op onze planeet is geschikt voor menselijke consumptie. Watersystemen staan wereldwijd onder druk, voornamelijk door de voortdurende groei van de wereldbevolking en de expansie van economische activiteit. Wie aanspraak maakt op water, kan er op rekenen dat er kapers op de kust zijn. Zo wordt bijvoorbeeld water, dat eeuwenlang de visvangst in stand hield, opeens opgeëist door de stad, om die van energie en drinkwater te voorzien. Het oplossen van dergelijke problemen vergt ervaring, inzicht en (technische) expertise. Nederland is als geen ander land in staat om die zaken te bieden en zo een hoofdrol te spelen in de ontwikkeling naar wereldwijd verstandig en doordacht integraal waterbeheer. In het licht van deze internationale ontwikkeling is in 1999 de nota 'Programma Buitenlandse Waterinzet Partners voor Water' aan de Tweede Kamer gepresenteerd. Het programma beoogde (en beoogt nog steeds) de krachten te bundelen van de overheid, het bedrijfsleven, kennisinstituten en non-gouvernementele organisaties (NGO's), voor het leveren van effectieve bijdragen aan de oplossing van de wereldwaterproblematiek. Deze kennis is van groot belang voor de toekomst van vele ontwikkelingsgebieden in de wereld. Tegelijkertijd wordt met de inzet de Nederlandse positie op de internationale watermarkt verstevigd. En dat leidt weer tot versterking van de marktkansen van de Nederlandse watersector.

Partners voor Water is een interdepartementaal samenwerkingsverband. De betrokken ministeries zijn die van Buitenlandse Zaken/Ontwikkelingssamenwerking; Economische Zaken; Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit; Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer; en Verkeer en Waterstaat. Het Programma beheert vanaf medio 2000 een budget van 30 miljoen euro voor de periode tot en met 2004. Dit budget is afkomstig uit de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS), waarin de buitenland uitgaven van de verschillende ministeries zijn gebundeld. Bij de besteding hanteert Partners voor Water de volgende principes: (Gedeeltelijke) financiering van projecten vindt plaats op basis van afspraken die in het overleg van de interdepartementale stuurgroep Partners voor Water worden gemaakt; - Ten grondslag aan de uitvoering van projecten ligt het concept van integraal waterbeheer, duurzaamheid en versterking van de internationale waterrechtsorde; Projecten richten zich voornamelijk op dichtbevolkte delta's, kwetsbare kustgebieden, grensoverschrijdende stroomgebieden, (kandidaat)lidstaten van de Europese Unie en het Midden-Oosten. Voor de (kandidaat)lidstaten geldt dat men op een zeker moment moet voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water; in het Midden-Oosten ligt de uitdaging met name in het voorkomen of verlichten van spanningen die (mede) veroorzaakt worden door waterschaarste. Deze projecten vinden voornamelijk plaats in Israël, Jordanië, de Palestijnse gebieden en Syrië. Ten slotte is er (gedeeltelijke) financiering mogelijk van projecten die voortkomen uit afspraken gemaakt tijdens grote waterbijeenkomsten, zoals het Tweede Wereld Water Forum in 2000 in Den Haag en het Wereld Water Forum 3 in Kyoto.

i en h1 'n' 3

De Interdepartementale Stuurgroep Partners voor Water is verantwoordelijk voor de uitvoering van het programma. De Programmagroep (waarin behalve de vijf ministeries ook het Netherlands Water Partnership vertegenwoordigd is) adviseert. Het Programmabureau is ondergebracht bij Rijkswaterstaat en belast met het dagelijks beheer en het secretariaat van zowel de Stuurgroep als de Programmagroep.

VROM LNV V,,,V, Lt

Interdepartementale Stuurgroep

Programniabureau

NWP

Afstrnming / Coördinai!

Programmagroep

Projecten

____________ Extern advies

Voortgang 2C23 Partners voor Water rapporteert jaarlijks aan de Tweede Kamer. Dit is de derde voortgangsrapportage. Behalve de feiten en cijfers (projecten in verschillende stadia van ontwikkeling, financiën) komen in aparte artikelen zaken aan bod als beleidsafstemming, gezamenlijke inspanning van overheid, bedrijfsleven, kennisinstituten en NGO's en de vertaling van het programma in de projecten. Nieuw in deze rapportage is het overzicht van de buitenlandse wateractiviteiten die de in Partners voor Water vertegenwoordigde ministeries buiten het programma verrichten. Want niet elke activiteit is geschikt om in gemeenschappelijk verband uit te voeren. Toch is het goed om de breedte van het totale werkveld te verkennen, zodat er een beeld ontstaat, waar - door samenwerking - meerwaarde kan ontstaan. Door versnippering tegen te gaan en coherentie te vergroten is namelijk het rendement van de Nederlandse inspanning te verhogen. Vanuit deze gedachte is aan de rapportage ook een opsomming toegevoegd van de door de overheid afgesloten Memoranda of Understanding (M0U's). Voor Partners voor Water was 2003 een belangrijk jaar. Dankzij de stroomlijning van organisatie en uitvoeringsprocedures is het eigenlijke werk' op stoom geraakt en worden resultaten zichtbaar. Mede ten behoeve van het opstarten van een nieuwe fase heeft adviesbureau Berenschot het programma geëvalueerd. De uitkomsten van die evaluatie zijn positief én kritisch. Het programma heeft bestaansrecht en levert een bijdrage aan het verhogen van het rendement van de Nederlandse waterinspanning. Aan de kritische kant concluderen de analisten dat een aantal zaken scherper kan worden gesteld: men bedoelt dan met name de doelstelling van Partners voor Water (de combinatie van koopman' én dominee') en de gebrekkige afstemming van beleid tussen de departementen. . :

Het voornemen om het programma na 2004 te continueren is door het kabinet in maart 2003 in een nota verwoord. Uit een rondgang langs de ministeries is gebleken dat ook bij de huidige deelnemers een duidelijke wens bestaat om het initiatief voort te zetten. Daarbij zullen de ervaringen van de afgelopen jaren helpen bij het neerzetten van een nog doelgerichter en effectiever opererende organisatie. Partners voor Water is daarom in 2003 begonnen met het formuleren van een voorstel voor Partners voor Water voor de periode 2005 - 2009.

In deze derde voortgangsrapportage kan melding worden gemaakt van succesvolle en aansprekende resultaten. Natuurlijk vormen die tezamen uiteindelijk de beste 'reclame' voor de voortzetting van Partners voor Water. Dat, gecombineerd met het enthousiasme dat binnen de Nederlandse watersector én binnen de overheid voor zo'n voortzetting bestaat, geeft aanleiding de toekomst van Partners voor Water met gepast optimisme tegemoet te zien.

De wijde wereld van het water Achter het programma Partners voor Water gaat een wereld schuil. Water is zowel levensbehoefte als natuurlijk gegeven. Velen hebben geen toegang tot schoon drinkwater, sommigen worstelen met overstromingen. Hoe kunnen we gebruiken wat we hebben? Hoe verspillen we zo weinig mogelijk en hoe weren we ons tegen een overvloed? Kortom, hoe springen we wijselijk met water om? Dagelijks wordt op tal van fronten in de wereld gewerkt aan het vinden en verwezenlijken van antwoorden op watervragen. Partners voor Water helpt hierbij door vraag en aanbod bij elkaar te brengen, door samenwerking mogelijk te maken en oplossingen een kans van slagen te bieden. Deze voortgangsrapportage doet hiervan verslag. Een uitgebreid overzicht van projecten geeft een volledig beeld van wat er in het kader van het programma projectmatig wordt uitgevoerd en inmiddels is afgerond. Maar een projectnaam en -beschrijving doen geen recht aan de diversiteit van al het werk dat mede dankzij Partners voor Water op de meest uiteenlopende plekken tot stand komt. Alle resultaten die daaruit voortvloeien: de structurele verbeteringen in de levensstandaard van mensen, de bestrijding van armoede en risico's voor de volksgezondheid, een duurzamer gebruik van water in streken waar water schaars is. Maar ook: een beter begrip van verschillende gebruikersgroepen voor elkaar, begrip dat nationale en natuurlijke grenzen overschrijdt. Over de veelzijdige wereld die achter het programma Partners voor Water schuilgaat, handelen de zes volgende verhalen. Hoe in Indonesië een publiek-private constructie steeds meer mensen aan schoon drinkwater helpt. Een typisch geval van een bescheiden begin met grote gevolgen. Of hoe Nederlandse ervaring met hoogwater en samenwerking in een stroomgebied een rol speelt in Europa. Ook is er aandacht voor de koppeling tussen landbouw en natuur, met water als vanzelfsprekende verbinding: een voorbeeld van integraal denken. Wat passeert nog meer de revue? Concrete plannen die Nederlandse partijen samen met plaatselijke autoriteiten hebben voorbereid voor Beira, een havenstad in Mozambique. Door zand uit de haven op een slimme manier te gebruiken, wordt de stad geholpen. Elders op de wereld, in Bangladesh, vormt grondwater met een hoog natuurlijk arseengehalte al decennia lang een probleem. Betaalbare filtertechnologie kan hier verandering in brengen. En dan is er nog het politieke gezicht van waterschaarste: hoe Nederland een bijdrage levert aan duurzaam waterbeheer in het Midden-Oosten. iLak

ke;r:i ni c, c/ vvLre/cJ

,.aH

[ar/r:r vor r!

LJ

Bog zl p L \ &%WE

De wi/de wereld van het vv 5

Het begon klein, met enkele duizenden huisaansluitingen. Inmiddels zijn onderhandelingen over het opknappen, uitbreiden en beheren van een complete waterzuiveringsinstallatie in een vergevorderd stadium. Vorig jaar berichtten we al over de activiteiten van het Water Fonds Indonesië (WFI). Wat is er inmiddels bereikt? In 2001 begon het WFI, een onderneming van vijf Nederlandse drinkwaterbedrijven, een samenwerkingsverband met een aantal Indonesische drinkwaterbedrijven om huizen op de bestaande waterleiding aan te sluiten. Niet dat een Indonesisch waterbedrijf, een PDAM, dit zelf niet kan; het geld ontbreekt eenvoudigweg. De PDAM moet namelijk een investering doen, de kosten van de aanleg voorschieten uit eigen kas. En die is niet goed gevuld. Het is een simpel financieel probleem, helaas met verstrekkende gevolgen. Talloze huishoudens blijven namelijk van schoon drinkwater verstoken, terwijl het drinkwaterbedrijf inkomsten derft.

Het alternatief is duur water in flessen te kopen of vervuild water uit de rivier te halen. Water in flessen is overal te koop maar aangezien een groot aantal Indonesiërs onder de armoedegrens leeft, is het een luxe die ze zich niet kunnen permitteren. Het drinken van rivierwater leidt tot allerlei ziekten, terwijl in de stedelijke gebieden een waterleidingsysteem beschikbaar is waarmee je de volksgezondheid kunt verbeteren. Wat tot meer productiviteit en een minder grote behoefte aan gezondheidszorg leidt." Aan het woord is Bert Jansen, directeur van het WFI. Wij hebben gezegd: wij willen dat geld wel voorschieten zodat huishoudens veel sneller drinkwater krijgen. Met een subsidie van het ministerie van Economische Zaken (EZ) hebben we de haalbaarheid van dit voornemen onderzocht. Dat viel gunstig uit."

6

Het onderliggende principe is helder en blijkt te werken. Het WFI schiet via een dochteronderneming de kosten van de huisaansluiting voor en legt deze aan. De PDAM betaalt uit de revenuen het bedrag terug en neemt daarna de eigendom over. Een schoolvoorbeeld van publiek-private samenwerking en bovendien een duurzame investering: terugverdiend geld wordt niet als winst geboekt maar opnieuw geïnvesteerd.

De eerste investeringen leiden tot een kettingreactie. Geld blijft rollen opdat het aantal aangesloten huishoudens gestaag groeit. Jansen: "In 2001 zijn we klein begonnen. Nu realiseren we ongeveer 140.000 huisaansluitingen voor zes PDAM's in West-Java en Noord-Sumatra. Waaronder 75.000 in Bekasi, West-Java, die met steun van Partners voor Water naar verwachting in 2006 allemaal zijn aangelegd." In september 2003 is begonnen met de aanleg van de eerste 25,000. Van elke aansluiting profiteren gemiddeld vijf mensen, dus tel maar na hoeveel er toegang krijgen tot normaal drinkwater." Wat nog niet betekent dat iedereen in Bekasi aan de beurt komt. "Het voorzieningsgebied van het waterleidingbedrijf telt 3 miljoen inwoners. Toch realiseren we in drie jaar tijd meer dan een verdubbeling van het aantal aangesloten huishoudens en dat is een mooi begin. Je kunt de achterstand niet

m

in één keer inlopen. De PDAM heeft een ondernemingsplan en ambieert op langere termijn een veel groter percentage aansluitingen te verwezenlijken. Het WEI fungeert vooral als aanjager, we geven de PDAM de institutionele en bedrijfseconomische grondslag mee om zelf een groter aantal aansluitingen aan te kunnen leggen." Aanvragen zijn er meer dan genoeg, wat aangeeft dat men de aansluitkosten van ongeveer 60 euro wil én kan betalen. "De bevolking roept om beter drinkwater."

tt oor Het nieuwste initiatief van het WEI en Partners voor Water betreft de verbetering en uitbreiding van een waterzuiveringsinstallatie in Bogor, West-Java. Met name tijdens de moesson, als de rivieren veel slib bevatten, loopt de drinkwaterproductie daar terug en staan de kranten bol van de opinies en protesten. Het project krijgt een bijdrage vanuit P3SW, het programma Publiek-Private Samenwerking Water van het Directoraat-Generaal Internationale Samenwerking (DC IS). "Voortbordurend op de huisaansluitingen die we in Bogor tot stand helpen komen, ons allereerste project, zijn we met PDAM Kota Bogor in overleg over de opzet van een gezamenlijke dochter-onderneming die de verbetering, uitbreiding en exploitatie van de zuiveringsinstallatie ter hand neemt. Het doel is het eigendom na vijftien jaar over te dragen, nadat de investering is terugbetaald. De directeur van de PDAM in Bogor zag namelijk hoe we in Lubukpakam, een stadje van 50.000 inwoners op Noord-Sumatra, via een tweede dochteronderneming bezig zijn een kleine zuiveringsinstallatie - van 120 liter per seconde - op te knappen en uit breiden. Dat werk is eind 2004 gereed, waarna de dochteronderneming de installatie gaat exploiteren. In Bogor wil men een bestaande, verouderde zuivering moderniseren en uitbreiden van een capaciteit van 550 naar 1.000 liter per seconde; genoeg voor ongeveer 100.000 gezinnen. De stad telt zon 700.000 inwoners, is dus ongeveer even groot als Amsterdam."

De aanpak van het WEI slaat aan, zoveel is duidelijk. In Indonesië zijn de diverse PDAM's met wie het WEI samenwerkt zeer te spreken over de zakelijke insteek. "In de dochteronderneming zijn de EDAM's mede-eigenaar. Ze krijgen de nieuwe zuiveringinstallatie na verloop van tijd volledig in eigendom. De organisatie blijft dus in Indonesische handen, terwijl wij aan Nederlandse zijde in de gelegenheid zijn een fundamenteel aspect van internationale ontwikkelingshulp in de praktijk te brengen: meer mensen van drinkwater voorzien op een duurzame manier. Verder profiteren de dochterondernemingen in Indonesië van de kennis en ervaring die de vijf Nederlandse waterleidingbedrijven, als aandeelhouders van het WEI, inbrengen. Bovendien scheppen onze gezamenlijke inspanningen werkgelegenheid in Indonesië en werk voor Nederlandse ingenieurs en adviseurs." Dat de aanpak van het WEI werkt, is ook tot andere ontwikkelingsorganisaties doorgedrongen. ' USAID en de Development Credit Authority, die lokale leningen garandeert, hebben interesse getoond in onze actïviteiten. Wellicht kunnen we met hen elders in Indonesië aan de slag. Zelf hebben we plannen om onder de paraplu van een nog op te richten 'Netherlands Water Eund' ook in andere landen waterfondsen op te zetten, in ieder geval in Vietnam en Bulgarije. Zo zie je waar een eerste subsidie voor een haalbaarheidsstudie allemaal toe kan leiden."

h;•'•'

7

J a n T

,-.

f

_

MW

1. 4

Water uit de grond halen is op zich geen probleem; putten graven doet de mensheid immers al sinds mensenheugenis. Maar het is een onaangename verrassing als het gewonnen water ziekmakende bestanddelen blijkt te bevatten. Op veel plaatsen in de wereld is de concentratie van arseen in het grondwater zo hoog, dat het drinkwater gevaar oplevert voor de gezondheid van de mens. In Nederland ontwikkelde technologie biedt de mogelijkheid het water te zuiveren tegen betaalbare kosten en geschikt te maken voor menselijke consumptie, in rurale gebieden met verspreide bewoning zonder een leidingnet. Bangladesh heeft, sinds de onafhankelijkheid in de jaren zeventig, met hulp van donoren veel geïnvesteerd in het verbeteren van de leefomstandigheden op het platteland. Bijna honderdvijftigduizend vierkante kilometer ruraal gebied moest in cultuur worden gebracht en de bevolking moest worden voorzien van veilig drinkwater. Daartoe zijn vele duizenden boringen gemaakt voor het exploiteren van het grondwater. Na verloop van tijd bleken de dorpelingen last te krijgen van huid-, long- en blaaskanker. Uit onderzoek werd duidelijk dat de hoge concentratie arseen in het grondwater daarvoor verantwoordelijk was. In de afgelopen twintig jaar is op verschillende manieren geprobeerd het water te zuiveren, met wisselend resultaat. Recent onderzoek van UNESCO-IHE, gekoppeld met de ervaringen van Nederlands grootste waterleverancier Vitens en de industrieel ontwerpers van Filtrix, heeft geresulteerd in een in serie te produceren, en daardoor betaalbare, oplossing voor het verwijderen van het arseen uit het water.

8

Er zijn verschillende methoden om het arseenprobleem aan te pakken: (1) arseenvrij, vaak dieper grondwater oppompen, (II) oppervlaktewater of oeverinfiltraat gebruiken, (III) centraal zuiveren, (IV) decentraal zuiveren. De eerste drie methoden vereisen hoge investeringen en vragen veel tijd voor ze operationeel zijn. Er is dan ook behoefte aan een effectieve, eenvoudige en goedkope arseenverwijderingstechnologie op huishoudniveau. In het onderhavige project in Bangladesh, dat deels door Partners voor Water wordt gefinancierd, is daarom gekozen voor een decentrale zuiveringstechnologie die voor een betaalbare prijs in de markt kan worden gezet: een handzaam filter, waarin het opgepompte arseen wordt geadsorbeerd door een ijzeroxidecoating. Het zogenaamde 'Family filter for Arsenic Removal' is ontworpen en ontwikkeld door UNESCO-IHE en Filtrix. Twaalf prototypes worden momenteel getest in ruraal Bangladesh. De eerste resultaten zijn uitermate positief: uit alle twaalf testexemplaren komt zonder mankeren helder, arseenvrij water.

Branislav Petrusevski, associate professor van UNESCO-IHE is blij met deze ontwikkelingen. 'Ik heb het gevoel dat we op het punt van een doorbraak staan in de ontwikkeling van een duurzaam product tegen een lage kostprijs. We kunnen iets nieuws bieden; simpel, kostenbeparend en efficiënt. Nu gaat het erom: hoe bieden we het aan?" Iets anders dat Petrusevski verheugt, is de ontdekking dat een afvalproduct van een centrale waterzuiveringsinstallatie ideaal is om arseen te absorberen. "Grondwaterzuiveringsinstallaties in Nederland moeten eens per zoveel jaar het gebruikte zand verversen. Vroeger werd het afgewerkte' zand ergens gestort, nu wordt het hergebruikt als adsorbtiemateriaal voor het arseen. Dat past mooi in het systeem dat wij voor Bangladesh opzetten: dat moet duurzaam, niet afhankelijk van chemicalieën of de aanwezigheid van elektriciteitsvoorziening en gebruikersvriendelijk zijn."

Michiel Lensink is directeur van Filtrix, een bedrijf dat aangesloten is bij de Norit-Groep. Men richt zich op het vervaardigen van producten voor kleinschalige waterzuivering. De ontwerpers van Filtrix hebben zich gericht op het ontwikkelen van een robuust product dat tegen betaalbare prijs voor de gebruikers in Bangladesh industrieel geproduceerd kan worden. Het hart van het product vormt het door UNESCOIHE ontwikkelde filter met ijzeroxide-zand. Lensink: "De koopkracht op het platteland van Bangladesh is natuurlijk zeer gering. Daarom hebben we ons vanaf het begin niet uitsluitend op de technologie gericht, maar vooral gekeken naar het goedkoop en in serie produceren van het product in Bangladesh. Bovendien moet het product aanslaan bij de mensen, zodat ze het ook daadwerkelijk gaan gebruiken. Er zitten veel sociale aspecten aan, het moet passen in de lokale cultuur. De kennis voor het vervaardigen van het waterzuiveringsapparaat willen we zo snel mogelijk overdragen aan de lokale industrie. Nederland kan vervolgens een bijdrage leveren aan het opstarten van het lokale productieproces."

Hoge arseenconcentraties in grondwater komen niet alleen in Bangladesh voor. Heel Zuid-Oost Azië en ook Afrika (met name Ghana), Zuid-Amerika en Europa (Hongarije en Servië-Montenegro) hebben te kampen met dit probleem. Branislav Petrusevski kijkt dan ook naar de toekomst. 'Binnenkort beginnen we bij UNESCO-IHE aan een studie naar de economische haalbaarheid van de toepassing van onze technologie in Hongarije. Ik heb het idee dat de 'arseenbestrijdingsmarkt' in de komende jaren gigantisch groeit. Wij kunnen met onze Nederlandse partners daarin veel betekenen. Met onze technologie lopen we voor op de concurrentie. De vraag is: hoe kunnen we onze 'high tech'-kennis vertalen naar praktische toepassingen? Het antwoord: met kracht en energie. Ik ben positief."

cm

Doorciachte te(17(lo/ogIe draaL oplossing aan voor we,c/dw?fd ars000/ .•/ji

l 9

F ~ 54

_

1

Hoogwaters op rivieren beheersen Europese gemoederen al jaren. Na extreme hoogwaters op Rijn en Maas in 1993 en 1995 gooide Nederland de strijd over een andere boeg. Alleen dijken verhogen biedt geen duurzame oplossing. Rivieren hebben ook meer ruimte nodig. Sommige landen in Midden- en Oost-Europa kampen bijna jaarlijks met overstromingen. Nederlandse inzichten in bescherming tegen hoogwater en risicobeheersing zijn er van harte welkom. De schrik zat er in 1995 goed in. Voor de tweede keer in drie jaar steeg het water van Maas en Rijn zo hoog dat gevreesd werd voor de dijken. Het Deltaplan Grote Rivieren werd gelanceerd om er een aantal in rap tempo te verhogen en te versterken. Intussen voorspelden klimatologen meer water in de toekomst.

Nederland zit aan het einde van de stroom. Dit betekent dat Nederland, meer specifiek het dichtbevolkte en volgebouwde westen, al het bovenstroomse water te verwerken krijgt. Om overstromingen te voorkomen heeft de overheid drie tactieken ontwikkeld", vertelt Marion Smit, senior beleidsmedewerker van DG Water van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. 'Eén is om in eigen land sowieso extra ruimte te scheppen voor Rijn, Maas en hun takken. Dit gebeurt in de projecten Maaswerken en Ruimte voor de Rivier. Twee is om in geval van hoge waterstanden een surplus tijdelijk op te kunnen vangen. Dat laatste bij voorkeur in de volgorde: vasthouden, bergen, afvoeren. Drie is om actief samen te werken aan actieplannen voor de stroomgebieden van

10

Rijn en Maas. Dit gebeurt in internationale commissies ter bescherming van Rijn en Maas, de ICBR en ICBM. 'Duitsland heeft bijvoorbeeld al enkele gebieden voor waterberging ingericht om overtollig Rijnwater tijdelijk te kunnen opslaan.

r„vve, •
Nederland is voorzitter van de EU van juli tot en met december 2004. Op 1 mei treden tien nieuwe lidstaten toe, waaronder een aantal Midden- en Oost-Europese landen. "De antwoorden op de dreiging van hoogwater die Nederland heeft ontwikkeld - ruimte voor de rivier, de risicobenadering, de stroomgebiedbenadering, integraal waterbeheer - zijn ook elders van toepassing. Denk aan overstromingen van onder meer de Elbe, de Donau en de Oder in 2002. De EU heeft nog geen samenhangend beleid voor waterkwantiteitsbeheer ontwikkeld; de Kaderrichtlijn Water stelt vooral hoe met waterkwaliteit om te gaan. De Europese Commissie werkt aan een hoogwateractieplan dat lidstaten oproept stroomgebiedbeheersplannen te maken op basis van nog overeen te komen uitgangspunten. Tijdens ons voorzitterschap praten en onderhandelen we verder, onder meer tijdens de informele Milieuraad in juli te Maastricht."

'Versterking Risicoanalyse in het Tsjechische Waterbeheer' is een voorbeeld van een Partners voor Waterproject dat nauw aansluit op wat de Nederlandse overheid in Europese context wil bereiken. Het heeft ten doel het Tsjechisch waterbeheer meer in lijn te brengen met EU-beleid en bevordert kennisoverdracht tussen Nederlandse en Tsjechische waterbeheerders. Arjan ter Harmsel, senior projectleider van ARCADIS, weet er het fijne van: "Met TNO Bouw, Eco-Consult en adviesbureau Schaap zijn we bezig een methode te ontwikkelen om overstromingsrisico's in kaart te brengen en maatregelen tegen hoogwater op kosten en baten te beoordelen. Dat doen we samen met het Tsjechische ministerie van Landbouw en een aantal 'Povodi's', de Tsjechische waterschappen. In 2003 zijn we gestart met een seminar in Nederland voor een groep medewerkers van die instanties. Leden van ons projectteam en medewerkers van Rijkswaterstaat hebben gedurende een week haarfijn uitgelegd wat Nederland zoal bedenkt en uitvoert op het gebied van risicoanalyse en hoogwaterproblematiek."

De methodiek die ARCADIS helpt ontwikkelen geeft Tsjechische waterbeheerders inzicht in zowel de overstromingsfrequentie van een rivier als de effecten van overstroming op een bepaalde plek. "Wat gebeurt er en hoe groot is de schade als een rivier overstroomt? Dat brengen we in beeld met behulp van modellen waarmee je scenario's kunt schetsen en analyses kunt maken. Hoeveel schade mag je verwachten als je een woonwijk langs de rivier bouwt en geen dijk aanlegt? Hoe verhoudt zich dat tot de kosten van een dijk?" Volgens Ter Harmsel wordt in Tsjechië nog steeds gebouwd in gebieden die kunnen overstromen. 'Met de 'toolbox' die we ontwikkelen, kan de Tsjechische overheid concrete afwegingen maken en beleid dus veel beter onderbouwen. De behoefte aan dit soort ondersteuning en de kennis die eraan ten grondslag ligt, is groot in Midden- en Oost-Europa."

.'.:',.....•.•. ..••,•

.• ....

.

11

IK[1li t ! 'i'

LRL

Het vredesproces in het Midden-Oosten hapert. Verantwoorde omgang met de schaarse grondstof water kan een stabiliserende rol spelen. Nederland ontplooit initiatieven op verschillende fronten. Zo werken de ministeries van Buitenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat samen in Syrië, via Partners voor Water, om de overheid te helpen meer inzicht te krijgen in (grond)waterbeheer. "Goed luisteren naar de Syriërs en hun wensen en capaciteiten afzetten tegen de kennis en kunde van Nederlandse marktpartijen." Hans Drost van het Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling (RIZA) omschrijft zijn coördinerende rol in het programma Watersamenwerking met Syrië (2003 - 2008). "Als overheidsvertegenwoordiger ben ik een neutrale gesprekspartner voor het Syrische ministerie van lrrigatie. En dat wordt gewaardeerd. In nauw overleg met het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) en de Nederlandse Ambassade in Damascus hebben we waardevolle contacten kunnen leggen. Productieve ook, want de Syriërs gaan met onze ideeën voortvarend te werk."

Het Midden-Oosten kampt met een structureel tekort aan zoet water. Een tekort dat almaar groter wordt omdat de bevolking snel groeit: in Syrië is veertig procent van de bevolking jonger dan vijftien jaar. Efficiënt omgaan met dat weinige water is een uitdaging", betoogt Drost. "Volgens de Islam is water Vrij beschikbaar en van iedereen. Dat werkt uitsluitend als er voldoende water voorhanden is en dat is anno 2004 niet het geval." Omdat water zo schaars is, zijn de vele grensoverschrijdende rivieren in

12

het Midden-Oosten potentiële bronnen van conflict. Gebrek aan interdisciplinair werken en communicatie tussen de verschillende gebruikersgroepen komt het waterbeheer ook niet ten goede. Tel daarbij op dat de Syriërs hun kennis van grondwaterbeheer graag willen uitbreiden en je ziet kansen voor verbetering.' De inzet van Nederlandse waterexpertise in Syrië komt voort uit het Tweede Wereld Water Forum in Den Haag. Drost: Zeker sinds de Tweede Intifada richt BZ zijn vredespijlen ook op landen buiten de Palestijns-lsraëlische brandhaard. Watersamenwerking met Syrië is een voorbeeld van hoe je diplomatie kunt ondersteunen met technische hulp."

Het programma is tweeledig. "In het grensgebied met Libanon van enkele duizenden vierkante kilometers pompen Syriërs grondwater op dat grotendeels uit Libanese bergen komt. Om de effecten van deze onttrekkingen op de watervoorraden inzichtelijk te maken, ontwikkelt TNO-NITG samen met een Syrische regionale directie een rekenmodel voor de beweging van grondwater." Het tweede onderdeel behelst de training van ambtenaren van het ministerie van Irrigatie. Het beleid is om zuiniger te gaan irrigeren met behoud van het productieniveau. Men ontbeert echter de hiervoor noodzakelijke kennis, van bestuurders tot en met de mensen die de irrigatiekanalen schoon houden. Het in Delft gevestigde UNESCO-IHE verzorgt daarom ter plekke diverse op maat gesneden trainingen. Het ministerie van . ,

Irrigatie heeft de handen uit de mouwen gestoken en het eigen verouderde trainingscentrum herbouwd en gemoderniseerd. Op eigen kosten, wel te verstaan. Ze nemen onze samenwerking serieus en zijn bereid zelf te investeren. Dat is geweldig om te zien, die motivatie gecombineerd met daadkracht."

Syrië heeft zich jarenlang op de Sovjet-Unie gericht en die invloed is nog altijd terug te zien. "Een aantal coöperatieve landbouwbedrijven is weliswaar verdeeld onder individuele boeren, het land is dus opgesplitst in kleine percelen, maar het irrigatiesysteem is nog afgestemd op grootschalige landbouw. 'Hoe pakken we dat aan?', zie je ze denken. Enfin, de regering ziet het eigen land ook als een land in transitie. Vanuit Nederland steken wij, op uitnodiging van Syrië, een helpende hand toe. Door inzicht te creëren in de aard van al dan niet grensoverschrijdende grondwaterproblematiek en door kennis over te dragen aan overheidsmensen. Zo dragen wij hopelijk een steentje bij aan een evenwichtiger regio en krijgt Nederland een gunstig imago in Syrië."

Duui7aam Elders in Syrië wordt de laatste hand gelegd aan een waterbeheersplan voor de kuststrook. Jeroen Kool van DHV Water vertelt dat aan de kust betrekkelijk veel regen valt. Een goed plan voor duurzame omgang met de watervoorraden en verbetering van de kwaliteit ontbreekt echter. Het beheersplan, dat we met geld van Partners voor Water maken, gaat ook in op de omgang met grondwater en voorziet in een pakket van computermodellen ter ondersteuning van waterbeheer in de kustzone." DHV beschikt over een projectkantoor in het kantoor van het Syrische Directoraat-Generaal voor de Kust. Voor Syrische begrippen werken we heel nauw samen."

en In Jordanië en op de Palestijnse Westoever is DHV met TNO-NITG en Alterrra begonnen aan de beschrijving van de voortdurende uitputting van natuurlijke hulpbronnen in de stroomgebieden van de Jerash en de Fara'a. "In een volgende fase leveren we mogelijke duurzame oplossingen aan, waarin we uitgaan van integraal waterbeheer. Het is een groot project van ruim 4 miljoen euro waaraan Partners voor Water tien procent bijdraagt en de EU de grootse financier is. Een zeer vruchtbare investering, gezien de spin-off. Interessant is dat je vergelijkbare waterproblematiek in twee verschillende landen samenbrengt in één project. Hoewel de huidige situatie in het Midden-Oosten complex is, werk je op een bescheiden manier toch mee aan een basis voor toekomstige samenwerking. Water leent zich daar goed voor."

Samen hang De afzonderlijke projecten hangen met elkaar samen. In Nederland waakt een gezamenlijke Stuurgroep over de onderlinge afstemming. Drost: "We houden elkaar op de hoogte, gebruiken dikwijls elkaars contacten ter plekke. Nu en dan beleggen we een gezamenlijk seminar in Syrië, waarin we Nederlandse waterkennis gezamenlijk uitdragen. Zo zetten we Nederland in het Midden-Oosten neer als een veelzijdig en klantgericht waterland."

waL'rvv-,k rn1 po/iiieke ka,i1n 13

.1ratitL_ Dat Nederland een lange traditie op het gebied van waterbeheer heeft is geen nieuws. Minder bekend is het gegeven dat de koppeling van landbouw en natuurbeheer, zoals die bestaat binnen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedseikwaliteit (LNV) tamelijk uniek is. Elders ter wereld is die koppeling helemaal niet zo vanzelfsprekend. Rond het jaar 2000 bestonden binnen LNV de programma's 'Water for Food' en 'Water and Nature' naast elkaar. Het Tweede Wereld Water Forum in Den Haag was de directe aanleiding om anders, en eigenlijk puur Hollands, te gaan denken over de aanpak van het waterbeheer. De twee programma's (waarvan er één onder de verantwoordelijkheid van de minister en de ander onder die van de staatssecretaris viel) werden ondergebracht in het interdepartementale samenwerkingsverband Partners voor Water en samengevoegd onder de naam 'Water for Food and Ecosystems'. In 2003 kon de Nederlandse watersector dankzij deze 'meerwaarde van samenwerking' op veel plaatsen in de wereld gericht adviseren over waterbeheer in een breed kader.

Wino Aarnink, beleidscoördinator Water bij LNV, licht toe. "Het aardige van het programma Water for Food and Ecosystems is dat het aansluit bij de niche waarin LNV opereert, namelijk de verbinding van landbouw met natuur. Buiten Nederland kom je dat zelden tegen; natuur hoort gewoonlijk bij het ministerie van milieu en landbouw wordt samengebracht met visserij en bossen in één ministerie. In Nederland kun je de twee eigenlijk niet gescheiden zien; landbouw- en natuurgebieden grenzen 14

overal aan elkaar, en water is het verbindende element. Zoiets kan tot conflicten leiden en vaak is de natuur dan het slachtoffer. En dat is dan de insteek van Water for Food and Ecosystems: zie sectorale problemen in een bredere context en verzin vervolgens een slimme oplossing."

:'nae atspraken Alhoewel we het ons niet dagelijks bewust zijn, is de integrale benadering in Nederland al dagelijks een belangrijke factor in de garantie van onze eigen veiligheid. Zo zijn er in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water afspraken gemaakt over de internationale aanpak van stroomgebieden. Nederland verkeert als delta in een gevaarlijke positie wanneer een grote rivier als de Rijn overstroomt. Om dat gevaar te keren moeten er internationale afspraken worden gemaakt over de opvang en afvoer van bovenstrooms overtollig water. Water for Food and Ecosystems gaat nog een stapje verder: als je dan toch internationale afspraken over waterbeheer maakt, betrek er dan ook alle andere waterfuncties' bij. Op die manier profiteert iedereen van slimme oplossingen.

Een sprekend voorbeeld van deze benadering is het Niger-project in noordwest Afrika. Wino Aarnink: Daar kun je het echt mooi zien. De Niger is een belangrijke rivier voor verschillende elkaar beconcurrerende sectoren: de stad, de landbouw en de visserij. De stad is de baas. Die bepaalt wanneer de dammen open of dicht gaan. Maar dat gaat ten koste van de boeren en de vissers. Als je nou wat slimmer met dat dambeheer omgaat kun je ervoor zorgen dat iedereen profijt heeft van het water. Voer het water niet in één keer af maar laat het langzaam wegstromen; de stad krijgt dan op tijd de nodige energie en de vissen blijven in leven. Tenslotte zijn dan de benedenstrooms irrigerende landbouwers ook nog geholpen. Slim watermanagement, dat is de basisfilosofie, maar dat lukt alleen als alle gebruikers rond de tafel gaan zitten."

Het Niger-project is maar één voorbeeld van de vele projecten van Water for Food and Ecosystems die Partners voor Water steunt . Maar hoe ziet de dagelijkse praktijk van zo'n project er nu uit? Wino Aarnink: "Onze voornaamste taak is het ter beschikking stellen van kennis, zodat de besluitvorming beter plaats kan vinden. In de praktijk gaat het dus vaak om metingen: verdamping, neerslag, gewasgroei enzovoort. Daar help je de besluitvormers mee, maar je krijgt er ook meer partijen mee rond de tafel. Bijvoorbeeld in het Niger-project, dat we samen met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en met actieve steun van de ambassade en het (lokale) bedrijfsleven uitvoeren. Wij maken waterbeheer voor met name de landbouwers en de vissers inzichtelijker, om ze een stimulans te geven waarmee ze zich kunnen manifesteren in de besluitvorming. Het aardige is dat dat meestal tot wederzijds begrip leidt. De stedelingen blijken nooit enig idee gehad te hebben van de gevolgen van hun omgaan met water, maar zijn best bereid het anders te doen. Het is vaak geen kwestie van onwil, maar van onwetendheid."

Nu het programma Water for Food and Ecosystems stevig op de kaart staat is het tijd voor een grootschalige presentatie. In 2003 is het idee ontstaan om in samenwerking met FAO een internationaal symposium te organiseren. Dat zal er dan ook komen, waarschijnlijk in januari 2005, in Nederland. De boodschap: wij maken Nederlandse kennis en ervaring beschikbaar om beter (integraal) waterbeheer te realiseren, en door onze betrokkenheid bij partners in ontwikkelingslanden kunnen wij weer nieuwe kennis ontwikkelen. Door voorop te lopen in integraal waterbeheer versterken we de Nederlandse positie op dit gebied.

VVdtc' Fod .Hd [oç.ç?înç ï!?CtfV€ (0, bir ,or.ri prcrIarrrri.-i 15

,

--

1 -

- __

1;? •,, De tweede stad van Mozambique heet Beira en ligt aan de kust. De stad kampt met een aantal structurele problemen. Een groot deel van de bevolking woont in moerassig gebied. Daar staan huizen regelmatig onder water; ziekten als malaria en cholera hebben er vrij spel. Ruimte voor nieuwbouw voor woningen en bedrijven ontbreekt. De haven is slecht toegankelijk en de kust erodeert. De remedie: zand uit de vaargeul gebruiken om stad en strand op te hogen. Daar waar de Pungue-rivier in de Indische Oceaan overgaat is in een koioniaal verleden aan de noordzijde van het estuarium een stad verrezen op een hoefijzervormige duinstrook van niet meer dan enkele honderden meters breed. Achter de duinen ligt moeras en daar hebben duizenden Mozambikanen zich in de loop der tijd gevestigd, aangetrokken door de welvaart van een havenstad en op zoek naar werk. De stad, oorspronkelijk bedoeld voor zo'n 120.000 bewoners, telt tegenwoordig een half miljoen zielen. In de regentijd staan grote delen regelmatig blank, Drinkwater en sanitaire voorzieningen ontbreken grotendeels in de arme wijken. Aan water gerelateerde ziekten zijn er schering en inslag. Ter vergelijking: in Beira ligt het kindersterftecijfer vijftig procent hoger dan in Maputo, de hoofdstad van Mozambique.

Voor de geschetste situatie zijn oplossingen bedacht. Ben Lamoree, projectmanager van het Beira SEED Project en werkzaam bij ARCADIS, vertelt over plannen van de gemeente Beira voor een vorm van publiek-private samenwerking die Beira een nieuwe impuls kan geven. 'Ik ken de problemen van de stad goed, ik heb er gewoond en gewerkt. Het draait eigenlijk allemaal om zand." 16

Als havenstad heeft Beira veel potentieel; de haven bedient zowel het eigen binnenland als buurland Zimbabwe. Maar ruimte voor meer bedrijvigheid ontbreekt en de vaargeul naar de haven is gedeeltelijk verzand. "De Pungue voert veel zand mee en er zijn niet genoeg middelen om de haven duurzaam te onderhouden. Je zou meer zand moeten baggeren om de vaargeul op diepte te houden."

Zand is waardevol. Je kunt er terreinen en een strand mee ophogen. Precies wat Beira nodig heeft. Lamoree: Door zand uit de haven en de vaargeul te halen sla je twee vliegen in een klap. De haven wordt beter bereikbaar en je beschikt, op een betrekkelijk goedkope manier, over een belangrijke grondstof. Dit gegeven staat aan de basis van een project waarvan we de voorbereiding in het voorjaar van 2004 hebben afgerond: met een business plan voor duurzame landontwikkeling in Beira door private en publieke partijen." Want de situatie in Beira biedt gelegenheid om zakelijke belangen te combineren met ontwikkelingswerk en armoedebestrijding. SEED staat niet voor niets voor SocioEconomic and Environmental Development. Door zand uit de haven op te spuiten, creëer je ruimte voor woningen en bedrijventerreinen. Iedereen wil zo dicht mogelijk bij het centrum en de haven wonen. Geef je bedrijven ruimte om zich te vestigen, dan groeit de werkgelegenheid. Schep je ruimte voor woningbouw, sociaal en commercieel, dan breng je een ontwikkeling teweeg waarvan zelfs de allerarmsten op termijn kunnen profiteren. Dat is de gedachte." Zand is ook bruikbaar ter versteviging van de kust. Als je dat strand nu ziet, op sommige plekken ligt er maar een paar meter zand tussen zee en stad. Het water ondermijnt de weg en eet het kleine stukje kust steeds verder op. Het overstromingsrisico is veel te groot en zandsuppleties zijn nodig om kustafsiag te compenseren", aldus Lamoree.

Op instigatie van Partners voor Water, dat de publieke en private belangen met elkaar wenst te verenigen, heeft het projectteam de mogelijkheid onderzocht om met de gemeente Beira een grondbedrijf op te richten dat aan alle geschetste belangen invulling gaat geven. "We hebben in de voorbereidingsfase nauw samengewerkt met de Stichting Amsterdam Port Consultants, en met een collectief van gemeentelijke diensten zoals het Ontwikkelingsbedrijf Amsterdam en de Dienst Ruimtelijke Ordening. Het op te richten grondbedrijf is dan ook op Amsterdamse leest geschoeid."

Met de Mozambikaanse overheden, landelijk en gemeentelijk, is intensief overlegd en gebrainstormd. Ton Negenman, werkzaam op de Nederlandse ambassade in Maputo, vangt dagelijks positieve reacties op. "Nederland voert met Mozambique een belangrijk bilateraal programma uit, waarin water en sanitaire voorzieningen een prominente plaats innemen. Nederland is ook al eerder betrokken geweest bij bagger en kustbeschermingsprojecten. En ten slotte is er een stedenband tussen Beira en Amsterdam. Er is dus al heel wat Nederlandse invloed en bekendheid in Beira; zowel de gemeente als andere instellingen ondersteunen onze initiatieven van harte." Lamoree: "In Beira zijn ze razend enthousiast. Omdat de bestuurlijke verantwoordelijkheden voor haven en ruimtelijke ordening gescheiden zijn, is het verband tussen zandwinning ter plekke en duurzame stedenbouw nooit gelegd. Het enthousiasme blijkt uit de bereidheid van de overheid te investeren. En uit de bereidheid van de Katholieke Universiteit te Beira om een grootschalig marktonderzoek op zich te nemen. Maar bijvoorbeeld ook uit de hulp die we krijgen van Mia Couto, bioloog, schrijver en publiek geweten. Hij helpt ons zoeken naar private investeerders in Mozambique. Kortom, men beschouwt het plan als een unieke kans om economische met andere belangen te combineren."

!ï1 ..

Zmd voot Beira van iLJcJe naar bL//fle5 plan publiek-private sa,nenwerkirp:

17

1

Projecten

Bedoeling is om het via een leaseconstructie mogelijk te maken de installaties te vervangen. Activiteiten die verricht worden omvatten de voorbereiding en uitvoering van dergelijke leasecontracten. Stand van zaken De studie en ontwerpfase zijn afgerond. Vanwege een aantal ontwikkelingen in Roemenië loopt het project vertraging op. Vier van de zes proefbedrijven in ons project maken kans om geselecteerd te worden voor het EU Phare project SAMTID (Small and Medium Towns lnfrastructure Development Programme). Als de vier geselecteerd worden dan geven ze er

PvW-01 .001 Versterking risicoanalyse in het Tsjechische waterbeheer Uitvoerende instantie ARCADIS Nederlandse partners TNO Bouw, Eco-Consult, dr. ing. S. Schaap Categorie > € 250.000

Introductie van een methode om risico's van overstroming in kaart te brengen en mogelijke maatregelen af te wegen.

de voorkeur aan om hun pompinstallaties via SAMTID (50% gift) te vervangen en vervallen ze dus voor ons project. Wij houden dan nog twee bedrijven over (weliswaar de grootste van de zes) waarmee we verder kunnen. Al met al een onvoorziene ontwikkeling die ons project doorkruist. Echter het positieve aspect is dat dankzij ons project de vier bedrijven een goede uitgangspositie hadden om in aanmerking te komen voor EU financiering. Om bovengenoemde reden is de start van de procurement fase nog aangehouden. Zodra de selectie van SAMTID-steden bekend is, kunnen wij verder met de procurement, hetzij met zes dan wel met twee bedrijven.

Overdracht kennis tussen Tsjechische en Nederlandse waterbeheerders. Waterbeheer in Tsjechië meer in lijn met EU-beleid brengen. Het project richt zich op het verbeteren van de aanpak van hoogwater als onderdeel van het integraal stroomgebiedbeheer in Tsjechië. Via seminars wordt samen met de Tsjechische waterbeheerders een 'organisatiemodel' voor Tsjechisch waterbeheer ontwikkeld. Bij het in praktijk brengen van hetgeen is besproken kunnen de Tsjechische waterbeheerders met vragen terecht bij Nederlandse consultants. In een laatste stap worden de ervaringen met betrekking tot alle aspecten van risicoanalyse in Tsjechië verzameld en vastgelegd in een document. 11 Ci

van

Het project kent zes fasen. De eerste vier fasen zijn inmiddels afgerond. In de derde fase zijn methodieken ontwikkeld voor de risicoanalyse in Tsjechië alsmede het aanduiden van 'active zones' langs rivieren. In de vierde fase is deze methodiek toegepast op een aantal pilotgebieden. Op dit moment loopt de vijfde fase waarin de methodiek wordt afgerond en gerapporteerd. Onderdeel hiervan is een aanvullende toepassing in de omgeving van Praag. Als laatste stap zal het eindproduct formeel worden opgeleverd op 3 juni 2004.

PvW-02.021

Rusland: PRISM, Pechora River Basin Integrated System Management .jvoeranCO instantc RWS-RIZA Nedcrriar'ds

DHV, WL 1 Delft Hydraulics, Demis, Alterra > €250.000

Doel PRISM wil een bijdrage leveren aan het tot stand brengen van het sustainable development concept. I
PvW-01 .044

Introductie van een nieuwe financieringsmethode in de Roemeense watersector (BROWIT) Aquanet BV Neder!and'.e partners Waterleiding Brabant Catego u > € 250.000 Doci

Duurzame ontwikkeling van de watersector in Roemenië door Private Sector Participation (PSP). I
voor toekomstige ontwikkeling worden verkend op stroomgebiedsniveau. Daarbij is uitgangspunt de natuurlijke waarden in het gebied zoveel mogelijk te respecteren. Het PRISM project is erop gericht zowel sociaal-economische als biologisch-ecologische informatie te integreren. Daarbij wordt gewerkt met stakeholders in het gebied, afkomstig uit de wereld van NGO's, private sector en overheid. Stand van zaken Na een vertraagde en daardoor wat moeizame start kunnen we toch terugkijken op een succesvol eerste jaar. Er zijn volgens plan verschillende activiteiten geweest, samengevat in onderstaande tabel. Goede werkrelaties zijn opgebouwd tussen de Nederlandse projectleiding en de vier Nederlandse partners enerzijds en de Russische projectleiding en de tien Russische partners anderzijds. Bij aanvang van het project is een Stuurgroep ingesteld die gedurende het project drie maal bijeenkomt. In de Stuurgroep zijn vertegenwoordigd: nationale en regionale autoriteiten van Nederland, de Komi Republiek en de Nenets Autonome Regio.

Bi//age 1

19

Gedurende het eerste jaar zijn drie Nederlands-Russische

lidstaten zelf). Nederlandse bedrijven hebben actief meegedaan

veldexpedities gehouden naar de Pechora delta en de

aan tenderprocedures. Bij sommige projecten waren meerdere

bovenstroomse gebieden in Komi. Hierbij zijn belangrijke

Nederlandse inschrijvers. Diverse bedrijven hebben zich daarbij

parameters verzameld voor het Pechora Knowledge System

laten adviseren via dit PvW-project (dhr. Capka). Op dit

en het te ontwikkelen DSS.

moment zijn de tenderprocedures waaraan Nederlandse

PRISM wil het Pechora stroomgebied etaleren als voorbeeld

bedrijven deelnamen nog niet afgerond.

voor een stroomgebiedsbenadering. Daarvoor zijn allianties aangegaan met andere partijen om de synergie te versterken. In 2003 is samenwerking gezocht met de Rijksuniversiteit

PvW-02 .033

Groningen (CEES en Faculteit Letteren), het Rusland programma

Towards Improved Water Management in Ukraine (Watermuk-Il)

van NWO, de Nederlandse Ambassade in Moskou en het Noorse Ministerie van Natuur en Milieu. Deze partijen hebben

Alterra

actief bijgedragen (ook financieel) om het PRISM project te ondersteunen. Als vliegwiel kan PRISM ook andere partijen

LEI, Waterschap Groot Salland, Rijkswaterstaat, Dienst Landelijk

stimuleren in de regio actief te zijn. Contacten hierover zijn

Gebied (DLG), DLV, de consultancy tak van de RABO-bank, DHV

gelegd met TACIS en UNDP.

en Wetlands International

Van 30 november tot 7 december 2003 hebben 15 vertegenwoordigers van de olie- en gassector uit Rusland een bezoek

> € 250.000

gebracht aan Nederland, waar zij onder meer een bezoek brachten aan de Gasunie, NAM en Shell. De bedoeling is om

Duurzame geïrrigeerde landbouw in de Krim, Oekraïne.

deze missie te gebruiken om verdere allianties tussen Nederlandse en Russische partners te ontwikkelen.

Oekraïne was in de Sovjetperiode de graanschuur van de Sovjet-Unie. Op de Krim zijn de collectief georganiseerde kolchozen uiteen gevallen in boerengemeenschappen die

PvW-02 .027

vooral gericht zijn op zelfvoorziening. Vaak zijn de bewoners

Ondersteuning Slowakije bij het verkrijgen van EU-fondsen voor

alleen maar geïnteresseerd in het overleven met de middelen

projecten op het gebied van waterbeheer

die ze ter beschikking hebben.

JV:.1(e

De eerste kennismaking met de Oekraïense partners vond plaats in januari 2001 (zie 00.008_02). Sindsdien is het project enorm

RIZA

uitgegroeid, waarbij de kennis en ervaring van kennisinstituten,

Categorie € 100.000 - €250.000 e:lelaridvnt:e'

Ministeries van Verkeer en Waterstaat, VROM, NWP

consultants en praktijksector gebundeld worden om de Oekraïense bevolking een spiegel voor te houden van de Nederlandse praktijk en gezamenlijk te zoeken naar oplossingen om de bestaande situatie te doorbreken.

Doet

Het oplossen van grote knelpunten in het Slowaakse waterbeheer door het beter benutten van EU-fondsen, en daarmee

In 2003 zijn zeven missies naar Oekraïne uitgevoerd. In maart is

voldoen aan de toelatingseisen van de EU op het gebied van

het project gepresenteerd op het WWF3 in Kyoto. In oktober is

water. Tevens goede randvoorwaarden creëren voor opdrachten

een groep van 10 Oekraïners (van boer tot irrigatiemanager tot

voor het Nederlandse bedrijfsleven.

onderminister van landbouw) op missie geweest in Nederland

i(te pro:cconiscI1iiivng

Door een Nederlander te detacheren bij het Slowaakse Milieu-

om zelf te ervaren hoe de Nederlandse landbouw en waterbeheer zijn georganiseerd.

ministerie kan rechtstreekse ondersteuning worden geboden en

Het eindresultaat van het project zal geclusterd worden in een

is Nederland voortdurend op de hoogte van grote komende

drietal studies, die de Oekraïense overheid kan gebruiken voor

projecten in de Slowaakse watersector.

hun toekomstige beleid: Een studie naar de haalbaarheid van de geïrrigeerde landbouw;

StaNd van

Conform het projectvoorstel is gewerkt aan de volgende

- Een integraal waterbeheersplan en;

hoofdactiviteiten: directe ondersteuning van Nederlandse

- Een landbouw-ontwikkelingsplan. Er wordt gewerkt aan

bedrijven; opzetten en bijhouden van een webpagina via NWP;

voorstellen om middels PPP-constructies mee te doen aan

organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten; bilaterale

de uitvoering van de plannen.

gesprekken met bedrijven hetzij met een oriënterend karakter hetzij over concrete ISPA- en andere EU-projecten; ondersteuning

Tjaen, a'UitJter1

Missieverslagen en 3 MSc-studies opgeleverd ('lrrigation

van het Slowaakse ministerie van Milieu bij hun SPA-, Cohesie-

Profitability in Crimea, Ukraine: cost-benefit analysis',

en Structuurfondsprogrammering voor 2003 en 2004.

The Crimean Grain market - Analysis of market efficiency' en

De programmering voor beide jaren is afgerond. Ondersteuning bij het 'EU-proof' maken van projectvoorstellen. Hierbij is vooral gewerkt aan diverse kleine projecten en enkele grote projecten op het gebied van drinkwater en hoogwater. Het project wordt conform planning in het tweede kwartaal van 2004 afgerond. Tj

v

ireç:J

'Laten

Het Nederlandse bedrijfsleven is goed op de hoogte van de kansen op de Slowaakse watermarkt, nu en na toetreding tot de EU. Enkele tientallen bedrijven hebben zich bij laten praten. De daarbij opgedane kennis over ISPA en andere EU-fondsen (Cohesie- en Structuurfonds) kan door het bedrijfsleven ook gebruikt worden in andere nieuwe EU-landen, waar een potentiële markt is van vele tientallen miljarden euro's (de EUfondsen, aangevuld met de verplichte cofinanciering van de

20

Economic valuation of the Sivash Wetlands').

PvW-02 .049

PvW-03.014

Integrated Transboundary River Basin Management of the Sava

Bega - Timis Water Management Plan, Inception Phase

Ltvorio.. International Agricultural Centre (IAC) Nederlandse par!ale: Alterra, WL 1 Delft Hydraulics, RBA, TU Delft, RIZA, Nedeco Categvon > € 250.000

i',oendc

rarWe

DHV Milieu en Infrastructuur Nederlandse partners WL 1 Delft Hydraulics, RIZA, LEI (in vervolgfase) Categorie <€ 50.000 Doel

Doe! Bevordering van integraal grensoverschrijdend rivierbeheer voor

Formulering van een Water Management Plan project voor het

de Sava en het verbeteren van de samenwerking tussen de

Bega-Timis stroomgebied gelegen in Roemenië, Timisoara

voormalige Joegoslavische republieken.

District, en Servië, Autonome Provincie Vojvodina.

:,t2 )iverton1schr!:vro:

Korte

ojectoscdrjving

Het project steunt de uitvoering van het Framework Agreement

Het is de wens van de autoriteiten van Timisoara en Vojvodina

dat Slovenië, Kroatië, Bosnië, Herzegovina, Servië en Montenegro

om milieu en water beheerscondities in het Bega-Timis stroom-

in december 2002 hebben gesloten ten behoeve van het beheer

gebied te verbeteren. De nodige maatregelen omvatten:

van de Sava rivier. Het project richt zich met name op:

rehabilitatie van het Bega Kanaal, lopend van Timisoara naar de

Organisatorische steun aan het instellen van een Sava River Basin Commission;

Donau; het opstellen van een water management plan voor het Bega-Timis stroomgebied.

-. Opstellen van een integraal actieplan;

Voor item 1 is een haalbaarheidsstudie uitgevoerd met onder-

- Bevorderen van integraal waterbeheer en op basis van de

steuning van Senter. Het Partners voor Water project betreft de

EU-Kaderrichtlijn Water.

formuleringfase van item 2. In het resulterende voorstel wordt

Het project wordt in nauwe samenwerking met een door USAID

het werkplan vastgesteld inclusief studie-onderwerpen,

gefinancierd project uitgevoerd, waarbij USAID zich meer richt

deelnemende instanties, organisatiestructuur, juridisch kader,

op de technische aspecten van het herstellen van de scheep-

bemensing en budget. Speciale aandacht is er voor de bilaterale

vaart en de aanpak van achterstallig onderhoud aan de dijken.

samenwerking tussen Roemenië en Servië. Beide landen wensen

Voorts zijn de activiteiten van dit project afgestemd met de

het project binnen het EU Water Framework Directive uit te

activiteiten van het UNDP/GEF programma dat onder

voeren. Daarnaast zijn ze gebonden aan het bilateraal

verantwoordelijkheid van de ICPDR (Internationale Commissie

waterverdrag uit 1962 en de Donau Conventie ICPDR.

voor de bescherming van de Donau) wordt uitgevoerd. Dit programma heeft tot doel een pragmatisch' River Basin

S:,d van zaken

In november is een bilaterale bijeenkomst gehouden in Zrenjenin,

management plan voor de Sava op te stellen op basis van de

Servië. Specialisten van beide landen hebben basisdocumenten

EU Kaderrichtlijn Water.

gepresenteerd op bovengenoemde WMP-elementen.

''os

Het (draft) WMP-projectplan zal door DHV worden voorbereid

Het project heeft vertraging opgelopen omdat de verkennende

ter bespreking in een bilaterale conferentie. Hierin wordt tevens

studie die in het kader van het UNDP/GEF project werd uitgevoerd

de bilaterale afstemming (overeenkomsten) aangegeven, nodig

is vertraagd. Deze verkennende studie geeft een overzicht van

voor de uitvoering van het WMP project. Afronding is voorzien

de kennis en capaciteit van betrokken instellingen in de Sava

in april 2004.

landen op het gebied van integraal waterbeheer en identificeert

lussenresul', aren

leemtes in kennis en capaciteit met betrekking tot de invoering

Verbeterd waterbeheer en milieu in het Bega-Timis stroomgebied;

van de Kaderrichtlijn Water. Dit rapport, dat uiteindelijk pas in

bilaterale samenwerking in de Balkanregio; mogelijk kennis-

december in de Interim Sava Basin Commissie is besproken, vormt

leverantie vanuit Nederland.

de basis voor de nadere detaillering van de Nederlandse steun. Ook hebben de verkiezingen in Kroatië en Servië en de als gevolg daarvan ingrijpende wijzigingen in de organisatiestructuur voor vertragingen gezorgd. Wel is middels het project actieve steun verleend aan het instellen van de Interim Sava Basin Commissie (als voorloper van de Sava Basin Commissie) en is samen met de Amerikaanse experts de actualisering van het Interim Action plan voor het beheer van de Sava gestart. Op basis van de resultaten van het UNDP/GEF programma is een concept inceptierapport opgesteld waarin de activiteiten die in het kader van het project zullen worden uitgevoerd nader worden omschreven. Ton sonresultaton

Tot nu toe is de meeste energie gestoken in het afstemmen van de NL activiteiten met de activiteiten uitgevoerd onder het UNDP/GEF programma voor de Sava en de steun die vanuit USAID wordt geleverd. De Interim Sava Basin Commissie functioneert inmiddels naar behoren en bereidt de instelling van de definitieve Sava Basin Commissie voor. De ratificatie van het Framework Agreement door de verschillende parlementen is inmiddels nagenoeg voltooid en er is overeenstemming over de zetel van de Commissie (Zagreb).

Bil/age 1

21

I

0 0 w

Afgerond Midden- en

Oost- Europa

Eind resu Itaten De actuele economische situatie in Montenegro en Servië bleek in 2003 zodanig beperkt, dat er in de havens niet een directe behoefte was aan nieuwe fysieke infra- en superstructuur. Institutioneel bleken er recentelijk stappen te zijn gezet in de richting van privatisering van havenoperaties. Voor het in kaart

0

.-

PvW-00.008_02

brengen van de problemen in de havens en in het kustgebied

Towards Improved Watermanagement in Ukraine (WATERMUK)

zijn projecten geïdentificeerd en besproken met de betrokken

0

Uitvoerende instantie Alterra, via LNV/Water for Food & Ecosystems Nederlandse partners

autoriteiten, instituten en operators. Assistentie bij marktonderzoek door de betreffende afdeling van de haven en ondersteuning bij het opzetten van transparant kustbeheer zijn enkele projecten waarbij deskundigheid van de Nederlandse

ILRI; LEI CategorIe € 100.000 - € 250.000

overheid en het bedrijfsleven uitstekend zouden kunnen worden geëxploiteerd. Naam eindrapport

Doel

Bevorderen van duurzame geïrrigeerde landbouw in Oekraïne. Korte projectorrscHnjvrrig Veel Oost-Europese en voormalige Sovjetlidstaten ondergaan hervormingen van land- en waterbeheer, waarbij de grote

Port Development Project Assessment of Opportunities Datum uitgifte rapport 28 april 2003 p in - oft

koichozen (1500-2000 ha.) opgesplitst worden in kleinere

Met de kennis die werd verkregen en de contacten die werden

boerderijen in privaat eigendom. De overdracht van het

gelegd heeft Witteveen+Bos zich geprekwalificeerd voor een

bijbehorende irrigatiebeheer is een complex proces, met

binnenvaartstudie in Servië. Uit de vier geprekwalificeerde

technische, wettelijke, socio-economische en milieuaspecten.

internationale consortia van consultants werd in november 2003

Het project omvat een baseline inventarisatie van de prestaties

een consortium bestaande uit Nederlandse, Deense en Servische

van de bestaande irrigatiesystemen, de implementatie in

consultants onder leiding van Witteveen+Bos geselecteerd voor

Oekraïne van nieuwe irrigatiebeheer instrumenten als remote

het uitvoeren van de twee jaar durende studie. De uitvoering is

sensing, GIS, GPS, hydrologische en gewasgroeimodellering,

in december 2003 begonnen. Een marktonderzoek (oorsprong

de voorbereiding van vervolgprojecten en de presentatie van

en bestemming van goederenstromen van en naar Servië en

resultaten op WWF-3.

Montenegro) zoals voorgesteld voor de haven van Bar wordt

Stand van zaken

momenteel uitgevoerd, hoewel in de huidige studie de nadruk

Voltooid

ligt op de belangen voor de Servische havens aan de Donau.

Ooevssierrrdrsrsultaterr en spin-nU Er is een rapport opgeleverd dat de huidige situatie in de geïrrigeerde landbouwsector in Oekraïne beschrijft (samen-

PvW-01 .048

vatting als project- folder beschikbaar in het Engels en Russisch)

Karst Ecosystem Conservation; development of guidelines

Op basis hiervan is een vervolgproject WATERMUK2 (zie PvW02.033) geformuleerd, wat oplossingen en adviezen moet aandragen om de huidige situatie te doorbreken.

Uitvoerende nstantre HASKONING Nederland BV Nederlandse partners WL 1 Delft Hydraulics, TNO-NITG, RIZA Categorie

PvW-00.035 Pre-feasibility study voor de duurzame ontwikkeling van de Montenegrijnse havenfaciliteiten aan de Adriatische kust

Uitvoerende instantie Witteveen+Bos Nederlandse oartners Tebodin

<€ 50.000 Doel Opstellen van watermanagement richtlijnen voor het Kroatische Karstgebied in nauwe samenwerking met het Karst Ecosystem Conservationproject (KEC, Ministerie van Milieu) en State Water Directorate. l
Categorie <€ 50.000 Doel

In Kroatië is het project KEC van start gegaan, gefinancierd door de Wereidbank. Dit project beoogt het Karstgebied verder te ontwikkelen (ecotoerisme, economie) met behoud van natuurlijke

Beoordeling van de huidige situatie en bestaande plannen en

waarden. Watermanagement aspecten, een belangrijk onderdeel

identificatie van mogelijkheden en beperkingen om te komen

van het Karstsysteem, zijn in dit project echter onderbelicht.

tot revitalisatie van de Montenegrijnse havensector. Korte projectornschrijving Brede inventarisatie van de huidige situatie en de bestaande plannen middels gesprekken met de betrokken instanties (ministerie en havens) waarbij onder meer aandacht is besteed

Het PvW-project richt zich op het inventariseren, analyseren en ontwikkelen van het huidige watermanagement. Steun van zeven

Voltooid Ei rr d resultaten

aan de haveninfrastructuur, de achterlandverbindingen, de

Tijdens twee korte missies is het project aan het Ministerie van

goederenstromen, de organisatorische en operationele aspecten,

Milieu en aan andere betrokkenen in het KEC-Wereidbank

milieu en sociale aspecten en wet- en regelgeving. Nadat

project gepresenteerd. Binnen Kroatië is de belangstelling voor

mogelijke vervolgprojecten zijn geïdentificeerd, is nagegaan

het betrekken van watermanagement aspecten in het KEC-

of er fondsen beschikbaar zijn voor de financiering ervan.

project groot.

von zr'kerr

Voltooid

Naam eindrapport Karst Ecosystem Conservation project Datum uitgifte Rapport 27 mei 2003

22

Spin - oft

PvW-01 .054

Het Nederlands consortium dat het Partners voor Water-project

Institutionele versterking op het gebied van integrale milieu

heeft uitgevoerd (Royal Haskoning, RIZA, WL 1 Delft Hydraulics

inspectie, handhaving en vergunningverlening, invoering van

en TNO-NITG) is niet geselecteerd door het Kroatische Ministry

milieuzorgsystemen in relatie tot waterkwaliteit en afvalwater-

of Environment and Physical Planning (MEPP) voor het

beheer in Suceava County, Roemenië.

uitvoeren van het GEF/Wereldbankproject van 5 miljoen US$: de watercomponent was sterk, maar de groene component minder sterk in de presentatie van het consortium. Momenteel wordt in overleg met de Kroatische begunstigde en de Wereldbank gezocht naar financiering van een watercomponent bij KEC.

Uis'cenrnce ipstaiit1e RPS/BKH Consultants BV Nederlandse partam DCMR Milieudienst Rijnmond Categoi ie € 100.000 - €250.000 Doel - Verbetering van de implementatie van de milieuwetgeving

PvW-01 .053

in Roemenië met betrekking tot afvalwater en oppervlakte-

Ontwikkeling projecten onder EU-programma SAPARD

water via een meer efficiënte en stringente vergunning-

U:ivoereode instantie NEDECO/Royal Haskoning Nede andse aitnes Dienst Landelijk Gebied (DLG) Categorie € 50.000—€ 100.000 Doe;

verlening en handhaving; - Bewerkstelliging van goede samenwerking tussen overheid (inspectie/ vergunningverleners) en de industrie; Kennisoverdracht op het gebied van schonere technologie om de vervuilinglast te verminderen en de kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater te verbeteren. Korte orciectomscdrijving

Het leveren van ondersteuning aan het Ministry of Agriculture,

Opleiding via cursussen, case studies, workshops en trainingen

Food and Forests en het SAPARD Agentschap van de Roemeense

op het gebied van:

overheid met betrekking tot SAPARD-Maatregel 2.2 - Water

- Milieubeleid en organisatorische en financiële middelen voor

Resources Management in Agriculture. De ondersteuning richt zich op het voorbereiden van effectieve, transparante en tijdige implementatie van Maatregel 2.2, gericht op een start eind 2003. Korte projectornschrijving De ondersteuning is gestructureerd in twee activiteitenblokken: - Het ontwikkelen van een beleidsnotitie en aanbevelingen

de introductie van schonere productie met betrekking tot afvalwater; - Vergunningen, aanvragen en enforcement; - Technische mogelijkheden voor emissiereductie; - Invoering van milieuzorgsystemen (EMS) om integrale benadering van preventie te introduceren.

voor een bijstelling van de aanpak en richtlijnen voor de

Onderdeel hiervan is het introduceren van milieumanagement-

implementatie van Maatregel 2.2;

systemen (EMS) in drie pilotindustrieën. De vrijwillige invoering

- Voorlichtingsactiviteiten voor de beoogde begunstigden, betreffende de doelstellingen, criteria, vereisten en procedures voor Maatregel 2.2: het ontwikkelen van capaciteit voor projectvoorbereiding op veldniveau. Stand van Voltooid Eindresultaten / Naam eindrapport

van EMS is complementair aan het systeem van vergunningverlening, handhaving en inspectie. Stand van zaden Voltooid i:inores:taten aaam ulncirappor/ Romania; Institutional capacity building on integrated environmental inspection, enforcement and permitting systems,

Romania SAPARD: Technical Assistance in Implementation of

implementing of EMS related to water quality, waste water

Measure 2.2 Water Management in Agriculture

management in Suceava County. Tevens is er een case voor de

Datum uitgifte rapport September 2003 Spiii-off Het Nederlands consortium dat het Partners voor Water-project

GWP-Toolbox aangeleverd. Datum uitgifte rapport Februari 2003 Spin -

heeft uitgevoerd (Royal Haskoning, DLG) is in gesprek met het

Na een internationale tender is het met EU-geld gefinancierde

SAPARD-bureau in Boekarest over opvolging van de project-

AC Impelproject aan RPS/BKH toegekend.

werkzaamheden. Aan Roemeense zijde heeft de uitvoering van

De ervaringen die RPS/BKH heeft opgedaan met het Suceava-

SAPARD vertraging opgelopen, maar de betrokkenheid vanuit

project hebben hierbij zeker een belangrijke rol gespeeld.

Nederland wordt zeer geapprecieerd.

Ook DCMR maakt grote kans op een EU gefinancierd twinningproject in Roemenië.

1

23

PvW-02 .041

Het versterken van de rol van regionale overheden bij het integrale watermanagement in het Donaubekken. LJt'.rcc irtaHe

Provincie Gelderland samen met Teleorman county in Roemenië en

00.024

het Congress of Local and Regional Authorities of Europe (CLRAE) van de Raad van Europa en Green Cross International te Geneve. Neder,ndse ps

Waterschap Rivierenland, RIZA

00.024

<€ 50.000

.1

Do c

Om een samenhangend, duurzaam en integraal watermanagement van de Donau te realiseren is een effectieve coördinatie nodig

01.010

van lokale, regionale, nationale en internationale overheden in het Donaubekken. Deelnemers zullen tijdens een seminar over het Donaubekken gebruik maken van een concrete aanpak waarmee reeds in het Rijnbekken ervaring is opgedaan.

01.040c

Korle projectomschrijvin

Voor lokale en regionale overheden zijn er nauwelijks mogelijkheden om op een samenhangende wijze deel te nemen aan beheer en management van het water in het Donaubekken.

01.053

Milieu- en veiligheidsmaatregelen verliezen daardoor aan effectiviteit. Nadat bestaande bestuurlijk juridische problematiek in kaart is gebracht, wordt met het seminar een discussie gestart over nut en noodzaak van deelname van lagere overheden aan het watermanagement van de Donau. Een opdeling, naar analogie

01.060

van de Rijn, van het Donaubekken in meerdere substroomgebieden biedt een meer overzichtelijk organisatorisch kader voor lagere overheden om te komen met concrete actieplannen die alle gebaseerd moeten zijn op de Kader Richtlijn Water van de EU. Stand va,i zakro

Voltooid nd en, aten

Het seminar is uitgevoerd zoals gepland; een verslag van de conferentie is per cd-rom verspreid. Een inventarisatie van Nederlandse activiteiten op watergebied in Roemenië is opgeleverd. N z. raD r

Donaubekken: 'European conference on the role of territorial authorities in the management of river basins, the Danube'. Datum uitgdte rapzaz

Augustus 2003 Sp n •o Ii

In 2004 zal een waterconferentie Nederland-Nordrhein Westfalen worden gehouden, waarbij voortgeborduurd wordt op het huidige project en de ervaring met Teleorman. Na een kennismakingsbezoek in februari 2004 hebben Gelderland en Overijssel besloten een samenwerkingsverband met Teleorman aan te gaan en zal een waterkenniscentrum voor lagere overheden in het Donaubekken worden gesticht. De Nederlandse ambassadeur in Roemenië heeft dit proces ondersteund; inmiddels heeft Teleorman een lobbyist in Brussel geplaatst. Het CLRAE heeft het initiatief genomen om de nog niet bestaande coördinatie tussen Europese rivierbekkens ter hand te nemen.

24 raf,.

02.016

Loid :frdppfloctep

Tussen

Seminar over Water Resources with Stakeholder participation, 31juli 2003; Rapport over GIS en databases (september 2003);

PvW-01 .046

Voortgangsrapport over de waterbalans in het kustbassin

Syria: Coastal Water Resources Management Project

(september 2003);

NEDECO/DHV Water BV

Management Project, Syrië';

Hoofdrapport van het project Coastal Water Resources - Verschillende projectrapporten. TNO-NITG en Alterra > € 250.000

PvW-02 .007A Syrië: Capacity building in Database Management and Water

Het doel van het project is om een lange termijnvisie te ontwikkelen voor het management van water in het kustgebied van Syrië (5.000 km 2 ). Het project richt zich vooral op het ontwikkelen van een methodologie voor duurzaam integraal waterbeheer. De output van het project omvat o.a. een actieplan voor het beheer van grondwater en oppervlaktewater, beheersing van de watervervuiling en voorstellen voor het hergebruik van afvalwater.

Resources Management and Planning (werkplan 2003) :ddri3

ilstaflt;e

RIZA Nedeilandse

TNO-NITG, LJNESCO-IHE Cate gcr c > € 250.000 ) cel

Vergroten van de zelfredzaamheid van Syrische waterbeheerders Het project omvat onder meer de volgende componenten: Het actualiseren van de waterbalans van het kustgebied, rekening houdend met de lokale en nationale ontwikkelings-

met het oog op het opstellen van een National Water Resources Plan. coectcmschnnd

projecten op het gebied van water en het potentieel voor

Het project betreft een uitwerking van een M0U tussen

optimaal gebruik van het water. Het project zal een actieplan

Nederland en Syrië. Het project richt zich op het verbeteren van

formuleren om mogelijke watertekorten te voorkomen; - Formulering van een actieplan voor de beheersing van de

het (technische) niveau van database management en planning, door overdracht van kennis, training en ondersteuning.

watervervuiling, het gebruik van kunstmest en pesticiden en

Het project zal zowel een nationale als een regionale component

het hergebruik van afvalwater voor irrigatiedoeleinden;

bevatten.

Optimalisering van grondwaterwinning met inachtneming van mogelijke zeewaterintrusie en het potentieel van

d 'ia zeken

Na een jaar samenwerken zijn er goede werkrelaties

zoetwaterbronnen in de Middellandse Zee;

opgebouwd tussen de Nederlandse projectleiding en de

Een soepel data-uitwisselingsprogramma van data op het

ambassadestaf enerzijds en de top van het Syrische Ministerie

gebied van water met de Syrische Nationale Database

van Irrigatie anderzijds. Tevens heeft Nederland zich prominent

(WRIC) welke recentelijk door JICA (Japan) is ontwikkeld;

kunnen profileren als waterdeskundige in de internationale donorgemeenschap binnen Syrië. De mate waarin de Syrische

Gedurende de periode januari-december 2003 bevond het

overheid zich voor de Watersamenwerking heeft ingezet, is

project zich in de implementatiefase.

opvallend groot. Nederland is nu een erkende speler binnen de

Zoals gepland, werden de volgende activiteiten uitgevoerd:

Syrische watersector.

- Omvangrijke verzameling van gegevens met betrekking tot grondwaterverbruik en grondwaterproblematiek; - Het opstarten van een inventarisatie van alle putten in het

Ook op uitvoerend niveau is een goede start gemaakt. TNO-NITG heeft, samen met Syrische partners, een model opgebouwd voor grensoverschrijdend Libanees-Syrisch

gebied, waarbij een statistisch monster werd genomen van

grondwater in een dichtbevolkt gebied met een intensief

gegevens van alle (30.000) waterputten;

grondwatergebruik. Het IHE heeft het Syrische Ministerie van

Een studie van specifieke grondwaterontwikkeling en

Irrigatie van advies gediend over een op te zetten intern

management topics, zoals verruiming grondwatergebruik en

trainingscentrum. Conform dat advies heeft het Ministerie

gelijktijdig gebruik van rivier- en grondwater voor irrigatie;

bestaande gebouwen ingrijpend gerenoveerd.

- Het opzetten van een toekomstige ontwerpwaterbalans van het hele kustgebied voor oppervlaktewater, grondwater en water in de onverzadigde zone; - Evaluatie van de National Water Resources Information

Tuescnresciliaten

Rapport Watersamenwerking met Syrië, 7 november 2003. Er is een werkplan overeengekomen voor 2004, met daarin opgenomen een mid-term review met het oog op de

Centre (WRIC) Data Bank Architecture;

voorgenomen voortzetting in 2005 - 2007. Alle betrokken

Overzicht van diffuse en puntbronnen van waterveront-

partijen zijn positief over de behaalde resultaten.

reinigingen (landbouw, industrie, huishoudelijk afvalwater); Organisatie van een National Seminar on Water Resources with Stakeholder participation, 31juli 2003; Opzetten van een GIS/databasesysteem; Modellering van water resources and pollution loads in de Asnobar rivier (pilot);

25

PvW-02.034

Faraa and Jerash Integrated Watershed Management Uitvoerende instantie DHV Nederlandse partners

00.036

NEDECO Categorie > € 250.000

Doel Duurzame voorwaarden voor ontwikkeling voor de plattelandsbevolking van de Wadi Al-Fara'a in het district Nablus op de westoever van de Jordaan en de Wadi Zerqa Jerash op de oostoever van de Jordaan Korte projectomschrijving Het natuurlijk evenwicht van land- en waterbronnen is verstoord met als gevolg beperkte economische vooruitzichten voor de lokale bevolking en beperkte financiële middelen om deze problematiek op een integrale en effectieve manier aan te pakken. Geplande activiteiten: het verzamelen van alle relevante fysische, socio-economische en institutionele gegevens van de stroomgebieden; het uitwerken van een aantal thematische rapporten (een eerste probleemanalyse). Stand van zaken Het project is in november 2003 van start gegaan. In de maanden november/december is het project bezocht om de voortgang te bespreken met de twee projectcoördinatoren. Ook zijn alle relevante stakeholders in Jordanië bezocht en is alle relevante informatie verzameld over andere milieuprojecten. Er is een gedetailleerd werkplan opgesteld voor de projectmanagers van beide projecten. Begin 2004 verwacht men een conceptversie gereed te hebben van het technische rapport van de baseline studie. Het inceptierapport zal naar verwachting de eerste week van maart 2004 klaar zijn. Tussenresuitaten Enkele interne deelrapporten.

PvW-02 .062

MO: AWARENET Uitvoeiende instante UNESCO-IHE Nederlandse partners IRC

Categooe € 100.000 - €250.000

Doel Het bewustzijn met betrekking tot IWRM van professionals op het gebied van water verbeteren en om technische, institutionele en managementcapaciteit op te bouwen om IWRM te kunnen implementeren. l
26

CK:vv

01.016

PvW-00.008 09

Lopend Azë

Workshops Capacity Building for Agricultural Water Demand

PvW-00.008_03

Alterra

Management Uitvoerende iristnii Nederlandse partners

Waterless rice production: from root to region L'ovnac rnssant!e

Plant Research International (PRI), Wageningen University (WU-IWE) Categorie

Plant Research International (via het ministerie van LNV/ Water for Food) otvdev.rose partners WUR Development Economics group, WLI Delft Hydraulics Categorie > € 250.000 Doel Het ontwerpen en demonstreren van rijstteeltsystemen met

e

50.000 - € 100.000 Doel

Capaciteitsopbouw en versterking kennisuitwisseling op het terrein van IWRM voor de landbouw. I
hoge opbrengst en hoge waterefficiency in zes belangrijke

landbouw te versterken. Conform Stuurgroepbesluit in januari

graangebieden in China, India, Indonesië en Madagaskar.

2002 wordt het Vietnam-deel niet door Partners voor Water

De gevolgen van de introductie voor de betrokken boeren-

gefinancierd. De projectuitvoerder (ILRI) probeert dat deel bij

bedrijven en de regionale hydrologie worden geanalyseerd.

DGIS onder te brengen.

Korte p:ojectomscliritving Rijst wordt meestal verbouwd op ondergelopen rijstvelden,

Stand van zaten Eindrapportage wordt afgerond. Bij afwerking van het eind-

terwijl de schaarste aan zoetwater toeneemt. Conventionele

rapport van de in India gehouden workshop (28-30 november

teeltsystemen moeten daarom vervangen worden door systemen

2001) werd gerekend op follow-up project, waarvoor eind 2002

die efficiënter omgaan met water, terwijl de productiviteit van

een gezamenlijk projectvoorstel is ingediend door Acharya N.G

het land gehandhaafd blïjft of zelfs vergroot wordt. In dit project

Ranga Agricultural University bij de Nederlandse Ambassade in

zullen integraal ontwerp en analyse van waterbesparende rijst

New Delhi. In voorjaar 2003 werd door India aangekondigd dat

ecosystemen op verschillende schaalniveaus plaatsvinden.

India de bilaterale samenwerking met Nederland wil afbouwen.

- Veldniveau: empirisch onderzoek

Samen met de Nederlandse Ambassade is gezocht naar een

(testen van beheerpraktijken);

passende oplossing voor de samenwerking met en de capaciteits-

Bedrijfsniveau: empirisch modelonderzoek;

opbouw van de Acharya N.G. Ranga Agricultural University.

Regio: hydrologisch simulatiemodel.

Waarschijnlijk zal dit ingestoken worden via het multillaterale

Stond van taken

kanaal van de voedsel en landbouworganisatie van de VN (FAO).

In China is een rijst-tarwe veldexperiment uitgevoerd: in

Tussen resultaten

veldproeven in India zijn effecten van beperkte watertoevoer

Workshopproceedings beschikbaar. Betrokkenheid van Nederlandse

tijdens verschillende groeifasen onderzocht en onkruidbestrijdings-

organisaties bij capaciteitsopbouw in Andhra Pradesh.

maatregelen bij verschillende waterregimes vergeleken. In mei 2003 zijn proceedings van de 'Water Wise Rice Production' Workshop (IRRI, Filippijnen, november 2002) als gezamenlijke

PvW-00.008_1 0

1 RRI-PRI publicatie uitgekomen. Hierin vermelde onderzoeks-

Drought Risk Reduction in China

resultaten zijn op WWF3 in Kyoto gepresenteerd. Waterbesparingen tot 50% lijken mogelijk bij productieverschillen van - 10% tot + 10 %.

Uitvoerende instantie Alterra, via LNV/Water for Food & Ecosystems N sr e : landse partners

In september is het internationaal symposium 'Transitions in

Plant Research International (PRI), Wageningen Universiteit,

Agriculture for Enhancing Water Productivity' georganiseerd,

SarVision B.V.

in samenwerking met IPS WAR, IWMI en ICAR (www.irri.org/ipswar/about_us/ipswar.htm) . In 2004 wordt hiervan de rapportage verwacht. Tussen resultaten

C.rtsporie € 100.000 - €250.000 Doel Het creëren van een geïntegreerd systeem om droogte op

Een internationaal platform over watersanering in rijstteelt-

continentale schaal te monitoren en evalueren en het opstellen

gebieden is opgezet. Onderzoekers uit China en Indonesië zijn

van verschillende land- en waterbeheeralternatieven om te

voor opleiding naar Nederland geweest: verschillende studenten

komen tot een gereduceerd droogterisico.

zijn lokaal opgeleid. Bijdragen in de brochures 'Water for Food and Ecosystems', 'Wageningen Water Solutions' en het

Korte puojectomschrilving De ruimtelijke verspreiding van water kan beschreven worden

internationaal symposium 'Transitions in Agriculture for

met remote sensing technieken: satellietbeelden zijn één van de

Enhancing Water Productivity'.

weinige middelen die up-to-date informatie kunnen verschaffen over grote continentale gebieden. Koppeling van deze informatie aan een gewasgroeimodel via data assimilatietechnieken levert een werkelijk dynamisch systeem op dat het mogelijk maakt om: - De verspreiding van water in het spatiële en temporele domein te kwantificeren: - Alternatieven aan te dragen voor een verbeterd land- en watergebruik en aldus de voedselzekerheid te verhogen.

B'ftK e 27

Sre:d em

PvW-01 .025

Verdampingstekort in North China Plain voor het jaar 2000

Jakarta: integrated urban and river management of the Ciliwung river

is vastgesteld middels Surface Energy Balance System. Het PLANTSYS gewasgroeimodel is aangepast voor lokale

Civieltechnisch Centrum Uitvoering Research en Regelgeving (CUR)

toepassing en er zijn veldgegevens verzameld voor schatting van bodemvochtgehaltes. Twee Chinese onderzoekers zijn

WL 1 Delft Hydraulics, Nedeco, Witteveen+Bos, Van Vechgel

gedurende 3 en 6 maanden getraind. Enige vertraging ontstond

Consult, ministerie van VROM, Rijkswaterstaat, afdeling Buitenland

doordat twee onderzoekers (China en Nederland) later met de geplande werkzaamheden konden beginnen. Hun rapporten

> € 250.000

zullen omstreeks juli 2004 voltooid worden. Duurzaamheid van zowel kwantitatieve en kwalitatieve aspecten Onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd middels vier artikelen in

van de Ciliwungrivier en omgeving. Dit zal het veelzijdige gebruik

wetenschappelijke vaktijdschriften.

van de rivier door de stedelijke bevolking verzekeren. Het overstromingsgevaar zal aangepakt worden en er zal een nieuw stedelijk huisvestingspatroon ontwikkeld worden.

PvW-00.008_1 1

Het uiteindelijke doel van het project is het helpen in een proces

Improvement of Agricultural Water Management in North-Chiria

van bestuurlijke verandering naar een meer duurzame benadering.

ee; e

Alterra '1rCSe pe''ter.

Plant Research International en Alterra-I LRI, Wageningen Le

> € 250.000 Doel

Het project beoogt om op basis van de uitwerking van

Het project is er op gericht om tot een managementsysteem van de Ciliwungrivier te komen waarbij de stedelijke ontwikkeling en het rivierbeheer integraal aansturen op een goed huisvestingsbeleid, ook in relatie tot waterkwaliteit, optimaal meervoudig watergebruik en overstromingpreventie. Korte projectomschrijving

De activiteiten van het project kunnen allemaal gekarakteriseerd worden als activiteiten die uitgevoerd worden door Indonesische

aanbevelingen voor het Fenhe Irrigation District een langdurige

organisaties ondersteund door hun Nederlandse tegenhanger in

interdisciplinaire samenwerking tot stand te brengen met de

een Indonesische integrale projectorganisatie. De activiteiten

Chinese partners. Meer landbouwproductie met minder water!

van het project zijn:


- Inventarisatie van relevante eerdere en lopende projecten

In het stroomgebied van de Gele Rivier (20 x Nederland) wordt

zoals economische, sociale, financiële, management,

al het beschikbare water verbruikt. Hierdoor blijft beneden-

juridisch, ruimtelijke ordening, masterplanning voor de

strooms te weinig water van te slechte kwaliteit over. In het

verschillende sectoren en andere aspecten gerelateerd aan

Fenhe Irrigation District' (FID, 200.000 ha) worden GIS- en rekeninstrumenten toegepast om het waterbeheer beter te

het geïntegreerde stedelijk en rivier management; - Analyse van de resultaten van de inventarisatie;

kunnen analyseren. Voor een duurzaam waterbeheer is het

Het opstellen van het conceptueel kader, een lokaal

nodig om het gebruik van neerslag, oppervlaktewater en

omgevingsactieplan en een generiek model van de

grondwater in de landbouw beter op elkaar af te stemmen. Mede hiervoor is ook een Chinees promotieonderzoek gestart waarin de gewasgroei in het district is gekoppeld aan productiefactoren zoals water en nutriënten. Seancivirrzde

kampongverbetering; - Het opstellen van een overstromingspreventie-actieplan en een actieplan tegen waterverontreiniging. .me' zomem

Het voorbereidingstraject is per 1 april 2003 afgesloten.

Simulatiemodel voor gewasproductie en waterverdeling is

Vanaf die datum zijn diverse deelprojecten gestart. Aan het eind

operationeel gemaakt voor het Fenhe Irrigatie District Authority

van 2003 zijn de volgende deelprojecten gestart of afgerond;

om te worden gebruikt voor het maken van analyses van

Lopende deelprojecten; Determination Area Boundary for

alternatieve vormen van watergebruik in de landbouw. Verder

Ciliwung River Basin Management; Management Plan for

zijn een tweetal Chinese onderzoekers getraind in modelgebruik

Implementation of Bidara Cina Spatial Plan; Management plan

en analyse van het waterbeheer, terwijl een derde onderzoeker

for implementation of Bidara Cina spatial plan; Kampung

het eerste deel van zijn promotieonderzoek heeft afgerond.

Improvement Program; Surface Water Quality Management.

Vanwege de SARS-epidemie zijn eerder voorziene missies en workshops uitgesteld en verschoven naar einde 2003/begin 2004.

de de Ho:oiec'e

Water Quantity Calculations; succesvolle en drukbezochte

Tusseiiiesulteileo

SOBEK (waterkwantiteitsmodel) cursus (17 tot 30 augustus

Memorandum of Understanding ondertekend door alle

2003, Bogor). Met het geïmplementeerde programma kunnen

projectpartners;

nu voor het eerst de effecten van de diverse scenario's

Operationaal GIS en waterbeheersmodel voor FID;

kwantitatief worden getoetst en worden vergeleken.

- Getrainde Chinese onderzoekers; - Afgerond eerste deel van een Chinees promotieonderzoek.

Implementatie van het Sobek model; een volledig getraind team van deskundigen; een 1-dimensionale schematisering van het stroomgebied van de rivier de Ciliwung; thematische kaarten.

28 Oi,Iae,e

PvW-02.032

PvW-02.038

Partners voor Waterfonds Indonesië: realiseren huisaansluitingen op

Indonesië: Implementatie poldersysteem te Semarang (Java)

waterleidingnet te Bekasï, Indonesië Uvoerende insar1tie

Water Fonds Indonesië BV (WFI)

Unie van Waterschappen Nederlandse cartne.rs

Witteveen+Bos, Waterschap Groot Salland, Hoogheemraadschap van Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Waterleidingmaatschappuj Drenthe, Brabant Water, Water Transportmaatschappij RijnKennemerland, Duinwaterbedrijf Zuid-Holland PDAM Bekasi, PT Mitra Tirta (MTI) Categorie > € 250.000 jn

- Aansluiten van de bevolking op leidingwater;

Rijnland, Dienst Weg- en Waterbouw van Rijkswaterstaat Cetegoii € 100.000 - € 250.000

Kennisoverdracht op het gebied van waterbeheer. Initiëren van institutionele ontwikkelingen in de stad Semarang door het opzetten van een beheerorganisatie voor een poldersysteem, gebruik makend van de aanwezige sociale structuren (bottomup approach). Het van een wettelijke basis voorzien van deze

Vergroten van de efficiëntie van Indonesische

organisatie, die verantwoordelijk zal zijn voor de Asset

waterleidingbedrijven;

Management van de polder (beheer en onderhoud van het

Uitbouwen van de samenwerking tussen Nederlandse met

poldersysteem, finance, leglisation). Hierbij is de participatie van

Indonesische waterleidingbedrijven in Indonesië.

de bevolking belangrijk. Ontwerp van een pilot polder systeem binnen de stad Semarang. De werking en organisatie van deze

Ko

- Financiering van de aanleg van circa 75.000 aansluitingen in PDAM (waterleidingbedrijf) Bekasi over een periode van 3 jaar;

polder autoriteit zal d.m.v. deze pilot polder worden geëvalueerd en aangepast. Voor het bouwen van de pilot polder

- Marketing van huisaansluitingen door de PDAM;

zelf, zal door de Indonesische overheid een beroep worden

- Aanvraag voor een huisaansluiting door de consument;

gedaan op de Wereldbank.

- Koop van materialen en aanleg van de huisaansluiting door PT Mitra Tirta; - Lease van de aansluiting door PT Mitra Tirta aan de PDAM gedurende 9 maanden; - Betaling van de huisaansluiting door de PDAM in 9 termijnen;

Het project wil een bijdrage leveren aan institutionele ontwikkelingen in de stad Semarang door het opzetten van een beheerorganisatie voor een poldersysteem. Ook het ontwerp van het pilotpoldersysteem wordt meegenomen. Voor de

Herinvestering van de betalingen door MTI in nieuwe

financiering van de bouw van de polder wordt een beroep

aansluitingen (revolving fund);

gedaan op de Wereldbank.

- Na 9 maanden overdracht van de eigendom van de aansluiting door MII aan de PDAM.

een

Een eerste missie waarbij het project is opgestart, heeft plaatsgevonden in februari 2003. Tevens is een projectorganisatie

Het contract voor de aanleg van 75.000 huisaansluitingen werd

opgezet. Uit 21 stroomgebieden is als pilotgebied Banger Selatan

in december 2002 getekend door de directeur van PDAM Bekasi

gekozen. Er is onderzoek gedaan naar de inbedding van een 'polder

en de directeur van PT Mitra Tirta Indonesia, de dochter-

authority' in de bestaande organisatie (organisation aspects, cost

onderneming van WFI voor de aanleg van huisaansluitingen.

recovery aspects); het sociale team heeft onderzoek gedaan

Het contract werd in mei 2003 bij brief bekrachtigd door de

(interviews met stakeholders) naar de beleving en sociale achter-

Bupati (districtshoofd) van het district Bekasi en de burge-

grond van de bewoners in stadsdelen die wateroverlast hebben.

meester aan de stad Bekasi. De aanbesteding van de eerste batch van 6.250 huisaansluitingen werd in juni 2003 gehouden.

Inceptierapport 'City of Semarang: sustainable water

Met de aanleg van huisaansluitingen werd gestart in september

management based on community participation, pilot polder

2003. Tot het einde van het jaar 2003 waren 2.434 aansluitingen

system' (augustus 2003);

aangelegd. Dit relatief geringe aantal werd veroorzaakt door

Rapport Selection polder area;

opstartproblemen in de administratieve sfeer en coördinatie

Rapport Existing communities and Organisations in selected

binnen de diverse districten van de PDAM. Gaandeweg komt

polder area;

het programma echter 'op stoom' (ter vergelijking: in januari

- Conceptversie rapport Legal Basis Polder Authority;

2004 werden circa 1.100 aansluitingen aangelegd).

- Rapport General Definition of Tasks and Responsibilities of

Versterking van de positie, via het Water Fonds Indonesië, van

De resultaten van deze fase worden middels workshops en

het Nederlandse bedrijfsleven (watersector) op de Indonesische

seminars gepresenteerd in andere delen van Indonesië, door het

watermarkt die nu nog door Franse en Engelse utility operators

Indonesische team.

a Polder Authority, part finances and administration.

wordt gedomineerd. De versterkte positie kan voorts leiden tot

Het voorstel voor de vervolgfase inclusief een beperkt

export van Nederlandse goederen en diensten.

investeringsplan is in concept gereed.

BiJr

= 7

29

PvW-02.043

PvW-02 .046

Indonesië: Duurzame verbetering en ontwikkeling van de

China: Integrated Lancangjiang (Upper Mekong) RBM for Soli and

drinkwatervoorziening in Bitung - North Sulawasi

Water Conservation and Ecosystem Protection. kirtvo.zre:c.0 nztant'e

Uitvoeiendc nstarrte Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) Nederlandse partners DHV Water

IHE Nedei andse partners ITC, Alterra

Categorie

Categorie

> € 250.000

> € 250.000

Doel Het algemene doel van het project is het stimuleren van de ontwikkeling van de drinkwatervoorziening en het drinkwater-

Doel Kennisoverdracht op het gebied van duurzaam waterbeheer. Korte projectornschrijving

bedrijf van Bitung, zodat op een economisch verantwoorde en

Het project richt zich op het identificeren van duurzame

milieuvriendelijke manier nu en in de toekomst voldaan kan

ontwikkelingsscenario's die de integriteit, diversiteit en symbiose

worden aan de vraag naar betaalbaar water voor huishoudelijk

van lokale leefgemeenschappen, cultures en ecosystemen

en commercieel gebruik. Korte projectoinschrijv!flg

behouden. Daarnaast heeft het project tot doel een Nederlands consortium van groene (LNV-gerelateerd) en blauwe (V&W-

Project betreft het aanpassen van het drinkwatertransportsysteem

gerelateerd) kennisinstituten een betere positie te geven in de

en het in exploitatie brengen van extra bronnen opdat tot 2007

groeiende watermilieu markt in China.

de stad Bitung volledig voorzien kan worden van drinkwater van betrouwbare kwaliteit. Stand van zaken

Stand van zaken De start van het project heeft vertraging opgelopen als gevolg van de SARS problematiek. In augustus 2003 heeft een voor-

Het ontwerp van de nieuwe installatie en organisatie is gereed

bereidende zeer succesvolle missie naar Yunnan plaatsgevonden

en materialen zijn gedeeltelijk geleverd. Door veranderingen in

door UNESCO-IHE en Alterra. Samen met de Chinese partners is

de lokale omstandigheden is de lokale implementatie nog niet

het project inhoudelijk en organisatorisch op poten gezet.

gestart. Oplossingen worden gezocht door combinatie met

Inhoudelijk is besloten om een vergelijkende studie uit te voeren

andere P3SW-activiteiten in die streek.

waarbij twee stroomgebieden in de Luozha watershed van de Lancang (Mekong) rivier (een met relatief weinig problemen, en een met veel problemen onder meer sediment in water,

PvW-02.044

landverschuivingen, erosie) worden vergeleken om na te gaan

Iran: Integrated Water Resources management for the Sistan Closed

waardoor die verschillen worden veroorzaakt en hoe de

Inland Delta Uitvoerende instantie WL 1 Delft Hydraulics Nederlandse partners Alterra ILRI, ITC, RIZA Categorie > € 250.000

problemen kunnen worden voorkomen. De resultaten van de eerste uitgebreide missie naar de Luozha watershed zijn gepresenteerd op de eerste workshop (22-3 1 oktober te Kun ming) Tevens is er een planning gemaakt van de activiteiten: Systeem analyses' (december 2003 - maart 2004) en Training! Workshop in Nederland' (Mei 2004)

Doel Het ontwikkelen van methoden en technieken en het vergroten van de capaciteit om integraal waterbeheer (IWRM) mogelijk te

PvW-02.047

maken voor de ontwikkeling en het behoud van de landbouw

Promoting the river basin and ecosystems approach for sustainable

en ecosystemen in het Sistan River Basin.

management of SE Asian lowland peat swamp forests; case study Air

Korte projectomschrijving De ontwikkeling en het beheer van het Sistan River Basin, zowel delta, vlakte als wetlands, die worden geconfronteerd met onregelmatige en extreme droogte en overstromingen. Stand van zaken

Hitam Laut river basin (Indonesia). tJitvor-ie nstafltie International Agricultural Centre (IAC) Nederlandse partners Alterra, Wetlands International, WL 1 Delft Hydraulics, LEI, Arcadis

De formele goedkeuring voor het uitvoeren van de inceptie-

Categoi ie

missie werd op 25 november 2003 door Partners voor Water

> € 250.000 Doel

verstrekt. De missie werd in januari 2004 uitgevoerd. Het missierapport werd op 16 februari 2004 bij Partners voor

Beter inzicht verkrijgen in het hydrologische en ecologische

Water ingediend. Dit missierapport zal dienen als basis voor de

functioneren van de Zuidoost Aziatische veenmoerasbossen en

beslissing van Partners voor Water met betrekking tot het al dan

op deze manier een betere basis creëren ter ondersteuning van

niet goedkeuren van het hoofdproject.

het beleid en de besluitvorming in relatie tot het integrale beheer van stroomgebieden in vergelijkbare veenbossen in de tropen. l
30

kr

Stand van zaken

Op het gebied van modellering van geïntegreerd water

Sociaal-economische gegevens zijn verzameld in dorpen gelegen

management zijn de eerste modellen geïnstalleerd, de eerste

aan de rand van Berbak National Park en de bovenloop van de

data verzameld en een eerste training gegeven aan betrokken

Air Hitam Laut rivier. Er is voornamelijk gekeken naar de sociale

Iraanse instanties. Op het gebied van irrigatie en wetlands-

organisatie, de sociaal economische omstandigheden, inkomsten-

herstel is relatief weinig voortgang geboekt in deze drie maanden.

bronnen, het water- en landgebruik en de beschikbaarheid

Organisatieproblemen aan Iraanse zijde waren hier debet aan.

hiervan, exploitatie van Non Timber Forest Products (NTFP's) en

De komende maanden zullen kritisch zijn in verband met het

de afhankelijkheid van de inwoners van Berbak National Park

seizoenskarakter van beide elementen en het feit dat het project

van natuurlijke hulpbronnen. Gebaseerd op deze gegevens

een looptijd heeft van slechts een jaar.

zullen er oplossingsgerichte pilot projecten geïdentificeerd worden waarin de relatie tussen alternatieve inkomstenbronnen en bosbehoud centraal staat. Een ecologisch onderzoek is uitgevoerd in Berbak National Park en de bufferzone.

Tussenresuitaten De inceptiefase is succesvol afgerond. Naam inceptierapport; Integrated Water Resources Management for the Lake Uromiyeh Basin, Iran', 20juni 2003.

Naast de identificatie van vegetatiesoorten en aantallen zijn

Het wederzijdse bilaterale belang van het project is bekrachtigd

ook de oorzaken van veengronddegradatie in het Park bekeken.

door de officiële opening van het project door vertegenwoordigers

Tevens zijn natuurlijke regeneratiepatronen in gekapte en

van het verantwoordelijke ministerie in Iran en het ministerie

verbrande gebieden beschreven. Aanbevelingen zijn gedaan

van [NV. Verdere resultaten zijn nog niet bereikt aangezien het

voor het herstel van veenmoerasbossen en de voorwaarden

project pas sinds kort in de uitvoeringsfase is beland.

hiervoor. Hydrologische gegevens zijn verzameld en geanalyseerd voor 5 verschillende types landgebruik in en rond Berbak National Park. Na een eerste analyse is

PvW-02.060

gekeken welke gegevens ontbreken die noodzakelijk zijn

Development of a point-of-use device (family filter') for Arsenic

als input voor het hydrologische model.

removal in rural areas of South East Asia and demonstration-scale

Het model is bedoeld om lange termijn consequenties van een

application in a selected village in Bangladesh

aantal scenario's, welke voortkomen uit discussies met verschillende belanghebbenden, uit te werken. Bestaande

UNESCO-IHE

lokale relevante wetten die beheer en management van het

Nederlandse partners

Park en het stroomgebied ondersteunen zijn beschreven.

Filtrix, Norit, Vitens, Woord en Daad (NGO), IRC

Er is daarbij ook gekeken naar de functionaliteit van deze wetgeving. Een link is gelegd met de bestaande wetgeving in de landen die vallen onder het ASEAN partnerschap. Al deze activiteiten dienen uiteindelijk bij te dragen aan richtlijnen die een beter beheer en management van stroomgebieden in veenbossen mogelijk maken.

Categorie > € 100.000 - € 250.000 Doel

Technologieontwikkeling en promotie. Korte projectomschrijving Door middel van een demonstratie in Bangladesh zal de effectiviteit van geschikte en simpele innovatieve technologieën voor het verwijderen van arseen uit grondwater (op huishoudelijk niveau)

PvW-02.048

Iran: IWRM for the Uromiyeh Basin Uitvoerende instantie Dienst Landelijk Gebied (DLG) Nederlandse partners ITC, Wetlands International, WL 1 Delft Hydraulics, Water Watch Categorie

in rurale gebieden en kleine steden aangetoond worden. Stand van zaken De voorafgaande veldtesten van arseenverwijdering met de familiefilters en conceptprocesvoering in Bangladesh zijn afgerond. Gebaseerd op de behaalde resultaten zijn twee ontwerpen van familiefilters gemaakt en getest in het laboratorium. Het uiteindelijk ontwerp is uitgevoerd en

> € 250.000

12 prototypes van familiefilters voor arseenverwijdering

Doel

zijn geproduceerd en getransporteerd naar Bangladesh.

Het project heeft tot doel de capaciteit van IWRM te vergroten,

Twee geselecteerde studenten uit Bangladesh zullen de

een beslissingondersteunend en monitoringssysteem te

veldtesten leiden, zij zijn begonnen met de voorbereidende

ontwikkelen, de irrigatiewaterefficiëntie te verbeteren, plannen

activiteiten voor de veldtesten.

te ontwikkelen ter herstel van belangrijke wetlands en kennis en bewustzijn ter plekke op te bouwen. Korte projectomschrijving De toekomst van landbouw en acht internationaal belangrijke wetlands in het afgesloten Lake Uromiyeh basin is ernstig bedreigd door waterverlies aan irrigatie, zeventien geplande dammen en aanhoudende droogte. Stand van zaken De inceptiefase van het project is succesvol afgerond waarbij de Nederlandse en Iraanse zijde overeenstemming hebben bereikt over wederzijdse financiering van het project. Het bilaterale project is geopend in oktober 2003 door dr. Ardakanian viceminister van het Ministerie van Energy van Iran en dr. C. Kalden, Secretaris Generaal van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedseikwaliteit. De uitvoering van het project is in oktober 2003 van start gegaan, na een lange voorbereidingstijd.

Bij/eCn 31

Het project omvat interdisciplinair onderzoek op het snijviak van natuur- en sociale wetenschappen op het gebied van water voor voedsel en rurale ontwikkeling. PvW-00.008_04

Ervaren leerkrachten uit academische instituten en NGO's

Waterproductiviteit van geïrrigeerde landbouw in Naryana

vormen een consortium in Zuid-Aziatische landen Bangladesh,

(WATPRO) Uitvoerende instanDe

Wageningen UR, sectie Waterhuishouding Nederio:dsir parterre

Alterra, WaterWatch Dat ego t > € 250.000

Bhutan, Nepal, Pakistan en Sri Lanka, en beheren een virtuele water universiteit, waarin de volgende activiteiten worden ondergebracht: - Ontwikkelen en jaarlijks uitvoeren van een interdisciplinair PhD-trainingsprogramma, met een duur van 6 maanden, voor beginnende PhD-studenten; Onderzoek naar de haalbaarheid van een op Zuid-Azië gefocust Masters programma op het gebied van irrigatie/

Doel

Ontwikkeling en toepassing van een onderzoeksmethodiek waarmee de bestaande regionale waterproductiviteit in geïrrigeerde landbouw kan worden beoordeeld en effecten van ingrepen in het waterbeheer kunnen worden afgewogen. Korte projectomschrijving

De Indiase staat Haryana kampt in het oosten met watertekorten, terwijl in het centrale en zuidwestelijke deel jarenlange overirrigatie tot wateroverlast en verzilting heeft geleid. In het WATPRO project wordt in beide gebieden op 24 boerenvelden het watergebruik en de gewasgroei gedurende een jaar gemeten.

waterbeheer, bij voorkeur te ontwikkelen als een distance education' programma; - Met regelmaat organiseren van Masterclasses, seminars en conferenties over diverse aspecten van waterbeheer in de regio, waar academici, vertegenwoordigers van overheid en politiek en burgerorganisaties elkaar ontmoeten; - Ontwikkelen en uitvoeren van gerichte trainingsprogramma's; - Opzetten en beheren van een website, inclusief een elektronisch journaal over waterbeheer in Zuid-Azië;

Deze gegevens worden gebruikt om gedetailleerde modellen

Fungeren als platform voor acquisitie en uitvoering van

van gewasgroei en water- en zouttransport te kalibreren.

onderzoeksprojecten en consultancy.

Vervolgens worden de gekalibreerde modellen met satellietbeelden van verdamping en beschikbare geografische informatie

Voltooid

gebruikt om de bestaande waterproductiviteit te analyseren en mogelijkheden voor verbetering aan te geven. cce aaken

Voltooid Eindresultaten

Het project is eind 2003 afgerond met een workshop en rapportage, waarbij de meetgegevens op CDRom beschikbaar zijn gemaakt. Een toegankelijk gegevensbestand van gewasgroei en bodemtransport in uiteenlopende omstandigheden in Haryana; Kaarten met de huidige en

Het project heeft geleid tot: -. Opzetten en financiering van een consortium dat de activiteiten voortzet; Eerste drie delen van tiendelige publicatiereeks over water onderwerpen in Zuid-Azië; - Rapport over hoger onderwijs op watergebied in de regio; Project 'Regional Capacity Building on IWRM and Gender & Water in South Asia' met partners in zes landen in de regio; - Netwerk ter bevordering van integrale en multidisciplinaire

mogelijke toekomstige waterproductiviteit in Haryana;

benadering in waterbeheer in Zuid-Azië;

Training van en kennisoverdracht naar Indiase wetenschappers,

Serie onderzoeksrapporten en website: www.saciwaters.org .

waterbeheerders en politici; Een effectieve techniek om met gebruik van satellietbeelden, gewasgroei- en bodemtransportmodellen en geografische informatiesystemen regionale waterproductiviteit te analyseren.

PvW-00.00806

00.033

SaciWATERs South Asia Consortium for Interdisciplinary Water Resources Studies Uve code instaffi.e

Irrigatie en Waterbouwkunde, Wageningen Universiteit

00.034

Node' In

Wageningen Universiteit - Leerstoelgroep Irrigatie en Waterbouwkunde; 01.033 > € 250.000

Capacity building om te bereiken dat integraal waterbeheer bijdraagt aan voedselzekerheid, verbetering van het milieu en het terugdringen van armoede en ondervoeding van achtergestelde vrouwen, arbeiders zonder land en kleine boeren.

32

Lond Afr'ka

Vervolgens vindt onderzoek in case studie gebieden plaats waarbij gemeten wordt in hoeverre beleid van de centrale overheid met betrekking tot participatief waterbeheer is gerealiseerd, wordt aangeven waar de bottlenecks zitten en bepaald of er van

PvW-00.008_01

efficiënter en effectiever beheer sprake is. Vergelijkende aanpak

Development of an improved method for soil and water conservation

door middel van regionaal uitwisselen van bevindingen.

planning at catchment scale in the East African Highiands (SWCP) In Egypte is door een Egyptische PhD-onderzoeker een benchmark Alterra, via LNV/Water for Food & Ecosystems

survey uitgevoerd in het Kemry Branch Canal. Een Marokkaanse

> € 250.000

Junior onderzoekers hebben in 2001 (1 Marokkaanse student),

PhD-onderzoeker doet een veidstudie in het Tadla-systeem. in 2002 (1 Marokkaanse en 1 Wageningse student) en 2003 Conservering van bodem en water in hooggelegen agrarische

(1 Marokkaanse student) veldonderzoek gedaan en in het

gebieden in Oost-Afrika d.m.v. het aanpassen van een

daarop volgende jaar is dit onderzoek verwerkt in een

bestaande en veelgebruikte methode voor het plannen van

Wageningse MSc-thesis. Ter begeleiding van de studies is

bodemwaterbeschermingsmaatregelen op stroomgebiedsniveau

een missie uitgevoerd naar Egypte. Actieve link naar project

De toenemende vraag naar voedsel voor mensen en dier in de

verzamelen van velddata in de case studie gebieden.

'Water Valuation and Pricing (00.008015) gelegd door het Oost-Afrikaanse hooglanden heeft geleid tot degradatie van bodem en water door ontbossing ten behoeve van landbouw,

Literatuurstudie naar participatief waterbeheer en overzicht

begrazing en houtwinning. Resultaten van programma's voor

nationaal beleid in Marokko en Egypte verwerkt in PhD-

conservering van bodem en water waren vaak teleurstellend.

onderzoeksvoorstellen. Viertal MSc-scripties beschikbaar.

Aanpassingen van methoden voor het plannen van

Conceptartikel gereed voor publicatie.

bodemwaterbeschermingsmaatregelen betreffen: Kwantificeren van bodem- en waterverlies; - Integraal inbouwen van een kosten-baten analyse in de

PvW-00.008_12

bestaande methodiek;

Relatie watermanagement Boven-Niger en voedselzekerheid in de

Beschouwen van openbaar grondgebied met risico voor

Niger-binnendelta, Mali

bodemerosie (e.g. onverharde wegen);

stante

- Betrekken van de lokale bevolking in het planningsproces.

Wetlands International (WI), via LNV/Water for Food,& Ecosystems

Werkplan voor periode maart 2003 tot einde project (januari

Altenburg & Wymenga, Alterra, Instituut voor Milieuvraagstukken,

2004) is opgesteld in Workshop (Mlingano, Tanzania, 24-26

RIZA.

februari). Activiteiten zijn afgestemd op het eindproduct: een veldhandboek voor landbouwvoorlichters. Daartoe is een

€ 100.000 - € 250.000

lijst met door boeren ontwikkelde indicatoren opgesteld en vergeleken met door onderzoekers gemeten waarden en

Onderzoeken van relaties tussen voedselproductie (vis, rijst,

uitkomsten van modelstudies. Uit analyse blijkt goede

vlees) en vloedhoogte en bovenstrooms watermanagement,

overeenstemming.

ten dienste van een beslissingsondersteunend model voor het

Tus

Er is een partnership gesloten met het African Highiands

rivierbeheer in de bovenloop van de Niger, waarin de sociaaleconomische voor- en nadelen van stuwdammen en hun beheer

Initiative van CGIAR. Het Ecoregional Fund (EU) en de Dienst

in verschillende scenario's kunnen worden afgewogen tegen

Wetenschap en Kennis (LNV) hebben het project additioneel

sociaal-economische voor- en nadelen.

gefinancierd met respectievelijk € 500.000 en € 140.000. Betrekken van sociaal-economische factoren in een integrale afweging op stroomgebiedniveau met betrekking tot beheer PvW-00.008_05

en aanleg van dammen in de Boven-Niger in relatie tot

Irrigation Reform in North Africa, farmer participation in water scarce

voedselzekerheid in de Niger-binnendelta. Activiteiten:

situations

- Verzamelen en analyseren van sociaal-economische gegevens van de Niger-binnendelta, in relatie tot

Alterrra, via LNV/Water for Food & Ecosystems

hydrologische gegevens (aangeleverd vanuit het partnerproject binnen Water for Ecosystems, PvW-02.020);

Wageningen Universiteit

- Inbedding in de Malinese overheid van integraal en duurzaam waterbeheer, door een nauwe samenwerking

> € 250.000

met diverse ministeries en overheidsinstanties. Het resultaat van dit project betreft een sociaal-economisch

Capacity building: vergroten van kennis en onderzoeks-

studie waarin de relatie tussen jaarlijkse voedselproductie en

vaardigheden op het gebied van participatief waterbeheer.

hydrologie (afvoer, inundatie) wordt gekwantificeerd.

Evalueren welk type infrastructuur hiervoor nodig is. Bevorderer samenwerking in de regio. Kc.Hi.

In samenwerking met beleidsmakende instanties in Egypte en

Basisgegevens voor model (regenval, rijstareaal, visserij, veeteelt, watervogels, bevolking) zijn verzameld voor de gebieden rond de Selingue en Markala dammen en voor de

Marokko worden onderzoekers opgeleid en een studie naar beleid

Inner Niger Delta (IND). Ter vaststelling van voor- en nadelen

ten aanzien van waterbeheer op nationaal niveau uitgevoerd.

van de dammen is een gedetailleerd onderzoeksplan ontwikkeld en een stakeholderonderzoek in het gehele studiegebied geïmplementeerd.

33

Bovendien is de economische valuatie van de Inner Niger delta

PvW-02.020

in uitvoering in samenwerking met het IVM en RIZA. Ook heeft

Integraal beheer van schaars rivierwater (bovenloop Niger)

een Nederlandse studente antropologie onder begeleiding en ondersteuning van Alterra en Wetlands International een

UiD'oen:n':ni

RIZA

onderzoek uitgevoerd naar de sociaal-economische situatie van de Bozo- en Somono vissers van het Pora-gebied in de IND,

Altenburg & Wymenga, Alterra, WLIDeIft Hydraulics, Wetlands

wat is uitgemond in een scriptie genaamd: 'Rechten geworteld

International

in het water' (Schouten, oktober 2003). Dit heeft nuttige informatie opgeleverd o.a. voor het veranderen van de benadering van vloedbosbescherming en rehabilitatie in het gebied. Er is regelmatig overleg met de Nederlandse ambassade. Tussemesultatvo

> € 250.000 L) o ii

Ontwikkelen van een beslissingsondersteunend model voor het rivierbeheer in de bovenloop van de Niger, waarin de ecologische

De Malinese projectleider heeft het project gepresenteerd op

en sociaal-economische voor- en nadelen van stuwdammen en

het WWF3 in Kyoto.

hun beheer in verschillende scenario's kunnen worden afgewogen. Or6j€Ctiirn'H\iii

Project omvat het integreren van beschikbare gegevens over PvW-02.005

hydrologie en over ecologische en sociaal-economische kosten

Water Chains South Africa

en baten van 2 dammen in Mali.

Uovoeende iaataiDe

NORIT Membrane Technology B.V. Nededar:o.v o's

Universiteit Twente/Cartesius Instituut CateDone > € 250.000 Don

Stand van vaken

De belangrijkste Malinese partner, Wetlands International, heeft erg veel, vaak moeilijk toegankelijke gegevens kunnen verzamelen. De twee belangrijkste Nederlandse partners hebben hun werk, zoals contractueel vastgelegd, verricht en hun interimrapporten volgens planning opgeleverd. De rapporten zijn uitstekend en zeer bruikbaar bij het op te leveren eindresultaat. De integratie

Het optimaliseren van de waterhuishouding door de mogelijk-

tussen dit project en het verwante project 'Relatie water-

heden te onderzoeken voor hergebruik van afvalwater bij

management Boven-Niger en voedselzekerheid in de Niger-

wijnboeren in Zuid-Afrika middels membraanfiltratie. Korte prniectonischr jvi ng

binnendelta', Mali, PvW-00.008_12, verloopt volledig naar wens. Er is derhalve besloten voor beide projecten een gemeen-

In Robertson, ten noordoosten van Kaapstad in Zuid-Afrika, is

schappelijk eindverslag te maken. Eind 2004 zal het eindrapport

wijn rijkelijk aanwezig maar water is er erg schaars. Daarom is

worden opgeleverd in een Franse en een Engelse versie en in

het water het speerpunt van een Zuidafrikaans-Nederlandse

Mali op een aparte workshop worden aangeboden aan de

samenwerking (Sanow) tussen het Department of Water Affairs

Malinese overheid.

and Forestry (DWAF) van Zuid-Afrika en de Friese Wateralliantie, een samenwerkingsverband van Friese overheden,

De Nederlandse ambassade is nauw betrokken bij de PvW-

kennisinstituten en bedrijven. Het waterproject behelst het in

projecten in Mali en hoopt dat het werk bij kan dragen aan het

kaart brengen van waterstromen en het aandragen en uitvoeren

integraal waterbeheer dat Mali, gesteund door de ambassade,

van ideeën (pilot) voor waterbesparing en verantwoord hergebruik.

nastreeft. De hydrologen van de Direction Nationale de

Stand

l'Hydrauligue ('de Rijkswaterstaat' in Mali) zijn gedurende de

De analyse aangaande de waterkwantiteit en -kwaliteit is

projectperiode getraind in het modelmatig werken van rivier-

afgerond. Geconcludeerd is dat pilot studie uitgevoerd kan

systemen, zodat ze deze vaardigheden zelfstandig kunnen benutten

worden met een gemengde afvalwaterstroom bestaande uit het

bij het integraal waterbeheer van de bovenloop van de Niger.

seizoensgebonden aanbod van afvalwater van wijnbedrijven en huishoudelijk afvalwater. Het bouwen en daarna opstarten van de pilot heeft vertraging opgelopen. Daarom is Partners voor

PvW-02.035

Water om verlenging van het project gevraagd binnen het

Beira Socio-Economic and Environmental Development Project

toegekende subsidiebedrag. Dit verzoek is momenteel in

-final preparation phase

beraad. De pilotinstallatie zal in het derde kwartaal van 2004 operationeel zijn, voordat in het vierde kwartaal de volgende campagne van het wijnseizoen aanbreekt. In augustus 2003 is in Zuid-Afrika een workshop gehouden.

Stichting Amsterdam Port Consultants (APC) Nede,

International Centre of Water Studies (ICWS), Dura Vermeer Groep

Vanuit verscheidene lokale gemeenten is interesse getoond voor de methodiek en de pilot aangaande de IWRM-studie. Het is de

> € 250.000

bedoeling om deze getoonde belangstelling lokaal te gaan ondersteunen Hiervoor wordt thans binnen de financiële

Dit project beoogt Nederlandse kennis van stedelijk land- en

mogelijkheden van het huidige project naar lokale personele

waterbeheer in te zetten voor duurzame economische ontwikkeling

ondersteuning gezocht. De weg die bewandeld is/wordt,

en armoedebestrijding in de stad Beira, Mozambique, middels

is dat met ondersteuning van DWAF op de Universiteit van

investeringen in een stedelijk grondontwikkelingsbedrijf dat via

Stellenbosch een onderzoeker met ruime ervaring in het lokale

een publiek-private samenwerking tot stand moet komen.

bedrijfsleven wordt gestationeerd om dit proces uit te voeren. Vanuit Nederland zal ondersteuning worden geboden.

De stedelijke sociale en economische ontwikkeling van de havenstad Beira wordt sterk gehinderd doordat er geen bruikbare grond beschikbaar is. Het grootste deel van de stad, gelegen aan de monding van de Pungue rivier, is moeras waarin veel mensen onder ongezonde omstandigheden wonen.

34

Het project behelst het oprichten van een grondontwikkelingsbedrijf in de stad Beira naar voorbeeld van het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam, in combinatie met een investering in het

Lopend LatiAkmer

baggeren van zand uit de vaargeul voor het opspuiten van bedrijventerreinen en woongebieden, vooral ook voor de armere

PvW-02.045

bevolkingsgroepen en daarnaast kustbescherming door zand-

Brazilië: The Pantanal-Taquari project: a decision support system

suppletie om te voorkomen dat de stad grote schade ondervindt door kusterosie. Stand van zaken

Haalbaarheidsstudie is afgerond met positieve uitkomst. Business plan en financial engineering van het project zijn gaande. Het is de bedoeling het project uit te voeren als een publiek private partnership, waarbij de Mozambikaanse gemeentelijke en nationale overheid samenwerkt met Nederlandse en Mozambikaanse private partijen. De overheid participeert door de juiste condities te scheppen en bepaalde

i:'jee!ezde irisant;e

Alterra Ncderludse pzrtners

Arcadis, ITC, WL 1 Delft Hydraulics, Regenboog Advies Cztegzr:e > € 250.000 Doe

Kennisoverdracht duurzaam waterbeheer Koite projecto:nschkiving

De Rio Taquari in de Pantanal heeft in de jaren zeventig

kosten mede te dragen, de private partijen investeren in de

ingrijpende veranderingen doorgemaakt, waardoor een gebied

commercieel haalbare componenten van het project. Van

van 11.000 km 2 permanent overstroomd is met alle socio-

Nederland wordt een opstart subsidie gevraagd om de niet-

economische en ecologische gevolgen van dien. Het project

rendabele componenten van het project mogelijk te maken en

richt zich op de ondersteuning van het verstandig gebruik van

het grote risico te verminderen, waarna het nieuwe grondbedrijf

de vlakten van het stroomgebied, met een focus op de

zelf in de toekomst zijn vervolginvesteringen kan financieren.

ontwikkeling en het gebruik van gereedschappen voor

Tussenresultaten

publieke en politieke besluitvorming.

De gemeente Beira is zeer enthousiast over de tot nog toe bereikte resultaten en zal zich 100% inzetten om het project

Het project is in volle ontwikkeling: een literatuuroverzicht van

ook daadwerkelijk te gaan uitvoeren.

onderzoek in de Pantanal is gereed en er is een overzicht gemaakt van de ruimtelijke gegevens van de Pantanal, aanwezig bij instituten en universiteiten. Een eerste overzicht van instellingen die bij de Pantanal betrokken zijn is opgesteld. Een digitaal hoogtemodel van de Upper Paraguay River Basin is vervaardigd, evenals een afstroommodel voor de Taquari en een conceptueel model voor de waterafvoer in het Taquari

02.017

stroomgebied. Een applicatie voor het ontwikkelen van ruimtelijke scenario's is opgeleverd. fuen,:-si:n

Het project is op het jaarlijkse congres van Wetland Scientists in New Orleans gepresenteerd; een eerste stakeholder workshop, met 75 deelnemers uit beleid, onderzoek, landbouw, natuur- en waterbeheer vond plaats in Corumbâ. De geplande hydraulische workshop heeft eveneens plaatsgevonden. Meer project informatie is te vinden op de website www.pantanal-taquari.alterra.nl .

Bi,iaT; 1

35

1

opend AIgemee

Stand ve ee Vier regionale workshops zijn gehouden in Cochabamba (Latijns-Amerikaanse regio), Hyderabad (India), Hoggsback (Zuid-Afrika) en Gent (België). Het gezamenlijk resultaat is op

PvW-00.008_07

Use of treated wastewater in irrigated agriculture.

WWF3 gepresenteerd (Roundtable Shiga, 20 maart). Het project heeft twee cases aangeleverd voor opname in de IWRM Toolbox van het Global Water Parnership.

Wageningen Universiteit, via LNV/Water for Food & Ecosystems Ce s. nrc € 100.000 - € 250.000

Uitbouw van kennisnetwerk over Multi Stakeholder Platforms in Nederland en de vier onderzochte regio's; netwerken en initiële capacity building in ontvangende landen. Training over de

Inzicht verkrijgen in mogelijkheden en beperkingen van het

ontwikkelde methodologre.

gebruik van (behandeld) afvalwater in de landbouw, met aandacht voor acceptatie en beleid, met als doel te komen tot een conceptueel kader voor ontwerp en beheer. Korte projectornschrijvrng

PvW-00.008_1 5

Water Valuation and Pricing

In een vergelijkende aanpak (Tunesië; Bolivia; Ghana) wordt actueel en potentieel gebruik van (behandeld) afvalwater

LEI, via LNV, Water for Food & Ecosystems

bestudeerd. Hiervoor worden veldbezoeken georganiseerd door een internationaal team van deskundigen, steeds voorafgegaan

Alterra, Plant Research International (PRI), Wageningen Universiteit

door een landenstudie. Daarnaast wordt uit ieder land 1 student op MSc-niveau opgeleid in Wageningen, met thesis

> € 250.000

veldonderzoek in eigen land. 'en zaken

Het project beoogt inzicht te bieden in de prijs, kosten en

Behalve de landenstudies is er ook gewerkt aan papers voor

waarde van irrigatiewater en de rol van beleidsinstrumenten in

internationale tijdschriften, om de resultaten van het project ook

vijf case studiegebieden.

in wetenschappelijke kring te verspreiden. Een 'Memorandum of Understanding' is in voorbereiding met de Tunesische partner voor verdere samenwerking. Tussen resultaten

Het project biedt assistentie aan een aantal projectteams van het Water for Food programma om waterproblemen niet alleen vanuit een technische maar ook vanuit een sociaal-economische

Landenstudies beschikbaar, evenals de drie MSc scripties.

invalshoek te benaderen, aangezien water als een economisch

Het project is gepresenteerd in (inter)nationale workshops. In

goed moet worden behandeld. Dit betekent dat beslissingen ten

samenwerking met ICID wordt er een speciale bijeenkomst over

aanzien van het gebruik en de allocatie van water over

dit thema georganiseerd in Moskou, september 2004. Verder

verschillende gebruikers gebaseerd moeten zijn op sociaal-

heeft de samenwerking tussen de partners naast de project-

economische afwegingen. De projectteams worden ondersteund

activiteiten geleid tot verdere activiteiten op het gebied van

bij het maken van deze sociaal-economische analyses.

onderzoek en studentenuitwisseling.

SaoC een z,rkno

Veldbezoek aan Oekraïne verricht voor het verzamelen van gegevens en begeleiden van drie studenten. Concept papers PvW-00.00808

voor de casussen zijn volgens plan in voorbereiding; voor de

Comparative Research Programme on the Emergence and

casus in Oekraïne wordt samengewerkt met het WATERMUK

Functioning and Sustainability of Multi Stakeholder Platforms for

project (02,033), voor Sebang (Indonesië) met het Waterless-

Integrated Catchment Management

Rice project (00.008_03), voor Haryana (India) met het Water

rvoere'nie nstantie Wageningen Universiteit, via LNV/Water for Food & Ecosystems Nederlandse partners

Productivity project (00.008_04) en voor Egypte en Marokko met het Irrigation Reform North-Africa project (00.008_05). Werkbezoek aan IWMI in verband met boek 'Irrigation Water

Alterra

Pricing Policy in Context'.

> € 250.000

Kennisuitwisseling en twee papers getiteld: Treating Water in

Het documenteren en opstellen van sterkte zwakteanalyses

economic instruments in irrigation watermanagement'.

Irrigated Agriculture as an Economic Good en 'The role of van participatieve multi-stakeholder platforms voor integraal waterbeheer op stroomgebiedniveau om te komen tot een versterking van de structuren voor participatief waterbeheer. Koesc CclnrrrckHi', nC

Het project analyseert de dynamiek van participatieve vormen van stroomgebiedbeheer in vier gebieden (Zuid-Afrika, India, West-Europa (Schelde) en de Andes), met name met behulp van participerende observatie, interviews, documentanalyse en bijwonen van vergaderingen. Het richt zich op de onderhandelingen tussen de stakeholders, de institutionele en (inter)nationale en de fysisch-technische managementcontext. Het project zal leiden tot vier PhD-dissertaties, wetenschappelijke artikelen en een (toegankelijk) overzichtsboek over multistakeholder platforms.

36 lage

1

PvW-00.0081 7 Programmamanagement Water for Food (& Ecosystems)

Stand van CIC en ICBR ondertekenen intentieverklaring voor twinning tijdens WWF3 (in aanwezigheid van de Prins van Qranje).

Alterra

Vertegenwoordigers van CIC, ICBR en V&W hebben een ontwerptekst voor de twinningsovereenkomst voorbereid,

LEI, Plant Research International (PRI), Wageningen Universiteit, Wetlands International

en daaraan gekoppeld een inhoudelijk werkprogramma. Het werkprogramma is geaccepteerd. In december 2003 heeft het: CIC-seminar 'Alerta Hydrologica' plaats gevonden,

> € 250.000

als eerste onderdeel van het werkprogramma. Het seminar werd bezocht door Duitse en Nederlandse deskundigen. Er is

Betreft het programmamanagement van de projecten die onder

opdracht verstrekt aan een consultant voor het in kaart brengen

dit thema vallen.

van de mogelijkheden voor internationale (vervolg)financiering voor de CIC-ICBR twinning vanaf 2005 (nâ beëindiging van de

Inhoudelijke verdieping op het thema Water for Food (& Ecosystems) en reguliere werkzaamheden m.b.t. het organiseren

Nederlandse financiering uit Partners voor Water) Tu'.senresuitateN

van werkgroepvergaderingen, rapportage en overleg met PvW

Twinningsovereenkomst en inhoudelijk werkprogramma.

en LNV en het bijhouden van de website.

Seminar

Dankzij uitvoering van het programma Water for Food en het samengaan met Water & Ecosystems heeft er inhoudelijke

PvW-01 .022

verdieping plaatsgevonden die zijn weerslag heeft in een reeks

Internationaal Secretariaat Dialogue Water and Climate

activiteiten zoals een bijeenkomst van een 50-tal betrokkenen bij het programma (februari 2003), gezamenlijke presentatie bij WWF3 op het gebied van Water, Food and Ecosystems, een artikel over het programma Water for Food and Ecosystems in

U'oerende i n st a aT, Ministerie van Buitenlandse Zaken / UNESCO-IHE ::idse partnets Alterra, WUR

het (Zwitserse) tijdschrift La Revue Durable, een herkenbare bijdrage aan voorbereiding en uitvoering van het programma

> € 250.000

van de opening van het academisch jaar in Wageningen dat 'Water' als thema had, doorgeleiding van de oproep voor

Hoofddoelstelling is het leveren van een bijdrage aan de reductie

bijdragen aan de Toolbox IWRM naar de projectleiders, en een

van armoede en het bevorderen van duurzaam waterbeheer voor

presentatie van het programma op de internationale ICID

de huidige en toekomstige generaties door het ontwikkelen van

Workshop on Drainage (10-13 september, Jaarbeurs Utrecht).

strategieën om de effecten van klimaatsvariaties en klimaatsverandering beter te verdisconteren in waterbeheer.

Brochure Water for Food and Ecosystems en website www,waterfoodecosystems.nl. Contacten met FAQ en [NV over

In het kader van het project zijn in totaal 20 dialogen

mogelijke samenwerking op het gebied van Water, Food and

geëntameerd tussen kennisinstellingen, overheid, NGQ's en

Ecosystems.

private sector. De dialogen zijn gelijkelijk verdeeld over de werelddelen en landen en worden gehouden op nationaal, regionaal en stroomgebied niveau. Het Internationaal

PvW-00.01 4 Twinning van stroomgebieden

Secretariaat van de Dialogue wordt aangestuurd door een International Steering Committee, waarin de belangrijkste internationale spelers op het gebied zijn vertegenwoordigd,

Ministerie van Verkeer en Waterstaat (DGW)

inclusief WMO, UNESCO, UNDP, Red Cross, GWP, NWP.

UNEP/GPA, RIZA

In augustus 2003 werd een voorstel ingediend bij Partners voor

s in

a,si.

Water en andere financiers voor een vervolg op de Dialogue on > € 250.000 T)

Water and Climate, genaamd Cooperative Program on Water and Climate. Het voorstel is nog in beoordeling bij Partners voor

Het faciliteren van de twinning tussen de ICBR (Internationale

Water, Ten behoeve van de besluitvorming wordt een document

Commissie ter Bescherming van de Rijn) en de CIC (Committee

ontwikkeld waarin de belangen van diverse Nederlandse

on International Cooperation) (van de IWRA: International

instanties (overheid , kennisinstellingen, NGO's en particuliere

Water Resources Association), en daarbij concrete resultaten

sector) worden beschreven.

te behalen in kader van het INBQ-GWP Associated Program.

aten

Het verkennen van de mogelijkheden voor ICBR om twinning

Document 'Climate Changes the Water Rules', gepresenteerd

overeenkomsten aan te gaan met andere riviercommissies.

tijdens WWF3. De film 'The Heat is On, Better be Prepared'.

Het verkrijgen van inzicht en het realiseren van mogelijkheden

Continuering van de Dialoog richting partnerships op lokaal

om twinning van riviercommissies te financieren vanuit inter-

niveau. Opstart trainings- en onderzoeksprogramma.

nationale middelen. Het in contact brengen van stroomgebied-

Ontwikkeling Nederlands water- en klimaatconsortium.

organisaties uit verschillende continenten om onderling

Diverse tussentijdse workshops en rapportages.Talloze

structurele 'twinning' aan te gaan, waardoor zij onderling

internationale contracten in de wetenschapswereld, met

ervaringen kunnen uitwisselen en ondersteuning kunnen bieden

waterbeheerders en een netwerk van 18 partnerorganisaties.

bij hun vormgeving en bij de invulling van hun werkzaamheden. Invulling geven aan het concept twinning van stroomgebieden door het faciliteren van een concrete twinning tussen twee internationale rivierencommissies. De ervaring die hier wordt opgedaan kan worden benut door andere rivierencommissies die willen samenwerken op institutionele en inhoudelijke punten. 37

PvW-02.013

Het project is vanaf begin 2003 actief, zowel met de technisch-

Internationale Kennisoverdracht

inhoudelijke activiteiten (GGIS, G&P en projecten) alsook met

JrL.iocrede .n;

Dr. Ir. G.Blom Stichting. NederLndse pttnors

NABU, UNESCO-IHE, Rijkswaterstaat

institutionele en p.r.- activiteiten die nodig zijn om het centrum internationaal goed in te bedden en de samenwerking met tal van partners over de gehele wereld tot stand te brengen. Koor ' e t taKe

Ofschoon IGRAC zich nog in een vroeg stadium van zijn € 50.000 - € 100.000

ontwikkeling bevindt, zijn er in de periode januari-december 2003 reeds belangrijke resultaten geboekt. Onder andere is het

300!

Kennisoverdracht gerelateerd aan integraal waterbeheer.

module 'Global Overview' van het 'Global Groundwater

Samenwerking en kennisnetwerk versterken met landen die van

Information System' tot stand gekomen, alsmede een

betekenis kunnen zijn voor de Nederlandse export op gebied

inventarisatie van beschikbare richtlijnen en protocollen voor

van waterbeheer en management. procctornscljerog

het verzamelen van grondwatergegevens. Beide producten zijn op IGRAC website (www.igrac.nl ) te consulteren en hebben

Studenten uit bovengenoemde landen in Nederland post-

- samen met presentaties bij diverse nationale en internationale

doctorale kennis te laten vergaren o.a. bij het IHE, noodzakelijk

evenementen - ertoe bijgedragen dat het in Nederland

voor praktijktoepassing in die landen.

gevestigde IGRAC internationaal snel aan bekendheid wint

vsn

en waardering begint te genieten.

Vier studenten zijn het cursusjaar 2003-2004 aan het IHE ingeschreven. L;;enesuitaten

Drie studenten hebben het cursusjaar 2002-2003 succesvol afgerond.

PvW-03.01 6/02.003 ToolBox IWRM 2002 & 2003 Uitvoerende iristantir'

Netherlands Water Partnership Nederlandse peDners

PvW-02.066 IGRAC, fase 2. !';oere ode sorrde

Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO

Unie van Waterschappen, RIZA, RBA Centre, UNESCO-IHE Categoi te

€100.000 - € 250.000 Doet

(TNO-NITG), in nauwe samenwerking met UNESCO, WMO, AH,

Het onderhouden, uitbreiden en doorontwikkelen van de

UNEP en vele andere partners over de gehele wereld.

ToolBox IWRM (Integrated Water Resources Management), waarin de concepten van integraal waterbeheer helder zijn

€ 250.000 Doof

Het oprichten en operationeel maken van een 'International Groundwater Resources Assessment Centre' (IGRAC). Met dit

beschreven ten behoeve van de internationale disseminatie van de integrale benadering van de waterketen. Deze concepten worden toegelicht met internationale en Nederlandse cases. Korte projectc;; !scilrijvirrg

centrum wordt beoogd een belangrijke wereldwijde bijdrage

Disseminatie van de integrale benadering van de waterketen is

tot het doelmatig gebruik en beheer van grondwater te leveren

een belangrijk element binnen de internationale aandacht voor

door effectieve mechanismen van internationaal delen van

de mondiale watercrisis. De hoeveelheid kennis en ervaring op

informatie, kennis en ervaring tot stand te brengen.

dit gebied is echter beperkt of van onvoldoende kwaliteit.

Korte proJectornschrEfving

Het Global Water Partnership (GWP) heeft samen met het

IGRAC komt voort uit een initiatief van UNESCO en WMO,

Netherlands Water Partnership (NWP) de ToolBox IWRM

dat geënt was op de wens van vele organisaties over de gehele

ontwikkeld met financiële ondersteuning van Partners voor

wereld die de behoefte aan een internationaal grondwater-

Water. De Toolbox is een via internet te raadplegen databank

centrum herhaaldelijk naar voren hebben bracht. IGRAC is in

waarmee ervaringen in het waterbeheer op technisch,

het leven geroepen, nadat Nederland zich bereid had verklaard

bestuurlijk-organisatorisch en participatief gebied worden

het centrum te huisvesten en gedurende de opbouwfase

uitgedragen. Door middel van guidelines en cases worden

financieel te steunen.

kennis en ervaring op het gebied van integraal waterbeheer

De doelstellingen van het project worden nagestreefd aan de

via verschillende thematische ingangen toegankelijk gemaakt.

hand van drie hoofdactiviteiten:

In landen met minder goede internetvoorzieningen wordt de

- Het tot stand brengen van een 'Global Groundwater

Toolbox op CD-roms en in drukvorm verspreid.

Information System' (GGIS), als platform voor internationale

Stano Ja';

kennis- en informatieuitwisseling betreffende grondwater;

In 2003 is ruim aandacht geschonken aan het uitbreiden en

Het ontwikkelen en internationaal verspreiden van richtlijnen

verbeteren van de databank van de Toolbox. Deze is geschikt

en protocollen (G&P) waarmee een betere gegevens-

gemaakt voor grootschaliger internationale verspreiding.

verzameling m.b.t. grondwater wordt gestimuleerd;

Ongeveer 60 nieuwe Nederlandse cases zijn via het NWP

Het participeren in internationale projecten ten algemene

ingebracht. Daarnaast heeft het NWP zorg gedragen voor de

nutte, waarvoor de specifieke inbreng van IGRAC m.b.t.

technische ontwikkeling en redactionele ondersteuning van de

grondwater wordt gewenst en zinvol is. Voorafgaande aan

Toolbox website. Een Spaanse en Franse vertaling van de

de huidige operationele projectfase (IGRAC-2), werd in 2002

Toolbox zijn gerealiseerd. Meer dan 7500 exemplaren van de

eveneens met ondersteuning van PvW een haalbaarheids-

Toolbox CD-rom zijn verspreid via het internationale GWP-NWP

studie rn.b.t. het centrum uitgevoerd (IGRAC-1).

netwerk of op internationale conferenties, workshops en

Stond ver; deken

seminars. Nederlandse vertegenwoordiging binnen het

De werkzaamheden m.b.t. IGRAC-2 zijn begin 2003

internationale netwerk van Global Water Partnership is via de

aangevangen. Het centrum is ondergebracht bij het Nederlands

NWP-PvW participatie in de Toolbox gegarandeerd.

Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO te Utrecht, dat voor IGRAC een speciaal team heeft beschikbaar gesteld.

38 :K.

KLJCO!esOft.JtC'!

De toolbox is te vinden op www.gwpforum.org .

Afgerond A

PvW-02 .004 Youth World Water Forum (Young Water Action Team) 'Ot\o. riD:

Hogeschool Zeeland C. lego

PvW-01 .021 Studie naar de toepassing van de Environmental Quality Objective Approach voor het vaststellen van emissiestandaards in

€ 50.000 - € 100.000 Dc,e 11

ontwikkelingslanden.

Het Young Water Action Team is een wereldwijde beweging

Haskoning Nederland B.V

tot doel stellen om de bewustwording, participatie en actieve

RIZA, UNESCO-IHE en de Katholieke Universiteit Nijmegen

vergroten.

€ 50.000 - € 100.000

YWAT is opgericht op het 1

(NGO) bestaande uit studenten en jonge professionals die zich inzet van jongeren met betrekking tot waterproblematrek te i(oOe Pro,

CtOrflSCI,i 1

Youth World Water Forum van Juni

2001 op de Hogeschool Zeeland in Vlissingen. Dit project heeft Het bepalen van een optimale benadering voor de beheersing

tot doel van YWAT een sterke organisatie te maken met

van afvalwaterlozingen in ontwikkelingslanden met als

regionale organisaties en een centrale ondersteunende

uitgangspunt dat milieurisico's maximaal beperkt dienen te

organisatie met een bestuur, secretariaat en ondersteunende

worden tegen acceptabele kosten. ..........................

werkgroepen van YWAT-leden. De regionale organisaties

Twee benaderingen spelen een rol in de beheersing van

Water Forum' of een Regional Water Workshop' en vervolgens

worden gevormd door het organiseren van een regionaal Youth

afvalwaterlozingen: de voorzorgsbenadering - de meest

met geïnteresseerde participanten plannen op te stellen voor

toegepaste benadering - die zich richt op brongerichte

een regionale organisatie met de bijbehorende projecten.

maatregelen aan de Iozingsbron en de draagkrachtbenadering (Environmental Quality Objective Approach) die uitgaat van de draagkracht van het ontvangende water (milieubelasting is

Stnd vn Voltooid Eindresultaten

toelaatbaar zolang de draagkracht niet wordt overschreden).

Begin 2003 zijn workshops gehouden in China, Mexico, Zuid-

In dit project worden de mogelijkheden en beperkingen

Afrika en Egypte. Tijdens WWF3 presenteerde YWAT haar

onderzocht voor het toepassen van de draagkrachtbenadering

resultaten en plannen, organiseerde het 2e Youth World Water

in ontwikkelingslanden, aangezien deze benadering

Forum, was betrokken bij activiteiten in de 'World Assembly on

mogelijkheden kan bieden voor huidige problemen in de

Water Wisdom' in het 'Citizens House' en had een stand in de

beheersing van lozingen. De studie heeft een technische, financiële en institutionele invalshoek en benut ervaringen in

Garden of Governance'. Over de inbreng op WWF3 is het rapport YWAT at the 3rd World Water Forum in Japan'

West Europa en ontwikkelingslanden. De resultaten van de

geschreven. In mei werd de NGO YWAT officieel opgericht.

studie worden verspreid onder relevante kenniscentra.

Meer info over YWAT is te vinden op www.ywat.org .

Voltooid

Development of the YWAT movement, report of the project for

N,wrn vndiapport

the development of the YWAT organisation and strategy and for Het project is eind 2003 afgerond met een afsluitende Workshop bij de Wereldbank in Washington. De resultaten van de studie zijn tijdens deze Workshop gepresenteerd en er is met veel experts gesproken over de aanpak, die uit de studie is voortgekomen. Ook zijn de resultaten van de studie - middels

the start of the global YWAT movement. D.ilurn chrdr O)pnrl

Augustus 2003 0-01

YWAT neemt deel aan UN CSD-12 en is bezig met de

ondermeer de brochure, de Executive Summary en het

organisatie van de Nederlandse voorrondes van de Stockholm

Hoofdrapport - verspreid onder relevante kenniscentra.

Junior Water Prize. Er zijn contacten gelegd met de organisatie van het 4e Wereld Water Forum dat in 2006 zal plaatsvinden in

Studie naar de toepassing van de Environmental Quality

Mexico.

Objective Approach voor het vaststellen van emissiestandaards in ontwikkelingslanden. tSe

pp3l

11 september 2003 Het streven is om de resultaten van het project in 2004 op het Fourth World Water Congress in Marokko te gaan presenteren. Daartoe is afgelopen jaar een samenvatting bij de Organisatie van het congres ingediend.

Bijkige 7

39

(succesfactoren) kunnen behulpzaam zijn. Zonder een

PvW-02 .008

Strategisch Waterkaarten 2

blauwdruk te geven wordt op basis van Nederlandse ervaringen een sessie aan dit onderwerp gewijd op Wereld Water Forum 3. Stand van-aken

NWP .ciLuidse p rtner

Voltooid

Alterra, Spaans Babcock, Nedeco, Dura Vermeer, IHE, TNO-NITG, Royal Haskoning, Arcadis, Witteveen+Bos, Norit, WMD

h Publicatie van een boekje en een plan van aanpak voor een vervolgtraject.

€ 50.000 - € 100.000

Success factors in self financing local water management,

Doel

Te komen tot een strategisch marketingplan dat binnen 5 jaar moet leiden tot een aanzienlijke vergroting van het Nederlandse aandeel op de wereldwatermarkt.

a contribution to the Third World Water Forum in Japan, 2003 S: tu,ii u;tgifte r lpp.Jri

Maart 2003

).O L

Het doel is een Nederlandse watersector te creëren die in staat is om in 5 jaar haar internationale marktaandeel te verdubbelen.

PvW-02.051

De binnen het rapport Strategische Waterkaarten geïdentificeerde

Regional experiences on urban flood management: Dutch cases

drempels en voorwaarden staan aan de basis hiervan. Dit project heeft een drietal belangrijke elementen:

PMC Water en Ruimte, via NWP

- Integreren van activiteiten rond kansrijke thema's (PMC's); Ontwikkeling van nieuwe publiekprivate partnerships rond

Nedeco, Dura Vermeer, Habiforum, Omslaggroep, deelnemende

concrete projecten en acties 'Partnership Publiek Private

instanties in PMC Water en Ruimte

Samenwerking Water' (P3SW); Creëren en onderhouden van draagvlak binnen de

<€ 50.000

watersector en de Nederlandse politiek. De Organisatie van een sessie over dit onderwerp op WWF3.

Stand van zake:i

Voltooid

Korte p c'13 t'Jaam cindrappor

Vraagstukken van Ruimtelijke Ordening, intensief en duurzaam

Strategic Watercards, International Opportunities for the Dutch

ruimtegebruik en waterbeheer hangen steeds meer met elkaar

Water Sector

samen. Samen vormen deze issues een spanningsveld waarmee

,oftc rappori

Maart 2003

in de dagelijkse praktijk van onderzoek, beleidsvorming, projectontwikkeling en uitvoering nog onvoldoende slagvaardig en doelbewust omgegaan wordt.

Spw..'-'

Initiëren, uitwerken en inrichten van de vier Product Markt Combinaties, namelijk Water en Ruimte, Water en de Keten,

Voltooid

Water en Groen en Grondwater. Initiëren, uitwerken en begeleiden 'Financiële Instrumenten' (o.a. P3SW: 'Partnership

Er is een sessie georganiseerd op WWF3. CD-rom met

Publiek Private Samenwerking Water'). Verkenning en dissemi-

presentaties is beschikbaar.

natie strategische modellen binnen de watersector (bijeenkomsten etc); begeleiding en ondersteuning van beleidsmakers en politiek (activiteiten rond Staatssecretaris Schultz van Haegen en Minister Van Ardenne, diverse kamerleden).

12juni2003 Spn-off

De bijeenkomst in Japan heeft geleid tot een door Nederland gelanceerd initiatief zijnde de Expert Meeting on Urban Flood Management. Deze meeting heeft in Rotterdam plaatsgevonden

PvW-02.028

Self financing local water management: dream or reality?

in november 2003 en krijgt een vervolg in 2004. Nederland is in deze ontwikkeling de leidende partner en het NWP, PMC Water

Unie van Waterschappen pa rtne is

en Ruimte, de initiërende instantie. De Expert Meetings zijn een instrument in een breder internationaal netwerk dat nu

U NESCO-IHE, Nederlandse Waterschapsbank, Netherlands Water

ontwikkeld wordt. De meetings hebben als resultaat dat er

Partnership

concrete projectinitiatieven worden genomen met Nederlandse

1at,c'. € 100.000 - € 250.000

inbreng. Als follow up vindt er op 26 maart bij Unesco in Parijs een projectmeeting plaats waar 5-10 initiatieven worden besproken. Unesco is daarmee partner in het gehele proces.

- Het toepasbaar maken van Nederlandse financiële succesfactoren (financieel zeifvoorzienend systeem, gebaseerd op lokale heffingen en belastingen) voor toepassingen elders in de wereld; - Het presenteren en bediscussiëren hiervan tijdens een succesvolle sessie op Wereld Water Forum 3 (Japan); Het identificeren van een stappenplan voor implementatie van de succesfactoren; Het beschikbaar maken van de resultaten als publicatie en voor de Toolbox Integrated Water Resources Management. PO(t i•',' ç' ijvo S:'

Organisatie en financiering van lokaal waterbeheer is een lastig punt voor veel landen in ontwikkeling. Vaak ontbreekt het aan bevoegdheden en middelen. Ervaringen van anderen

40 ..;cI

PvW-02.055

Film: Dark skies, stormy waters (an insight on Water & Climate change), The heat is on

Naam eindrappo - From The Hague to Kyoto - het boekie behorend bij liet paviljoen, uitgebracht voor vertrek naar Japan; From The Hague to Kyoto - de knipselkrant direct na afloop van WWF3

Uitvoe

Internationaal Secretariaat Dialogue Water and Climate Nce i:e pemne.

Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rode Kruis

door NWP uitgebracht; From The Hague to Kyoto - het naslagwerk over de complete Nederlandse inbreng in WWF-3: een gezamenlijke actie van de Task Force WWF 3, Programmabureau Partners voor

€ 50.000 - € 100.000

Water en het NWP; - Publicatie Smart Water Solutions - Examples of innovative,

D.:eI

Promotie en voorlichting
low-cost technologies for wells, pumps, storage, irrigation and water treatment. Danre in mpp

14juli 2003 De gezamenlijke activiteiten tijdens het WWF3 hebben op zeer

Voltooid

positieve wijze bijgedragen tot het verstevigen van het netwerk De film is op grote schaal verspreid naar ambassades en derden wereldwijd en heeft een le prijs gekregen op het prestigieuze

binnen de Nederlandse Watersector. De contacten tussen de

New York Film Festival. Ook is de film vertoond tijdens WWF3

contacten binnen de sector zelf (overheid, kennisinstellingen,

en voor de opening van de a.s. Aquatech conferentie

bedrijfsleven, NGO's) zijn intensiever geworden. Het inter-

(september 2004) in Amsterdam.

nationale netwerk is versterkt, met name door de functie die

Naam e;eeoP

sector en de politiek zijn inmiddels vanzelfsprekend. Ook de

Nederland vervulde in het Stakeholder Centre, waarbij

Korte rapportage over activiteiten + film The Heat is on', better

Nederland faciliterend is geweest voor diverse internationale

be prepared (lange en korte versie)

initiatieven. Mede dankzij de intensieve contacten tijdens

Datire uit Nv rapport

WWF3 is een dialoog op gang gekomen met de Minister voor

24 april 2003

Ontwikkelingssamenwerking over de verschillende vormen van

De film heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de

gesprekken tot concrete initiatieven en projecten geleid.

publiek/private samenwerking (P3SW). Inmiddels hebben deze bewustwording van een groot publiek van de effecten van klimaat op water en concrete voorbeelden getoond hoe deze effecten te kunnen managen door goed waterbeheer en

PvW-02 .065

crisismanagement.

Water for Food and Ecosystems' op WWF3 LNV

PvW-02.061

Integrale presentatie Nederlandse inbreng in Wereld Water Forum 3

Cnntegoi ie <€ 50.000

Doe

(WWF3) -ede instantie

Presentatie op WWF3 Korte projectomschrijving

NWP

Het organiseren van een presentatie van Water for Food and Verschillende leden NWP

Ecosystems op WWF3. Hiertoe zal in Nederland een miniconferentie worden georganiseerd, een website/flyer worden

> € 250.000

opgesteld en een sessie op WWF3 worden verzorgd. De kosten

De Nederlandse inbreng in WWF3 op uniforme en consistente

deelnemers uit Mali, Oekraïne en Nederland.

hebben betrekking op zaalhuur en reis- en verblijfskosten van wijze zichtbaar maken, gericht op optimale informatievoorziening en het creëren van netwerkmogelijkheden op de hoofdlocatie van het WWF3, Kyoto. <me proim en

Stand van zaken Voltooid Een 'ns'nnten

Sinds begin 2003 is er een website waarop projectinformatie is

De activiteiten binnen dit project betreffen de realisatie en

weergegeven, http://www.waterfoodecosystems.nl/. Tijdens

uitvoering van het Nederlands Paviljoen met uitgebreide

WWF3 zijn er meer dan duizend exemplaren van het

communicatiefaciliteiten en een programmering van

uitgebreide en kleurrijk document 'Water for food and

inhoudelijke en sociale activiteiten in aansluiting op

ecosystems' uitgedeeld onder deelnemers aan de conferentie.

Forumactiviteiten. van '<en

Voltooid t id ene taten

Hoogtepunt van het project was de sessie tijdens WWF3. Mede dankzij de schitterende en informatieve presentaties van de vertegenwoordigers uit Mali en de Oekraïne was de bijeenkomst met ruim 100 deelnemers een groot succes.

Op WWF3 is een Nederlandse Paviljoen onder de titel

De conclusies van de sessie zijn opgenomen in het rapport

'From The Hague to Kyoto' georganiseerd met een uitgebreide

over het thema 'water, food and environment'.

programmering. op 15 mei is een zgn. terugkombijeenkomst

Naam eiiiclunnpport

georganiseerd. Genodigden waren alle deelnemers in de

'Water for food and ecosystems', website

Nederlandse delegatie (overheid, kennisinstellingen, NGO's, bedrijfs-

http://www.waterfoodecosystems.nl

leven) en geïnteresseerden die zelf niet in Japan geweest waren. Concrete resultaten zijn uitgebreid beschreven in de diverse

Datum uitgiDe rappoD Maart 2003

boekjes, naslagwerken en rapportages.

Bij/na' 41

De resultaten van de projecten van Water for Food and Ecosytems' zullen ook worden gepresenteerd tijdens de FAO-Nederland-conferentie over water voor voedsel en groen in mondiaal verband die begin 2005 zal worden

02.003

georganiseerd

Projectnummer PvW-02.031

02.019

Waterways, transport and IWRM Nedeco 02.023 V&W, Centraal bureau voor de Rijn- en binnenvaart <€ 50.000

Besluitvormers en WWF3-deelnemers bewust maken van het hoge potentieel en de grote voordelen van het gebruik van binnenwater- en kustvervoer als een schone, economisch voordelige en milieuvriendelijke vervoersmodus die onlosmakelijk verbonden is met de belangen van andere waterge brui kers. In samenwerking met het US Army Corps of Engineers zullen over bovenstaand onderwerp twee sessies op WWF3 worden georganiseerd Voltooid Twee sessies op WWF3 gepresenteerd, eindrapport opgeleverd. Waterways, transport and IWRM; een thematische bijdrage aan WWF3 17juni 2003 Tijdens de sessie is de ontwikkeling van het EcoCanal in Nicaragua gepresenteerd als model voor het multifunctioneel ontwikkelen van een waterloop voor vervoersdoeleinden en andere toepassingen. N.a.v. de presentatie is door een Nederlands consortium een PESP-subsidievoorstel ingediend om hier een haalbaarheidstudie voor uit te voeren. Bij Nedeco wordt nagedacht om te komen tot een Product-Markt-Combinatie Binnenwater.

42 ,e1

pp

• •.

.

•,

g _4•

2'-

Ja m

*' .

"

2

Buitenlandse waterinzet PvW-ministeries Deze bijlage verschaft een overzicht van buitenlandse wateractiviteiten die de in Partners voor Water vertegenwoordigde ministeries buiten het programma verrichten. Want niet elke activiteit is geschikt om in gemeenschappelijk verband uit te voeren. Toch is het goed om de breedte van het totale werkveld te verkennen, zodat er een beeld ontstaat, waar - door samenwerking - meerwaarde kan ontstaan. Door versnippering tegen te gaan en coherentie te vergroten is het rendement van de Nederlandse inspanning te verhogen. Een deel van de internationale inzet richt zich op wat nodig is voor de uitoefening van de nationale taken, waaronder: De zorg voor een goed functionerend watersysteem in Nederland ten behoeve van veiligheid, ecosysteem en gebruikersfuncties; - Het beheer van rijkswateren; Zorg voor het mariene milieu; klimaat, oceanen en (water)biodiversiteit voor zover ze het gemeenschappelijk watererfgoed' betreffen (global commons'). Zo neemt de Nederlandse overheid deel aan internationale rivierencommissies en is zij verantwoordelijk voor de nationale implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water. Internationaal is er veel belangstelling voor de waterkennis en -kunde die de Nederlandse overheid bezit, met name met betrekking tot integraal waterbeheer en het gebruik van het landelijk gebied. Het gaat dan om een vorm van waterbeheer die rekening houdt met alle functies van het landelijk gebied en de wisselwerking tussen water en platteland. Belangrijkste gemeenschappelijke noemers zijn: - Duurzaam gebruik van natuurlijke, aan water gerelateerde hulpbronnen; - Verstandig gebruik van wetlands; - Behoud van biodiversiteit en voedselzekerheid (water voor voedsel en groen), inclusief bosbouw en visserij; - Ecologische netwerken van watersystemen. Nederland levert ook op tal van fronten een bijdrage aan duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding, onder meer door programmas voor water en sanitaire voorzieningen te ondersteunen. Nederland spant zich daarbij in voor een multilateraal afgestemde waterinzet, zoals afgesproken in verdragen en toezeggingen tijdens de World Summit on Sustainable Development en het Derde Wereld Water Forum. Inhoudelijk levert het Rijk bijvoorbeeld milieu-inbreng in de Committee on Sustainable Development (CSD) van de VN. De CSD evalueert in 2003 en 2004 maatregelen gericht op water, sanitaire voorzieningen en menselijke nederzettingen (human settlements), en brengt in 2005 beleidsaanbevelingen uit. Dit is onderdeel van de Millennium Development Goals om onder meer het aantal mensen zonder gezond drinkwater en sanitaire voorzieningen in 2015 te hebben gehalveerd. Ons land speelt tenslotte ook een rol in de bepaling van de internationale wateragenda en het beleid van relevante internationale organisaties (VN-instellingen, regionale banken) en het stimuleert de totstandkoming van partnerschappen en (publiek-private) samenwerkingsverbanden.

N VV P De Nederlandse overheid werkt bij diverse activiteiten samen met het Netherlands Water Partnership (NWP). Deze non-profit netwerkorganisatie profileert zich als onafhankelijk coördinatie- en informatiepunt voor de Nederlandse inzet in de internationale watersector. Het NWP werkt aan een sterkere Nederlandse positie op de internationale watermarkt, door de samenwerking en afstemming tussen alle relevante waterpartijen in Nederland te verbeteren. Het partnership telt ruim 130 leden, bestaande uit overheden, kennisinstituten, bedrijfsleven en de maatschappelijk organisaties. De basisactiviteiten zijn: het ontwikkelen van partnerships, informatievoorziening en strategische marketing. Voor de kansrijke thema's Water en Ruimte; Water en de Keten; Grondwater; Water en Groen zijn samenwerkingsverbanden opgericht. Deze zogenaamde Product Markt Combinaties streven er naar om kennis, producten en diensten duurzaam op de markt brengen. 44

Het Nederlandse waterbeleid in het buitenland beslaat een enorme variatie aan landen verdeeld over alle continenten. Zo gaat het om o.a. (toekomstige) lidstaten van de EU, buurlanden en landen die in dezelfde stroomgebieden liggen, landen waarmee een speciale relatie of een Memorandum of Understanding bestaat, landen waarmee al op andere terreinen wordt samengewerkt en landen en regio's die onderwerp zijn van multilaterale programmas van VN, Wereldbank en IMF.

• e

ei

Waterbeheer in relatie tot Millennium Development Goals; Integraal waterbeheer op niveau van stroomgebieden; Water en klimaatverandering (hoogwater, droogte en ecologie); - Water en biodiversiteit, ecosysteem (natuur) en voedselproductie (landbouw); - (Publiek-private) samenwerking op gebied van water en sanitaire voorzieningen; Rivieren en kust: verbetering van de rivierloop, kustverdediging en bescherming tegen overstroming; Industrieel gebruik van water; Waterbeleid: verbetering van regelgeving, implementatie Europese regels, standaardisering, vervuiling; - Concrete uitwisseling en, eventueel, gezamenlijke ontwikkeling van kennis ten behoeve van gedeelde problematiek.

Een aantal concrete high lights uit het jaar 2003: - Nile Basin Initiative: samenwerking tussen tien landen voor regionale stabiliteit rondom het Nijlbekken komt van de grond; CAPNET: totstandkoming van wereldwijd netwerk voor capacity building en institutionele ontwikkeling ten behoeve van integraal waterbeheer; Uitbreiding waterzuiveringsinstallatie in China: een Nederlands bedrijf levert een totaaloplossing (PESP); Ondersteuning van institutionele hervorming watersector in Indonesië, Jemen en Mozambique; Platform voor Kennisuitwisseling Internationaal o.a. op het gebied van water nieuw leven ingeblazen; - Inzet Nederlands bedrijfsleven in Roemenië: afvalwater en drinkwater (PSO); - Collectieve Nederlandse inzending op vakbeurs Aquatech Asia 2003, georganiseerd door EVD en Netherlands Water Partnership (NWP); - 'Water and Ecosystem Management in Tropical Peat Land': in samenwerking met de Maleisische overheid, universiteiten en bedrijfsleven worden methoden ontwikkeld voor kennisoverdracht op het gebied van duurzaam gebruik van veengronden; - Pechora River Basin Integrated System Management: bevordering van een integrale benadering van het stroomgebied van de Pechora in de Russische Federatie met betrekking tot waterbeheer, bosgebieden en regionale ontwikkeling in de rivierdelta; - Ondersteuning van Integrated Coastal Zone Management Programma in Vietnam in samenwerking met ambassade en bedrijfsleven. •.. ....................-..,... ....., ..,.

..-.. ........

Nederlandse ambassades, met name de waterdeskundigen; - Internationale instellingen: Wereldbank, regionale banken; - Internationale netwerkinstellingen: Global Water Partnership, Country Water Partnerships, CAPNET, WSSCC, World Water Council, Africa Water Facility; - NGO's (IUCN, WWF, Nederlandse Mede Financierings Organisaties); - Private sector (via ORET en andere stimuleringsprogramma's); - EU, Euraqua, EU Water Initiative, Internationale riviercommissies voor Rijn, Maas en Schelde, grens overschrijdende beheerdersoverleggen (ook voor scheepvaart), permanente grenswatercommissies; - VN-instellingen (zoals UNDP, UNEP, UNCSD, UNECE, UNESCO, FAO en Habitat); - Overig: ICID; ICES; ICOLD; PIANC; IMO; OSPAR; WMO; ISDR; COP-7 biodiversity; OECD; CSD; RAMSAR IWA; ICID; IWRA; IAH; IAHR; PIANC; IAHS; lAP.

2

45

LATIJNS AMERIKA

Antillen 1

DoL,

VROM

H.Menalda-van Schouwenburg

1997

geen Afval en afvalwater, olie en het milieu, toerisme in relatie tot het milieu, verbreding draagvlak, wetgeving en inspectie, Laatste activiteit bit afvalconferentie januari 2002

Argentinië i

MoU

V&W

H.J.de Haan

1995

geen Met Ministry of Public Works and Services of Province of Buenos Aires,(technische ondersteuning bij kustbescherming, watermanagement en havenbeheer) advisering kanaal, haven en kustgebieden Mar del Plata; Morfologiscf'i onderzoek voor kustgebied van Partido de la Costa; advisering over reparaties van de golfbrekers van de haven can Quenquen, opstellen plan van aanpak ten aanzien van baggerwerkzaamheden in de haven van Dock Sud, audits uitgevoerd door de Bouwdienst over prolectplannen voor vliegveldeiland Aeroisla in de La Plata, schrijven van tender-documenten voor de strandsuppietie van de kust van Mar Dcl Plata

MoU

V&W, INt

H.J de Haan

1993

2003 Met Ministry of Economy, Public Works and Services.(breed MriU, waterbouwkunde in het algemeen, watermanagement en aanverwante zaken) Seminar 'Floodproblems in the Flatlands of Argentina', studiemogelukheden voor twee Argentijnse studenten bij IHE, Missie ing H.P.Amicarelli naar Nederland,

AZIE

Bangladesh 1

TA

V&W

R.van Zetten

2000

2005 Met Ministry of Water Resources. Strategie, (project)management en Organisatie.

China 1

M0U

V&W

A.W.A.Oosterbaan en K.Pilarczyk

1999

M0U op het gebied van geintegreerd Water/River Basin Management met het Ministry of Water Resources. Jaarlijkse stuurgroep: 2004 bijeenkomsten gekoppeld aan technische workshops, samenwerking op gebied van hoogwaterproblematiek (Flood Center).

Bde Jong, A.W.A Ooosterbaan

2001

Ministry of Communications. Thema's: logistiek, multimodaal transport, ITS, risicovol transport, binnenvaart, watervervuiling, 2006 havenontwikkeling, onderhoud waterwegen, duurzame sloop schepen.

MaO

II

V&W

AM

LNV

C. Eijsbouts

Fifippijnen II

Loi

V&W

A W.A.Oosterbaan

1995

geen Met Public Estates Authority. Advies door R.E.Waterman bi> PEA over kustuitbreidingsmogelijkheden via bouwen met de natuur.

India II

Dol

V&W

H.J.de Haan

1996

2003 Met de State of Gujarat. Implementatie en coordinatie van het Havenontwikkelingsprogramma PODEG (Port Development Gularat) Stationering medewerker Bouwdienst in Gufarat. Ondersteuning/adviseringsmerkzaamheden. Halfjaarlilkse adviesgroepbijeenkomsten.

Indonesië 1

M0U

V&W, VROM

H.Jde Haan en

2001

2006 4pMoU met Kimpraswil en Linguan Hidup. Thema: Milieu, duurzame ontwikkeling, RO en Wonen, watermanagement, transport,

Met State Forest Adminiutration. Natuur en beperkte samenwerking op vlak van wetlands.

H.Menalda-van Schouwenburg

Iran

infrastructuur. In 2003: milieuwetgeving, klimaat beleid, Ciliwung neer, history of Spatial Planning!! Prolecten in uitvoering: Beton(RWS), Coastal Engineering (RWS), Soft Soil Engineering II lnfrastructure (RWS),Soft Soil Engineering II, Polder Semarang (RWS), Tunneling (RWS), Climate Change (VROM), Milieuwetgeving (VROM), decentralisatie (VROM), Ciliwung (RWS en VROM) (deel vraag wordt verwezen naar RIZA).

1

M0U

VROM, LNV

H.Menalda van Schouwenburg

II

AM

LNV

J.KnoI

Turkije 1

MoU

VROM

I.Neudecker

2001

geen Bilaterale samenwerking op terrein van MER, IPPC. Studiebezoeken in 2002 Kaderrichtlijn Water en natuurrichtlijnen.

MIDDEN OOSTEN

Syrië

AM

V&W

A Oosterbaan, H.Dorst

2002

n.v.t. Met Ministry of Irrigation. Water Seminar: 'Water Co-operatron Syria', uitvoering werkplan.

EUROPA

Oud Sovjetstaten 1

VROM, V&W

E.van Dorst

II

2001

2006 Watermanagement (resources), kennisoverdracht. Vraag wordt verwezen naar LNV. Water, kennisuitwisseling, schone technologie, afvalstoffen(pesticiden). Samenwerking op het gebied van water.

* VROM steunt multilateraal OESO programma 'urban water supply and sanitation'.

Bulgarije 1

MoU

VROM, V&W

A.Roborgh

2003

geen Afvalwater, ED-toetreding, handhaving, 'public participation', institutionele en economische aspecten. Vraag wordt verwezen naar RIZA. Lopende projecten 2003 factfinding missie door Arcadis naar grondmaterkwaliteit-problemen (PSO-project), IPPC standards, MER-toepassingen op nationaal economisch ontwikkelingsplan; prins ED-toetreding, JL, handhaving, afvalbeheer.

Hongarije 1

M0U

V&W

TH C. Sla, M. Hofstra

1984

geen Met National Water Authority(NWA). Activiteiten in werkprogramma 2002-2003 Samenwerking in water commissies. Samenwerking tussen meteorologische en hydrologische diensten, de implementatie van het Water Framework Directive MATO/HU/91 1 -prolect en voor het rivier bassin Hernad-Hornad, consultatie over toegepaste monitoring methoden, 'int gebruik van een database om water bronnenmanagement te verbeteren, informatie uitwisseling op het gebied van noodreservoirs en hoogmater-management voor de river lisza, fisza 5 laterale samenwerking (Budapest Declaration), presentatie over het Nederlands Wafermanagement Beleid in de 21" Eeuw, ecologische rehabilitatie van 'Gemenc ouboms'; langs de Donau en de Tisza, watergebruik strategie, pre-accessie training.lterste was 12-05-1982>.

M0U

VROM

C Keulemans

2001

geen Bescherming waterkwaliteit, afvalwater, grondwater, bodemvervuiling in relatie tot grondwater. Implementatie ED-richtlijnen en monitoring, praktische oplossingen betreffende afvalwater en slib, 'public participation', institutionele ontwikkeling.

M0U

LNV

P.Bos

1990

geen Natuur, wo. wetlands. Vooral via PIN-MATRA financiering.

cursus, samenwerking aan het voorstel voor Partners voor Water (Drava-project), MEPP-topics voor 2003, Rivier herstel 2004. Oekraine 1

Polen

1

M0U

VROM, V&W

T.H.C.SIis

2001

2006 Watermanagement, bescherming waterkwaliteit, kennisoverdracht. Vraag wordt verwezen naar RIZA.

M0U

LNV

P.Schuetz

1990

geen Natuur, wo, wetlands. vooral via PIN-MATRA financiering.

M0U

V&W

E. van Grol

1999

geen Met Council of Ministers, Office for Flood Damage Recovery. Advisering betreffende hoogwaterproblematiek. Beleidsvoorbereiding,

MoU

V&W

E. van Grol

1996

2001 bewustzijn op het gebied van hoogwaterbescherming, investeringsbeleid.

wetgeving, administratie, financiele aspecten, analyse en maatregelen om hoogwaterschade te beperken, vergroten van publiek

Met Ministry of Environmental protection, Natural Resources and Forestry. Juridische en bestuurlke aspecten van kust- en havenbeheer en bescherming. Korte, middellange en lange termijn voorspellingen van kustgedrag, inclusief broeikaseffect. Aan klimaatM0U

V&W

J.Voogt en

1992

t. Vroon

geen verandering gerelateerde onkwetsbaarheids schattingen, ontwikkeling van veiligheidsnormen voor het kustgebied, technische en biotechnische methoden voor kust bescherming, behoud van mariene omgeving, aanleg, promotie van handel en industriele samenwerking (wordt samengevoegd met bovenstaande MoU van Polen).

MoU

VROM, V&W

Evan Dorst

1987

geen Met Ministry of transport and Maritime Economy. Samenwerking op het gebied van kust- en havenbeheer, en -bescherming, baggeren en aanverwante zaken.

M0U

LNV

F.Hoogveld

1990

geen Met Ministerie van Mileu. Milieu-educatie, campagnes waterbesparing, overstromingsrisico's, implementatie EU-richtlijnen en handhaving, 'public participation' Vraag wordt verwezen naar RIZA Voor EU-toetreding. JL, handhaving, 'public participation', werkprogramma verlengd in 2002, MER, klimaatbeleid, JL inspectie,movitoring ee handhaving.

Roemenië 1

MoU

V&W

A. de Haas

1999

2004 Natuur, wo. wetlands vooral via PIN-MATRA financiering.

M0U

VROM, V&W

A Roborgh

1997

2002 Met Ministry of waters, forests and environmental protection Bescherming van waterkwaliteit, management van weflandgebieden, planning in het watermanagement, wetenschappelijk onderzoek, hoogwater bescherming, overname tU wet- en regelgeving en (ondersteuning bij) implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water, Eerste M0U van 17-5-1995.

II

Lor

V&W

A. de Haas

1997

2002 Infrastructuur afvalwater, energie efficientie in drinkwater. EU-toetreding, handhaving, 'public participatron'. Vraag wordt verwezen naar RIZA. Nieuw MoU wordt voorbereid i.s.m. [NV en V&W m b.t. EU- toetreding, handhaving, publ.part, milieu educatie'. self-management Public Company Romanian Waters (Apele Romane(. Bescherming van de waterkwaliteit, wetenschappelijk onderzoek en ontwerp nodig voor de ontwikkeling van kwantitatief en kwalitatief watermanagement, planning, hoogwaterbescherming.

Rusland 1

PoC

V&W

T.H.C.SIis

2000

n.v.t. Met the Administration of St.Petersburg. Op het gebied van watermanagement, voornamelijk activiteiten die bijdragen aan het realiseren van de stormvloedkering van St.Petersburg.

M0U

V&W

TH.0 Sijs,

1991

8. Fokken s

Slowakije 1

geen Met de USSR State Committee for Environmental Protection. Activiteiten in werkprogramma 2001-2003: watermanagemeot en waterkwaliteitsbescherming, omgevings/milieu-management, natuurmaoagement and natuurbehoud.

MoU

LNV

P.Schuetz

1990

geen Natuur, wo. wetlands. vooral via PIN-MATRA financiering.

MoU

VROM, LNV en

A.Oudeman,

1991

geen Met Ministerie van Natuurlijke hulpbrovnen. Watermanagement, wetlandmanagement, coastal zone management, bescherming

V&W

W.Oosterberg, VvdBerg

V&W

H.van Waveren

M0U

waterkwaliteit, natuurmanagement, natuurbescherming, kennisoverdracht en handhaving. Vraag wordt verwezen naar RIZA of LNV. 2001

2006 Met Ministry of Agriculture and the Ministry of Environment. Ontwikkeling van projecten gericht op toetreding tot de EU, met name betreffende de Kaderrichtlijn Water. Ontwikkeling van een grensoverschrijdend project Hornad/Hernad met Hongarije Hoogwaterbescherming, uitwisseling van expertise en training, samenwerking tussen laboratoria, samenwerking tussen Nederlandse en Slowaakse waterschappen, ontwikkeling van een project om Slowakije te ondersteunen bij het formuleren van goede ISPA voorstellen, Eerste MoU van 27-02-1996.

AFRIKA

Egypte II

AM V&W

A.W.A Oosterbaan

2001

n.v.t. Met Ministry of Water Resources and Irrigation. Betreft versterken samenwerken en het actief ondersteunen van continuiteit van het APP Waterpanel.

Kenia

1

TA V&W

B.Ottow

2002

2005 Tussen Adeisory Board van de Internationale trainingsactiviteiten van RIZA-WATC en Advrsory Board van de International Course on African Wetland Management. RIZA coordineert samen met het Kenia Wildlife Service Training Institute de Twinning Agreement en helpt de KWSTI-East African Wetland Management Course met de kennisoverdracht.

Zuid Afrika t

AfoC V&W

A.W.A. Oosterbaan, Lvdt,tr'rik'n t. Van DOkkiirfl

2002

geen Met Department of Water Affarrs and Foreslry Unie van Waterschappen heeft samcnwr'rkingsvnorstel geschreven, in 2003 opgevotgd

Financieel overzicht Voor de uitvoering van het Programma Partners voor Water is voor de periode 2000-2004 uit de HGIS(non ODA)-middelen een bedrag van € 29,7 miljoen beschikbaar gesteld. In 2003 hebben de uitgaven zich gestabiliseerd op een niveau van ruim € 7 miljoen. In 2004 zullen de uitgaven geleidelijk teruglopen. Een deel van de aangegane (meerjaren-) verplichtingen zal tot betaling in 2005 leiden. In onderstaande figuur is dit grafisch weergegeven.

2000 1 r, miIipn

2 miljoen

€ 7,5 miljoen

2000

€ 1,5 miljoen

al uitgegeven

2001

€ 3,6 miljoen

al uitgegeven

2002

€ 7,2 miljoen

al uitgegeven

2003

€ 7,5 miljoen

al uitgegeven

2004 - 2005

€ 9,9 miljoen

verplicht

naar verwachting zal hiervan circa € 6,3 miljoen in 2004 worden uitgegeven

48

Partners voor Water

14

Colofon

Programmabureau Partners voor Water Postbus 20903 2500 EX Den Haag Telefoon: 070 - 351 67 07 Het Programma Partners voor Water is een samenwerkingsverband van Ministerie van Buitenlandse Zaken / DGIS Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Landbouw, Natuur en Vöedselkwaliteit Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Ministerie van Verkeer en Waterstaat Juni 2004