Q
22
uadraad Jaargang 3 - Juni 2006
Quadraad is een informatieblad voor EWI-personeel en -studenten
English pages inside!
In dit nummer
“Zonder wiskunde kan ik niet leven”
/ 10
Games – interview met Thijs Kruithof (a.k.a. Glow) Video met ‘gevoel’ voor stemming en emotie
8SUg^fW[f7^W]fdafWUZ`[W] I[e]g`VWW`;`Xad_Sf[US
/6
/ 15
2
Q
orte Berichten
Lina Sarro toegetreden tot KNAW
Vosko trofee 2006 voor Johan Pouwelse & team
Lina Sarro is toegetreden tot De Koninklijke
Johan Pouwelse heeft met zijn team de
Nederlandse
Vosko Trofee voor Business en Innovatie
Akademie van
gewonnen. Pouwelse was postdoc en is nu
Wetenschappen
universitair docent bij de afdeling Software-
(KNAW). Sarro
technologie. “Voor de Vosko Trofee komen
is hoogleraar
Nederlandse netwerk-pioniers in aanmer-
microsysteemtechnologie in het vakgebied
king, die op het gebied van ‘netwerk-
Elektronische Componenten, Technologie
technische’ vernieuwing een doorbraak
en Materialen. De in totaal tweehonderd
teweeg hebben gebracht”. Zijn peer-to-peer
gewone leden van de Akademie zijn vooraan-
programma Tribler is een revolutionaire
staande wetenschapsbeoefenaren, werkzaam
manier van distributie van TV-programma’s
op alle terreinen van het wetenschappelijk
via internet. Tribler valt onder het I-Share-
onderzoek. De leden komen maandelijks
project (een samen-werking tussen de drie
bijeen voor discussie over wetenschappelijke
TU’s, de Vrije Universiteit en Philips) van
onderwerpen en zijn actief in besturen en
het BSIK-programma Freeband.
commissies van de Akademie.
Patrick Dewilde voorzitter Scientific Committee ENIAC Patrick Dewilde, hoogleraar Netwerken en Systemen, is gekozen tot voorzitter van het Scientific Committee van ENIAC (European
Foto: Peter van der Struijs
Nominatie Erlangga voor ECCOMAS award
Nanoelectronics Initiative Advisory Council). ENIAC is het door de EU onder-
Het Netherlands Mechanics Committee
and engineering’ (simulatiemethoden in de
steunde Technologieplatform op het gebied
(NMC; http://www.nethmech.nl)
technische en toegepaste wetenschappen).
van de nano-elektronica. Belangrijke
heeft de dissertatie van Yogi Ahmad
ECCOMAS wil met deze prijs buitengewone
doelen van ENIAC zijn het formuleren van
Erlangga geselecteerd als het beste
prestaties van jonge onderzoekers in de
een strategische Europese researchagenda
proefschrift dat in 2005 in Nederland is
schijnwerper zetten. De winnaar wordt op
en het versterken van het Europese onder-
verschenen op het gebied van de vaste
7 september 2006 bekendgemaakt tijdens
zoeksnetwerk. Lees verder onder Nieuws
stof- en vloeistofmechanica. Erlangga is
het ECCOMAS CFD 2006 congres in Egmond
op www.ewi.tudelft.nl
hiermee genomineerd voor de ‘ECCOMAS
aan Zee. Kijk voor de uitslag op
award for the best PhD thesis of 2005 on
www.eccomas.org
Cees Witteveen hoogleraar Algoritmiek Cees Witteveen, UHD bij de afdeling Softwaretech
computational methods in applied sciences
Twee miljoen euro voor fabricage efficiënte gestapelde elektronica
nologie, is
De faculteit heeft met Technologiestichting
draagt 1,5 miljoen euro bij, de twee indus-
benoemd tot
STW een contract getekend. Onderzoekers
triële partners samen 550.000 euro. 3D-IC’s
voltijds hoogleraar
van de afdeling Micro-elektronica en
zijn efficiënte gestapelde elektronische
Algoritmiek bij
Computer Engineering gaan samenwerken
circuits, die bijvoorbeeld zijn te gebruiken
dezelfde afdeling. Witteveen heeft zijn
met ASML en Seiko Epson in een project
voor kunstmatige netvliezen. Lees verder
ambt aanvaard per 1 juni 2006.
om zogenoemde 3D-IC’s te fabriceren. STW
onder Nieuws op www.ewi.tudelft.nl
2
2 I 1
Q
olofon
Quadraad is het nieuwsmagazine van de Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica en verschijnt ongeveer 5 keer per jaar. Het blad
nhoud
4
Xceeding Xpectations: 100 jaar ETV
5
Games – interview met student en ‘lead programmer’
Thijs Kruithof (a.k.a. Glow)
is bestemd voor EWI-medewerkers en –studenten. Deadline voor het inleveren van kopij editie oktober: 22 september 2006 Oplage: 3000 exemplaren Vormgeving en layout: MultiMedia Services (TU Delft) Fotografie: TU Delft Eric van Houten
8
QuaDecaan
9
Studenteninitiatief beloond
9
Studiegids nu ook digitaal: SIS
10 12
“Zonder wiskunde kan ik niet leven” – interview met
Birgit Jacob
Delft ‘meets’ München: Patrick Dewilde over zijn samenwerking met Klaus Diepold
Peter van der Struijs Druk: Drukkerij Mart.Spruijt b.v. (Amsterdam) Redactie: Jacqueline Dekker Emiel van Elderen René Elstgeest
12
Freeband event
14
UAV-missiesimulator gedemonstreerd
15
Alan Hanjalic en Joris Kleinveld over video met ‘gevoel’ voor stemming en emotie
Nellie van de Griend Koen Langendoen Sander Meijer Erwin Stout Diane Vedder Laura Zondervan Eindredactie: Marketing & Communicatie Redactieadres: Postbus 5031 2600 GA Delft
17
De nieuwe OdC stelt zich aan u voor
17
EWIe?
18
ETV Dutch trip
19
English Digest
2006
[email protected]
Correcties & aanvullingen Bij het artikel ‘100 jaar Elektrotechniek’ moet staan dat we met de koninklijke onderscheiding aan Patrick Dewilde een nieuwe Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw in huis hebben gekregen. Van de zittende medewerkers hebben Jens Arnbak en Aad de Hoop eerder dezelfde onderscheiding ontvangen.
2
26 maart 2006 bestond de ETV exact 100 jaar. Om dit te vieren heeft de ETV twee lustrumweken georganiseerd. Een greep uit de activiteiten…
100 jaar
De tweede lustrumweek De eerste week (23-28 april) werd
(15-20 mei) begon
geopend met de lustrumstunt. Na
met de opening van de
maanden van voorbereiding werd
tentoonstelling ‘100 jaar
op 23 april op de markt in Delft het
Elektrotechniek’ door prof.
gigantische 3D-scherm getiteld ‘The
ir. Lou van der Sluis. De
MatriXX’ onthuld. De stunt heeft
rest van de week heeft
naast veel belangstelling ter plekke
de tentoonstelling nog
ook veel media-aandacht gehad. De
op veel belangstelling
stunt heeft radio, tv en bijna alle
van studenten en
landelijke dagbladen gehaald; bij
medewerkers kunnen
het NRC zelfs de voorpagina.
rekenen. De jaarboekcommissie Nieuw dit jaar was het XX-gangendiner.
is weer een kwartaal
Door afdelingen en ETV werd op elke
lang bezig geweest om een mooi boek
verdieping in de hoogbouw een gang van
te publiceren. Onder het genot van hun
het diner geserveerd. Wel een lange ‘zit’,
eigen groene bier schreef elk lid van de
maar zeker voor herhaling vatbaar.
commissie met veel geduld zijn persoonlijke boodschap voorin. Geen jaarboek was daarna meer hetzelfde.
2
Electrotechnische Vereeniging
Vlak voor de Eeuwlustrumreceptie mocht de ETV het cadeau van de faculteit in ontvangst nemen. De ETV is sinds 16 mei de gelukkige eigenaar van een privé parkeerplek naast de faculteit. Uiteindelijk draaide het hele Eeuwlustrum toch om de 100e verjaardag van de ETV. Een gelegenheid om het Bestuur met dit heuglijke feit te feliciteren mocht dus ook niet ontbreken. Anders dan andere jaren kwam het
Een rondleiding door de Heineken
lasergamen dit jaar naar de ETV toe.
Experience en een rondvaart door de
De Eeuwlustrum-commissie had in de
Amsterdamse grachten. De ETV bedankte
kelder van de faculteit een spectaculaire
hiermee het faculteitspersoneel en zorgde
lasergame omgeving neergezet, waar de
met heerlijke broodjes voor de catering.
hele donderdagmiddag druk gebruik van is gemaakt.
Met de reünistendag zijn de lustrumweken afgesloten. Deze dag begon met de tweede
Om bij een chique diner een goede wijn te
ETV-Open en voor de niet-golfers twee
kunnen serveren, is het belangrijk een
lezingen in de faculteit. Na het diner in
beetje verstand van wijn te hebben. Onder
Rotterdam gingen de aanwezige studenten,
leiding van een vinoloog werd een tiental
reünisten en medewerkers met de lift naar
wijnen geproefd en precies uitgelegd
het gala: een Xclusive Xcursion to
waar een goede wijn aan te herkennen
Heaven, één van de hoogtepunten
is.
van het lustrum. Het was in ieder geval een geweldige afsluiting van de festiviteiten ter ere van het 100-jarig bestaan der Electrotechnische Vereeniging. ES
2
Een stap in de wereld die ‘games’ X heet werken Het ene moment student met een bijbaan. Het andere moment fulltime aan het werk met het afstudeerproject nog voor de boeg. Zo verging het Thijs Kruithof, MSc-student Computer Science en ‘lead programmer’ bij Coded Illusions B.V. in Rotterdam. Wat is het geheim achter zijn succes? Is hij het voorbeeld van de maakbaarheid van een CV, van geluk in het ‘spel’ of van een bevlogen, hardwerkende student? Een kijkje achter de schermen.
De ‘game’-fabriek’
De twee bovenetages aan de Nieuwe Binnenweg
Coded Illusions maakt ‘games’. Of beter gezegd, één
barsten bijna uit hun voegen met 28 medewerkers
‘game’. Tussen de ontwikkeling van idee tot product
– allemaal man en onder de 30 jaar. Thijs kwam
ligt minimaal 2½ jaar en uitloop tot 4 jaar is niet onge-
mei 2005 als afstudeerder binnen en was toen nog
bruikelijk. Een kwestie van lange adem. Voor makers
nummer 7. Een jaar en een onderzoekstaak later
en investeerders. Die lange looptijd maakt ook dat veel
leidt Thijs een groep van zes programmeurs. Van de
geheim is en geheim moet blijven. Waar het spel over
andere collega’s is er een verantwoordelijk voor de
gaat, mag niet voortijdig uitlekken; een ander kan met
muziek, een paar bedenken het spel en het overgrote
het idee aan de haal gaan. En de hoogte van de inves-
deel is als ‘artist’ bezig met de vormgeving: van het
tering is geheim. Blijkbaar gaat ook achter de omvang
ontwerpen van een compleet karakter tot het bekleden
van de investering veel concurrerende informatie
van een vloer met het juiste materiaal. De program-
schuil. Richard Stitselaar, mede-directeur van Coded
meur zorgt voor de technische realisatie. Als bij een
Illusions, kan wel de bandbreedte schetsen. Een game
botsing bijvoorbeeld brokstukken van een auto moeten
vraagt een minimale investering van 3 tot 5 miljoen,
vliegen, dan schrijft hij hiervoor het programma. De
gemiddeld 10 miljoen en er zijn uitschieters tot 25
‘artist’ kan met dat programma weer inkleuren hoe die
miljoen euro. Volgens Richard is de games industrie
vliegende brokstukken eruit gaan zien.
met een geschatte omzet van 28 miljard dollar per jaar wereldwijd nu al drie keer zo groot als de filmindustrie.
Pionieren in systeemontwikkeling
Het is maar een kader…
De keuze van Thijs voor Coded Illusions was min of meer toevallig; het had ook één van de concurrenten kunnen zijn. Via de basiseenheid Computer Graphics
Afstudeerbegeleider Rafael Bidarra over Thijs
kwam Thijs in contact met diverse ‘game development’ bedrijven, waarna uiteindelijk bij Coded Illusions een
“Bijzonder aan Thijs is zijn bescheidenheid. Hij heeft het vermogen om
plaats is gevonden. Wat voor Thijs vaststond, was dat
snel veel werk te verzetten. Zo heeft hij ook naast zijn studie veel gedaan.
hij in zijn afstudeerproject wilde programmeren met
Dat doet niet iedereen.” Over de congrespaper ‘GLAZE: A flexibel GUI
visualisatie (met beeld). De jaren daarvoor had hij als
engine for video games’ die ze samen hebben geschreven, zegt Bidarra
bijbaan voor een bureau in Delft drie dagen per week
dat Thijs goed kan schrijven en dat de samenwerking ook via e-mail
geluidsmodellen voor vliegtuigen geprogrammeerd,
en internet erg soepel verliep. Vlak voor het ter perse gaan van deze
rekenmodellen om de geluidsoverlast van regionale
Quadraad horen Rafael en Thijs dat hun paper is geaccepteerd voor de
vliegvelden zo optimaal mogelijk te spreiden.
SIACG 2006, the 3rd Ibero-American Symposium on Computer Graphics.
Voor Coded Illusions heeft Thijs eerst onderzoek
Op naar Santiago de Compostela, 5-7 juli 2006…
gedaan naar de systeembehoefte voor de game. Dit heeft geleid tot de aanschaf van een zogenoemde
2
Interview met student en ‘lead programmer’ Thijs Kruithof (also known as Glow) onafhankelijk van elkaar. “Ik ben aangenomen op de ervaring die ik tijdens mijn middelbare schooltijd heb opgedaan”. Thijs was in die tijd al actief met het maken van zogenoemde demo’s of ‘realtime’ computer-animaties (zoals Toy Illustratie: Inque
story). En hij is dat ook tijdens zijn studie blijven doen. “De TU is misschien een soort motor geweest hiervoor. En het studeren aan de TU zorgde ook voor veel vrije tijd, zodat ik aan mijn hobby kon werken. De kennis die nodig is om Helix is een kleine demo van 64 Kb. Thijs’ demogroep Inque heeft met
demo’s te kunnen maken leer je
deze demo de tweede prijs gewonnen op de ‘Takeover 2001 64k intro
niet direct op de TU. Die heb ik
competition’. Meer op http://glow.inque.org.
opgedaan via vrienden, internet, andere demo’s etc.” Later nog eens terugkijkend: “In de vier, vijf
‘engine’, een systeem met alle technologie die nodig is
jaar dat ik aan de TU studeer, heb ik ook wel dingen
om een game te maken. Het is een bijna kant-en-klaar
geleerd die echt nuttig zijn nu, de wiskundige basis.
spel waarvan alleen de basisprogrammatuur wordt
Lineaire algebra bijvoorbeeld is iets dat overal gebruikt
gebruikt. Alle bestaande beelden, spelelementen en
wordt binnen ‘games development’, en gelukkig is daar
effecten worden later vervangen door andere.
op de TU redelijk diep op ingegaan. Verder is het ook
Met zijn afstudeeropdracht gaat Thijs nog een stapje
mooi dat ik het een en ander geleerd heb over hoe een
verder. Hij is nu zelf voor Coded Illusions een systeem,
groot programma opgebouwd moet worden. Dat is dan
een ‘engine’ aan het ontwerpen en implementeren.
meer de software engineering kant.”
Een systeem dat ‘Graphical User Interfaces’ (GUI) visualiseert en beheert binnen een game. GUI’s
Wordt verwacht…
bevatten aparte optiemenu’s, aparte schermen,
Drie weken na het interview klinkt vanuit Rotterdam
waar de speler bepaalde instellingen kan aanpassen,
“hard werken” en “harde deadlines”. Het eerste proto-
bijvoorbeeld het volume van de achtergrondmuziek.
type van de game staat op het punt om uit te komen.
GUI’s maken het ook mogelijk dat de speler afzonder-
Spannend. De release van de game laat dan nog zeker
lijke spelelementen kan beïnvloeden, bijvoorbeeld een
enige tijd op zich wachten.
frisdrankautomaat bedienen. Deze twee mogelijkheden,
DV
het aanpassen van instellingen en het beïnvloeden van spelelementen, komen in heel veel games voor, maar
Tips van Thijs
ze worden vaak opgevat als verschillende problemen met verschillende oplossingen. Thijs integreert de twee problemen en komt met één oplossing binnen één systeem: GLAZE (dat glazuur betekent). Anders dan andere systemen is GLAZE ook bruikbaar in combinatie
1 Maak een portfolio met wat je gemaakt hebt. Het digitale portfolio van Thijs kun je bekijken op http://glow.inque.org. 2 Doe naast je studie aan onderzoek. Probeer
met meerdere grafische programma’s. Dat betekent dat
dingen uit, bijvoorbeeld het maken van demo’s
niet voor ieder spel opnieuw een nieuw GUI-systeem
Meer informatie over demo’s vind je op
ontwikkeld of gekocht hoeft te worden.
http://www.scene.org/demoscene.php. 3 Doe gerichte werkervaring op. Zoek een bijbaan
Van je hobby je werk maken
in het verlengde van je studie.
Dat zijn studie Technische informatica voor Coded Illusions maar bijzaak was, zeggen Thijs en Richard
2
Q
2
uaDecaan
zonder problemen door. Met het facultaire MT is afgesproken om voor de komende jaren wel financiële ruimte te creëren voor vernieuwing en versterking, maar niet voor het laten stijgen van structurele lasten. In het laatste halfjaar is er daarom een uitgebreidere discussie geweest over de facultaire leerstoelenstrategie. Input daarbij was onder andere het commentaar van de visitatiecommissies van de afgelopen jaren en van een groep UHD’s die we gevraagd hebben over de materie na te denken. Specifieke zaken
Alweer zomer, alhoewel... als ik uit het raam kijk zie ik de donkere
die de aandacht verdienen zijn de positionering van ons onderzoek,
wolken – letterlijk – langskomen en de regen soms met bakken uit
lokaal, landelijk en internationaal, de samenhang binnen en tussen
de hemel komen. Uiteraard wens ik u als u dit leest mooi zonnig
programma’s en de zichtbaarheid en transparantie van de aanstu-
weer toe; tijdens het schrijven is het weer nog wat somber. Toch
ring. De discussie woedt nog even voort. Recent is er een eerste
kan die somberheid van buiten mij niet somber krijgen. De donkere
bredere bijeenkomst geweest waarbij het MT, de directeuren en de
wolken die in figuurlijke zin wel eens om de faculteit gehangen
groep UHD’s waren uitgenodigd om te praten over deze zaken. De
hebben, zijn behoorlijk weggeblazen. De vooraanmeldingen voor
discussie was uitermate levendig en zal zeker in bredere kring voort-
Technische Informatica en Technische Wiskunde laten een stijging
gezet worden. De kalender laat evenwel zien dat zich dat waarschijn-
zien ten opzichte van vorig jaar en alleen bij Elektrotechniek zijn
lijk pas aan het eind van de zomer zal voltrekken. Zeker met een
de vooraanmeldingen nog iets lager dan vorig jaar. De opleidings-
toenemende druk om in 3TU-verband samen te werken, en gezien
directeuren zijn druk bezig om met verschillende HBO-instellingen in
het ontstaan van het Nirict als vehikel om die samenwerking enigs-
de regio afspraken te maken over de doorstroom van HBO-afgestu-
zins vorm te geven, is het kiezen van een goede eigen positionering
deerden naar onze masteropleidingen. En ook op het internationale
essentieel.
front zijn veel mensen actief. Zaken die nu erg spelen, zijn de invoering van minors in de bachelorprogramma’s en de invoering van wat
In het afgelopen halfjaar zijn ook enkele nieuwe hoogleraren
in het jargon heet ‘de harde knip’. Zelf ben ik een groot voorstander
benoemd. Na de benoeming van Arie van Deursen tot voltijdhoog-
van de harde knip. Immers, de bachelor- en de masteropleiding zijn
leraar en Arjan van Gemund tot deeltijdhoogleraar verwelkomen we
verschillende opleidingen, en als bij het begin van de master ervan
Sonia Heemstra de Groot als deeltijdhoogleraar PAN in de groep van
kan worden uitgegaan dat alle studenten eenzelfde niveau hebben,
Ignas Niemegeers, en Catholijn Jonker als voltijdhoogleraar MMI per
een bachelor dus, kan de verdere ontwikkeling van de master ook
september nieuw in onze faculteit. Ook Kees Witteveen is benoemd
ter hand genomen worden. Wat het invoeren van zo’n knip wel met
tot hoogleraar; hij is al langere tijd verbonden aan de faculteit en
zich meebrengt, is dat de faculteit onnodige hinderpalen bij het
heeft per 1 juni j.l. zijn ambt als hoogleraar Algoritmiek aanvaard.
doorlopen van de bachelor moet wegwerken.
Tenslotte feliciteren we Lena Sarro met haar benoeming tot lid van de KNAW.
Dat er door de OOD veel is veranderd, is een ieder duidelijk. Na de ‘uithuizing’ van de studentenadministratie en de P&O-administratie is
Buiten de universiteit is er natuurlijk ook veel in beweging. Termen
ook de financiële administratie ‘uitgehuisd’. Intussen is een flink deel
als SmartMix, FES, Omnibus, Nirict, CeDAS komen regelmatig langs.
van de ondersteuning, inclusief uw decaan, verhuisd naar de derde
Rekening houden met die veranderingen, inspelen op de mogelijk-
verdieping van de hoogbouw. Het faculteitssecretariaat is nu gehuis-
heden die die veranderingen bieden vraagt ons aller aandacht. In
vest op de derde verdieping tegenover de liften. De OOD brengt
het kader van de samenwerking tussen de 3 TU’s is voor een aantal
natuurlijk op een aantal punten een verandering van werkprocessen
wetenschapsgebieden een samenwerkingsvorm gekozen die luistert
met zich mee. Afgelopen maanden hebben we voor de secretarissen
naar de naam Center of Competence. Voor onze faculteit is met
en secretaresses een serie lunchbijeenkomsten gehad om informatie
name het Center of Competence op het gebied van ICT, het Nirict,
te verschaffen over de gevolgen van de OOD. De lunches zijn goed
van belang. Door de 3TU-samenwerking zijn er fondsen beschikbaar
bezocht.
voor het financieren van een tweetal leerstoelen per betrokken
Door de OOD is het aantal arbeidsplaatsen bij de ondersteuning
instelling op een gebied dat als 3TU-speerpunt verder ontwikkeld
binnen de TU flink gedaald. Wat we ons daarbij goed moeten rea-
wordt. Het verder te ontwikkelen speerpunt binnen het ICT gebied
liseren, is dat we onze gunstige financiële positie mede daaraan te
is ‘Dependable systems’. Een voor de hand liggende keus, de afhan-
danken hebben. De jaarrekening van de TU Delft gaf aan dat de
kelijkheid van genetwerkte computersystemen is onvoorstelbaar
exploitatie in 2005 een flink overschot vertoonde. Ook voor 2006
en wij zijn met de huidige technologische middelen onvoldoende in
zien de financiën er zonnig uit met een verwacht exploitatieover-
staat om echt betrouwbare systemen te maken. Bij de invulling van
schot van 2,5 ME. Daarnaast laat de kaderstelling (= de budget-
dit speerpunt en de in te richten leerstoelen hebben we Arjan van
toewijzing door het College) zien dat ook de bestedingsruimte voor
Gemund gevraagd als facultair contactpersoon op te treden naar
2007 voldoende is om optimistisch de komende begrotingsronde
Twente en Eindhoven.
tegemoet te zien. We verwachten zelfs dat de reserves van de afdelingen van de faculteit eind 2007 weer behoorlijk positief zullen zijn,
Tenslotte, de zomer staat weer voor de deur. Velen van u gaan
en dat de financiële problemen waar we toch wel mee te maken
de komende maanden weer lekker op vakantie. Ik hoop dat u
hebben gehad in de afgelopen 7 jaar over zijn.
daarvan geniet, lekker uitrust en dan na de zomer in uw onderwijs en onderzoek laat zien dat het toch wel erg leuk is om bezig te
Als we onze financiële ruimte nu verstandig inzetten, komen we de tijd tot de effecten van de lage instroom echt merkbaar worden
2
zijn met elektrotechniek, wiskunde en informatica. J a n va n K at w i jk
Studenteninitiatief beloond: diplomauitreiking master in een nieuw jasje!
Vrijdag 12 mei was het weer zover. Ruim
persoonlijke toespraak van de afstudeer-
University een aantal vakken gevolgd
50 kandidaten stonden klaar voor de
begeleider. Na de toespraak volgde het
waarvoor ze vrijstellingen kregen. Drie
uitreiking van hun masterdiploma. Voor de
officiële gedeelte – het ondertekenen van
studenten kregen hun diploma met lof.
faculteit en de studenten altijd weer een
de ‘masterbul’ – en ontvingen de nieuwe
De sfeer bij de diplomauitreiking was
feestelijke gebeurtenis. Deze keer voor
alumni een zwarte universiteitsbaret. Met
uitstekend. De studenten waardeerden
het eerst nog wat meer aangekleed: de
baret op het hoofd konden ze dan weer
het dat de hoogleraren in toga waren en
hoogleraren verschenen in toga. Onder de
plaatsnemen in de collegebanken.
vonden het leuk dat zij zelf werden getooid
kandidaten bevond zich ook een student
met een baret. Eén van de wiskundestu-
Elektrotechniek, die in de facultaire
Niet iedereen had de studie even snel
denten sprak de zaal nog toe en meldde
studentenraad de discussie over toga’s bij
doorlopen. Sommige studenten waren
dat ze tot nu toe de diplomauitreiking
diplomauitreikingen was begonnen. Voor
jaren geleden begonnen, anderen waren
vooral had gezien als een verplichting om
hem een verrassing dat hij dit nu zelf als
in 2 à 3 jaar klaar. Verder waren er vijf
je diploma op te halen. Vandaag had ze
een van de eersten meemaakte.
studenten uit China, die hier 1,5 jaar
ervaren dat het ook een leuke afsluiting
De diplomakandidaten werden een voor
geleden begonnen zijn.
van haar studie was.
een naar voren geroepen voor een
Zij hadden daarvoor al wel aan de Fudan
N vd G
Studiegids nu ook digitaal: SIS De TU heeft een nieuwe manier om
gemaakt. Nieuwsgierig? Kijk alvast onder
studenten en docenten te informeren over
de button SIS op de campussite van
Betekent dit het einde van de papieren studiegids?
alle bachelor- en masteropleidingen. In
www.tudelft.nl.
Met de leden van de studentenraad is
het zogenoemde studieinformatiesysteem
gesproken over de behoefte aan een
(SIS) staan alle programmaoverzichten
Binnen de faculteit EWI wordt nu hard
hard copy naast de digitale studiegids. De
en vakgegevens opgeslagen. SIS is dus
gewerkt om de gegevens voor komend
meningen hierover zijn verdeeld, met een
eigenlijk een digitale studiegids. Het
studiejaar in orde te krijgen. De meeste
meerderheid van de studenten voor een
voordeel van een digitale studiegids is
docenten hebben intussen ervaring met
hard copy. Daarom publiceert de faculteit
dat verantwoordelijk docenten vanaf hun
SIS en hun reacties zijn over het algemeen
in 2006-2007 – naast de digitale gids - ook
werkplek de gegevens over hun eigen vak
positief. Er is een probleem. Om veilig-
nog per opleiding een papieren agenda-
up-to-date kunnen houden. De digitale
heidsredenen wordt een docent na onge-
gids. Afspraak met de facultaire studenten-
studiegids is via de website van de TU en
veer een half uur automatisch uitgelogd
raad is dat komend jaar de ervaringen met
van alle faculteiten in te zien. De meeste
zonder dat het werk wordt opgeslagen. De
de digitale studiegids gevolgd en geëva-
faculteiten hebben ervoor gekozen de
TU zoekt naar een oplossing om correcties
lueerd zullen worden. In het voorjaar van
studiegids voor collegejaar 2006-2007 digi-
voortaan automatisch op te slaan.
2007 neemt de faculteit – mede op basis
taal uit te brengen. Alleen Bouwkunde en
van deze ervaringen - opnieuw een beslis-
TBM vormen hierop een uitzondering. Zij
sing over het al dan niet handhaven van
hebben de afgelopen maand met 3ME een
een papieren gids.
digitale versie van de studiegids 2005-2006
N vd G
2
“Zonder wiskunde Interview met nieuwe UHD Analyse, Birgit Jacob Haar jaar als postdoc in Twente heeft zijn sporen nagelaten. Birgit is geboren en getogen in Bochum, Duitsland én spreekt bijna vloeiend Nederlands. Het is alleen even zoeken naar het woord ‘detachering’. Dat de taal geen barrière is, maakt de kennismaking een stuk eenvoudiger dan verwacht: Birgit Jacob als wiskundige en als persoon.
Over versnellingen, curves en hellingen Birgit is sinds 1 april UHD bij EWI. Ze is blij met deze
Birgit Jacob (1967) legt de basis voor
aanstelling: haar eerste vaste baan. In Duitsland is het
haar wetenschappelijke carrière in
allemaal zo anders geregeld. De enige universitaire
Dortmund. Studeert daar wiskunde en
positie met een vaste aanstelling is die van hoogle-
komt er later weer terug als universitair
raar. Op alle andere functies werk je van contract naar
docent (UD). In de tussentijd behaalt
contract. Het heeft ook zijn voordelen. Op die manier
zij in Bremen haar doctorstitel, en is
heeft zij makkelijker haar detacheringen gekregen en
zij postdoc aan de Universiteit Twente.
andere ervaring kunnen opdoen.
De tien jaar dat zij in Dortmund UD is,
Birgit is helemaal thuis in de wiskundige analyse.
wisselt zij af met twee detacheringen:
Analyse is een deelgebied van de wiskunde dat zich
een als ‘research fellow’ in Leeds en
heeft ontwikkeld uit de rekenkunde en de meetkunde.
een als plaatsvervangend hoogleraar
Het gaat binnen dit vakgebied om de mate van veran-
in Berlijn. Binnen EWI is Birgit Jacob
dering binnen functies, zoals versnellingen, curves
fulltime UHD bij de afdeling Toegepaste
en hellingen. Of, om in wiskundige termen te blijven,
wiskunde, basiseenheid Analyse.
in de analyse draait het om afgeleiden, integralen en limieten.
verwachten. Voor Birgit is het onderscheid tussen
Birgit maakt analyse (of meer specifiek operatoren-
‘toegepast’ en ‘fundamenteel’ niet zo veelzeggend.
theorie met toepassingen in systeemtheorie) ook
Ze benoemt het ook eigenlijk niet op die manier. Voor
op een makkelijker manier begrijpelijk, al komt het
haar is het veel meer het verschil tussen experimen-
voorbeeld niet uit haar eigen onderzoek. “Als we bij
teel en theoretisch. Daarmee blijft de mogelijkheid
een (ronde) kookplaat de temperatuur in één punt
open dat Analyse toegepast kan zijn. Elk onderzoek
van de kookplaat meten, dan is het de vraag of we
vindt uiteindelijk een toepassing: in de maatschappij,
de temperatuurverdeling van elk punt op de kook-
in vervolgonderzoek of in onderzoek van andere, meer
“Wiskunde werkt altijd in mijn hoofd. Je kunt het niet uit- en aanzetten.”
plaat kunnen bepalen. Ofwel,
experimentele wetenschapsgebieden. Een belang-
kunnen we door de instelling
rijk aspect van Analyse is het begrip ‘existentie’, legt
van de temperatuur in één
ze uit. “De vraag is of er eigenlijk wel oplossingen
punt een voorgeschreven
bestaan. En of het daarom zinvol is om het experiment
temperatuur van de hele plaat
aan te gaan. In die zin heeft Analyse een duidelijke
scheppen?” Deze vraag vindt
meerwaarde voor andere wetenschapsgebieden.”
zijn toepassing in de meet- en regeltechniek. Met wiskundige analyse kunnen ook
De toepassing van haar onderzoek is vaak niet op
voorspellingen worden gedaan over het tempo waarin
voorhand te voorspellen. Daar kan ze haar ‘drive’ dan
de plaat opwarmt of afkoelt, hoe dat gebeurt en hoe
ook niet uit halen. Voor Birgit zit de kick puur in het
dit met minimale kosten mogelijk is.
met wiskunde bezig zijn. “Zonder wiskunde kan ik niet leven. Wiskunde werkt altijd in mijn hoofd. Je kunt
10 2
Analyse: theoretisch èn toegepast
het niet uit- en aanzetten. Je bedenkt een tactiek in je
Analyse is abstracter dan we misschien binnen een
hoofd, hoe je een probleem gaat oplossen.” Ze vindt
afdeling met de naam ‘Toegepaste wiskunde’ zouden
het ook wel eens moeilijk om dat aan anderen uit te
kan ik niet leven” “Wiskunde is net als taal of kunst…” “Wiskunde is net als taal of kunst een manier om naar de
“The Carleson measure criterium states that a control operator
werkelijkheid te kijken”. Dat begint tot de verbeelding te
B is admissible if and only if the following estimate holds: the
spreken. Hoewel? De vergelijking met taal is misschien iets
square sum of those B e_n, whose corresponding eigenva-
makkelijker te maken dan met kunst. Deze keer wiskunde en
lues lie in certain rectangulars, is dominated up to a constant
taal. De vloer is open voor wie een volgende keer de vergelij-
by the length of the base of the rectangular.”
king met kunst wil maken (mail naar
[email protected]). Wiskunde en taal maken allebei gebruik van tekens. En over
“De Carleson test stelt dat een ingangsoperator B toelaatbaar
het gebruik van die tekens zijn afspraken gemaakt. Tussen de
is dan en slechts dan als het volgende geldt: de kwadratische
tekenset van wiskunde en taal bestaat overlap, maar die is niet
som over die Be_n wiens bijbehorende eigenwaarden in de
volledig. Niet in vorm en niet in betekenis. Dat maakt het al
rechthoek R(w,h) liggen, is naar boven af te schatten door een
lastig om wiskunde begrijpelijk te maken. Toch nemen we de
constante (onafhankelijk van w en h) maal h.”
proef op de som… Hoe talig wiskunde hier ook is gemaakt, het blijft wiskunde en
Van wiskunde naar taal?
is dan toch niet voor iedereen te begrijpen. Als het over begrip
Ter illustratie staat hiernaast een formule van Birgit Jacob in
gaat, komt er nog een ander verschil tussen wiskunde en taal
zijn oorspronkelijke vorm. Omdat een formule ook uitgesproken
aan het licht. Wiskunde begrijp je wel of begrijp je niet. Maar
kan worden, staan
als je het begrijpt, begrijpt ook
daaronder
iedereen hetzelfde. Dat maakt
woordelijke
dat wiskunde een manier kan
vertalingen in het
zijn om naar dé werkelijkheid te
Engels en in het
kijken.
Nederlands.
Hoe anders is taal? Iedereen begrijpt altijd wel iets van wat er gezegd of geschreven wordt. Alleen het begrip daarvan ligt voor iedereen (een beetje) anders. In taal spreken cultuur, sociale context en (persoonlijke) historie allemaal een woordje mee. Taal kan dan ook niet anders zijn dan een manier om naar een werkelijkheid te kijken.
leggen. “De vraag ‘wat doe je eigenlijk?’ is lastig te
Best of both worlds
beantwoorden. Meestal zeg ik dat ik onderwijs geef
Birgit werkt in Delft en woont een beetje in Delft en
aan studenten.”
een beetje in Bochum. Ze pendelt elke week op en
Onderwijs geven is ook wat Birgit gaat doen vanaf
neer. In Nederland kan ze fietsend naar haar werk. In
september. Op het programma staan Analyse 3 voor
Duitsland wachten haar uitgestrekte wandelgebieden.
Wiskunde en Analyse 1, 2 en 3 voor Elektrotechniek.
Nederland geeft nog meer voeding aan haar hang naar
Later in het jaar gaat ze het keuzevak Fourieranalyse
wiskunde. Duitsland haar gezin. Het is voor haar geen
geven. Behalve met onderwijs en onderzoek gaat Birgit
kwestie van kiezen. Werk en gezin staan samen op
samenwerking zoeken binnen en buiten de faculteit.
nummer 1.
Werktuigbouwkunde bijvoorbeeld heeft theoretische
Het WK voetbal mag dan net zijn losgebarsten, Birgit
afdelingen die verwante problemen vanuit een andere
heeft er helemaal niets mee. En dan te bedenken
invalshoek beschouwen. En met DISC, het Delft
dat voetbalstad Dortmund nog geen 20 km bij haar
Institute of Systems and Control, de onderzoekschool
woonplaats Bochum vandaan is. In Duitsland nemen
voor systeemtheorie en regeltechniek.
mensen zelfs hun TV mee naar hun werk om niets te hoeven missen. Birgit is verbaasd dat mensen in Nederland dat niet doen. Ze haalt opgelucht adem… DV en EvE
11 2
Delft ‘meets’ München Patrick Dewilde over zijn samenwerking Een jaar of vier geleden werd ik geheel onverwachts door onder-
met een Duitse onderzoeksgroep op te zetten. Ik had nog enig
zoekers van de TU München (prof. Klaus Diepold en dr. Rainer
‘vakantiekrediet’ bij de TU Delft in de vorm van ‘sabbaticals’. Van
Pauli) genomineerd voor een ‘Humboldt Research Prize’. Basis
die mogelijkheid heb ik gebruik gemaakt om op de uitnodiging
hiervoor was het werk dat ik in Delft met
van Klaus Diepold in te gaan en een aantal onderzoeksonder-
een aantal studenten en medewerkers op
werpen met hem te verkennen. Klaus is een bekend specialist
het gebied van de netwerk- en systeem
van MPEGXX (momenteel MPEG21) en een fervent participant
theorie had verricht. De nominatie leidde
in alle workshops over het standaardiseren van videocodering.
oorlog vernietigde Siegtor bij de
tot toekenning, met als voorwaarde om
Mijn interesse gaat voornamelijk uit naar het stroomlijnen van
Ludwig Maximiliaan Universiteit
een gezamenlijk onderzoekprogramma
grote rekenpartijen. Merkwaardig genoeg heeft dit veel met
‘Dem Sieg geweiht, vom Krieg zerstört, zum Frieden mahnend’: huidig opschrift van de in de
Freeband Ambient Communication Event Op 4 juli 2006 vindt in Enschede het jaar-
het thema ‘communicatie’ vanuit hun
‘ambient intelligence’ en de laatste ontwik-
lijkse Freeband Ambient Communication
eigen achtergrond belichten. Daarnaast
kelingen binnen de Freeband projecten. De
event plaats. Dit jaar is gekozen voor
laten de Freeband projecten in parallelle
dag is bedoeld voor de Freeband commu-
het thema ‘communicatie’. Binnen de
sessies hun meest in het oog springende
nity van onderzoekers en betrokkenen,
verschillende Freeband projecten wordt
innovaties zien. Tijdens de lunch worden
maar andere belangstellenden zijn van
steeds duidelijker dat groepen een eigen,
met behulp van diverse demo’s nieuwe
harte welkom. Belangstellenden moeten
complexe dynamiek en karakteristiek
concepten gepresenteerd op de kennis-
zich dan wel aanmelden bij het Freeband
hebben en daardoor veel gelegenheid
markt.
secretariaat:
[email protected]. Alle
én inspiratie bieden voor innovatieve
Het event biedt een mooi overzicht van de
presentaties zijn Engelstalig.
concepten. Freeband sprekers zullen
nieuwe ontwikkelingen op het gebied van
12 2
doen. Meteen achter het netvlies bevindt zich een soortgelijke beeldbewerking, waardoor we onmiddellijk beweging in ons
met Klaus Diepold
gezichtsveld ontdekken. Wij kunnen er meteen op reageren, een buitengewoon krachtige maar ook veilige eigenschap van ons visueel systeem. Veel van het onderzoek van de groep van Klaus Diepold gaat hierover: camera’s ontwikkelen die eigenschappen
netwerk- en systeem-theorie te maken, omdat rekenpartijen in
van ons visueel systeem hebben.
feite vermomde, discrete dynamische systemen zijn. Het systeem-
Mogelijk komt die gestroomlijnde ‘cognitie’ ook nog terecht in de
standpunt brengt de onderliggende matrixstructuur aan het licht.
nieuwe videostandaarden. Om dat te realiseren is heel goede algo-
Vanaf het begin bleken onze kennisgebieden complementair. We
ritmiek nodig, en daar richt ons gezamenlijk onderzoek zich op!
konden begrip en waardering opbrengen voor elkaars werk zonder
Dit jaar geef ik geen college, alleen enkele seminars voor promo-
concurrenten te zijn. Ik vond een geweldig toepassingsgebied
vendi over numerieke methoden en de relatie met netwerk- en
voor mijn theoretisch gegoochel, terwijl Klaus erg blij wordt als
systeemtheorie. Een viertal promovendi van Klaus werkt op
hij een beeld- of videobewerking een orde van grootte sneller kan
onderwerpen die uit onze samenwerking zijn voortgekomen.
uitvoeren.
Het onderwerp levert een uiterst interessante ‘testcase’ voor onze Delftse algoritmiek! Ik heb de tijd hier broodnodig om van
Het ‘optical flow’ probleem
het onderzoek nog wat terecht te brengen, werk trouwens nauw
We zetten onze tanden eerst in het ‘optical flow’ probleem:
samen met mijn promovendi vanuit München en krijg zelfs bezoek
uit twee verwante beelden (bijvoorbeeld twee opeenvolgende
van hen.
beelden in een videosequentie), berekenen we een zo eenvoudig mogelijk vectorveld dat het ene beeld uit het andere produ-
De stad
ceert. Dit probleem werd zo’n zestig jaar geleden door Horn en
München is een schitterende stad. Een uitzonderlijke keur aan
Schunck principieel opgelost. Een rechtstreekse oplossing van
musea (de pinakotheken, veel aan specifieke kunstenaars gewijde
de Horn-Schunck vergelijkingen op een beeld van 1.000*1.000
musea en dan ook nog het Deutsches Museum over techniek),
pixels vereist de inversie van een matrix met de afmetingen
een weelde aan specialiteitenrestaurants, concerten, toneel (ik
1.000.000*1.000.000, een immense rekenpartij. Gelukkig bestaan
zag een prachtuitvoering van Goethe’s Reineke Fuchs, zo cynisch
er vereenvoudigde methodes om de oplossing te vinden, bekend
en zo modern!), een jeugdige studentenstad, en dan nog de
onder de term ‘iteratieve methoden’. In een achttal stappen van
ruwe Duitse Alpen nabij (de Wilder Kaiser is écht wild). En niet
ongeveer 9.000.000 bewerkingen wordt de oplossing gevonden,
te vergeten, de fijne accommodatie voor gasthoogleraren in het
overigens met oncontroleerbare nauwkeurigheid. Het kan echter
IBZ (= Internationales Begegnungszentrum der Wissenschaft),
nog veel beter.
een stichting, initiatief van de Ludwig Maximiliaan Universiteit, de
De techniek die Klaus en ik ontwikkelden stelt ons in staat om
Technische Universiteit en een aantal wetenschappelijke vereni-
de hele methode in een kleine camera te proppen en de bewer-
gingen om bezoekende onderzoekers optimaal te ontvangen
kingen ‘on line’ uit te voeren. Vergelijk dit met wat onze ogen
in wat hier genoemd wordt ‘Mailand in Deutschland’, Milaan in Duitsland. De hevig gebombardeerde stad is mooi wederopgebouwd in Italiaanse stijl en de sfeer heeft er ook iets van. Maar München is ook een grote industriestad met giganten als BMW en Siemens, met wie ik ook contacten onderhoud. Het ene grote
Delftse bijdragen op
bedrijf bevindt zich op een kwartiertje metro van het andere.
posters in München!
Het leggen van industriecontacten is hier dan ook erg gemakkelijk. Misschien komt er van de ‘valorisatie’ ook nog wat terecht! P at r i c k D e w i l de hoogleraar
N e t w e r ke n e n s y s t e m e n
Programma 10:00
Welkom
10:15
Opening
12:15
for communication and interactivity Lunch en kennismarkt
Patrick Strating and Patrick Dewilde | Achievement
13:45
Plenaire sessie
and ambitions Freeband 10:30
11:15
Henri ten Hofte | Groups and applications
Plenaire sessie
Discussie o.l.v. Patrick Dewilde
Dick Epema | A vision group service from a P2P
14:45
perspective
15:15
Pauze Parallelle sessies
Sonia Heemstra de Groot | Federated networks, a
Enabling technologies
vision on groups from PNP2008
Middleware & services
Plenaire sessie door B@Home: Sander Limonard | Business model scenarios for IDTV entertainment applications
Society & applications 17:15
Borrel LZ
Mark Peeters | Broadband entertainment applications
13 2
UAV-missiesimulator gedemonstreerd op Open Dagen Luchtmacht In de VIP-shelter op de vliegbasis Leeuwarden staat naast de cockpit van het bemande gevechtsvliegtuig van de toekomst een prototype van de nieuwste missiesimulator voor onbemande vliegtuigen, zogenaamde Unmanned Aerial Vehicles (UAV’s). Deze missiesimulator bestaat uit een ‘Ground Control Station’ (GCS) voor een UAV, een gesimuleerde UAV en een simulatie van de omgeving. Tijdens de Open Dagen 16 en 17 juni 2006 werd op dit systeem de inzet van een toekomstig onbemand verkenningsvliegtuig op een missie boven Afghanistan gesimuleerd. Genodigden konden achter het GCS plaatsnemen en ervaren hoe de Nederlandse krijgsmacht vanaf 2011 dit soort systemen operationeel gaat inzetten. Speciale kenmerken van het GCS zijn de binnen EWI
prototype bevindt zich in de faculteit en
aan boord van een UAV worden meestal
ontwikkelde kunstmatige
is gekoppeld met de tweede UAV missie-
door verschillende operators bediend. Een
zicht- en sensorfusietechnologie,
simulator op het KIM in Den Helder. Het
specifieke uitdaging van het onderzoek
concepten voor integratie met het overige
derde prototype staat in het Air Operations
van Koeners is het optimaliseren van de
verkeer, een systeem voor luchthaven-
Control Station in Nieuw Milligen en is
dialoog tussen deze operators wanneer ze
navigatie en functies voor het autonoom
lokaal gekoppeld aan systemen voor de
op verschillende locaties zitten. Kern van
ontwijken van mogelijke dreigingen.
verkeers- en gevechtsleiding. Hiermee kan
zijn aanpak is het ‘slim’ gebruikmaken van
onderzoek naar toekomstige luchtruim-
de beschikbare digitale verbindingen en
integratie worden verricht.
het op een intuïtieve manier presenteren
De missiesimulator is ontwikkeld door wetenschappers van de Faculteit EWI, en
van de data. Jochum Tadema, verbonden
wordt samen met wetenschappers van
Binnen EWI houdt Michiel de Vries zich
aan het KIM en promovendus bij EWI richt
het Koninklijk Instituut voor de Marine
bezig met onderzoek naar navigatie
zich op de concepten voor het verbeteren
(KIM) gebruikt voor onderzoek. Door het
systemen voor UAV’s die autonoom drei-
van de handmatige besturing van UAV’s.
toepassen van missiesimulaties is het
gingen kunnen ontwijken. Aspecten die
In 2003 studeerde hij af bij de opleiding
mogelijk toekomstige concepten voor
hierbij een rol spelen zijn het voorspellen
Elektrotechniek en legde met zijn onder-
het besturen van onbemande vliegtuigen
van dreigingen (threats) en het berekenen
zoek de basis voor het huidige GCS. Zijn
grondig te evalueren, voordat er wordt
van een oplossingsruimte. Een belang-
collega Martijn van de Drift, ook promo-
overgegaan tot productontwikkeling of
rijke uitdaging is om de beste oplossing
vendus bij EWI, richt zich op het integreren
aanschaf. Momenteel zijn drie van deze
te vinden bij het optreden van meerdere
van risicomanagement bij de navigatie.
missiesimulatoren gerealiseerd. Het eerste
dreigingen. Voor de demonstraties op de Open Dagen van
De internationale belangstelling voor het
de Luchtmacht is een
onderzoek blijkt zeer groot te zijn. Een
prototype van een auto-
aardige conclusie van een van de experts
nome ‘threat-avoidance’
was ”They are the lead research organi-
functie gekoppeld aan
zation in the Netherlands working on UAV
de besturing van een
workstation/HF issues and have an exten-
UAV. Een tweede onder-
sive UAV operator station developed”.
zoeker van EWI, Joris Koeners, richt zich op
Meer informatie over het gezamenlijke
de ‘network enabled
UAV-onderzoek is te vinden op
capabilities’ waarbij de
www.uav.nl.
koppeling tussen de simulatoren op het KIM
E r i k T h e u n i sse n
Opstelling van het UAV ‘ground control station’ in de VIP- shelter
en de TU Delft als basis
UH D T e l e c o m m u n i c at i e e n
op de vliegbasis Leeuwarden.
dient. De systemen
14 2
t e l e o b se r vat i e t e c h n o l o g i e
Onderzoekers aan het woord… Alan Hanjalic en Joris Kleinveld over video met ‘gevoel’ voor stemming en emotie Een persoonlijke selectie van TV-programma’s. Een samenvatting van hoogtepunten uit een voetbalwedstrijd. Of zakelijk, het monitoren van de veiligheid op straat of van consumentengedrag in winkelcentra. De nieuwste videorecorders en mobiele devices maken het mogelijk. Altijd en overal. De groep van Alan Hanjalic, afdeling Mediamatica, ontwikkelt en test hiervoor de zogenoemde ‘video content analysis (VCA) algoritmen’. Joris Kleinveld van Auxilium B.V. ontwikkelt werkende producten met deze intelligentie en test deze in de praktijk.
Informatie overload? De explosieve toename van multimedia zorgt ervoor dat wij meer data moeten doorzoeken om de juiste informatie te vinden. Daarmee ontstaat een groeiende vraag naar methoden en technieken voor het automatisch indexeren, organiseren en structureren van audiovisuele data op trefwoorden (of op semantisch niveau). Deze methoden en technieken, of ‘tools’, voegen intelligentie toe aan de bestaande functionaliteit van multimedia-apparatuur, zoals videorecorders en videocamera’s. De ‘tools’ werken op onderliggende
Alan Hanjalic (links) en Joris Kleinveld
algoritmen die de semantische betekenis aan signalen kunnen onttrekken, VCA-algoritmen. De ontwikkeling
selend voorkomen geeft een indicatie dat deze groep
van VCA-algoritmen combineert theorie en technieken
van scènes een dialoog is. Verder kan op basis van
van multimedia signaalbewerking (audio en visueel),
het detecteren van personen op een bewakingsvideo,
machine-intelligentie en ‘traditionele’ informatieontslui-
het in de tijd monitoren van hun aantal, individuele
ting. De huidige generatie VCA-algoritmen, de zoge-
acties (lopen, rennen) en groepsacties (gevecht),
noemde ‘affectieve VCA’ (die de hoeveelheid gevoel of
een conclusie getrokken worden over de mate van
emotie in een signaal meten) was er niet in een keer.
‘verdacht zijn’. Met deze conclusie kan een bewakings-
Daar ging een lange ontwikkeling aan vooraf.
camera waarin het VCA-algoritme werkt, automatisch de politie alarmeren.
Van segmentatie naar interpretatie Om een datastroom te kunnen analyseren moet een
Uw video denkt met u mee
algoritme verschillende scènes van elkaar kunnen
Samenwerking tussen Alan Hanjalic en British Telecom
onderscheiden. Dit kunnen de scènes in een speel-
heeft in 2001 een aanzet gegeven voor de laatste
film zijn of nieuwsitems in een journaaluitzending. Dit
ontwikkeling, de affectieve VCA. Met dit algoritme
eerste type VCA-algoritme noemen we segmentatie
worden de mogelijkheden voor de beeld-, video- en
(parsing).
muziekontsluiting verbeterd en uitgebreid. Aan de
Het tweede type algoritme detecteert in videobeelden
cognitieve criteria van de eerste drie algoritmes
een specifiek object of een specifieke gebeurtenis
(objecten, scènes, gebeurtenissen, verhalen, thema’s
(object/event detection). Denk bijvoorbeeld aan het
etc.) voegt de affectieve VCA stemmingen en emotie
zoeken naar gezichten van hooligans op een bewa-
toe.
kingsvideo (object) of het vinden van voetbaldoelpunten, actiescènes in een film of gevechtscènes in
Een goed toepassingsvoorbeeld is het zoeken naar
een bewakingsvideo (gebeurtenis).
hoogtepunten van sportprogramma’s, bijvoorbeeld
Door de eerste twee typen algoritmen te combineren,
doelpunten, vrije trappen of snelle acties in voetbal.
ontstaat een derde variant, de semantische scène
Om voor elk hoogtepunt een eigen algoritme te
interpretatie. Dit algoritme kan conclusies trekken
ontwikkelen, zou te ver voeren. Daarom is een
over de algemene inhoud van een video. Bijvoorbeeld,
generiek algoritme ontwikkeld dat de intensiteit van
een opvolging van scènes waar twee gezichten afwis-
opwinding (excitement) aan de multimediale data-
15 2
stroom onttrekt. Alle metingen worden samengebracht
moeten analyseren. Het
in een zogenoemde excitement-curve, die het verloop
inzetten van intelligente en
van het ene excitement-niveau naar het andere
zelfstandig opererende came-
weergeeft. Met een keuze voor excitement-niveau
ra’s (met VCA-algoritmen) kan
en tijdsduur kan het algoritme de meest opwindende
hier een alternatief bieden.
delen uit een sportwedstrijd filteren.
Van dezelfde soort camera’s kan ook de zakelijke markt profiteren. Een economische toepassing bijvoorbeeld is het monitoren van consumentengedrag in winkelcentra, wat waardevolle informatie kan verschaffen voor het optimaal aanbieden van producten.
Samenwerking met het MKB Vragen van onderzoeks- en marketingbureaus over consumentengedrag was voor De meest opwindende delen uit een voetbalwedstrijd voor
Auxilium B.V. (www.auxilium.
Intelligente en zelf opererende camera’s tellen
u geselecteerd…
nl) de directe aanleiding voor
mensen in een winkelcentrum
dit samenwerkingsproject. Een Een ander voorbeeld is het afstemmen van beeld,
eenvoudige vraag als het tellen van voorbijgangers in
video en muziek op uw persoonlijke voorkeuren.
een winkelstraat is technisch gezien niet zo eenvoudig.
Wanneer u in de toekomst naar een film kijkt, zorgen
Hoe doe je dat met groepen passerende mensen?
intuïtieve personalisatiemechanismen (een soort
Auxilium ziet volop mogelijkheden in de VCA-techniek,
VCA-algoritmen) in de videorecorder ervoor dat uw
en Auxilium-dochter iCast (www.icast.nl) werkt al
voorkeuren automatisch gegenereerd worden. Bij een
drie jaar aan internettoepassingen op dit gebied.
volgende film kan de videorecorder dan aangeven
De volgende toepassing waaraan we gaan werken, is
of deze ook bij uw voorkeuren aansluit. Deze lokale
het ontsluiten van videoarchieven. Auxilium beschikt
mechanismen in de videorecorder kunnen eventueel
al over een toepassing waarmee videoarchieven
ook effectief gecombineerd worden met ‘genetwerkte’
geïndexeerd kunnen worden en voorzien van meta-
personalisatiemechanismen, zoals peer-to-peer
data, Zappoint genaamd. Alleen het invoeren van
netwerken (ook in ontwikkeling aan de faculteit,
markeringspunten gebeurt nu handmatig. We gaan
zie artikel in Quadraad 1, april 2006 en
de segmentatie algoritmes gebruiken om automati-
www.tribler.org).
sche voorstellen te kunnen doen voor de markeringspunten. Op deze manier kunnen we een tijdsbesparing
De markt
realiseren bij het invoeren van gegevens. Op de wat
Het onderzoek op VCA-gebied richt zich op verschil-
langere termijn wil Auxilium de semantische scène
lende toepassingen voor consumenten, professionals
interpretatie inzetten voor samenvattingen van
en de zakelijke markt. Voor consumenten wordt een
Formule 1-wedstrijden.
florerende markt verwacht voor videodevices, die zijn uitgerust met intelligentie voor het ontsluiten van de
Een deel van de inkomsten van Auxilium vloeit
inhoud. Het gaat dan om de nieuwe generatie personal
terug naar de onderzoeksgroep van Alan Hanjalic.
videorecorders die een voorselectie maakt uit het
Een mooi voorbeeld van kennisvalorisatie, van
explosief groeiende aantal TV-programma’s. Maar ook
samenwerking met het MKB. In Delft opereren in
om mobiele devices met video, waarop een persoon-
totaal ongeveer 200 ICT-bedrijven met rond de 3.000
lijke samenvatting van de meest recente nieuws-
medewerkers: kansen genoeg voor de TU Delft!
programma’s of een selectie van hoogtepunten van een gemiste voetbalwedstrijd te zien zullen zijn. Voor de professionele markt zijn er primair toepas-
A l a n H a n j a l i c e n J o r i s K l e i n ve l d
singen mogelijk op het gebied van veiligheid en ‘people monitoring’ met smart camera’s, uitgerust met
Alan Hanjalic is universitair hoofddocent bij de
VCA-algoritmen. De groeiende behoefte aan meer
afdeling Mediamatica
veiligheid op straat kan met meer en uitgebreidere
Joris Kleinveld is directeur/eigenaar van
camerabewaking aangepakt worden. Maar meer came-
Auxilium B.V.
ra’s betekent ook meer behoefte aan surveillancemedewerkers die het opgenomen videomateriaal
16 2
De nieuwe OdC stelt zich aan u voor De nieuwe Onderdeelcommissie is geïnstalleerd. Bij EWI was het aantal kandidaten precies gelijk aan het aantal beschikbare zetels in de OdC. Daarom zijn er in mei voor EWI geen OdC-verkiezingen gehouden.
aandachtsgebieden intussen onderling verdeeld. Elk
Wat zijn de aandachtspunten van de OdC voor de komende tijd?
OdC-lid is bovendien contactpersoon voor de afdeling
Allereerst wil de OdC nauwlettend de gevolgen van de
waar hij werkt en vaak ook voor een andere afdeling
OOD voor personeelsleden en organisatie in de gaten
of dienst. De gemaakte verdeling kunt u nalezen in het
houden.
overzicht. De afkorting VGWM staat voor Veiligheid,
Een ander punt betreft het ARBO-beleid bij EWI. De
Gezondheid, Welzijn, Milieu (ofwel arbeidsomstandig-
ARBO-milieuadviseur (AMA) zal binnenkort met een
heden in brede zin).
plan van aanpak komen. De OdC moet over dit plan
De leden van de nieuwe OdC hebben de taken en
een advies uitbrengen.
OdC-lid
Aandachtsgebieden
Afdelingen
Jaap Hoekstra, voorzitter
Klachtencommissie, Onderzoek
3 en 4
Matthijs Sepers, secretaris
VGWM, Huisvesting
Egbert Bol
Financiën, Huisvesting
Een ander item, door nieuwe OdC-leden aangedragen, betreft het bevorderen van de ‘transparantie’ van de besluitvorming binnen EWI, onder meer via het werkoverleg in afdelingen. Ook hopen we binnenkort de website van de OdC (nu
2 en 5
nog voornamelijk via Blackboard te benaderen) meer 1, 3 en ondersteunende diensten
toegankelijk te kunnen maken. Mocht u vragen hebben, een kwestie aan de orde willen stellen of informatie willen inwinnen over één
Fons Daalderop
VGWM, Publiciteit
4 en 6
Joost de Groot
Onderwijs, Publiciteit
4 en 6
contact op te nemen met een OdC-lid of te e-mailen
Erik Koelink
Onderzoek
2 en 6
naar
[email protected].
Hai Xiang Lin
Onderzoek, Financiën
6
Rob Peeters
Financiën, Personeel en Organisatie
3 en ondersteunende diensten
Niek Tholen
Personeel en Organisatie, VGWM
6
Chris Verhoeven
Onderwijs, Personeel en Organisatie
1 en 3
van bovengenoemde gebieden, aarzel dan niet om
OdC
EWIe ?
Instroom/uitstroom sinds 1 april 2006 (update tot 31 mei)
Instroom Ali, M
Promovendus
Afd 2
Rizvi, SUH
Promovendus
Afd 1
Bang, DJ
Promovendus
Afd 4
Stolk, KD
Overig OBP
Afd 5
Dor, R
Promovendus
Afd 5
Tatomir, I
Medewerker WP
Afd 5
Hamdioui, S
Overig WP
Afd 3
Ulyashyn, SV
Promovendus
Afd 3
Jacob, B
Universitair hoofddocent
Afd 6
Washburn, CM
Promovendus
Afd 3
Lelieveldt, BPF
Docent
Afd 5
Yuan, Z
Promovendus
Afd 4
Marckelbach, M
Overig OBP
Afd 5
Zhang, Y
Onderzoeker
Afd 2
Matsuki, N
Onderzoeker
Afd 3
Norden, WL van
Promovendus
Afd 5
Omic, J
Promovendus
Afd 1
Qureshi, JH
Promovendus
Afd 3
17 2
Well, it was on 13 May 2006 that we paid
on show – lots of tulips and hundreds of
I was surprised that when we went into
a visit to Keukenhof and Madurodam.
other plants, and I was told the collection
this amusement park a ‘paparazzo’ took my
IEEE Student Branch, ETV and CH Study
is always being added to! A couple of other
photograph without even asking me first. It
Associations organised the annual ‘get to
things that struck me were the flowerbeds
didn’t bother me, as I was simply enjoying
know Holland’ excursion – also known as
surrounded by a double hedge, and a
myself seeing the whole of the country for
‘the Dutch Trip’!
walkway round a fountain. The way the
nothing! Who cares, the organisers paid
garden was looked after
for us.
– it’s obvious that watering, weeding, mowing, raking,
In fact, the technology, the creativity
trimming and pruning are all
and the whole idea behind this fantastic
done with extreme care. And
replica of the Netherlands was something
this shows that it’s not only a
I could never have imagined! I’ve been to
tourist attraction but a place
several places in the country, and I can
to learn all about growing
honestly say that everything was recreated
flowers.
in such a way that they were instantly
We spent almost four hours
recognisable.
walking around the garden, but it felt more like thirty
We were told that there were two good
minutes! My experience
reasons for such an amusement park: as a
was more than worth what
war memorial and as a charity foundation.
I paid to get in. I was not
I can honestly say it’s a very interesting
disappointed at all. I do hope
symbol and probably the most attractive
the organisers do the same
tourist place in the Netherlands.
next time. It was around 8:30am when we set off
Before I knew it, it was time for lunch in a
for our first destination - Keukenhof. As
restaurant somewhere in The Hague. We
I arrived, the beauty of the Keukenhof
had traditional Dutch pancakes for lunch...
gardens left me speechless, wherever you
too sweet, but they were really delicious!
looked, it was simply breathtaking.
We then had a few drinks and set off for
The garden has a wide variety of flowers
Madurodam, giving us time in the bus for ‘our stomachs to settle’. Who told you that you have to make an entire trip through the Netherlands to see the Netherlands? All I can say is that Madurodam really is a mini Holland. Lots
When we left the park, I couldn’t believe
of important and historical
my ears when told I had to pay 6.50 euros
places in the country are
for a photo of myself that had been taken
replicated in minute detail.
without my permission! Was the money
It’s like the whole country
perhaps for charity?
is at your fingertips! Can we foreigners save money
In the bus on the way back I remembered
by visiting Madurodam
I had a deadline to meet for an
instead of going round the
assignment! Suddenly I didn’t feel very
Netherlands? Well, maybe
well and fell asleep!
not!
G e o r ge K i l a p i l o M S c - 1 C o m p u t e r e n g i n ee r i n g
18 2
English Digest English summaries of the articles in this issue “I can’t live without maths”
The Dean
Birgit Jacob (1967) joined Applied Mathematics as associate professor
The number of applications for Mathematics and
of Analysis on 1 April 2006. The Analysis group specialises in degrees of
Computer Science has risen compared with last year.
change in accelerations, curves, slopes and other functions. To Birgit, the
The only subject where a slight fall is discernible is
difference between ‘applied’ and ‘pure’ is less relevant than the difference
Electrical Engineering.
between experimental and theoretical. One key aspect of Analysis is the
The Support Services Organisation Project has greatly
concept of ‘existence’: “The crucial question is whether solutions actually
reduced the support personnel at the university and is
exist. And hence, whether it is sensible to engage in experiments. If
partly responsible for our present favourable financial
Analysis can answer that question, it has clear added value for other
position. If we use our financial scope prudently, we
sciences.” Birgit intends to work with partners inside and outside the faculty.
should manage, without too many problems, to get
From September she will teach Analysis 3 in Mathematics, Analysis 1, 2 and
through the period until the effects of the low inflow
3 in Electrical Engineering, and the elective module, Fourier Analysis, later in
become evident.
the year (p.10-11).
The faculty MT has agreed that funding will be available for renewal and reinforcement in the coming years, but without increases in the permanent costs.
A step in the world called ‘Games’
The discussion regarding the faculty’s Chair strategy must take place within this context. Particular attention
One day you’re an undergraduate with a job on the side, the next day
needs to be paid to the positioning of our research at
you’re working full-time with your graduation project still to do. This is what
local, national and international level, cohesion within
happened to Thijs Kruithof (a.k.a. Glow), MSc student in Computer Science
and between programmes, and managerial visibility
and ‘lead programmer’ at Coded Illusions B.V. in Rotterdam. Thijs helped
and transparency (p.8).
Coded Illusions by researching the system requirements for games. This led to the purchase of a so-called ‘engine’, a system with all the technology needed to make a game. Thijs is now busy with his graduation project: he is designing and implementing an ‘engine’ for Coded Illusions. What is the
Xceeding Xpectations
secret of his success?
‘Xceeding Xpectations’ was the slogan chosen by
Tips from Thijs
the Electrical Engineering Society to celebrate its
1 Build up a portfolio of what you have made.
centenary. Some of the activities are covered in the
You can see Thijs’ digital portfolio on http://glow.inque.org. 2 Do some research alongside your study. Try things out by making
report, not least the MatriXX, XX-course dinner and the ‘Xclusive Xcursion to Heaven’ gala (p.4-5).
demos etc. More information on demos on http://www.scene.org/demoscene.php. 3 Try to get the right kind of work experience. Find a job that slots in with your study (p.6-7).
Delft ‘meets’ Munich Patrick Dewilde is spending his ‘sabbatical’ as a visiting professor at Munich University of Technology, where he is exploring the possibilities of a joint research
Videos with ‘feeling’ for atmosphere and emotion
programme along with fellow professor Klaus Diepold.
A personal selection of TV programmes. A summary of the highlights of
workshops on the standardisation of video codes.
a football match. Or, on a more serious note: monitoring street safety or
Dewilde is interested primarily in streamlining mega-
consumer behaviour in shopping precincts. It’s all possible with the latest
calculations. The two professors are working together
video recorders and mobile devices – anywhere and anytime. For this
on the ‘optical flow’ problem: using two related images
purpose, Alan Hanjalic’s Mediamatica group have devised and are testing
they are calculating a vector field which is so simple
so-called ‘video content analysis (VCA) algorithms’, which is being used by
that one image is produced from the other. This
Joris Kleinveld from Auxilium B.V. in the development of working products.
technology will enable them to cram the entire method
The latest development in VCA algorithms is ‘affective’ VCA, which extends
into a small camera and perform modifications online.
and improves the possibilities for image, video and music connections.
This process is similar to what we do with our eyes.
Affective VCA adds atmosphere and emotion to the cognitive criteria of the
Diepold uses this method to develop cameras that
first generations (objects, scenes, events, stories, themes etc.) (p.15-16).
imitate the mechanisms of our visual system (p.12-13).
Diepold is a well-known authority on MPEGXX (currently MPEG21) and an ardent contributor to all
19 2
De faculteit EWI organiseert
een groot
FEEST
Agenda CH maandag 4 september: Wissel AV, constitutieborrel dinsdag 19 september: EJW-reünie, commissieinteresseborrel, karaokeavond dinsdag 26 september: Ledenlunch zaterdag 30 september: Delfts Kampioenschap Programmeren donderdag 5 oktober: Interfacultair Feest donderdag 19 oktober: Paintballen, lasergamen
voor alle medewerkers en studenten
Agenda ETV vrijdag 18 t/m zondag 20 augustus:
donderdag 12 oktober
Elektro Ontvangst Weekend 2006 vrijdag 8 september: Welkom (Terug) Lunch maandag 11 en dinsdag 12 september, vanaf 10:30 uur: Jaarvergadering dinsdag 12 september: Lunch Jaarvergadering dinsdag 12 september: Wisselingsreceptie bestuur
De kick-off van 50 jaar Wiskunde, 25 jaar Informatica en het 10e lustrum van studievereniging Christiaan Huygens!
donderdag 21 september: Excursie Vanderlande Industries donderdag 5 oktober: InterFacultair Feest dinsdag 17 oktober: Borrellezing Technolution Voor meer info: www.etv.tudelft.nl
U kunt Quadraad in digitale vorm downloaden via onze website www.ewi.tudelft.nl Quadraad can be downloaded from our website www.ewi.tudelft.nl
