56A HENRY VAN ECK JUSTIN RATELBAND ROLF ROZESTRATEN

ALP INTERNATIONAAL

POLEN WAT HEB IK VERKEERD GEDAAN?

SUBSET 2/ 56A HENRY VAN ECK JUSTIN RATELBAND ROLF ROZESTRATEN

INHOUDSOPGAVE 1.

MANAGEMENT SAMENVATTING ....................................................................................................... 3

2.

POLEN?! WAT HEB IK VERKEERD GEDAAN?................................................................................. 4 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

WAAROM DEZE ALP?........................................................................................................................... 4 WAAROM POLEN?................................................................................................................................. 4 OPZET VAN ONZE ALP.......................................................................................................................... 5 WIE SCHRIJVEN DIT ALP ...................................................................................................................... 5

3.

VOORBEREIDING .................................................................................................................................... 6

4.

GESCHIEDENIS EN RELIGIE VAN POLEN ........................................................................................ 8

5.

POLITIEK EN MARCO ECONOMIE VAN POLEN........................................................................... 12 5.1. 5.2.

POLITIEK KLIMAAT IN POLEN.............................................................................................................. 12 MACRO ECONOMIE ............................................................................................................................. 13

6.

KRAKOW.................................................................................................................................................. 16

7.

POZNAN .................................................................................................................................................... 21

8.

WARSCHAU ............................................................................................................................................. 23

9.

BEDRIJFSBEZOEKEN ........................................................................................................................... 25

10. 10.1. 10.2. 11. 11.1. 11.2. 11.3. 12. 12.1. 12.2. 12.3. 12.4. 12.5. 12.6. 12.7. 12.8.

MORFOLOGIE & ADVIES................................................................................................................ 29 MORFOLOGIE ...................................................................................................................................... 29 ADVIES ............................................................................................................................................... 30 REFLECTIE INTERNATIONAAL MANAGEMENT .................................................................... 31 REFLECTIE JUSTIN RATELBAND .......................................................................................................... 31 REFLECTIE ROLF ROZESTRATEN ......................................................................................................... 33 REFLECTIE HENRY VAN ECK .............................................................................................................. 34 BIJLAGE 1: VERSLAGEN BEDRIJFSBEZOEKEN ...................................................................... 36 BGZ BANK.......................................................................................................................................... 36 FABRYKA PAPIERU CZERWONAK ........................................................................................................ 41 BART KWIATY IMPORT- EXPORT ........................................................................................................ 42 GRAUSCH & GRAUSCH ....................................................................................................................... 44 DEUTSCH POLNISCH WIRTSSCHAFTSKREIS ......................................................................................... 47 NEDERLANDSE AMBASSADE ............................................................................................................... 50 ERNST & YOUNG ................................................................................................................................ 52 RITTAL................................................................................................................................................ 54

2

1.

MANAGEMENT SAMENVATTING

Dit action learning project is voortgekomen uit de wens, om voor Rittal een advies neer te leggen inzake de uitrol van hun nieuwe productgroep SGE 7. Indien Rittal het opzetten van een serviceorganisatie in Polen uitbesteedt aan een partner met welke culturele, organisatorische en demografische verschillen moet Rittal dan rekening houden. Het onderzoek is gedaan door Justin Ratelband, Henry van Eck en Rolf Rozestraten. Dit onderzoek is mede gedaan in het kader van de MBA core course Internationaal Management. Het doel van het project was om een goed beeld te krijgen over het zaken doen in Polen. Zowel culturele, politieke als economische vraagstukken komen aan de orde. Literatuuronderzoek leerde ons dat Polen een land is met een zeer bijzondere historie. Een geschiedenis die bepalend is voor het land zoals het zich heeft ontwikkeld. Zonder inzicht in de geschiedenis is een goed begrip voor en over Polen niet mogelijk. Tevens gaf dit onderzoek ons nieuwe inzichten in de Politieke structuur van dit land. De economische ontwikkeling, sinds de val van het ijzeren gordijn hebben we eveneens onderzocht en beschreven Veldonderzoek in Polen toonde aan dat het beeld wat we over Polen hadden een volstrekt foutief beeld was met vele onjuiste vooroordelen. Polen is een land dat nog steeds volop in ontwikkeling is. De economische kansen zijn er nog legio en deze kunnen benut worden indien je rekening houdt met de culturele en politieke situatie. Vooral in de grote zie je deze ontwikkelingen. Op het platteland ga je 50 jaar terug in de tijd. In de analysefase hebben we uiteindelijk door morfologie een drietal oplossingalternatieven bepaald. Elk oplossingsalternatief heeft 6 invloeden. Hierdoor wordt er rekening gehouden met alle door ons onderzochte aspecten. De uiteindelijke keuze is de blauwe variant geworden. Na weging van de alternatieven hebben we het volgende advies. -

start met de bedrijfsvoering in Warschau in de buurt van het vliegveld houd rekening met de cultuuraspecten van de Rooms Katholieke kerk wees Politiek gezien niet uitgesproken links of rechts laat het pand Poolse authenticiteit uitstralen zorg voor een tweehoofdige directie, zowel Pools als Europees SPREEK POOLS!

3

2.

POLEN?! WAT HEB IK VERKEERD GEDAAN?

Dat was de primaire reactie van Joanne Doornewaard van de Nederlandse Ambassade toen zij hoorde dat zij na vier Mexico, Polen als standplaats kreeg. Net zoals veel Nederlanders had zij een negatief beeld van Polen. Grauw, koud, arm en veel werkeloosheid. Wij kunnen u verzekeren dat Polen een land is dat je zal verrassen! Lees onze ALP en je krijgt zin om naar Polen te gaan. Of om als toerist te genieten van de historie en vele bezienswaardigheden, of als ondernemer goed zaken te doen! Zakelijk gezien is Polen the place to be!

2.1.

WAAROM DEZE ALP?

International Management is één van de core courses van de MBA-opleiding van BSN. Doel van de course is dat wij als studenten vaardigheden aanleren om internationaal zaken te kunnen doen. Met name stimuleert de course het ontwikkelen van een bredere kijk op het internationaal zaken doen. Hoe kan je nou echt een bredere blik krijgen zonder daadwerkelijk ‘het speelveld’ van internationaal zaken doen op te gaan. Met andere woorden je ‘moet’ naar het buitenland. Met een gerichte opdracht zijn wij het Poolse bedrijfsleven ingedoken. Deze ALP is een verwoording van aan de ene kant onze fantastische ervaringen in Polen en geeft aan de andere kant een antwoord op de onderzoeksvraag. De onderzoeksvraag komt in het volgende hoofdstuk aan bod.

2.2.

WAAROM POLEN?

Ondanks alle negatieve vooroordelen hebben wij als ‘studieland’ gekozen voor Polen. Dit hebben we regelmatig moeten uitleggen. Je kunt toch ook je blikveld op het internationaal zakendoen verbreden in een tropisch oord? Voor onze keuze voor Polen hebben we een aantal redenen: - Past bij concrete opdracht vanuit RITTAL - We hebben in Nederland al veel met Polen te maken en dat wordt alleen maar meer. - Polen is ‘dichtbij’ dus we zijn relatief weinig tijd kwijt aan reizen en hebben dus meer tijd om het land daadwerkelijk te bezoeken. - Tegendraads zijn. Het lijkt dat Polen vooral iets van ons kan leren, laten wij eens in Polen gaan kijken wat we van hen kunnen leren. - Praktisch: via via hebben we goede ingangen in het bedrijfsleven in Polen.

4

-

2.3.

OPZET VAN ONZE ALP

We zijn te werk gegaan volgens een trechter model en dat vind je ook terug in de opzet van onze ALP. We hebben ons breed verdiept in geschiedenis & religie om via macro economie, politiek, de steden Kraków, Poznan en Warschau uiteindelijk bij daadwerkelijke bedrijven uit te komen. Na dit veldwerk en literatuuronderzoek hebben we de onderzoeksvraag op verschillende wijzen beantwoord. Dat hebben we gedaan door de vraag te beantwoorden vanuit één specifiek gezichtsveld. Per gezichtveld hebben we 3 oplossingsalternatieven opgesteld. Via een morfologische kaart komen we zo tot het uiteindelijk advies.

2.4.

WIE SCHRIJVEN DIT ALP

Dit ALP is een productie van subset 2 / 56A. De subsetleden zijn: „ Justin Ratelband, 29 jaar, Achterhoek. „

Rolf Rozestraten 43 jaar, Zuid-Limburg

„

Henry van Eck 46 jaar, Utrecht.

Een mooie mix van verschillende persoonlijkheden, leeftijd en werkervaringen.

5

3.

VOORBEREIDING

Onder het mom van: een goede voorbereiding is het halve werk, hebben we veel tijd gestoken in een goede voorbereiding. Bij de voorbereiding hebben we het volgende stappenplan aangehouden: STAP 1: vaststellen globale ALP- voorstel Door onze grote interesse in internationaal zaken doen een lastige eerste stap. We voelden ons kinderen in een snoepwinkel! Er was zoveel te kiezen. Uiteindelijk zijn we tot de conclusie gekomen dat met name het cultuur(verschil) aspect bij ons alledrie de voorkeur heeft. STAP 2: land selecteren China, Amerika, Portugal…vele landen zijn de revue gepasseerd maar uiteindelijk gekozen voor Polen. Argumenten, zie hoofdstuk 1. STAP 3: mogelijkheden bedrijfsbezoeken onderzoeken Via via kregen we een flink aantal mogelijke contacten door. Na veel (heel veel) telefoontjes en mailtjes met Polen bleek dat we bij veel bedrijven welkom zijn. STAP 4: opstellen definitief ALP- voorstel Om tot een concreet goed afgebakend voorstel te komen heeft ons veel tijd gekost. Steeds liepen we in de valkuil dat we het onderwerp te breed wilden trekken. STAP 5: opstellen reisprogramma Bij het opstellen van ons reisprogramma zijn we uitgegaan van de volgende uitgangspunten: - We moeten antwoord krijgen op onze onderzoeksvraag - Beschikbare tijd efficiënt gebruiken - Regelmatig een blok ‘vrije tijd’ - Het land van zoveel mogelijk verschillende kanten zien Om de 4e bullit zoveel mogelijk invulling te geven hebben we voor ons zelf een aantal punten bepaald die we zo gevarieerd mogelijk willen invullen. Reis, verblijf, regio, personen, eten, uitgaan, bedrijven, winkels, toerisme, religie. Deze punten hebben we gelegd naast de lijst van bedrijven waar we welkom zijn. Aan de hand van deze ‘confrontatie’ zijn we tot de volgende tabel gekomen. Op basis hiervan hebben we dus ook onze uiteindelijk te bezoeken bedrijven uitgekozen.

6

Reis Verblijf Regio Personen Eten Uitgaan Bedrijven Winkels Toerisme Religie

Vliegtuig **hotel

Taxi Privé auto Trein Tram ***** Fabriekshotel woning Zuid Oost West Polen Stad Dorp Polen Polen Pool Pool Nederlander, Nederlander, Duitser hoog laag hoog laag opgeleid opgeleid opgeleid opgeleid Van Straatkraampje tot ***** restaurant Van kleine cafeetjes achteraf tot de VIP-lounge in het Mariot Warszawa Bank Fabriek Handel Ambassade Bedrijvenvereniging Van kiosk tot warenhuizen Van Auschwitz tot terras Paus Kerken Goede vrijdag meemaken bezoeken

Te voet

Engelsman

De mogelijkheden waren natuurlijk niet onbeperkt vandaar dat we keuzes hebben moeten maken. Wat we niet hebben kunnen plannen en wat we eigenlijk wel hadden willen doen is: Bij Polen thuis slapen en eten. Het platteland en met name Gdansk bezoeken. Stap 6 Daadwerkelijk maken van concrete afspraken Met de volgende bedrijven hebben we vanuit Nederland concrete afspraken kunnen maken voor een bezoek. We hebben alle bedrijven van tevoren een mail gestuurd met daarin het doel van ons bezoek. Tevens aangegeven wat we precies van hen wilden weten zodat men zich kon voorbereiden. Te bezoeken bedrijven: - Bank BGZ, Krakow - Fabryka Papieru Czerwonak - Grausch i Grausch, Maszyny Budowlane - Bart Kwiaty, Hurtownia Kwiatow - RITTAL - Deutsch – Polnisches Büro Poznan - Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden - Ernst & Young Corporate Finance Daarnaast hebben we ook vanuit Nederland een dagexcursie naar Auschwitz/ Birkenau geregeld.

7

4.

GESCHIEDENIS EN RELIGIE VAN POLEN

Polen is een land met een bijzondere geschiedenis. Een land dat verscheurt is geweest tussen Oost en West, dat een hele periode eigenlijk niet bestaan heeft. In geen enkel land ter wereld zijn de herinneringen van de Tweede Wereldoorlog zo tastbaar in het landschap aanwezig in de vorm van de vele concentratiekampen. 16e en 17e eeuw Als we terug gaan in de historie kan de 16e eeuw gezien worden als de Gouden Eeuw in Polen. Polen was toen ook de grootste staat in Europa. In de 17e eeuw brokkelt de macht van Polen steeds verder af, door oorlogen tegen de Russen en Turken en de inmenging van de Zweden. Hierdoor ontstonden er ook grote financiële en problemen. 1772 In dit jaar wordt Polen letterlijk verdeeld tussen Pruisen en Rusland. Er bleef van Polen nog een klein protectoraat over. Toen in 1795 de toenmalige heerser van dit protectoraat gedwongen af moest treden, was er geen sprake meer van een Poolse staat. Eerste Wereldoorlog Na de eerste wereldoorlog werd Polen weer op de kaart gezet in het Verdrag van Versailles. Vanaf 1921 waren de west- en oostgrenzen zuiver vastgelegd. Economisch en politiek ging het echter niet goed in het vooral agrarische Polen. In 1926 werd er een staatsgreep gepleegd en zou dictator Pilsudski alle macht naar zich toe trekken. Tweede Wereldoorlog Polen is dé aanleiding van de Tweede Wereldoorlog. Op 1 september vallen zowel de Duitsers als de Russen, Polen binnen. Polen wordt hierna verdeeld onder beide landen. Polen heeft enorm geleden onder deze oorlog. Er zijn 6 miljoen Polen omgekomen en 70% van het cultuurbezit werd verwoest. Daarnaast zijn er miljoenen Joden gedeporteerd en vergast in de concentratiekampen Auschwitz, Treblinka, Majdanek en Sobibor. In 1945 werden tijdens de Conferentie van Jalta de nieuwe grenzen van Polen vastgelegd. Polen schoof hierdoor een heel stuk naar het Westen. Daarnaast kwam er een communistisch regiem dat in de loop der jaren steeds meer onder de macht en invloed van Rusland zou komen. Opstanden werden meet harde hand de kop ingedrukt. De ontevredenheid werd gesteund door de kerk, zeker toen er ook nog voor het eerst in de geschiedenis in 1978 een Pool tot paus werd gekozen. Auschwitz, de grootste hel op aarde Als bijzonderheid wil ik ons bezoek aan Auschwitz noemen. Dit concentratiekamp ligt op ongeveer 70 km van Krakow. Auschwitz I en Auschwitz II (ook wel Birkenau genaamd) hebben we samen met een gids mogen bezoeken. Onvoorstelbaar indrukwekkend zijn de beelden die we daar gezien hebben en de verhalen die we hier te horen kregen. Birkenau was het allergrootste vernietigingskamp van de Nazi’s. Tussen de 1,1 en 1,5 miljoen Joden, Roma’s en zigeuners werden hier vermoord. Wanneer je hier rondloopt, over de spoorrails waar de treinen binnen

8

kwamen of in de barakken waar de mensen sliepen als vee, heb je werkelijk het idee dat je je begeeft in de hel op aarde. Opvallend is ook dat de entree gratis is, het kamp 7 dagen per week open is en dat men adviseert om niet met kinderen onder de 14 jaar te komen. Het is een plaats die bij ons drieën een onuitwisbare herinnering heeft achtergelaten. Solidarnosc In 1980 leidde deze ontevredenheid tot grote stakingen. Lech Walesa stond op als leider bij de Lenin-werf in Gdansk. Door de chaos van de vele stakingen bleef de vakbond “Solidarnosc” steeds meer druk uitoefenen op de regering, om het sociaal-economische beleid steeds grondig te hervormen. Toen in 1988 er weer stakingen uit braken zou Polen het eerste land worden dat los kwam van de Sovjet-Unie. 1989 In juni 1989 werden er voor het eerst vrije verkiezingen gehouden, waarna de communistische partij zichzelf ophief in januari 1990. Tussen 1990 en 1993 werden alle sovjetsoldaten (45.000) uit Polen terug getrokken. Begin 1990 starten de economische hervormingen nadat in 1989 de inflatie tot boven de 1000% was opgelopen. Economisch waren de jaren negentig gunstig met een groei van gemiddeld 6% per jaar. In 1997 werd er een nieuwe grondwet aangenomen waarin het land werd vastgelegd als een parlementaire democratie met een vrije markteconomie. Hierop besloot de Europese unie dat Polen op termijn lid zou mogen worden van de EU. In 1999 werd Polen lid van de NAVO. Op 1 mei 2004 trad Polen toe tot de Europese Unie. Radio Maryja (Maria) Deze radiozender speelt vanaf begin jaren ‘90 een dubbele rol in Polen. Zowel een religieuze als politieke. De oprichter van deze zender is pater Rydzyk. Gezien het feit dat hier iedere dag meer dan 1 miljoen Polen naar luisteren, is deze zender een belangrijke factor in de samenleving. Ze is super conservatief en tevens zijn er beschuldigingen van antisemitisme. Het Vaticaan heeft de Poolse gelovigen gewaarschuwd voor verschillende denkbeelden, echter Johannes Paulus II heeft de Polen weer gevraagd te bidden voor deze zender. Daarnaast heeft deze zender een belangrijke rol gespeeld bij de meest recente politieke verkiezingen. Mede door de steun van deze zender hebben de huidige president en premier, de gebroeders Kaczynski, de macht kunnen grijpen in 2005.

9

Johannes Paulus II (Karol Wojtyla)

De overleden paus wordt als de meest belangrijke Pool gezien (naast Chopin). Hij werd in 1978 gekozen tot Paus en daarvoor was hij vanaf 1964 Aartsbisschop en Kardinaal van Krakow. Omdat de RK Kerk een hele belangrijke rol in de Poolse samenleving speelt van jong tot oud, heeft deze paus een enorme invloed gehad op de hele ontwikkeling van Polen. Toen de paus op 2 april 2005 stierf heeft dit Polen dagenlang diep getroffen. Hij was het die via stille diplomatie heeft meegeholpen aan de ineenstorting van het communisme en de verdere ontmanteling van het Oostblok. Op 2 april waren we in Krakow. De 2e sterfdag van de Paus was voelbaar en zichtbaar. Op het grote centrale plein in Krakow werd ’s avonds een dienst met muziek opgevoerd voor duizenden mensen. Kerken Tijdens onze rondreis hebben we in alle steden verschillende kerken bezocht. De enorme weelde en rijkdom waren opvallend en overweldigend. Daarnaast ook het feit dat heel veel jonge gelovigen in de kerken aanwezig waren. Hoe sterk de invloed van de kerk is mag wel blijken uit het feit dat de Poolse premier Kaczynski, de affaire rondom aartsbisschop Wielgus als een nationale crisis benoemde. Wielgus zou de nieuwe aartsbisschop van Warschau worden en heeft uiteindelijk enkele uren voor zijn inhuldiging op zondag 7 januari 2007, zijn ontslag aangeboden aan de huidige Paus. Radio Maria was voor Wielgus. De gebroeders Kaczynski tegen! Goede vrijdag Tijdens ons bezoek in Polen hebben we Goede Vrijdag in Warschau mogen meemaken. Een bijzondere avond bracht ons uiteindelijk in de Dom van Warschau en in een lange processiestoet van duizenden gelovigen. Uiteindelijk hebben we op een van de pleinen in het centrum Aartsbisschop Glemp een toespraak zien geven. Ook aanhangers van Wielgus waren zichtbaar aanwezig.

10

Algemene gegevens

Oppervlakte

312.685 km2 (7,5 maal Nederland)

Hoofdstad

Warschau

Inwonertal

38,16 miljoen (2005 - GUS)

Bevolkingsdichtheid

122 inwoners/km2

Godsdienst

Rooms-katholiek (95%)

Taal

Pools

Nationale feestdag(en)

3 mei: proclamatie Grondwet 1791; 11 november: herwinning soevereiniteit in 1918

Klimatologische gesteldheid

Landklimaat

11

5.

POLITIEK EN MARCO ECONOMIE VAN POLEN 5.1.

POLITIEK KLIMAAT IN POLEN

De linkerflank van de politiek bestaat in Polen voornamelijk uit drie partijen, de SLD, de Poolse Sociaal Democratische Partij (SdPL) en de Arbeiders Unie (UP). Maar het linkse electoraat slinkt en geen van de drie partijen heeft nog een vaste achterban. Geschiedenis van de SLD De voormalig communistische partij Sociaaldemocratie van de Poolse Republiek (SdRP), schudde in de negentiger jaren de communistische erfenis voor een groot deel van zich af. Ze werd een pragmatische middenpartij. De kern van het SdPR electoraat bestond uit aanhang uit de arbeidersklasse en ex-nomenklatura, maar werd langzaam breder. In 1991 won de partij 60 van de 460 zetels in de parlementsverkiezingen. In 1993 sloten enkele linkse partijen en vakbonden zich onder leiding van de SdPR aaneen tot het Links Democratische Alliantie coalitie, en in 1995 werd de partijleider van de SdPR Aleksander Kwasniewski verkozen tot president.

Politieke partijen Belangrijkste politieke partijen: Coalitie van Alliantie van Linkse Democraten Arbeiders Unie (SLD-UP) Burger Platform (PO) Zelfverdediging van de Poolse Republiek (S) Anti-Corruptie Partij (PiS) Poolse Volkspartij (PSL) Coalitie van Poolse Families (LPR) Lidmaatschappen: NAVO, UNMEE, IAEA

De coalitie wordt in 1999 officieel een politieke partij (SLD). Bij de daaropvolgende parlementsverkiezingen van 23 juni 2001 presenteren de SLD en de UP een gezamenlijke kieslijst en winnen de verkiezingen. De SLD bereikt op deze manier twee ogenschijnlijk conflicterende zaken. Hoewel de partij zich steeds profileert als beschermheer van de underdog, wordt ze nu regeringspartij. Het lukt de SLD echter niet om als regeringspartij een duidelijk sociaal democratisch profiel te ontwikkelen en blijvend kiezers aan zich te binden. In 2003 is de SLD gedwongen een minderheidskabinet te vormen als ze hun coalitiepartner de Boeren Partij (PSL) uit de regering zetten en ze verliezen kiezers door aanhoudende aantijgingen van corruptie en arrogantie. De SLD raakt in 2004 in een regelrechte crisis, waarna een deel zich op 24 maart afsplitst met de woorden: “Poland needs a left”. Zij noemen zichzelf de Poolse Sociaal Democratische Partij (SdPL). Duidelijk is dat links in Polen in een diepe crisis verkeert en dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de SLD de weg omhoog zal vinden. Tegelijkertijd lijkt het er niet op dat de twee andere linkse partijen een goed alternatief vormen en is eenheid ver weg. Met het aftreden van Kwasniewski verliest Links Polen bovendien haar boegbeeld. Hiermee dreigt de politieke

12

Sejm De Sejm is de benaming van het Poolse parlement. Reeds in de 14e eeuw was er in Polen een Sejm. De huidige Sejm is het lagerhuis van het Poolse parlement. De Sejm telt 460 leden. Het hogerhuis van het Poolse parlement is de Senaat(100 leden).

stroming die het land de EU binnen leidde na de volgende verkiezingen op het strafbankje te belanden. Tegenwoordig maakt de linkse regering zich vooral druk om normen en waarden. Het gezin en geloof wordt hierbij als de hoeksteen van de samenleving gezien. Door deze focus wordt de economie met rust gelaten. Dit heeft een voordeel omdat er dan geen besluiten worden genomen die de huidige economische groei belemmert. Daarentegen wordt de huidige economie ook niet gestimuleerd. De discussie gaat vooral over het al dan niet dragen van school kledij.

5.2.

MACRO ECONOMIE

Na een aantal moeilijke jaren waarin de economie grondig wordt hervormd kennen steeds meer Polen welvaart, vooral na 1997 als de economie opbloeit, al komt er nog steeds armoede voor. Polen gaan steeds meer op vakantie, bijvoorbeeld naar Zakopane in de Karpaten. Er zijn veel liefhebber van skiën, skispringen en andere wintersporten. Ook schaatsen is populair geworden. Dat is vooral te danken aan Joromir Radke die tijdens de Olympische Winterspelen van Lillehammer in 1994 brons won op de 10 kilometer. Voor de Tweede Wereldoorlog was Polen een overwegend agrarisch land. Daarna veranderde het land snel in een industriële natie naar het voorbeeld van de Sovjet-Unie. Er was in deze periode vrijwel geen ruimte voor vrij ondernemerschap. Wat er gebeurde werd bepaald door de overheid. Vanaf de jaren zeventig raakte de Poolse economie in het slop. Na de val van het communisme moest Polen zich aanpassen aan de vrije markt. Dat ging niet vanzelf. De economie zakte in en één op de zeven Polen raakte werkeloos. Maar de inflatie nam af en sinds de tweede helft van de jaren negentig behoort Polen tot de leidende economieën van het voormalige Oostblok. Als geassocieerd lid staat het op de nominatie deel te worden van de Europese Unie. Conjuncturele ontwikkeling Slechts weinig landen in de wereld hebben tussen 1994 en 1996 een vergelijkbare economische groei doorgemaakt. Zo kwam in 1995 het Poolse nationaal product alweer op hetzelfde niveau als dat van voor de omwenteling in 1989. Ondanks de snelle groei en de gunstige macroeconomische ontwikkeling kampt de Poolse economie met enige knelpunten, zoals de inflatie, de belastingdruk en de werkgelegenheid. De Poolse Nationale Bank en de opeenvolgende Poolse regeringen hebben de inflatie de laatste jaren aanzienlijk weten terug te dringen, van bijna 600 procent in 1990 tot 20 procent eind 1996 (eind juli 1997 was dit cijfer verder teruggelopen tot 14,8 procent op jaarbasis). Een hoofddoelstelling van het economisch beleid van de vorige regering was de inflatie in 1997 terug te dringen tot 13 procent, gevolgd door een verdere verlaging naar maximaal 5 procent in het jaar De totale belastingdruk in Polen bedraagt thans gemiddeld 48 procent van het BNP (ter vergelijking: binnen de EU bedraagt de belastingdruk gemiddeld 45,5 procent). Zowel de directe als de indirecte belastingen zijn in Polen aan de hoge kant. De inkomstenbelasting kent een systeem van drie schijven, met tarieven van 20, 32 en 44 procent. De vennootschapsbelasting bedraagt 38 procent. Daarnaast is er een BTW, met tarieven die 0, 7 en 22 procent bedragen. De totale belastingdruk kan een bedreiging vormen voor de verdere groei van economie, vanwege de remmende werking op de particuliere bestedingen en de ongewenste verdere uitbouw van het 'grijze economische circuit'.

13

Hoewel de economie in 1996 en in de eerste helft van 1997 een sterke groei doormaakte, nam de werkgelegenheid tot juni 1997 slechts met 0,6 procent toe ten opzichte van dezelfde periode in het voorgaande jaar. Oorzaken hiervan zouden onder meer zijn: de snel doorgevoerde structurele hervorming van de economie en de stijgende productiviteit per werknemer, waardoor het werk met minder arbeidskrachten gedaan kan worden. Uit onderzoek is gebleken dat het feitelijk aantal werkzoekenden nog hoger ligt, aangezien vele werklozen niet de moeite nemen zich te laten registreren als werkzoekende. Een reden zou kunnen zijn dat zij reeds werk gevonden hebben in het 'grijze' circuit. Binnen Polen zelf is sprake van aanzienlijke regionale verschillen in de werkloosheid. In de stedelijke gebieden, zoals Warschau, Krakow en Poznan, is de werkloosheid betrekkelijk laag, dat wil zeggen ongeveer 5 procent; op het platteland daarentegen komen percentages voor tot 25 procent, zoals in het noorden van Polen, waar veel staatsboerderijen en bedrijven met een verouderd machinepark hun deuren hebben gesloten. De Poolse economie heeft de afgelopen anderhalf jaar een sterke impuls gekregen door de toename van de consumptieve bestedingen. De systematische stimulering van economische activiteiten door de Poolse overheid, de vermindering van de winstbelasting en de invoering van maatregelen ter bevordering van investeringen hebben bij veel bedrijven geleid tot een versterking van de kaspositie. Als gevolg hiervan hebben de bedrijven een groter deel van de winst aangewend voor investeringen in modernisering en uitbreiding van de productiecapaciteit. De reële investeringen zijn in 2006 dan ook toegenomen met 22,1 procent. Deze sterke groei heeft zich daarmee voor het vierde achtereenvolgende jaar voorgedaan. Het zijn vooral de grote bedrijven die meer investeren. Voor die tijd was het daarentegen juist het midden- en kleinbedrijf dat actief investeerde.

14

Ontwikkeling buitenlandse handel In 2005 is de Poolse export 19,6 procent gestegen ten opzichte van 2004. De import steeg maar 13 procent waardoor het tekort op de handelsbalans afnam tot 11,5 miljard US dollar. Sinds de toetreding van Polen tot de Europese Unie is de export naar de EU sterk gestegen. In vergelijking tot het jaar ervoor is deze export in 2005 met 16,8 procent gestegen, ondanks de zwakke economische groei in de EU. In totaal gaat bijna 77 procent van de Poolse export naar de Europese Unie en bijna 66 procent van de totale Poolse import komt uit de EU. Echter, het totale handelsaandeel van de EU met Polen is gedaald ten opzichte van landen buiten de Europese Unie. De Poolse export naar landen uit Centraal-Europa, niet toebehorende tot de EU, is met 32,6 procent gestegen. Ook de import uit landen van buiten de EU is sterk toegenomen. Na Duitsland is Rusland de op een na belangrijkste import bron voor Polen, met een groei van 39,6 procent in 2005. Ook China wordt een steeds belangrijkere handelspartner van Polen. Met een groei van 33,5 procent aan Chinese importgoederen staat China inmiddels op een vijfde plaats, achter Duitsland, Rusland, Italië en Frankrijk. Nederland staat op een zevende plaats van voornaamste handelspartners als het gaat om zowel export als import. Voornaamste handelspartners in 2006(in procenten van totaal)* Export Duitsland 28,2 Frankrijk 6,2 Italië 6,1 Verenigd Koninkrijk 5,6 Tsjechische Republiek 4,5 Rusland 4,4 Nederland 4,2 Import Duitsland 24,7 Rusland 8,8 Italië 7,1 Frankrijk 6,1 China 5,4 Tsjechische Republiek 3,6 Nederland 3,4 * Polish Central Statistical Office Voornaamste in- en uitvoerproducten In de afgelopen vijf jaar is er in de samenstelling van belangrijkste exportgoederen weinig veranderd. Nog steeds zijn de voornaamste exportproducten van Polen machines en transportmiddelen, industriële producten, diverse gefabriceerde goederen en agrarische producten. In 2004 was het aandeel van machines en transportmiddelen bijna 38 procent van de totale Poolse export. Aan de importzijde is bijna dezelfde ontwikkeling te zien. Machines en transportmiddelen en industriële producten vormen de belangrijkste importgoederen. Een verklaring hiervoor is dat veel producten als halffabrikaat worden geëxporteerd naar Polen, en vervolgens weer worden geïmporteerd door andere landen als eindproduct.

15

6.

KRAKOW

Algemeen De bewoners van Krakow zijn trots op hun stad dat blijkt onder ander uit de volgende tekst: In Warschau houdt men zich allen maar bezig met politiek, In Poznan is men allen maar aan het werk, maar in Krakow zijn de schone kunsten het belangrijkste. Krakow is een grote stad met 750.000 inwoners en is, wat veel mensen niet weten, zo’n 600 jaar (1039 – 1596) de hoofdstad van Polen geweest. De stad ligt in het diepe zuiden van Polen op ongeveer 100 kilometer van de Oekraïnse Grens. Historie Krakow is van oorsprong een handelsstad, het lag op het kruispunt van de oude handelsroutes Oostzee ÅÆ Rome en Byzantium Å Æ Parijs. De historie van Polen kenmerkt zich door het feit dat het land regelmatig ‘van eigenaar’ verwisselde. Dit heeft ook grote invloed gehad op Krakow. Bij de Derde Poolse Deling (rond 1800) kwam Krakow bij Oostenrijk. Tien jaar later veroverde de troepen van Napoleon de stad en werd het toegevoegd aan het hertogdom Warschau. Na de val van Napoleon werd Kraków ( samen met de omliggende gebieden) verklaard tot vrije, onafhankelijke en neutrale stad om vervolgens in 1846 weer door Oostenrijk geannexeerd te worden. Na de 1e Wereldoorlog werd Krakow weer Pools. In de 2e Wereldoorlog was Krakow de hoofdstad van het Nazi General Gouvernment. Auschwitz en Birkenau liggen in de buurt van Krakow. De religie speelt een belangrijke rol in de historie van de stad. Krakow is al 1000 jaar een bisdom. Sinds 1925 is het de zetel van de rooms-katholieke aartsbisschop. Tot 1978 was Karol Wojtyla aartsbisschop, later meer bekend als Paus Johannes Paulus II. Krakow is een van de oudste universiteitssteden van Midden Europa (1364). Tijdens het recente communistische regime waren er goede contacten met Cuba en kwamen vele Cubaanse studenten op deze universiteit studeren.

16

Bezienswaardigheden Krakow wordt door velen omschreven als de mooiste stad van Polen. Door de zuidelijke ligging en uitstraling, ook wel het Florence van Polen genoemd. Dit zie je terug in de bezienswaardigheden van de stad. De stad is niet gebombardeerd tijdens de meest recente oorlogen. Krakóws Rynek Glówny De Grote Markt, is een schitterend vierkant plein midden in het centrum van Kraków. Het plein wordt omringd door statige oude gebouwen in het midden staat de smalle Lakenhal. Het plein zou het grootste middeleeuwse plein van Europa zijn. Kazimierz De oude Joodse wijk. Hier woonde tot aan de tweede wereldoorlog 70.000 joden. De meeste van hen zijn afgevoerd en omgekomen in Hitler’s concentratiekampen. Steven Spielberg heeft hier de film Schindlers List opgenomen. Paus Johannes Paulus II Overal in de stad kom je portretten van de oude aartsbisschop tegen. Economisch De economische groei in Krakow is later ingezet dan in de steden Warschau en Poznan. Maar de laatste jaren groeit de economie zeer sterk. Krakow is een belangrijk wetenschappelijk, economisch en sociaal centrum. De groei van de stad wordt ook enorm bevorderd door het sterk stijgend aantal toeristen Dit heeft alles te maken met de uitbreiding van het vliegveld. Van de 9 miljoen toeristen kwamen er het afgelopen jaar 3 miljoen met een vlucht van één van “de prijsvechters”. Keerzijde van de enorme groei is dat onder andere de onroerend goed prijzen in de stad exorbitant stijgen. Een stijging van meer dan 100% per jaar is inmiddels gebruikelijk en dat maakt de stad voor de gewone man onbetaalbaar.

17

Eigen indrukken Krakow was onze eerste stad in Polen en alle vooroordelen waren in één klap weg. Een fantastisch mooie historische stad met verrassend veel westerse trekjes. Alle bekende winkels en merken zijn vertegenwoordigd. Veel oude en veel verschillende bouwstijlen kenmerken de stad. Daarnaast wordt er overal volop gebouwd. Bij nieuwbouw pakt men het goed aan. In mooie architectuur worden grote, zelfs naar westerse begrippen, luxe winkelcentra uit de grond gestampt. Terrasjes en restaurants in overvloed. Restaurants variërend van straatkraampje tot vijf-sterrenrestaurants. De stad is opvallend schoon en we hebben nooit een moment gehad dat we ons niet veilig voelden. Het publiek is zeer wisselend: zwervers, yuppen, traditionele monniken en bierdrinkende Engelsen (met dank aan de prijsvechters). Een stad om bij iedereen aan te bevelen!

18

Auschwitz Vanuit Krakow hebben we ook een bezoek gebracht Auschwitz-Birkenau. Op dat moment treft de Poolse en Joodse historie je recht in je hart. Zichtbaar gemaakt in al die foto’s en verhalen van de slachtoffers. Een tragedie, nog maar zo recent geleden, voor de hele mensheid en vooral voor de Poolse bevolking. Onvergetelijk voor ons!

19

20

7.

POZNAN

Algemeen Poznan is de hoofdstad van de provincie Wielkopolksa (groot Polen) en heeft 574.000 inwoners. Poznan is daarmee een van de grootste steden van Polen. De stad ligt in het westen van Polen aan de rivier de Warta. Het is een belangrijke handels- en industriestad en staat bekend om haar jaarbeurzen. Poznan heeft een internationale luchthaven.

Historie Poznan is een van de oudste steden van Polen. De inwoners van Pozan zijn zeer trots op hun koninklijke banden en de ruim 1000-jarige geschiedenis van deze stad. In de 10e eeuw werd er de eerste Poolse kathedraal gebouwd. In de 16e eeuw beleefde de stad haar grootste bloei. Poznan is een stad die bij verschillende landen behoorden. In 1793 kwam de stad bij Pruisen en van 1807 tot 1815 maakte het deel uit van het Hertogdom Warschau. Vanaf 1815 weer bij Pruisen en daarna het Duitse Rijk. Vanaf 1919 werd Poznan weer Pools tot 1939 de Duitsers Polen binnen vielen. Vanaf 1945 is het weer Pools. Door deze geschiedenis woonden er vele Duitstalige in Poznan. In 1910 was dit 45%. Tot de dag van vandaag is Poznan, Duits georiënteerd. Duitsland is veruit de grootste handelspartner. Dit komt natuurlijk ook door de gunstige ligging op de lijn Berlijn-Warschau. Poznan heeft een belangrijke rol gespeeld in de opstand tegen het communisme. In juni 1956 vonden hier de eerste protesten plaats tegen de slechte leefomstandigheden en de beperkte vrijheden. Deze opstand werd keihard neergeslagen maar gaven een aanzet tot de onlusten later in dat zelfde jaar in Hongarije.

21

Bezienswaardigheden De oude stad met het voormalige renaissance stadhuis zijn prachtig om te bezoeken. Daarnaast de gebouwen van het voormalige Jezuïetenklooster waar het huidige gemeentebestuur is gesitueerd. Dit klooster was enige tijd de residentie van Napoleon. De parochiekerk is een van de mooiste barokkerken in Polen. De laatste Poolse koning woonde in het Koninklijke Kasteel dat naast de markt ligt. Economisch Poznan maakt de grootste groei door in de jaren ’90. Het is een van de economisch meest ontwikkelde gebieden van heel Polen. Poznan is een universiteitsstad (o.a. University of Economics) wat heeft bijgedragen aan deze ontwikkeling. Daarnaast is de gunstige ligging en de historische banden ten opzichte van Duitsland en oorzaak. Na Warschau is Polen het best ontwikkeld. In de loop der jaren zijn er veel internationale bedrijven in deze stad gekomen waaronder Volkswagen, Alcatel, Bidgestone, Ikea, Nestle, Sab Miller, Unilever etc. In het bekende beursgebouw worden meer dan 40 internationale beurzen per jaar gegeven. Poznan heeft een van de laagste werkeloosheidscijfers van het hele land. In Poznan studeren meer dan 130.000 studenten waaronder ook vele buitenlandse. Ook dit geeft een enorme impuls aan de stad.

Eigen indrukken We hebben verschillende monumenten tijdens ons bezoek gezien en waren onder de indruk van alle pracht. Wat ons tevens opviel was dat de stad schoon is en een vriendelijke sfeer uitstaalt. Daarnaast is Poznan enorm uitgestrekt. Natuurlijk zie je kenmerken van het oude communisme met de vele woon/hoogbouw, echter ook de moderne Europese wereld is steeds meer in het straatbeeld te herkennen. Prachtige moderne winkelcentra waar je letterlijk alle bekende winkels kunt terug vinden. Daarnaast zijn we hier bij enkele bedrijven geweest die aan de rand van Poznan liggen. Rondom Poznan zie je ook enorm veel bedrijvigheid, daar hier de grond natuurlijk veel goedkoper is. Ook de grote industriële complexen vind je hier. In het centrum is het goed toeven met prima eetgelegenheden.

22

8.

WARSCHAU

Algemeen Warschau is het absolute centrum van Polen: op het gebied van politiek, cultuur, economie en wetenschap. Een florerende stad met kolossale reclameborden, eindeloze rijen auto’s en glazen wolkenkrabbers. Een plaats vol tegenstellingen, waar de hobbelende tram zich handhaaft naast de ultramoderne metro en boerinnen van het platteland, hun producten nog altijd op straat naast de grote warenhuizen verkopen.

Historie Zijn historische opkomst dankt Warschau aan zijn ligging op een kruising van Europese handelswegen. In 1596 werd Warschau als hoofdstad van Polen op het hoogte punt van roem al snel een voorwerp van begeerte. Warschau werd belegerd door Zweden, ingelijfd door de Pruisen, tot hertogdom uitgeroepen door Napoleon, bezet door de Russische tsaren en in puin gelegd door de nazi’s. Toen de Tweede Wereld oorlog tegen het eind liep lag 84 procent van de gebouwen in puin. In totaal waren 640.000 mensen om het leven gekomen. Pas in 1970 bereikte Warschau met 1,3 miljoen inwoners weer het inwoneraantal van voor de oorlog. Op dit moment wonen er maar liefst 1,8 miljoen mensen. Bezienswaardigheden Het centrum is na de oorlog compleet herbouwd in de stijl van voor de oorlog. Als je er rondloopt waan je ook in een oude stad. Het marktplein van de oude stad en de omliggende straatjes werden grotendeels aan de hand van 18e eeuwse schilderijen van de Italiaan Canaletto tussen 1949 en 1953 weer opgebouwd. Het hoogste en opvallendste gebouw van de stad werd tussen 1952 en 1955 gebouwd. Ofschoon dit 232 meter hoge Stalinistische praal paleis van steen en marmer aan de communistische heerschappij tot 1989 herinnert, is het Cultuur paleis met zijn wetenschappelijke en culturele instituties intussen integraal onderdeel van het drukke leven in het stadscentrum. De Polen die wij gesproken hebben in Warschau zijn overigens helemaal niet gecharmeerd van dit gebouw, het herinnert teveel aan het communisme!

23

Economisch Door de centrale overheidsfuncties in Warschau en de gunstige ligging van de stad, is een groot gedeelte van buitenlandse investeerders naar deze stad toegekomen. Grote buitenlandse bedrijven, waaronder verscheidene financiële coöperaties, consultancy’s en internationale instituten, kozen Warschau als hun hoofdlocatie in Polen. Na het wegvallen van het ijzeren gordijn werd juist deze stad gekozen door vele Europese en Amerikaanse multinationals. De tijd om hier iets op te starten is min of meer voorbij. Je moet er gewoon zijn! Vergelijkend is Warschau altijd het meest belangrijke administratieve- en businesscenter geweest voor binnenlandse bedrijven. Dit heeft geleid tot een enorme vraag naar moderne kantoorgebouwen in de stad, wat in de periode van 1990 tot aan de eerste helft van 1998 resulteerde in een 98% tot 100% bezetting van bruikbare kantoorgebouwen en tevens leidde tot een van de hoogste huurniveaus van kantoorruimte in Europa.

Eigen indrukken De stad Warschau was de laatste van de drie steden die we bezocht hebben. We hadden ons al voorbereid op een meer Amerikaans ogende stad. Na een verblijf van drie dagen hebben we dit beeld gedeeltelijk bijgesteld. De stad bestaat uit en oud ogende kern en een moderne omgeving. De metro, de wolkenkrabbers en het oude centrum hebben allemaal een andere uitstraling. Ze hebben echter allemaal gemeen dat het er netjes is. Je vind nergens rommel op straat. In vergelijk met de steden Poznan en Krakow ontkom je niet aan het gevoel dat Warschau wat killer is. Ondanks het oude stadscentrum dat net zo mooi is als die van de andere steden ontkom je niet aan dit gevoel. Het feit dat deze stadskern niet origineel uit de 18e eeuw stamt kan hieraan bijdragen. Je ziet de oudheid maar weet dat dit niet echt zo is. We hadden het geluk dat we op Goede Vrijdag in dit Rooms Katholiek bolwerk waren. ’s Avonds kwamen we midden in een eeuwenoude processie terecht met duizenden mensen. Zowel jong als oud, namen hieraan deel. Bijzonder en indrukwekkend voor ons allen.

24

9.

BEDRIJFSBEZOEKEN

Tijdens ons verblijf in Polen hebben we acht verschillende ‘bedrijven’ bezocht. Op de volgende bladzijden is de typering per bedrijf schematisch weergegeven. In de bijlagen vindt u de complete gespreksverslagen per bedrijf. Stuk voor stuk zijn deze verslagen leuk om te lezen.

25

Soort bedrijf

Typering bedrijf

Typering gesprekspartner Polen Hoog opgeleid Ca. 35 jaar

Taal

Mensen

Handel

Religie

Bank

Pools bedrijf met Nederlandse aandeelhouder (op de achtergrond)

Voertaal is Pools, Engels is 2e taal

Groot verschil tussen ‘oude’ (45+) en jonge werknemers. Oude werknemers zijn communisme gewend en passen totaal niet meer in huidige economie

Heeft weinig / geen invloed

Pools bedrijf met Duitse eigenaar

Nederlander Hoog opgeleid 35 jaar

Pools spreken moet om zaken te kunnen doen.

Jong Pools bedrijf met 2 Poolse broers als directeur

Polen Self-made 40 jaar

In Polen moet je Pools spreken. Directeur spreekt geen Engels(!). Zijn vrouw fungeert als tolk tijdens het gesprek.

Ontzag voor de directeur. Sterk stijgende salarissen Meer dan 10% per jaar. Voor meer salaris stapt men snel over naar andere werkgever. Afstand tussen directie en personeel. Personeel wordt erg goed behandeld maar ook strak gecontroleerd

Sterke Zloty, economische groei vanaf 1992. aanbod op arbeidsmarkt matcht niet met vraag door probleem ‘ouder’ werknemers Macht van de fabriek richting leveranciers is groot.

Papierfabriek

Importeur

Religie is rode draad in Polen en dus ook in de fabriek. Invloed van Radio Marya Pools netwerk is van Geen bijzonder levensbelang om rol zaken te kunnen doen.

Soort bedrijf

Typering bedrijf

Typering gesprekspartner Nederlander Laag opgeleid 50 jaar

Taal

Mensen

Handel

Religie

Groothandel

Vestiging van Nederlands bedrijf

Pools spreken is een must om zaken te kunnen doen

Hard werken, een beetje ‘ritselen’ is toegestaan. Kijk uit met alcohol

Iedereen is actief katholiek en dit is niet meer dan normaal.

Duitse organisatie

Duitse Hoog opgeleid 40 jaar

Erg gewenst dat je Pools spreekt

Poolse vestiging van Duits bedrijf

Pool Hoog opgeleid 35 jaar

Taal is alleen maar Pools, dit schept een band van vertrouwen in zaken doen.

Men kan geen onderscheid maken tussen zakelijke kritiek en persoonlijke. Mensen zijn hoffelijk en vriendelijk maar dit verdwijnt bij de komst van anonimiteit (verkeer). Naar buiten toe houdt men de schijn op. Er wordt niet rechtstreeks geprotesteerd. Veel vertrouwen in medewerkers. Informeel.

Nog steeds contante betaling maar handel via Internet neemt toe. Letterlijk regelmatig je gezicht laten zien Steden beconcurreren elkaar met het binnenhalen van (buitenlandse) bedrijven. Opleiding sluit niet aan bij wens bedrijfsleven.

Handelsvereniging

Metaalbedrijf

27

Katholiek geloof staat bovenaan in de maatschappij ook bij de jongeren!

Veel buitenlanders Weinig invloed denken dat zij weten op het bedrijf wat goed is voor Polen, hoe het werkt in Polen. Hier heeft men een broertje dood aan. De Pool gaat gewoon zijn eigen weg.

Soort bedrijf

Typering bedrijf

Taal

Mensen

Handel

Religie

Nederlands

Typering gesprekspartner Nederlandse Hoog opgeleid 40 jaar

Ambassade

Pools spreken heeft grote voordelen. Nb. Geen van de huidige ministers spreekt Engels(!)

Polen werken graag op stuksloon en verwachten dat ze gecontroleerd worden. Bepaalde regio’s is geen personeel meer te krijgen

Eerst de kerk en daarna zaken doen

Poolse vestiging van Amerikaans bedrijf

Brit Hoogopgeleid 35 jaar

Als je in Polen iets wilt verkopen moet je Pools spreken

They pretend to pay us, we pretend to work. Men heeft vaak geen idee waar collega’s mee bezig zijn. Veel wisseling van werkgever. Een Pool zal niet snel zeggen dat hij iets niet kan

Buitenlanders moeten formeel beginnen. Laat met uiterlijk vertoon zien dat je succesvol bent dit schept vertrouwen. In Polen wordt veel aandacht besteed aan het proces. Lange vergaderingen met weinig inhoud om daarna buiten de vergadering om de zaken echt af te spreken. Doe zaken o.b.v. keiharde afspraken op papier.

Consultant

28

Geen grote invloed

10. MORFOLOGIE & ADVIES 10.1.

MORFOLOGIE

Doormiddel van morfologie komen we tot een drietal oplossingsalternatieven. Elk oplossingsalternatief heeft zes invloeden in zich hebben. Deze invloeden zijn vanuit; bedrijfstakken, politiek, geschiedenis, cultuur, geografie en economie. Hierdoor wordt er rekening gehouden met alle onderzochte aspecten die van invloed zijn op een organisatie. MORFOLOGIE

Bedrijfstakken

Politiek

Geschiedenis

Cultuur

Geografisch

Economie

ICT is sterk opkomend. Daar waar bedrijven zitten Een juiste mix tussen industrie en ICT is komt ten waar data een belangrijke onderdeel van hun core goede van de stabiliteit van de organistie. business is moet het bedrijf aanwezig zijn.

Koeling van kasten is vooral gewenst in de industriele sectoren. Een centrale plek in deze sector is dus gewenst.

De voorkeur gaat uit naar de overname van een Een organisatie starten. Het aanname beleid richt zich vooral op poolse medewerkers die bestaande organisatie waarin een duidelijke plek is Samenwerken met partijen die al vanuit oudsher in verantwoordelijk zijn voor een gezin. Politiek voor tradities. De organisatie moet betrokken zijn bij het land actief zijn. Deze samenwerking kenmerkt gezien laat zij duidelijk zien een hang te hebben het dagelijks rijlen en zijlen van de gemeenschap zich door het sociale karakter. naar de sociale partijen. cq van het gezinsleven. Een sociaal uiterlijk.

Het pand waarin het bedrijf zich vestigd moet De paus heeft een belangrijke rol gespeeld. Deze invloeden van Chopin in zich hebben. Hierdoor geef rol moet terug gezien worden in de omgevening je het belang aan van de historie van Polen en van de werkplekken cq het pand. belangrijke figuren.

De denkwijzen van de paus en de stijl van chopin moet worden verwerkt in het bedrijf. Het pand ademt Chopin, het beleid past bij de zienswijzen van de paus.

Benoem een directie met zowel een Pool en een Start een nieuwe organisatie met alleen maar ‘westerling”. De organisatie moet rekening houden Neem een bestaande organisatie over en besteed jonge ambitieuze Polen en zorg voor een goede met de Poolse tradities en met de westerse als directie veel tijd aan het langs gaan bij de winstdelingssystematiek. Op deze manier heb je economische aanpak. Men moet weten waarom verschillende vestigingen in het land. Zonder en een organisatie die de cultuur van het land kent Polen anders reageren. De organisatie is trots om fysieke aanwezigheid geen vertrouwen! en je houdt de werknemers vast in polen te werken Warschau is het absolute centrum van Polen: op het gebied van politiek, cultuur, economie en wetenschap.Grote buitenlandse bedrijven, waaronder verscheidene financiële coöperaties, consultancy’s en internationale instituten, kozen Warschau als hun hoofdlocatie in Polen. Bij voorkeur vestigen we ons bij het vliegveld.

Poznan met haar ligging in het westen van polen is Vestigingsplaats Krakow heeft de beste uitstraling. snel te bereiken voor het westen. Daarnaast heeft Het is een stad die sterk in ontwikkeling is. Het zij een internationale luchthaven. De jaarlijkse vliegveld wordt snel gemoderiniseert. Al met al voor internationale beurzen maakt haar een goede de uistraling een goede plek. handels locatie.

De vestigingsregio is het platteland waar veel werkeloosheid heerst. Hiervoor wordt het platteland rondom de drie grote steden (Posnan, Krakow, Warsschau). Het vinden van mensen is hier door de hoge werkeloosheid geen probleem

Door het gunstige politiek economische klimaat zou de organisatie zich moeten vestigen in Wraslow. Veel subsidie mogelijkheden en meewerking van de overheid.

Het vestigen rondom grote vliegvelden is ook zeer gunstig. Door duidelijke afspraken te maken met LOT airlines kunnen de vlucht tarieven verlaagd worden.

Iedere kleur samengenomen is een oplossingsconcept.

Iedere kleur tezamen staat voor een oplossingsalternatief. Ieder alternatief hebben we gewogen. De uitkomst hiervan was de kleur blauw. Deze hebben we onderworpen aan een “sensibility check” of te wel we hebben ons gevoel laten spreken over de uitkomst. Alle drie hadden we hier een correct gevoel bij. In de volgende paragraaf zullen we het advies verder uitschrijven.

10.2.

ADVIES

Ons advies aan Rittal luidt als volgt: Start een organisatie in de regio rondom Warschau. Bij voorkeur in de buurt van het vliegveld maar dan wel aan de kant van het platteland en niet richting het centrum. Hier is het gemakkelijk om personeel te vinden die zich in de buurt van de organisatie ook heeft gevestigd of kan vestigen. De huizen prijzen zijn hier nog goed te verhapstukken voor medewerkers. Warschau gezien de aanwezige bedrijfstakken, zowel industrieel als ict bedrijven, een stabiele plek om te starten. Omdat beide sectoren vertegenwoordigd zijn ben je minder kwetsbaar voor conjuncturele tegenslagen in een sector. Wat betreft het beleid van de organisatie zal hij gericht moeten zijn of in ieder geval niet in tegenspraak met de denkwijzen van de paus. Het is goed om locale partijen te steunen die vooral zich vooral aan de linkse kant bevinden. Dit moet overigens niet te expliciet gebeuren omdat bij toekomstige partijwisselingen nog wel eens tegen kan komen te staan. Het politieke klimaat is in polen nog niet zo stabiel dat je iets zinnigs kunt zeggen over wie er de komende jaren aan de macht zullen zijn. Op dit moment zijn dat in ieder geval social partijen. Het pand zou iets authentiek pools uit moeten stralen. Polen zijn trots op hun ”midden europees” land. Het is dan ook raadzaam in het pand invloeden van bijvoorbeeld Chopin op te nemen. Wat betreft de aankleding kun je bijvoorbeeld een afbeelding de paus opnemen. De directie zou moeten bestaan uit een Poolse en een Europese directeur. Deze combinatie maakt dat de organisatie beide denkwijzen in zich heeft en daarmee aan blijft sluiten bij de Poolse en Europese markt. Het is belangrijk je als organisatie te confirmeren aan Poolse tradities. Echter kan op sommige vlakken de Europese aanpak een concurrentie voordeel opleveren. Het is vooral belangrijk om doormiddel van de Poolse medewerkers cq Poolse directeur de juiste vertaalslag, die begrijpelijk is voor Poolse medewerkers, te maken. De voorgaande punten maken dat het gemakkelijker is de organisatie snel te laten integreren in een markt die sterk aan groei onderhevig is. Vooral in Polen is het belangrijk niet op te vallen als een Westerse of Europese organisatie. Dat maakt dat men je meer werk zal gunnen. Een organisatie wordt gemaakt door mensen en verkoop geschied doormiddel van gunning tussen mensen. Aansluiting bij een land is deswege cruciaal.

30

11. REFLECTIE INTERNATIONAAL MANAGEMENT 11.1.

REFLECTIE JUSTIN RATELBAND

Toegevoegde waarde lesdagen De lesdagen heb ik als leerzaam ervaren. Dit omdat ik het gevoel had informatie te krijgen van een autoriteit op het vakgebied. Wat me vooral is bijgebleven is dat 80% ging om de zachte kant en 20% om de harde kant. Het maken van een relatie tussen de bedrijfstakgroei en organisatiegroei was nieuw voor mij. Hierdoor kun je wat beter de groei van een organisatie inschatten. Ook het bespreken van die landen die in zijn ogen de komende zes jaar gaan groeien (Bombay, Turkije en China). De voor en nadelen van overnames zijn me ook wat duidelijker geworden. Als CEO moet je je verdiept hebben in dit onderwerp. Persoonlijk vind ik het een uitermate interessant onderwerp waarin ik me zeker wil verdiepen. Wat ik naast het vakgebied ook interessant vond was de persoon Jagersma. Zijn verschijning maar vooral ook de manier waarop hij in het werk staat. Zijn “private equity firm” en het wonen in Zwitserland droeg daaraan bij. Wat ik het meest typerend vond is het feit dat hij donderdag nacht doorwerkt. Ik merk dat ik nog meer enthousiast ben geworden over internationaal zaken doen. Ook het overnemen of aangaan van allianties vind ik interessant zowel nationaal als internationaal. Ik merk dat ik een nieuwe interesse heb aangeboord. Hier wil en ga ik in de toekomst wat mee doen. De keuze voor de ALP opdracht in Polen Polen was niet mijn eerste keus. Ik wou graag naar Amerika. Door toch het groepsbelang voorop te stellen hebben we gekozen voor Polen. Achteraf ben ik blij dat we dit land hebben gekozen. Het land zou ik zelf nooit zo grondig hebben verkend. Mijn persoonlijke doelstelling was in eerste instantie breed het land verkennen. Ik wou zelf de kennis van het land opdoen. Ik wou iets kunnen zeggen over de economie, cultuur, geschiedenis en bedrijfstakken. Hiervoor moesten we zoveel mogelijk steden en bedrijven aan gaan. Vooral variëteit was hierin van belang. De opdracht international service is er een vanuit mijn werk voor Rittal die dicht bij me staat. Zelf ben ik al meer dan een jaar onderdeel van het “international taskforce team” voor het opzetten van een nieuwe productgroep. Het bekijken van Polen en de problematiek die komt kijken bij het opzetten van een service organisatie was uitermate leerzaam. De zachte kant hebben we hierbij prioriteit gegeven. Het gaat erom dat de service organisatie in het land past. Met de opgedane ervaring heb ik in mijn huidige werk meer fundament. Het bezoeken van de een land geeft je een beeld hoe de markt echt in elkaar zit. Je kunt absoluut niet vanuit een land een ander land aansturen zonder dat je er geweest bent. Wederom heb ik geleerd dat je juist dat moet doen wat je het minst aanspreekt. Hierdoor leer je het meest. Obstakels tijdens de studieperiode Omdat we een brede verkenning wilde was het lastig om goede opdracht te kiezen. Het was dan ook niet gek dat onze eerste opdracht afgekeurd werd. Door dit afkeuren hebben we een aantal bijeenkomsten diepgaand gediscuteerd over de opzet van ons project. Dit denkproces heb ik als leerzaam ervaren. Hierin heb ik me niet alleen laten leiden door de rest maar ook het initiatief

31

genomen. Wat vooral heel belangrijk was, vooral tijdens de persoonlijke gesprekken, was het luisteren en doorvragen. Het klinkt heel kinderachting maar het is toch zo belangrijk. Te snel adviseren geeft geen goed advies en vooral ook geen goed gevoel naar degene die het advies krijgt. Hoe geleerd de afgelopen maanden Ik leer vooral door dingen te zien en ervaren. De internationale trip was hiervoor natuurlijk uitermate geschikt. Eigenlijk heb ik tweeledig geleerd. Aan de ene kant heb ik het land leren kennen en ben daar ook enthousiast van geworden. Het voeren van zakelijke gesprekken op hoger management niveau in een land dat je niet kent, het vergaren van informatie over een land en zijn werkwijzen. Aan de andere kant heb ik veel geleerd van mijn subsetgenoten. Zowel zakelijk als privé gezien staan zij anders in het leven. Voor mij is het belangrijk in het moment dingen te ervaren. Ik ben geneigd om altijd naar doelstellingen toe te leven. Hierdoor ben ik nooit in het “moment”. Bewust heb ik de rust gezocht om de omgeving te ervaren. Toegevoegde waarde Polenreis Het aandoen van de drie centrale steden in Polen, het bezoeken van acht organisaties, het bezoek aan Auschwitz, het lopen en eten tussen de mensen zijn allemaal zaken die het land doen leven. Ik durf te beweren dat we de gegeven tijd optimaal hebben benut. Ook het voeren van de gesprekken met een vooraf opgezette structuur heeft ertoe geleidt dat we een gedegen praktische kennis hebben opgedaan over het land. Wat ik vooral geleerd heb is om te doen. Je moet niet alleen maar plannen maken maar je moet vooral doen. Ga erop uit. Actie is de enige manier om ergens te komen. Het groepsproces Mijn beide subsetgenoten hebben me een onbetaalbare ervaring meegegeven. De manier waarop ze verschillend in hun werk en leven staan heeft mij veel gegeven. Wat ze gemeenschappelijk hebben is het gezinsleven. Beide heren zijn uitermate gek met hun gezin en spreken, stralen dit ook uit. Daarnaast zijn ze allebei erg ondernemend. Rolf is iemand die graag shopt en rondneust. Hij doet dit ook voor goede relaties wat ik opmerkelijk vond. De presentjes geeft hij aan het begin van de gesprekken waardoor de gesprekspartners een stuk opener zijn. Henry is een echte levensgenieter. Hij was onze paparazzi. Hierdoor hebben we een leuk overzicht over alles wat we gezien hebben. Samen hebben we regelmatig op een terrasje gezeten en lekker wat gedronken. Hij is een ster in het relativeren van zaken waardoor je tot actie komt en niet blijft wikken en wegen. De voorgaande eigenschappen zijn dingen die ik niet ontwikkeld had. Het communiceren met mijn gezin en dan vooral het tonen van affectie deed ik niet actief. De samenwerking ook in het maken van de ALP verliep soepel. We zijn echt een team dat elkaar aanvult. Henry heeft los van een stuk inhoudt vooral een bijdrage geleverd in het opmaken van de internetsite en de ALP. Rolf heeft ook los van een stuk inhoudt vooral zich onderscheiden in de voorbereiding. Henry met zijn creativiteit, Rolf met zijn professionaliteit, en ik met een stukje methodologie / onderzoek heeft tezamen geresulteerd in een goede, praktisch Action Learning Project.

32

11.2.

REFLECTIE ROLF ROZESTRATEN

Toegevoegde waarde lesdagen De core course dagen heb ik inhoudelijk als bijzonder mogen ervaren. Een enthousiaste docent met veel kennis en know how. Jagersma is global en denkt global. Een persoon met veel internationale ervaring die dit op mij projecteerde. Leermomenten gedurende de core course • Strategische groei houdt niet op binnen de landsgrenzen van Nederland • Ook al werk je nu binnen NL, de concurrentie komt heel vaak vanuit het buitenland (denk b.v aan Obvion N.V) • Globalisatie is een ingeslagen weg die niet meer tegen te houden is • Groot verslaat klein, snel verslaat langzaam • Uiteindelijk blijven er binnen iedere bedrijfstak een paar wereldspelers over (m.i. enigszins beangstigend) De keuze voor de ALP opdracht en Polen We hebben hierover de nodige discussie gehad binnen onze subset. Na verschillende landen de revue hebben laten passeren is onze keuze uiteindelijk op Polen gevallen. De vestiging van Rittal en de ontwikkelingen van dit land te ervaren en te analyseren, waren onze grootste uitdaging. De problematiek bij Rittal over het opzetten van een serviceapparaat gaven onze de mogelijkheid om de focus te leggen op dit onderwerp. Leerpunt is wel dat je je enorm kunt vergissen in een land. Hoe meer we ons waren aan het voorbereiden, hoe beter het gevoel van onze keuze werd. Obstakels tijdens de studieperiode Het afkeuren van ons ALP opdracht bracht ons behoorlijk van stuk (deze was te breed ingezet). Hoe nu verder, hoe kunnen we een focus aanbrengen binnen onze ALP. Dit was niet eenvoudig echter wel een boeiend leerpunt. We zijn hier uiteindelijk goed uit gekomen. Hoe geleerd de afgelopen maanden In de voorbereiding heel veel via Internet en mailcontacten met de Poolse bedrijven. Daarnaast me verdiept in de studiegids van Ernst & Young “Doing Business in Poland”. Het paper “Ër leiden vele wegen naar het buitenland”gaf antwoord op het internationaal perspectief wat je als onderneming moet hebben, om op termijn te overleven. Mijn enthousiasme over Polen werd tijdens de studieperiode steeds groter. Polen heeft een zeer bijzondere historie. Ken de historie dan ken je het land. Dat geld zeker voor Polen. Ik heb dat zelf mogen ervaren! Daarnaast natuurlijk veel in de praktijk geleerd tijdens de reis. Toegevoegde waarde Polenreis De reis was een geweldige ervaring. Het blijkt dat je als student heel erg veel informatie los krijgt over de strategie en de ontwikkelingen van bedrijven. Een ieder die zich wenst te gaan vestigen in Polen, geef ik het advies om zich voor te doen als student. Je krijgt echt alles te horen wat je

33

wenst. Je kunt alles vragen en krijgt overal antwoord op. Echt geweldig! Een belangrijk leerpunt ook voor de toekomst. Het groepsproces Henry en Justin heb ik mogen ervaren als bijzonder prettige personen met een goed aanpassingsvermogen. Tijdens de bezoeken hadden we de taken iedere keer weer anders verdeeld (gesprekleider, notulist e.d). Dit is erg goed verlopen. Samenhorigheid met nauwelijks discussie waren de rode draad van deze week. Ik kijk dan ook met zeer veel plezier terug op deze bijzondere en leerzame periode. We hebben allen onze specifieke bijdrage geleverd aan deze ALP en onze leerpunten aan elkaar uitgesproken.

11.3.

REFLECTIE HENRY VAN ECK

Toegevoegde waarde lesdagen Wat ik vooral geleerd heb van de lesdagen is dat ik nog steeds me laat leiden door emoties. Dit uitte zich door iets te heftige discussies met Pieter Klaas Jagersma. Ik irriteerde me aan bepaalde opmerkingen en liet mijn waarnemingsvermogen daardoor beïnvloeden. Pas na de lesdagen vroeg ik mezelf af: “Hoe komt het dat ik vind dat ik zo weinig kan leren van deze man? Een man met een bewezen staat van dienst”. Concreet heb ik dus geleerd dat ik in plaats van kritiek te leveren op zoek moet gaan naar de leerpunten in een betoog. De keuze voor de ALP opdracht in Polen Ook bij het maken van de keuze voor Polen werd ik geconfronteerd met een leerpunt. Terwijl ik nu zo onderhand van mezelf vind dat het maken van vooroordelen aardig onder controle heb bleek dat ik wat Polen betreft toch weer vol zat met vooroordelen. En mijn vooroordelen waren behoorlijk clichématig en gevoed door losse opmerkingen van personen die er achteraf ook helemaal geen kijk op hadden. Maar doordat de opmerkingen goed pasten in mijn vooroordelen nam ik ze gemakkelijk over. Wat we met de keuze voor Polen wel goed gedaan hebben is het doel dat we met de reis hadden goed voor ogen houden. Natuurlijk gingen ook mijn gedachten bij een studiereis uit naar een ‘ver land met palmbomen’. Maar doordat we ons goed focusten op het doel van de reis en dit combineerden met de mogelijkheden (fysiek en financieel) kwamen we tot een weloverwogen keuze. Achteraf bleek dat we een zeer goede keuze gemaakt hebben. Obstakels tijdens de studieperiode Mijn leerstijl is pragmaticus/activist. Waar ik vooral moeite mee had was nadat het eerste enthousiasme voor de keuze Polen gezakt was mij ook volledig in te zetten tijdens de voorbereiding. Op dit punt heb ik veel geleerd van Rolf en Justin. Het doorzetten tijdens de voorbereiding van Rolf en de structurele aanpak van Justin hebben voor een perfecte voorbereiding gezorgd.Ander heel praktisch obstakel is mijn matige beheersing van het Engels. Het lezen van de literatuur was daardoor een zware opgave. Hoe geleerd de afgelopen maanden Ik heb de afgelopen maanden geprobeerd wat minder de activist te zijn. Met name tijdens de lesdagen heb ik geprobeerd niet direct en primair te reageren. Dit is dus niet altijd even goed gelukt. Tijdens de subsetdagen lukte dit prima. Mijn instreek tijdens deze dagen was niet hoe probeer ik de andere twee te overtuigen van mijn gelijk. Ik heb bewust gekozen om mij eens anders

34

(proberen) op te stellen. Eerst luistern wat de anderen over een bepaald onderdeel te vertellen hadden en de positieve punten hieruit op te pikken en daarop verder te gaan. En daarna pas mijn op- en aanmerkingen te brengen (voor zover ik die dan nog wilde maken). Dit heeft mij geleerd dat de discussies hierdoor prettiger verlopen en dat we eigenlijk altijd tot een goede gezamenlijke conclusie kwamen. Voor mij persoonlijk gaf het een rustiger gevoel, ik hoefde minder te ‘vechten’. Toegevoegde waarde Polenreis Een eerste keer een land bezoeken is natuurlijk altijd een bijzondere ervaring, maar dat was het dit keer zeker. We gingen goed voorbereid op stap en we stonden natuurlijk compleet open voor alle nieuwe ervaringen. Wat ik met name van Polen (het land èn de mensen) heb geleerd is zijn de volgende punten: - Ken de historie van een persoon of land. Ken je de historie van Polen dan begrijp je waarom ze moeite hebben met autoriteit. Dan begrijp waarom het soms lijkt dat men onbetrouwbaar is - Vooral de jonge Polen hebben een enorme ambitie. Ze laten zich door niets of niemand van de wijs brengen. Als je iets wilt bereiken dan moet je je niet teveel laten belemmeren. Niet door vreemde wetten, niet door overheden en niet door buitenlandse moeders. Wat ik met name van de vele gesprekken die we met bedrijven hebben gevoerd heb geleerd is reflectie tijdens de gesprekken. Hoe reageert men op onzer vragen? Welke reactie vraagt dit van ons? Niet gelijk zelf als 1e reageren, eerst kijken of Justin of Rolf reageert. Dit leerde mij dat als ik mijn mond wat langer houd het gesprek ‘toch’ loopt. Dat er andere, ook interessante vragen gesteld worden. Dat we op een andere manier dan mijn manier ook een goed gesprek kunnen hebben. Jumping to conclusion is mij op het lijf geschreven. Door me nu vaker bewust even stil te houden tijdens een interview merkte ik dat er ander zaken aan het licht kwamen Het groepproces Een week op stap met iemand anders dan je levenspartner is lastig. Na een paar dagen ontdek je van elkaar ook de mindere kanten. Wat het zeer positieve aan onze reis is geweest is dat we hier met z’n drieën zeer goed mee wisten om te gaan. Vooral Rolf kan op subtiele wijze aangeven waar je ‘in de fout’ gaat. Hij geeft je de ruimte om zonder gezichtsverlies te herstellen. Voor mij een leerpunt. Ik maak me niet snel ergens zorgen om en dit heeft soms als resultaat dat ik me niet compleet goed voorbereid. Zowel Rolf als Justin bereiden zich wel goed voor. Waarbij ik van Justin heb geleerd/ kan leren hoe je dit snel en structureel goed doet. Wat ik daarnaast van beide heren heb geleerd/ bevestigd heb gekregen is dat je ook regelmatig gewoon je ‘eigen ding’ moet doen. Wil je naar een bepaald museum en heeft de rest geen zin dan moet je soms gewoon gaan. Niet alleen maar altijd naar consensus zoeken want voordat je het weet zijn we dan alleen maar met gemiddeld interessante zaken bezig. Door de open opstelling binnen de groep klikte het perfect in onze subset. Drie compleet verschillende figuren (leeftijdsverschil 17 jaar!) vormen samen een echt team. Een team waarin we elkaar aanspreken op verantwoordelijkheden en waarin we elkaar in onze waarde laten. Wat ik als erg prettig heb ervaren is dat we onze ‘liefdesverklaring’ ook daadwerkelijk aan het eind van de week naar elkaar hebben uitgesproken.

35

12. BIJLAGE 1: VERSLAGEN BEDRIJFSBEZOEKEN 12.1.

BGZ BANK

De BGZ bank heeft verschillende vestigingen in Krakow. Het hoofdkantoor ligt in Warschau. We bezoeken de 2e grootste vestiging. Het verkoopkantoor ligt op de 3e verdieping in een nieuw hypermodern winkelcentrum naast het station van Krakow. We worden op een uiterst sympathieke wijze ontvangen door de kantoor- en regiodirecteur van de bank. Het gesprek verloopt als volgt. Rolf geeft allereerst een presentatie over de Nederlandse hypotheekmarkt en Obvion NV. Tijdens deze presentatie hebben we een goede discussie over de verschillen tussen de Nederlandse en Poolse Hypotheekmarkt. Daarna geven de heren en presentatie over de Poolse hypotheekmarkt en over de Poolse cultuuraspecten. Alles bij elkaar hebben we een bijzonder geanimeerd gesprek van maar liefst drie en een half uur. Verschillen tussen de Nederlandse en Poolse hypotheekmarkt In NL. maximale hypotheekverstrekking is 125% van de executiewaarde, in Polen is dit maximaal 100% van de aankoopsom. Tot 2 jaar geleden was dit nog 80% In NL aflossingsvrije hypotheken, in Polen bestaat dit niet. Dus altijd een vorm met aflossing In NL verschillende rentevastperioden (variërend van 1 jaar tot 30 jaar vast). In Polen alleen variabele rente In NL hypotheken in Euro’s. In Polen voornamelijk in Zwitserse Franken

36

Prijsstijgingen in Nederland enkele % per jaar. In Polen is dit in sommige stedelijke regio’s meer dan 100% per kwartaal ! De laatste vijf jaar meer dan 300% In NL is hypotheekverstrekking via Internet mogelijk. Polen kent dit niet 60% van de Poolse bevolking heeft een bankrekening. In NL is dit meer dan 100% (meeste mensen hebben vaak meerdere rekeningen. In NL werken we met een kadastraal en hypotheekregister. Inschrijvingen geschieden via het notariaat. In Polen kent ieder onroerend goede een boek waarin handgeschreven alle informatie bijgehouden wordt. Zo’n boek wordt bij verkoop altijd toegelicht. Hierin staan dus alle bijzondere zaken zoals recht van overpad, hypotheekbelasting etc. Dit is dan ook een struikelblok om automatisering in te voeren. Historie van Polen blijkt ook mooi uit deze ‘boeken’: er zijn Duitse, Oostenrijkse, Russische en Poolse versies De prijzen in de grote steden in Polen zijn erg hoog en ook sterk gestegen. Voor starters is het erg moeilijk hier te kopen en te wonen. Dit is natuurlijk ook herkenbaar in Nederland Door de prijsstijgingen zie je dat veel mensen deze overwaarde benutten om hun hypotheek te verhogen. Eveneens herkenbaar in de NL markt Totale hypotheek markt in Nederland was in 2006: 115 miljard. In Polen was deze 7 miljard Veel hogere kosten bij oversluiten en wijziging van hypotheek in Polen t.o.v NL Ongeveer 10% van de klanten sluit hun hypotheek over naar een andere bank in Polen Ontwikkelingen Krakow krijgt jaarlijks 9 miljoen toeristen. Inmiddels komen er al 3 miljoen met het vliegtuig. De nieuwe rechtstreekse verbinden van de budgetmaatschappijen zorgen voor enorme toename. Vooral ook veel engelse toeristen. Daarnaast is Krakow economisch steeds verder aan het groeien. Vooral IT bedrijven trekken naar deze stad. Multinationals zitten voornamelijk in Warschau en Poznan. Er zitten wel enkele grote bedrijven zoals Telefonica, BP, Mittal, Compaq en Trade Economische groei begon in de steden. Eerst Warschau en daarna volgden steden als Krakow Rest van het (binnen)land moet nog volgen. Speculanten reageren hierop door vooral buiten de steden te gaan kopen. Hier kun je op dit moment nog hetzelfde huis voor de helft van het geld kopen..

37

Cultuuraspecten Taal

Engels is de tweede taal op dit moment in Polen. Zeker in het bankwezen is het gebruikelijk dat men in het Engels communiceert. Gezien het feit dat deze Bank ook deels eigendom is van de Rabobank, is het gewenst om in deze taal te kunnen communiceren. Tot 1989 was Russisch de 2e taal

Personeel

Vriendelijke open mensen die veel informatie kwijt willen. Daarnaast zijn ze leergierig om te horen hoe het in Nederland gaat. Er is een cultuur om jong te denken. Jong denken heeft niets met leeftijd te maken maar meer met de culturele en politieke omslag na 1989. Als men oud denkt dan zit men nog diep geworteld aan de communistische tijd van voor 1989. Toch is het wel zo dat men veel medewerkers heeft van beneden de 40 jaar. Daarnaast zijn er ook veel dames in dienst. 30-40% van deze dames zitten op midden- en hogere management posities. Werknemers blijven gemiddeld lang in dienst en zijn heel loyaal. Daarnaast is er een grote bescherming bij ontslag. Ontslag kan op basis van fraude, groepsontslag of losse casussen. De laatste is veruit het lastigste. Aan training en opleiding wordt niet veel tijd besteed. Nieuwe medewerkers krijgen 4 dagen training, voornamelijk in IT systemen. Hoofdactiviteit van HRM zijn op dit moment medewerkers ontslaan. Recent zijn er nog 200 medewerkers in Warschau ontslagen. Werving en selectie hebben dus geen prioriteit. Personeelskosten stijgen voornamelijk door forse loonkosten. Het gebruik van de voornaam is nog steeds geen gemeengoed in het Poolse bedrijfsleven. Wel zie je in projectgroepen dit wel gebeuren. Tijdens officiële vergaderingen spreekt men elkaar aan met zijn of haar functie.

Handel

Vanaf 1989 is de economische ontwikkeling pas echt op gang gekomen. Men heeft echter eerst enkele jaren aan de nieuwe situatie moeten wennen en vanaf 1992 zie je een duidelijke economische groei ontstaan.. De Zloty is een steeds sterkere munteenheid aan het worden. Hij staat sedert enige jaren sterk t.o.v de Euro. 2003: 5 zloty = 1 euro 2007: 3,9 zloty = 1 euro De economie is dan ook behoorlijk sterk. Wel is de werkeloosheid nog steeds erg hoog. Vooral 45+ ers zitten in deze situatie. Je ziet ze niet en komt ze ook niet tegen op de arbeidsmarkt. Ze zijn ook niet voorbereid op het feit dat je echt productief moet zijn. De export groeit op dit moment veel harder dan de import. De inflatie was in 2004 3,2%, In 2006 was deze 1,5%. De huidige staatsschuld is 60% van het Bruto Nationaal Product. Men verwacht de introductie van de euro in 2011. In de huidige economie is de focus vooral gelegd richting Duitsland. Bedreiging voor economie: sterk stijgende salarissen. Grote afhankelijkheid van Russisch gas (is erg zwavel rijk) Op dit moment komt

38

80% van de brandstof uit Rusland. Veel zwartwerken Religie

Er is gedurende dit gesprek geen aandacht besteed aan de religie. We gaan er dan ook vanuit dat deze een niet al te grote invloed heeft binnen de bank op het dagelijks functioneren.

Algemene opmerkingen

Poolse vrouwen krijgen relatief gezien weinig kinderen, nl 1,4 Kindertal gaat wel oplopen door toenemend vertrouwen in economie. Er zijn weinig immigranten. Geen andere immigranten dan Oost-Europeanen. Het is moeilijk om Polen binnen te komen. Goedkope arbeiders komen uit het Oosten. Er zijn afspraken met Bulgarije , Oekraine etc. Er zijn wel moslims in Polen maar de afstammelingen van Djengish Kahn. Zij spelen een andere rol dan ‘onze’ moslims. Polen zijn wantrouwend, bv voor gebruik van geldautomaat. Men is bang om genept te worden. Men haalt liever geld aan de balie zelfs als dit duurder is. Men heeft in het algemeen geen vertrouwen in technische systemen. Komt mede door lage salarissen. Oude bedrijven kenmerken zich door grote hoofdkantoren met veel personeel. Uit het verleden kent men veel overheidsbemoeienis Communicatie tussen directie en personeel is per persoon. De ene werknemer kan dus van iets op de hoogte zijn en de andere weer niet. Baas = belangrijk. Opvallende zaken tijdens gesprek: 1x koffie in 3 uur Geen indrukwekkende vergaderzaal Vriendelijke open mensen Geïnteresseerd en goed voorbereid Veel vertelend Wat korte weetjes: Polen houden er van om een zakelijk voorstel te overwegen Een vergadering zal altijd veel langer duren. Er wordt niet gesproken over privé zaken.. Zij zijn een Midden europees land en geen Oost europees! Er is maatschappelijk gezien een discussie over de top salarissen. Men richt zich op netto sales en netto winst. Zij groeien hoofdzakelijk door overnames.

39

Ten slotte nog over de BGZ bank. De BGZ bank is dat men zich richt op de gehele keten. Ze willen in de 16 “states”, 350 “counties” groeien. Zij zijn vooral sterk in de landbouw sector. Ze hebben in totaal 5000 medewerkers waarvan er 1000 op het hoofdkantoor werken. De BGZ bank is pas 2 jaar bezig in de hypothekensector en wenst hier verder in te groeien Het grootste probleemgebied bij BGZ zijn op dit moment de processen. Aandeelhouders BGZ:

Rabobank 44,51% aandeelhouder

40

12.2. FABRYKA PAPIERU CZERWONAK De heer Vencken begroet ons allerhartelijkst en geeft ons alle informatie die we wensen. Daarnaast krijgen van hem een uitgebreide rondleiding in zijn fabriek. Op deze wijze kunnen we het hele proces volgen. Van oud papier wordt weer nieuw gemaakt! Ontwikkelingen De fabriek bestaat al heel lang. Reeds in het begin van de vorige eeuw is men hier bezig om papier te maken. Toen de heer Vencken hier enkele jaren begon, werkte de fabriek nog met machinerieën van na de tweede wereldoorlog. Van vernieuwen en investeren was geen sprake. De huidige eigenaar (een Duitser) heeft echter de laatste jaren veel investeringen gedaan. Nieuwe hallen en machines warennoodzakelijk om voor productiegroei te zorgen. Op dit moment werken er 60 medewerkers in vol continue rooster. Ook tijdens alle feestdagen blijft de fabriek open. Vencken geeft aan dat hij vaste afnemers heeft en dat het op dit moment onmogelijk is om meer afnemers te benaderen. Hij kan namelijk niet meer produceren. Strategisch zal er dan ook binnenkort een keuze gemaakt moeten worden om tot verdere investeringen over te gaan. Dit is de enige wijze om groei te realiseren. Cultuuraspecten Taal De heer Vencken spreekt zelf uitstekend Pools, dit ook mede gezien het feit dat hij al enige jaren een Poolse vriendin heeft. Dit geeft natuurlijk enorme voordelen. Advies van hem is ook om zeker een bepaalde hoeveelheid kennis te hebben over de Poolse taal alvorens hier zaken te gaan doen. Personeel Bij de papierfabriek werken veel laag geschoolde medewerkers. Ook veel vrouwen zitten in het continue rooster. Loonkosten stijgen echter behoorlijk de laatste tijd. Verleden jaar was dit 12%. Hij vraagt zich af of hij dit jaar niet meer zal moeten doen. Tijdens de rondleiding merken we dat er toch een behoorlijke afstand bestaat tussen het personeel en de directeur. Handel In Polen zitten maar een beperkt aantal papierfabrieken. Zijn verzorgingsgebied ligt voornamelijk in het westelijke deel van het land. Het oud-papier werd tot voor kort aangeleverd door veel ‘kleine’ papierboeren. Toen de zaken beter gingen hebben deze papierboeren de winst geïnvesteerd in grote Mercedessen en niet in het bedrijf zelf. Nu de papierfabriek komt met de eis dat papier geperst en gebundeld aangeleverd moet worden kunnen deze kleine bedrijfjes niet meer mee. Religie Vencken geeft aan dat een absolute rode draad is in de Poolse samenleving. Hij komt ook met het fenomeen Radio Maryja.

41

12.3.

BART KWIATY IMPORT- EXPORT

Op zoek naar Bart Kwiaty De reis naar de bloemengroothandel Bart Kwiaty was al een belevenis op zich. Als adres heeft het bedrijf Poznania maar dat houdt niet in dat het bedrijf in Poznan ligt. Toen we in Poznan het adres lieten zien aan een lokale taxichauffeur fronste hij even met zijn wenkbrauwen maar gaf toen toch aan dat hij wist waar we wezen moesten. Na een half uur kwamen we ergens aan, ver buiten Poznan. Volgens de taxichauffeur was dit het adres. We ontdekten een bordje met daarop ‘Hurtownia’ en we wisten dat we goed zaten. Want Hurtownia staat ook in de bedrijfsnaam. Helaas wisten we op dat moment nog niet dat Hurtownia groothandel betekent en we kwamen dus in plaats van bij een bloemengroothandel uit bij een kledinggroothandel. Bij de kledinggroothandel sprak men alleen Pools zodat we via gebaren met handen en voeten ons lieten uitleggen waar we wel moesten zijn. Het bedrijfsgebouw van Bart Kwiaty blijkt uiteindelijk niet veel meer te zijn dan een oude loods waarin provisorisch een kantoor is gebouwd. Directeur is Kees van Rijn, een Nederlander die al 16 jaar in Polen woont. Kees ontvangt ons uiterst hartelijk en is van het type “ruwe bolster, blanke pit”. Kees is met de bloemenhandel opgegroeid aangezien zijn vader ook al hierin werkzaam was. Hij ging als kind al mee naar de veiling. Tot vorig jaar was hij getrouwd met een Poolse vrouw en hij heeft in Polen een dochter van 16 jaar. Het bedrijf Bart Kwiaty Bedrijf is in 1996 gestart in Polen en is een import en export bedrijf van bloemen en potplanten. Moederbedrijf is B.E. van Duivenvoorden

42

De klanten zijn groothandels gevestigd in het westelijke deel van Polen. Ontwikkelingen Kees is heel positief over de ontwikkelingen in Polen vooral ook voor zijn bedrijf. Zij hebben als bedrijf in 2006 een plus gedraaid van 15% ten opzichte van 2005. In 2007 hebben ze alweer meer dan 30% omzet ten opzichte van het eerste kwartaal 2006. Belangrijkste redenen die Kees aangeeft voor deze groei zijn: De totale economie groeit dus de mensen hebben meer geld te besteden aan luxe artikelen. Het aantal crematoria is groeiende in Polen en Kees heeft juist goede contacten met crematoria Cultuuraspecten Taal Kees is hier heel duidelijk in: je moet Pools spreken om respect af te dwingen en om relaties op te kunnen bouwen. De basis elementen om te kunnen handelen in Polen. Kees spreekt dus ook vloeiend Pools. De mensen In het bedrijf werken uitsluitend Polen. Kees is heel positief over zijn werknemers: ze werken hard en staan open voor veranderingen. Mensen werken graag voor Kees omdat hij open en eerlijk is, zelf ook de handen uit de mouwen en steekt en heel belangrijk: hij betaalt de salarissen ‘gewoon’ op tijd uit. Dit is dus niet zo gewoon in Polen. Kees heeft vertrouwen in zijn personeel maar hij geeft wel aan dat hij weet dat er af en toe wat ‘geritseld’ wordt. Dit is gebruikelijk in Polen en zolang het niet te erg wordt accepteert hij het. Alcohol blijft een probleem. Tijdens het werk wordt er niet gedronken maar een bedrijfsfeest geeft Kees niet meer. De werknemers drinken dan zoveel dat ze aan het eind van de avond elkaar de koppen in slaan Handel In Polen speelt relatie een grote rol bij het zaken doen. Als je niet als baas zelf regelmatig je gezicht laat zien bij je klanten dan neemt het vertrouwen in je bedrijf af. Daarnaast neemt Internet wel een grote vlucht. Klanten kunnen zelf rechtstreeks zien welke bloemen zij vanuit Nederland willen bestellen. Maar zonder de fysieke aanwezigheid van een vertrouwd bedrijf in Polen kunnen de Nederlanders de bloemen niet kwijt. Veel transacties verlopen nog via contante betaling. De grootste klant van Bart Kwiaty wil zelfs geen factuur! Dit levert natuurlijk administratief de nodige problemen. Religie Alle werknemers zijn katholiek en dit is heel van zelfsprekend. Tijdens ons bezoek (de week voor Pasen) kwamen er nog twee nonnen langs om Kees persoonlijk te bedanken en te zegenen voor alle bloemen die zij altijd weer mogen ontvangen van Bart Kwiaty. Kees moest hier zelf wel een beetje om lachen maar gaf aan dat dat een jaarlijks terugkerend fenomeen was.

43

12.4.

GRAUSCH & GRAUSCH

Grausch & Grausch is gevestigd een vijftien minuten buiten de stad Poznan. Het pand ziet er modern uit en heeft een buldozerbak als luifel. Het ontvangst is uitermate professioneel en de vergaderruimte ziet er sjiek en verzorgd uit. Aan de wand hangen verschillende foto’s van Komatsu machines. Grausch i Grausch is een importeur van grondverzet en graafmachines. Ze zijn o.a. dealer van Intertracktor en Komatsu. Het is het grootste familiebedrijf van Polen in deze bedrijfstak. Het bedrijf bestaat uit 3 pijlers t.w. Verkoop – Service – Onderhoud. In 1996 is Grausch & Grausch gestart met een kapitaal van 20.000 slotty met een dealership (Intertractor Duitsland). Dit heeft hij gedaan om zijn risico te spreiden. De overeenkomst was een mondelinge overeenkomst. Tot op de dag van vandaag is er geen schriftelijke overeenkomst en blijven ze dus werken op basis van een gentleman agreement. Grausch & Grausch probeert voor de rest alleen maar te werken met schriftelijke overeenkomsten. In de verkoop van machines hebben ze in Polen een marktaandeel van 40%. Toen ze zijn gestart was deze markt een hele kleine markt en zij zijn mee gegroeid met de markt. In 1999 besloten ze om het Komatsu merk te gaan opbouwen in Polen. Komatsu is een Japans bedrijf. Sumitomo wilde van G&G een dealer maken echter wilde Grausch en Grausch geen afscheidt nemen van Komatsu. Dit was wel een voorwaarde van Sumitomo waardoor de deal dus niet door ging. Concurrenten wisten dat de Poolse markt sterk groeide en hebben geprobeert toe te tredener echter is dit toen niet echt gelukt. Tegenwoordig is er maar alleen Caterpillar gelukt toe te treding.

44

De klanten van Grausch & Grausch variëren van 1 mans bedrijven die als kleine zelfstandigen een machine kopen en zich laten inhuren bij grote projecten tot bedrijven met 4000 medewerkers. Klanten betalen altijd direct, normaal gesproken via de leasemaatschappij. Grausch adviseert hun klanten ook voor het in zee gaan met bepaalde leasemaatschappijen voor de financiering van de machines. USP’s van Grausch en Grausch zijn: ze zijn een familiebedrijf, concurrenten zijn grote multinationals ze hebben een goede sterke band met hun klanten korte lijnen, snel schakelen op markt en klantontwikkelingen hebben 3 lokaties in Polen voor onderhoud reactietijd op klantwensen is tussen de 24 en 48 uur (snel voor Poolse begrippen) verkopers zijn niet prijs maar kwaliteit gedreven bedrijf straalt in alles van ze doen kwaliteit uit groot netwerk, goede reputatie Het bedrijf heeft zeven vertegenwoordigers die machines verkopen. Ze houden acties/competities onder hun verkopers. De vertegenwoordigers geven op maandagochtend hun weekplanning door. Ze dienen 5 bezoeken per dag te doen. Aan het einde van de week moet men een weekrapportage maken. Politiek Het politieke klimaat is zeker van invloed op de branche van Grausch & Grausch. Doordat de welvaart in Polen sterk aan het stijgen is doordat de economie floreert wordt er ontzaggelijk veel gebouwd. Hierdoor is de vraag naar loonwerk machines sterk toegenomen. Cultuuraspecten Taal Wat ons opviel was dat de eigenaar geen woord engels sprak en zijn vrouw alles voor hem vertaalde. Dit ging hen overigens vloeiend af. De mensen De directie heeft een goede band met het personeel. Medewerkers zijn belangrijk. Dit zeggen ze en stralen ze ook uit. De atmosfeer binnen het bedrijf is goed. Iedereen kent elkaar. In het bedrijf werken tien vrouwen waarvan één in sales. Bij zwangerschap moeten ze (G&G) 1 maand doorbetalen daarna neemt de overheid het over. Alle vertegenwoordigers hebben een GPRS systeem aan boord van hun auto (Toyota Yaris). Je merkt dat er een scherpe controle is. Uitspraak de heer Grausch was: “Ze worden betaald van 08.00 tot 18.00 uur. Daarna hebben ze privacy!”. De eigenaren worden soms als meneer, soms als baas of met hun voornaam aangesproken. Bij officiële bijeenkomsten is het altijd baas of meneer. Er is een grotere afstand tussen een Poolse baas en zijn medewerkers dan dat we in Europa gewend zijn. Wat ons tijdens de rondleiding opviel is dat er zeker nog wel behoorlijk wat afstand tussen de eigenaren en hun personeel bestaat. Dit zag je vooral aan wie er gegroet werd en wie niet. Een leuk detail is dat het bedrijf een quad heeft gekocht waar ook medewerkers op mogen rijden. Achter het bedrijf is het een maanlandschap waar de medewerkers zich kunnen amuseren.

45

Handel

Religie

Het contract met Komatsu is erg gecompliceerd. Ieder jaar opnieuw is het een gevecht om de nieuwe targets samen af te spreken. Veelal worden deze opgelegd. Het is erg moeilijk zaken doen met Japanners volgens Grausch. Komatsu heeft namelijk 10% van de Poolse markt. Ze proberen zoveel mogelijk zelfstandig te blijven. Dit weten ze vooral vol te houden doordat ze een groot netwerk hebben. Ten opzicht van hun concurrenten (die uit het buitenland komen) is dit een voordeel. Van de religieuze achtergrond hebben we niet veel gemerkt.

46

12.5.

DEUTSCH POLNISCH WIRTSSCHAFTSKREIS

De Deutsch Polnische Wirtschaftskreis is een organisatie die Duitse bedrijven helpt met het zaken doen in Polen. Ondersteuning op alle gebied is mogelijk. Het is daarnaast ook een “herenclub”waar het Duitse zakenleven elkaar treft. Eens in de maand is er een bijeenkomst, meestal bij een van de deelnemende bedrijven. Zij regelen dan een bedrijfspresentatie en een hapje en drankje. Angelika organiseert dit geheel en wijst de bedrijven daar waar nodig de weg. Ze heeft ook contacten met de plaatselijke overheden. Poznan heeft vooral rond 1995 een enorme groei en ontwikkeling doorgemaakt tot het einde van de negentiger jaren. Begin 2000 ging het veel minder met de Poolse economie en na het herstel de afgelopen jaren heeft de plaats Wroclaw deze groei overgenomen. In Poznan kijkt men snel naar het westen. Dat is maar 375 km weg. Het is echter maar voor een deel per snelweg bereikbaar. Angelika is er vooral voor de Duitsers. Traditioneel heeft Polen sterke band met Berlijn, zij komt ook uit Berlijn. Theater uit Berlijn is hier populair. Poznan is voor Duitsers ook interessant als opstap naar Warschau. Zo’n 10 jaar geleden was Duits nog de tweede taal in Poznan, wordt nu verdrongen door Engels. Poznan heeft lang bij Duitsland gehoord. Politiek Een van de problemen waar Wroclaw nu mee te maken heeft is het krijgen van goed gekwalificeerd personeel voor de nieuw te vestigen bedrijven. Gevolg is natuurlijk loonstijgingen bij de aanwezige beroepsbevolking. Dit geeft Poznan weer kansen Doordat in Poznan de gemeente het niet zo goed doet, moet de club van Angelika een vuist richting deze gemeente maken.

47

Wat heeft Wroclaw ten opzicht van Poznan te bieden: Ontvangst door burgermeester Actieve bemiddeling bij problemen Subsidie Regering is zeer rechts en zeer katholiek. En ondanks de democratische verkiezingen geen afspiegeling van de maatschappij. Regering geeft meer om religie dan om economie. Het past niet in de cultuur van de Polen om te protesteren tegen de regering. Men heeft geen of weinig vertrouwen dat de staat zaken goed regelt. Men heeft bijvoorbeeld geen vertrouwen in Pensioen. Je moet voor jezelf zorgen de overheid doet dat niet (familie zorgt veelal voor de ouderen). Cultuuraspecten Taal Het spreken van de taal is in Polen erg gewenst om zaken te kunnen doen. De mensen Volgens Angelika hebben de Polen de volgende opvallende eigenschappen: Hoffelijk/vriendelijk. Juist ook naar vrouwen. Nb hoffelijkheid verdwijnt met komst anonimiteit bv in het verkeer. Daar is men dus helemaal niet hoffelijk. Geen directe kritiek. Zelfs niet als je er naar vraagt. Niet protesteren houdt niet in dat men het er mee eens is Naar buiten toe houdt men vaak de schijn op dat alles ok is. Juist ook bij de gezinnen. Bij commentaar kan men geen verschil maken tussen zakelijk en persoonlijk. Zakelijke kritiek betrekt men dus snel op de persoon. Jongeren zijn erg ambitieus en maken (te) snel carrière. Ouderen (40+) zijn verdwenen van officiële arbeidsmarkt. Ook zie je ze niet in het uitgaansleven. Bij overheidsinstanties nog wel veel ouderen Een leidinggevende stelt zich niet kwetsbaar op. Managers krijgen geen feedback. Oudere Polen kruipen snel in slachtoffertrol. Jongeren NIET. De meeste oudere werknemers werken nog bij de overheid of bij overheidsbedrijven. Jonge mensen werken in het bedrijfsleven. Je ziet ook een groot verschil bij mensen die op een moderne wijze denken. Een Pool, zal niet snel zeggen dat hij iets niet kan, kunnen ze niet toegeven. Werken in groepsverband kunnen ze slecht. Ja zeggen en daarna gewoon je eigen gang gaan. Polen richten zich met zijn allen tegen de grote vijand: de overheid. Voorbeeld de politieagent die met je meeleeft als je een bekeuring krijgt terwijl je die maand toch al tegenslag hebt. Dit resulteert in een lagere, geen boete of boete gewoon afkopen. Veel mensen leven financieel op het randje. Voor het oog veel luxe maar er mag niets gebeuren dan gaat het mis. Men wil overigens koste wat kost een eigen huis kopen. Handel

Vooral grote bedrijven vestigen zich in Poznan, het wachten is nu nog op de kleinere. Wroclaw ligt ten hoogte van Dresden (200 km zuidelijk) en is heel actief met het werven van bedrijven, daardoor is zij een concurrent voor Poznan.

48

Religie

Opleidingen sluiten niet aan op vraag bedrijfsleven. Het zijn erg theoretische opleidingen, stages stellen helemaal niets voor. Hierdoor moeten bedrijven schoolverlaters het beroep nog leren. Katholieke geloof staat bovenaan in de maatschappij ook bij de jongeren!

49

12.6.

NEDERLANDSE AMBASSADE Na aankomst bij de Ambassade blijkt dit een prachtig architectonisch gebouw te zijn. Pand is recent opgeleverd en straalt een enorme transparantie uit met heel veel glas. De architect heeft ook een prijs gekregen vanwege het ontwerp We worden aller hartelijks ontvangen in de ambassade door Joanne Doornewaard. Een mooie uitspraak van haar was, nadat ze te horen had gekregen dat ze na 4 jaar Mexico werd overgeplaatst naar Polen: “wat heb ik verkeerd gedaan”. Nu na 3 jaar is ze enorm enthousiast over dit land. Taken ambassade Joanne beschrijft de verschillende taken van de ambassade. Van het uitgeven van dagkentekens voor Nederland tot het adviseren van Buitenlandse zaken in Nederland. Ze geeft tevens aan dat ze ook de ambassade zijn voor Wit Rusland aangezien in dit land geen aparte ambassade van Nederland is. Sinds het toetreden van Polen tot de Europese unie in 2004, is het voor Nederland van groot belang om het stemgedrag van Polen te kennen over bepaalde onderwerpen. De taak van de Poolse ambassade, om dit gedrag te analyseren en

eventueel waar mogelijk te beïnvloeden. Tevens begeleiden ze grote bedrijven uit Nederland die zich willen vestigen op de Poolse markt. Ook bestaande bedrijven worden geholpen. Als voorbeeld geeft ze het geschil aan dat speelt tussen Eureko en de Poolse overheid m.b.t. de overname van de grootste verzekeraar in Polen PZU (ter info: In 1999 kwamen Eureko en de Poolse overheid overeen dat Eureko een belang van 30% mocht kopen in deze verzekeraar en dit na verloop van tijd mocht uitbreiden tot een meerderheidsbelang. Sinds enige jaren is het sentiment bij de regering overgeslagen en doet men er alles aan om onder deze afspraken uit te komen. Op dit moment heeft Eureko 33% van de aandelen).

Cultuuraspecten Taal Joanne geeft aan dat het spreken van de taal erg veel voordelen heeft. Zelf heeft ze getracht de taal te leren, echter dit is enorm tegen gevallen. Erg moeilijk voor een Nederlander. Met Engels kom je natuurlijk een heel eind, hoewel er niemand van de huidige ministers Engels spreekt! Polen vinden het geweldig als je enthousiast bent over hun land Personeel

Polen vinden het prettig om te werken op stukloon basis. Tevens geeft ze aan dat Poolse medewerkers het prettig vinden gecontroleerd te worden. Ze verwachten dit ook van hun baas

50

Daarnaast is het voor de meeste Polen lastig om bepaalde functies te combineren. Ook achterdocht speelt nog steeds een heel belangrijke factor, begrijpelijk vanwege hun geschiedenis. Economisch gezien geeft Joanne aan dat er nogal wat problemen zijn voor bedrijven om goed personeel te vinden. Randstad is ook actief in Polen en zoekt veel personeel voor de multinationals. In bepaalde gebieden is dit personeel bijna niet meer voorhanden. Handel

Bij de Polen staat Nederland er goed op. Zeker als je ons land vergelijkt met Duitsland. Nederland is natuurlijk op bepaalde ethische gebieden erg vooruitstrevend. Dit valt minder in Polen. Polen is open voor Bulgarije en andere oosterse landen zoals Tsjechië. Men doet nog niet aan coalitie vorming. De politiek heeft lak aan wat de rest van de wereld denkt. Er wordt 67 miljard euro tussen 2007 en 2013 geïnvesteerd door de Europese Unie aan infrastructuur. De Spanjaarden en Duitsers zitten hier al tussen met hun bouwbedrijven. De boeren hadden de grootste bezwaren om tot de Europese Unie toe te treden in 2004. Zij profiteren hier echter het meeste van. Op dit moment zie je een sterke groei van het betalen met creditcard. Maar 40 procent heeft een bankpas. Buitenlanders moeten altijd formeel beginnen en het is niet onverstandig om je succes te tonen, door met een grote auto voor te komen rijden.

Religie

Joanne geeft aan dat in Polen in principe alles staat of valt met de R.K. Kerk. Eerst de kerk en daarna zaken doen. Ook het spreken van de taal geeft opnieuw veel voordelen. Ook persoonlijk relaties hebben, is erg belangrijk. Daarnaast geeft ze aan dat radio Maryja ook een bijzonder invloed heeft op de bewindslieden. Miljoenen Polen luisteren dagelijks naar deze super conservatieve priester en geven blijk van hun steun. De regering kan niet zonder de stemmen van deze katholieken. De huidige regering is volgens Joanne anti communistisch en erg nationalistisch. Ze zijn streng katholiek en conservatief. Door deze houding (samen met Ierland) vormen ze binnen de Europese Unie een belangrijk conservatief machtsblok,

51

12.7.

ERNST & YOUNG

Ernst & Young is gevestigd in het zakencentrum van Warschau. We worden ontvangen op de 14e etage van een kantorencomplex dat op de Zuid-as niet zou misstaan. Het gebouw is pas 1 jaar oud en inmiddels al drie keer van eigenaar gewisseld. Onze gesprekspartner Mr. Murphy is inmiddels acht jaar in Polen. Hij is een Engelsman en afkomstig uit Newcastle. Vandaag is zijn vrije dag, hij staat op het punt om voor de paasdagen naar Engeland te vliegen. Ernst en Young was al voor de oorlog actief in Polen. Hij zit bij de transactie advies groep (M&A) (due diligence), kopen of verkoop. Hij richt zich op transactie ondersteuning. Er werken 1200 medewerkers in Polen waarvan 95% Pools is. Ze doen vooral zaken met buitenlandse ondernemingen. E&Y is heel actief en succesvol met het samenbrengen van bedrijven. Ze hebben de nummer 1 positie in Polen. Doordat het economisch erg goed gaat is acquisitie geen probleem. Veel grote bedrijven zijn in Polen nog steeds van de staat echter ze worden steeds vaker doormiddel van tenders verkocht. Er is veel private equity in Polen. Politiek Politiek heeft geen idee van economie. Dit is goed want dan bemoeien ze zich er ook niet mee. Wetgeving wordt door Europa gemaakt. De huidige regering is niet voor maar ook niet tegen het zakenleven. De politiek is vooral gericht op de godsdienst. Doordat het Politieke klimaat nogal eens wijzigt, komt het voor dat dan ook de afspraken kunnen veranderen. Dit is een vermoeiend en frustrerend proces en bevordert dus niet het privatiseringstraject.

52

Cultuuraspecten Taal Als je in Polen iets wilt verkopen moet je Pools spreken De mensen Opvatting van de Poolse werknemer was altijd: They pretend to pay us, we pretend to work. Dit gaat nog steeds op voor veel werknemers bij de (voormalig) overheidsbedrijven. Bij veel bedrijven in Polen geldt ook dat de werknemer A geen idee heeft waar zijn collega werknemer B mee bezig is. Vooral de jongere werknemers zijn ambitieus en willen veel bereiken. Tot vorig jaar wisselden ook bij Ernst & Young veel jonge werknemers vaak (binnen 1 jaar) van baan omdat ze elders meer konden verdienen. Dit begint nu af te nemen. De oudere werknemers (opgevoed in het communistische tijdperk) kunnen niet meer meekomen. Zij zijn niet gewend aan voor ons normale zaken. zoals op tijd komen en proberen productief te zijn. Daarnaast blijkt dat veel van deze mensen eigenlijk weinig kunnen. Werkloosheid onder de ‘oudere’ werknemers ( 45+) is daarom ontzettend hoog, 25%. Aan de andere kant zitten werkgevers te schreeuwen om nieuw capabel personeel. Opleidingen in Polen zijn theoretische erg goed alleen de aansluiting met de praktijk klopt vaak niet. Kom je bij de mensen thuis dan zullen ze verwachten dat je blijft mee-eten. Nee zeggen is een belediging. Een Pool zal niet snel zeggen dat hij iets niet kan. Bejaardentehuizen kent men bijna niet. Ieder zorgt zelf voor zijn ouders. Er is veel respect voor ouderen. Handel In Polen wordt veel aandacht besteed aan het proces. Lange vergaderingen met weinig inhoud om daarna buiten de vergadering om de zaken echt af te spreken. Vergaderingen beginnen vaak een kwartier te laat. En vooral bij overleg met overheden gaat het erg formeel aan toe. Papierwinkel is en blijft erg groot, overal is een formulier voor nodig waarop vanzelfsprekend wel de nodige handtekeningen en stempels moeten staan. Uiterlijk vertoon is belangrijk om zaken te kunnen doen: kom dus niet voorrijden in een te kleine auto. Bij het onderhandelen werken de Polen in onze Westerse ogen met absurd grote verschillen tussen de vraag- en biedprijs. Wordt er Zloty 400.000 gevraagd dan kan jouw openingsbod rustig Zloty 100.000 zijn. Denk je een akkoord te hebben bereikt wees dan verrast als je handelspartner hier later toch weer onderuit probeert te komen. Onder het mom van “dat had ik toch niet helemaal goed begrepen” beginnen de onderhandelingen gewoon weer opnieuw. Als je als niet-Pools bedrijf wilt groeien, adviseert Oliver om een samenwerking met een Pools bedrijf aan te gaan. Let wel op: Polen is het land van de vergunningen en contracten. Geloof niet op “blauwe ogen’. Voor veel Polen zijn de Westerse bedrijven de ‘rijken’ die je mag oplichten. Religie

Geen invloed

53

12.8.

RITTAL

Rittal bv, dochter van Rittal GmbH & Co. KG, is een producent van behuizingsystemen voor de elektrotechnische, elektronische en ICT-branche. Het productenpakket bestaat onder meer uit: schakelkastsystemen, electronica packaging systemen, systeemklimatisering, stroomverdelingscomponenten, ICT-behuizingen, outdoorbehuizingen, kiosk- en terminalsystemen en Hummel kabelwartels. Alle systemen en componenten zijn verkrijgbaar in combinatie met een breed scala aan toebehoren. Daarbij levert Rittal de betere kwaliteit. Met meer dan 8000 direct leverbare producten is Rittal een toonaangevende systeemaanbieder. Rittal werkt nu met 45 medewerkers en hebben een omzet van € 15 miljoen. Hun marktaandeel in Polen is 40% en verleden jaar zijn ze zelf ook met 40% gegroeid. Rittal wil onderscheidend zijn van concurrenten. Men levert bijvoorbeeld rechtstreeks aan eindafnemer. Dit is bijzonder in Polen. Rittal wil meer zijn dan een productleverancier voor haar klanten. Rittal zorgt ervoor dat de klant zijn winst kan maken met een goede bedrijfsvoering. Volgens Piotr is de houding van de tussenhandel in Polen in zijn algemeenheid zeer passief. Daarnaast moet Rittal dan concurreren met andere aanbieders. Daarom gaat men actief zelf de rechtstreekse markt op. Bieden van storingsservice is onderscheidend in de markt maar Rittal biedt dit nog niet. Vanuit de klantvraag zijn er nog geen vragen voor een SLA. Rittal is dan ook nog niet klaar om alle wensen en eisen die vanuit Duitsland gesteld worden uit te voeren. Voor Rittal Polen is de klant belangrijker dan de CEO in Duitsland.

54

Concurrenten bestaan veelal uit zgn 2-1-0 bedrijven. 2 partners 1 idee 0 geld. Politiek: Rittal heeft vanuit zijn Duitse achtergrond economisch invloed in Polen. Rittal polen is nog te klein om politiek gezien een speler te zijn die van invloed is. Cultuur: Taal De mensen

Handel Religie

Taal is alleen maar Pools, dit schept een band van vertrouwen in zaken doen. ƒ Piotr heeft vertrouwen in zijn medewerkers. Buitendienst heeft één keer per week een meeting. Daarnaast worden er weekverslagen gemaakt. De verkopers zijn 2 dagen per maand bij elkaar voor training. Vooral verkooptraining is hierin belangrijk. ƒ Piotr heeft aan de hand van zijn beste verkopers zelf een competentieprofiel opgesteld voor nieuwe verkopers. Volgens dit profiel is technische kennis veel minder belangrijk dan men altijd aannam. Het gaat voor 85% om persoonlijke competenties en voor 15% om vak inhoudelijke competenties. Hij heeft ook zijn assessment bij de aanname van nieuwe medewerkers hierop afgestemd. ƒ In Polen moet je je eigen weg gaan. Doen wat jij denkt dat goed is. Niet klakkeloos uitvoeren wat de baas zegt. Je zegt wel dat je het doet maar ondertussen dus je eigen plan trekken. Dit komt bijvoorbeeld doordat wetten pas zo’n 10 jaar bestaan en daardoor nog niet uitgekristaliseerd zijn. Als je je letterlijk aan de wet zou houden dan zou er helemaal niets gebeuren. Een ander voorbeeld is dat je officieel op school Russisch moet leren, men heeft een “hekel” aan Rusland dus zelfs ouders vinden het niet erg als hun kinderen een onvoldoende voor Russisch halen. ƒ Volgens Piotr is het Poolse zakenleven erg informeel, snel voornamen gebruiken. Komt wellicht door internationalisering. 10 Minuten te laat komen is typisch Pools. ƒ Gesprekken met klanten gaan veel over relatie en heel weinig over inhoud. ƒ Rittal kent geen vergadercultuur, medewerkers hebben veel beslissingsbevoegdheid. Veel buitenlanders denken dat zij weten wat goed is voor Polen, hoe het werkt in Polen. Hier heeft men een broertje dood aan. De Pool gaat gewoon zijn eigen weg. Geen merkbare invloed op de onderneming.

55