5 havo 2 End. en ex. processen
1-4
Rusteloze aarde
Toch De miljoenenstad ging het in 79Napels na Chr.ligtgrandioos op nog geen mis… 10km De inwoners van de Vesuvius, van niemandwaren Pompei lijk zich volledig zorgenverrast te maken…
Rusteloze aarde
Dankzij de opgraving in Pompei weten we hier erg veel van.
Rusteloze aarde
Namei In afloop 1980 bleek washet iedereen grootste voorbereid deel van op de een vulkaankegel uitbarstingtevan zijnde Mount St.Helens. Toch verdwenen. De gevolgen had niemand waren verwacht onvoorstelbaar. dat het zo heftig zou verlopen
Rusteloze aarde
Hoewel we steeds meer van de aarde weten, laten veel mensen zich steeds weer verrassen door de vaak moeilijk voorstelbare processen binnen en buiten de aarde.
2 De opbouw van de aarde
Continentale korst -licht gesteente
Oceanische korst -zwaar gesteente
-ligt 4km hoger
-ligt 4km lager
-graniet
-basalt
2 De opbouw van de aarde
Aardkorst Aardmantel
2 De opbouw van de aarde Welke uitspraak/ uitspraken is of zijn juist? 1 De aardkorst drijft op de aardmantel. 2 De aardkorst is dikker dan de mantel 3 De mantel bestaat grotendeels uit gesteente
Vast gesteente (aardkorst)
Vast gesteente dat heel langzaam ‘stroomt’ (aardmantel)
2 De opbouw van de aarde
De kern van de aarde bevat een natuurlijke kernreactor die veel warmte produceert.
Kern 6400km
De inwendige processen in de aarde moeten er voor zorgen dat de aarde die warmte weer kwijt raakt. Maar hoe?
2 De opbouw van de aarde
1 binnenkern vast, kernreacties verwarmt buitenkern 3 2
1
4
2 buitenkern vloeibaar verwarmt mantel
3 mantel Convectiestroming (4) in vast gesteente
3 Platentektoniek
Wat is het verschil tussen deisZuid-Amerikaanse en de Nazca plaat, De Zuid-Amerikaanse plaat groter, bestaat uit plaat oceanische en wat betreft dekorst omvang, de opbouw en de .snelheid? continentale en beweegt langzamer
3 Platentektoniek
Aardkorstplaten bewegen t.o.v. elkaar … convergent
divergent
transform
3 Platentektoniek Oceaanbodem ontstaat en verdwijnt terwijl continenten blijven drijven
Basalt
`
nieuwe oceaan bodem
Midoceanische rug
3 Platentektoniek
1 De Nazcaplaat groeit aan de ene kant aan en verdwijnt aan de andere kant.
Oceaanbodem ontstaat en verdwijnt terwijl continnten blijven drijven
2 De Zuid-Amerikaanse plaat groeit in het oosten aan en blijft in het westen gelijk.
Midoceanische rug Subductie
3 Platentektoniek
De drijvende aardkorst beweegt mee op de stroming in de mantel. Bij deze mantelstroming beweegt vast gesteente heel langzaam.
Deze stroming ontstaat door de verwarming bij de kern en de afkoeling bij de korst.
5 Aardbevingen
divergent
druk
rek convergent rek druk divergent divergent
rek
convergent
Door de platentektoniek ontstaat er rek en druk bij convergente en divergente plaatbewegingen Maar waar?
5 Aardbevingen
5 Het ontstaan van aardbevingen
Twee aardkorstplaten bewegen in tegengestelde richting langs elkaar. Ze zitten klem tegen elkaar maar de beweging gaat door…
5 Het ontstaan van aardbevingen
Terwijl platen zitten verbuigt, tegen elkaar, verbuigt En… de terwijl het klem gesteente bouwt er zich het een gesteente, hetinis het elastisch. Van deze vervorming merkt spanning op gesteente. niemand iets maar met nauwkeurige apparatuur kan het wel worden gemeten.
5 Het ontstaan van aardbevingen
Wanneer deze spanning te groot wordt breekt, het gesteente en verplaatsen de twee platen in tegengestelde richting langs elkaar. Dit voorbeeld vindt plaats bij een transforme plaatbeweging. Bij convergerende en divergerende bewegingen ontstaat een aardbeving in principe hetzelfde.
5 Aardbevingen De schaal van Richter
Gevolgen buitengewoon catastrofaal; naast de enorme verwoestingen verandert het landschap
Magnitude 9
catastrofaal; algemene verwoesting van alle constructies vernietigend; naast gebouwen word ook grond verplaatst en is er schade aan dijken en dammen De schaal van Richter verwoestend; de schade aan gebouwen en infrastructuur is groot meet de magnitude van een handgebouwen van de vernielend; groteaardbeving schade aanaan alle de soorten energie huizen zeer sterk; veel schadehoeveelheid aan slecht gebouwde die vrijkomt. sterk; muren in huizen raken beschadigd, paniek
8 7 6
vrij sterk; iedereen voelt het, gebroken ramen, kasten vallen om
5
matig; ’s nacht worden mensen wakker, krakende geluiden in huis. De trillingen lijken afkomstig van zwaar verkeer
4
licht; vergelijkbaar met trillingen van het verkeer; niet iedereen voelt het
3
zeer licht; wordt door enkele personen gevoeld, vooral bovenin gebouwen
2
wordt niet gevoeld, alleen door seismografen geregistreerd
1
4 Vulkanisme Platentektoniek bepaalt het vulkanisme.
Divergerende beweging op de oceaanbodem Rustige (effusieve) erupties Convergente beweging, subductie explosieve erupties
4 Vulkanisme: effusieve erupties 1 Het mantelgesteente is vast door de combinatie van een hoge druk en hoge temperatuur.
3 2 1
2 Zodra het mantel gesteente omhoog komt bij de midoceanische rug wordt de druk minder en smelt het gesteente door de hoge temperatuur.
3 Door het gat tussen de platen stroomt de magma rustig naar buiten.
4 Vulkanisme: explosieve erupties
4
3
1
5
2
1 De 3 Oceaanbodem lichte magma (basalt) stijgt + sediment tot in de magmakamer + water duiken naar beneden
4 Pas2als Opde 150km druk groot dieptegenoeg smelt is komt het er een basalt, explosieve sediment eruptie. en Hoe langer water en deze vormt uitblijft, lichte des temaar groter stroperige de eruptie magma
4 Vulkanisme: vulkanisch materiaal Pyroklastisch materiaal: verpulverd materiaal
Lava Intrusie > graniet Magma
4 Vulkanisme is een opbouwend proces
Deze stratovulkaan is opgebouwd bij elke uitbarsting met lagen lava en as
4 Vulkanisme is een opbouwend proces
… totdat
er een hele grote explosie komt waarbij zoveel materiaal naar buiten verdwijnt dat de vulkaan instort > caldera
4 Vulkanisme: hot spots
Hawaii, een vulkaan midden in de oceaan maar niet bij een plaatrand!
4 Vulkanisme: hot spots
De meeste vulkanen liggen aan de randen van platen en functioneren in overeenstemming met de
Vulkanen die hier niet aan voldoen worden ‘hotspot’vulkanen genoemd omdat:
aard van de plaatbeweging. 1 omdat ze midden op een plaat liggen 2 omdat ze anders functioneren dan je bij die plaatbeweging zou verwachten
4 Vulkanisme: hot spots zijn uitzonderingen
• IJsland -bij een divergente plaatgrens -spleeterupties
• Hawai -midden op een plaat -schildvulkanen
