430

BIJZONDER VEILIGHEIDS- & GEZONDHEIDSPLAN ONTWERP Herstellen cementbetonverharding 2016 1M3D8F/15/29 – X21/0/430

Bijzonder veiligheidsen gezondheidsplan Herstellen cementbetonverharding 2016

BIJZONDER VEILIGHEIDS- EN GEZONDHEIDSPLAN

Besteknummer

1M3D8F/15/29

Dossiernummer

X21/0/430

Omschrijving

Herstellen cementbetonverharding 2016

Werfadres

Perceel 1: Halle- Vilvoorde Perceel 2: Leuven - Aarschot

Opdrachtgever

Vlaamse overheid Agentschap Wegen en Verkeer Vlaams-Brabant Dirk Boutsgebouw Diestsepoort 6/81 - 3000 Leuven T. 016/66.57.50 F. 016/66.57.55

Veiligheidscoördinator ontwerp

MACOBO bvba Diesterstraat 6 2980 Tessenderlo Vertegenwoordigd door: ing. Erik Schops

Veiligheidscoördinator verwezenlijking

1M3D8E/15/29

2

Macobo/ Erik Schops


1.

ALGEMENE BEPALINGEN ................................................................................................................................ 4

2.

TUSSENKOMENDE PARTIJEN .......................................................................................................................... 6 2.1. In de ontwerpfase................................................................................................................................... 6 2.1.1. Opdrachtgever(s) ............................................................................................................................ 6 2.1.2. Coördinator-ontwerp ...................................................................................................................... 6 2.1.3. Bouwdirectie belast met het ontwerp ............................................................................................ 6 2.2. Organigram ontwerpfase ....................................................................................................................... 7 2.3. In de verwezenlijkingsfase ..................................................................................................................... 8 2.3.1. Bouwdirectie belast met de controle op de uitvoering .................................................................. 8 2.3.2. Coördinator - verwezenlijking ......................................................................................................... 8 2.3.3. Hoofdaannemer .............................................................................................................................. 8 2.3.4. Onderaannemers ( zelfstandigen, externe contractanten ..) .......................................................... 9 2.3.5. Nutsmaatschappijen ....................................................................................................................... 9 2.3.6. Adviserende organen (NAVB, Bodemdeskundige, OVAM,… ) ......................................................... 9 2.3.7. Toezichthoudende overheden ...................................................................................................... 10 2.4. Organigram fase verwezenlijking ......................................................................................................... 11

3.

VEILIGHEIDSMAATREGELEN ......................................................................................................................... 12 3.1. Algemene veiligheidsmaatregelen ....................................................................................................... 12 3.2. Specifieke veiligheidsmaatregelen ...................................................................................................... 12 3.2.1. Risico’s gebonden aan de locatie .................................................................................................. 13 Belangrijke opmerking ............................................................................................Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Werken op en langs de openbare weg ........................................................................................................................ 13

3.2.3. Risico’s gebonden aan het project ................................................................................................ 13 3.2.4. Risico’s gebonden aan de uitvoeringsmethode ............................................................................ 17 3.2.5. Risico’s gebonden aan de wederzijdse inwerking ......................................................................... 17 3.3. Risicoanalyse AWV (aanvulling SVGP – bijlage 6.5) ............................................................................ 17 4.

BOUWPLAATSREGLEMENT ........................................................................................................................... 18

5.

EHBO EN NOODPROCEDURES ...................................................................................................................... 19 Ongevalleninstructieblad ............................................................................................................................................ 20 Ongevallen inlichtingenblad ........................................................................................................................................ 22

6.

WERFINRICHTING EN ORGANISATIE ............................................................................................................ 23

7.

COORDINATIESTRUCTUUR ........................................................................................................................... 25 7.1. 7.2. 7.3. 7.4.

8.

Toepassingsgebied................................................................................................................................ 25 Doel ....................................................................................................................................................... 25 Samenstelling ....................................................................................................................................... 25 Huishoudelijk reglement ...................................................................................................................... 26

TAKEN VAN DE AANNEMER ......................................................................................................................... 28 1.1. Overzicht door aannemer(s) te leveren documenten ......................................................................... 28 1.1.1. Bij offerte: ..................................................................................................................................... 28 1.1.2. Vóór aanvang van de werken: ....................................................................................................... 28 1.1.3. Tijdens uitvoering: ......................................................................................................................... 29

9.

BIJLAGE VERHOOGDE & PROJECTGEBONDEN RISICO’S .............................................................................. 30

1M3D8E/15/29

3

Macobo/ Erik Schops


Voor de algemene bepalingen wordt verwezen naar het STANDAARD VEILIGHEIDS- EN GEZONDHEIDSPLAN VAN AWV

1. ALGEMENE BEPALINGEN Besteknummer en titel 1M3D8E/15/29 Herstellen cementbetonverharding 2016

Plaats der werken Halle – Vilvoorde en Leuven - Aarschot

Korte beschrijving van het project Doel van de aanneming: In deze aanneming wordt de schade aan de betonverharding van verscheidene gewestwegen hersteld  Perceel 1: districten Halle en Vilvoorde  Perceel 2: districten Leuven en Aarschot Opbreken betonplaten en aanleg nieuwe fundering en asfaltverharding: de schade aan de betonverharding dient te worden hersteld door middel van het plaatsen van een nieuwe fundering, eventueel onderfundering en 3 lagen asfalt. Deze worden uitgevoerd in deelfases van ongeveer 300m² ; de aannemer dient hiermee rekening te houden bij zijn inschrijving. Opbreken betonplaten en aanleg nieuwe fundering van walsbeton en UFT-beton: de schade aan de betonverharding dient te worden hersteld door middel van het plaatsen van een nieuwe fundering en UFT-beton. Dit gaat om zeer lokale herstellingen ; de aannemer dient hiermee rekening te houden bij zijn inschrijving. Beschrijving der werken: De aanneming omvat hoofdzakelijk: - opstellen van signalisatieplannen en het laten goedkeuren ervan - aanbrengen van zaagsneden in KWS- en betonverhardingen (steeds op volledige dikte in betonverharding); - opbraak van rijwegverharding (KWS- en betonverharding); - uitgraven van gronden met eventuele plaatselijke grondverbetering door middel van. geotextiel en steenslag - aanleggen van fundering in wals beton, veranderlijke dikte, volgens dienstbevel - aanleggen van cementbetonverharding in Ultra Fast Track, inbegrepen het plaatsen en boren van gaten voor deuvels/ankerstaven en de voegvulling, veranderlijke dikte, volgens dienstbevel - aanleggen van een KWS-verharding - aanbrengen van een voegband in rijwegbeton - uitvoeren van een betonstudie voor een optimale betonsamenstelling 1M3D8E/15/29

4

Macobo/ Erik Schops


aanbrengen van markeringen plaatsen, in stand houden en verwijderen van werfsignalisatie onderhoud van de werken gedurende de waarborgperiode. alle leveringen en verrichtingen die nodig zijn voor het uitvoeren van deze werken. installatie, instandhouding en verwijdering van de nodige werfsignalisatie waarvoor een post in de prijslijst is voorzien (art. 30), de mobiele werfsignalisatie op gewestwegen als last van de aanneming. verwijderen van alle afval dat afkomstig is van de uitgevoerde werken volgens de bepalingen van dit bestek. De afgifteprijzen op de eindbestemming (recyclagekosten, stortkosten en milieuheffingen) zijn ten laste van de aanbestedende overheid (transfergelden); het verzamelen, het opladen, het vervoer naar en het lossen ervan op de eindbestemming is een aannemerslast. Dit geldt niet alleen voor de afgifteplaatsen gekozen door de aannemer, maar eveneens voor wat betreft de door het bestuur aangeduide verwerkingsbedrijven. De afbraakmaterialen die niet worden hergebruikt op het werk én die niet voor later herbruik dienen afgevoerd te worden naar een stapelplaats van de aanbestedende overheid én die niet vervuild zijn, worden daarbij niet als afval beschouwd. Deze materialen worden eigendom van de aannemer (m.a.w. alle niet-vervuilde inerte materialen, grond, zand en puin). Het tijdelijk opslaan van afval op openbaar domein is verboden. -

Duur der werken - De termijn voor het geven van bestellingen is vastgesteld op 1 kalenderjaar. - De aanbestedende overheid behoudt zich evenwel het recht voor dit contract maximaal drie maal te verlengen voor telkens een periode van maximum één jaar. - De totale duurtijd inclusief verlengingen is beperkt tot maximaal 4 kalenderjaren. - De opdracht wordt stilzwijgend verlengd.

Fasering der werken Perceel 1: regio Halle – Vilvoorde Perceel 2: regio Leuven – Aarschot

1M3D8E/15/29

5

Macobo/ Erik Schops


2. TUSSENKOMENDE PARTIJEN 2.1. In de ontwerpfase 2.1.1.Opdrachtgever(s)

Opdrachtgever : Vlaamse Overheid - Agentschap Wegen en Verkeer Dirk Boutsgebouw Diestsepoort 6/81 3000 Leuven Tel.: 016/66.58.03 Fax: 016/66.57.55 E-mail: [email protected] 2.1.2.Coördinator-ontwerp

Coördinator ontwerp: Macobo bvba Diesterstraat 6 3980 Tessenderlo Vertegenwoordigd door: ing. Erik Schops Tel.: 013/460.420 Fax: 013/297.611 E-mail: [email protected]

2.1.3.Bouwdirectie belast met het ontwerp

Bouwdirectie ontwerp: Vlaamse Overheid - Agentschap Wegen en Verkeer Dirk Boutsgebouw Diestsepoort 6/81 3000 Leuven Vertegenwoordigd door: ir. Cedric Vaast Tel.: 016/66.58.22 E-mail: [email protected]

1M3D8E/15/29

6

Macobo/ Erik Schops


2.2. Organigram ontwerpfase

Opdrachtgever Agentschap Infrastructuur Vlaamse Overheid Afdeling Wegen en Verkeer Ing. Bart Tops

Ontwerpbureau/Studiebureau Agentschap Infrastructuur Vlaamse Overheid Afdeling Wegen en Verkeer

Bouwdirectie belast met het ontwerp Ir. Cedric Vaast

VeiligheidscoördinatorOntwerp Erik Schops – Macobo

ART. 11 4°

AANBESTEDING

GUNNING

Overdracht

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1M3D8E/15/29

7

Macobo/ Erik Schops


2.3. In de verwezenlijkingsfase 2.3.1.Bouwdirectie belast met de controle op de uitvoering

Bouwdirectie belast met de controle: Vlaamse Overheid - Agentschap Wegen en Verkeer Dirk Boutsgebouw Diestsepoort 6/81 3000 Leuven Vertegenwoordigd door: Tel.: Fax: E-mail: 2.3.2.Coördinator - verwezenlijking

Coördinator verwezenlijking: Vertegenwoordigd door: Tel.: Fax: E-mail: 2.3.3.Hoofdaannemer

Bouwdirectie belast met de uitvoering:

Vertegenwoordigd door: Tel.: Fax: E-mail:

1M3D8E/15/29

8

Macobo/ Erik Schops


2.3.4.Onderaannemers ( zelfstandigen, externe contractanten ..)

Onderaannemer 1:

Vertegenwoordigd door: Tel.: Fax: E-mail: 2.3.5.Nutsmaatschappijen

Nutsmaatschappij 1:

Vertegenwoordigd door: Tel.: Fax: E-mail: 2.3.6.Adviserende organen (NAVB, Bodemdeskundige, OVAM,… )

Naam: Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en Hygiëne in het Bouwbedrijf Koningsstraat 132/4 1000 Brussel Vertegenwoordigd door: Dhr. Danny Van Overmeire Tel.: 02/552.05.00 of : 0479/98.52.62 Fax: 02/552.05.05 E-mail: [email protected] [email protected] Naam: OVAM (Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest) Stationsstraat 110 2800 Mechelen Vertegenwoordigd door: Tel.: 015/284.284 Fax: 015/203.275 E-mail: [email protected]

1M3D8E/15/29

9

Macobo/ Erik Schops


Probeton vzw (keuring betonproducten) Aarlenstraat 53 (bus 9) 1040 Brussel Vertegenwoordigd door: Tel.: 02/237.60.20 Fax: 02/735.56.56 E-mail: [email protected] 2.3.7.Toezichthoudende overheden

FOD Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal Overleg Theater Building Italiëlei 124 – bus 77 2000 Antwerpen Vertegenwoordigd door: Dhr. Dirk Van Nuffel Tel.: 03/232.79.05 Fax: 03/226.02.53 E-mail: [email protected]

1M3D8E/15/29

10

Macobo/ Erik Schops


2.4. Organigram fase verwezenlijking Opdrachtgever

VeiligheidscoördinatorOntwerp

Agentschap Infrastructuur Vlaamse Overheid Afdeling Wegen en Verkeer Ing. Bart Tops

Macobo – Erik Schops

Bouwdirectie belast met het ontwerp

VeiligheidscoördinatorVerwezenlijking

GUNNING

AANBESTEDING

Bouwdirectie belast met de uitvoering aannemer

Onderaannemer

Onderaannemer

Onderaannemer

Overdracht ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1M3D8E/15/29

11

Macobo/ Erik Schops


3. VEILIGHEIDSMAATREGELEN Hieronder worden enkele extra veiligheidsmaatregelen opgesomd. Deze maatregelen doen geen afbreuk aan de verplichtingen die voortvloeien uit de bepaling van : • Algemeen reglement op de arbeidsbescherming (ARAB en CODEX); • Het algemeen reglement op de elektrische installaties (AREI); • De wet op de overheidsopdrachten; • De collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s); • De geldende reglementen met betrekking tot milieu; • Maatregelen uit het VGP-Ontwerp. 3.1. Algemene veiligheidsmaatregelen Hiervoor verwijzen we naar: 

Het “Algemeen Veiligheids- & gezondheidsplan” van Macobo http://www.macobo.be/bijlagen/ALGM%20%20VGP%20MACOBO.pdf



Het “Standaard Veiligheids- en gezondheidsplan voor de wegenbouw” van AWV http://www.wegenenverkeer.be/images/stories/docs/welzijn/svgp2006.pdf

Zowel de bouwheer, de hoofdaannemer als alle onderaannemers hebben de taak om de nutsvoorzieningen op te vragen via: http://klip.agiv.be

3.2. Specifieke veiligheidsmaatregelen De voorschriften vermeldt bij artikel Art. 79. “Organisatie van de bouwplaats” in het bestek zijn integraal van toepassing. 3.2.1.Specifieke aandachtspunten

Overzicht van de specifieke aandachtspunten / kritieke momenten tijdens de uitvoering: 1. Plaatsen, in stand houden en verwijderen van de werfsignalisatie; 2. Indien een ongeval heeft plaatsgevonden, zal de VC verwezenlijking op aanvaardbaar korte termijn een bezoek aan de werf moeten brengen. Indien mogelijk neemt hij deel aan het ongeval onderzoek. In elk geval houdt hij toezicht op de verspreiding van de te ondernemen maatregelen die voortspruiten uit dit ongeval onderzoek. Volgens art.2 van het KB van 25/01/2001 i.v.m. de Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen zijn de geplande werken van dit project onderworpen aan betreffende wetgeving. Bijgevolg dient hiervoor een Veiligheidscoördinator ontwerp en uitvoering aangesteld te worden. 1M3D8E/15/29

12

Macobo/ Erik Schops


Kritieke fasen Dit zijn momenten waarop de veiligheidscoördinator uitvoering ten minste aanwezig dient te zijn op de bouwplaats voor zover hij/zij hiervan tijdig op de hoogte werd gebracht. Deze zijn oa. de startvergadering, momenten waarop er minstens 4 aannemers gelijktijdig werken uitvoeren en de werken met een verhoogd risico. Deze laatste worden voor dit project in volgende paragraaf beschreven.

3.2.1Risico’s gebonden aan de locatie

Werken op en langs de openbare weg Bij werken op of langs de openbare weg worden de werknemers blootgesteld aan:  aanrijding voorbijrijdende voertuigen  door op de werf rijdende inrijdende voertuigen De aannemer staat in voor het opmaken van een gedetailleerd werfsignalisatieplan van elke uitvoeringsfase en legt dit voor ter goedkeuring aan de aanbestedende overheid. Alle werfsignalisatie moet voortdurend in goede staat worden gehouden. Al de werknemers op de werf dragen ten alle tijden signalisatie kledij, ook leveranciers van materialen. Verkeersomlegging De omlegging van het verkeer over andere wegen is voor de uitvoering van de werken van dit contract niet toegelaten, tenzij uitdrukkelijk vermeld in het betrokken dienstbevel. Toegelaten werkperiodes Daar er geen specifieke richtlijnen zijn ivm de toegelaten werktijden, dient dit op voorhand besproken, en zeker mee opgenomen in de vergunning. 3.2.2.Risico’s gebonden aan het project

Werfsignalisatie De aannemer dient tijdens de werken de nodige signalisatie te voorzien overeenkomstig het MB van 07/05/1999, het MB van 11/10/1976, de algemene omzendbrief nopens wegsignalisatie (deel V rubriek 3 t/m 6) en het SB 250, aangevuld met de specifieke bestekbepalingen (Technisch gedeelte, hfdst. X) Er dient een signalisatievergunning voor 1 jaar aangevraagd te worden vooraleer te kunnen starten met de werken. De aannemer dient er tevens voor te zorgen dat zijn werknemer en deze van de eventuele onderaannemers steeds de nodige signalisatiekledij dragen conform het KB. van 11/01/1999 en de specificaties beschreven in bijlage 6.1 van SVGP.

1M3D8E/15/29

13

Macobo/ Erik Schops


De signalisatie dient dagelijks door een vaste persoon nagekeken te worden. Hier wordt schriftelijk akte van genomen, en bijgehouden in een logboek.

Openbare vervoerdiensten en hulpdiensten De aannemer is verplicht vooraf contact op te nemen met de hulpdiensten (Federale (weg)Politie, brandweer, ziekenhuizen, …) en de belanghebbende vervoersmaatschappijen om een verkeersregeling tijdens de werken te bespreken. De aannemer is daarenboven verplicht de hulpdiensten tijdig van de aanvangsdatum van de werken te verwittigen, en hiervan een melding over te maken aan de bouwheer met vermelding van de persoon aan wie de melding is overgemaakt. Werken in sleuven en putten van meer dan 1,2 diepte Bij werken aan en in sleuven of putten worden werknemers blootgesteld aan volgende risico’s:Bedelving en instorting van wanden, trillingen, materiaalopslag of aanwezigheid van zwaar materieel; Verdrinking dor aanwezigheid van ondergronds water of overvloedig oppervlaktewater. Preventiemaatregelen  Vooraleer graafwerken aan te vatten zijn de samenstelling en de karakteristieken van de bodem na te gaan.  De stand van het grondwater en de bodemgesteldheid is na te kijken. Een bronbemaling is noodzakelijk bij een hoge grondwaterstand. De verlaging van het grondwater is te beperken om zettingen te voorkomen. Bij een te hoge grondwaterverlaging is een berekening nodig.  De aannemer, die de werken uitvoert, moet steeds over het nodige materiaal beschikken om te schorren indien dit bij uitgraving noodzakelijk blijkt.  Bij grotere bouwputten zijn er tenminste twee uitgangen (ladders) te voorzien (vanaf 1,5 m ) voor een snelle ontruiming.  Bij regenweer kunnen extra maatregelen nodig zijn om een inkalving van het talud tegen te gaan; afdekken met folie een leegpompen van de put (m.b.v. dompelpompen).  Indien het terrein helt naar de uitgraving, is een kruinsloot of waterkering aan te leggen, voor het opvang van het regenwater.  De arbeiders die op de helling aangelegde uitgravingswerken uitvoeren mogen niet boven elkaar werken.  Randbescherming voorzien aan de uitgraving – hindernissen signaleren.  Loopbruggen voorzien voor het oversteken van sleuven minimaal 60 cm breed.  Een minimumafstand van 0,6 x de putdiepte is aan te houden voor de kraan en alle werfverkeer, daarenboven is voor materieel van meer dan 18 ton de minimale veiligheidsafstand 2 m.  Gebruik van bouwplaats voertuigen met ROPS-beveiliging.  Materiaal mag niet tot op de kruin van de bouwput gestapeld worden, zeker geen grond of los materiaal, waardoor het talud verhoogd. De nodige maatregelen tegen 1M3D8E/15/29

14

Macobo/ Erik Schops




het verzakken van de op gehoogde aarde zijn te treffen. De minimale veiligheidsafstand bedraagt 1 m. Stabiliteitsberekeningen zijn noodzakelijk bij hoge en steile wanden, bij hellingen met grote kruinbelasting, bij gronden met geringe wrijvingsweerstand en grote stromingsdruk (grondwater).

Nachtwerk( indien gegund)  Verlichting: Werkplekken, ruimten en verkeersroutes dienen zoveel mogelijk en voldoende natuurlijk te worden verlicht en ’s nachts en overdag wanneer het daglicht niet volstaat op passende en voldoende wijze met kunstlicht te worden verlicht. Eventueel dienen verplaatsbare, schokbestendige lichtbronnen te worden gebruikt. De voor de kunstverlichting gebruikte kleur mag de waarneming van de markeringstekens of- borden niet wijzigen of beïnvloeden. De installatie voor de verlichting dient zodanig te zijn geplaatst dat het type verlichting voor de werknemers geen ongevallenrisico meebrengt. 

Signalisatiekledij: Signalisatiekledij moet voldoen aan de opgelegde eisen met betrekking tot werken bij nacht op wegen Signalisatiekledij van klasse 3 mag gedragen worden in dezelfde omstandigheden als signalisatiekledij van klasse 2, maar ze moet in elk geval gedragen worden bij het vallen van de nacht, ‘s nachts en in ongunstige weersomstandigheden (regen, sneeuw, mist, enz.). De kledij moet proper zijn omdat vervuiling de hoge zichtbaarheid verminderd.

Werken in de nabijheid van ondergrondse kabels en leidingen Bij werken waarbij ondergrondse kabels en leidingen kunnen worden beschadigd worden werknemers blootgesteld aan volgende risico’s: Elektrocutie, Explosie, Brand, schade aan derden (bij uitval van installaties) en uitspoelen van grond. Preventiemaatregelen: Lokalisatie van leidingen  Liggingsplan van bestaande leidingen en kabels zijn op te vragen bij de betreffende diensten/ nutsmaatschappijen, alvorens elk grondwerk aan te vatten. De plannen moeten aanwezig zijn op de werf.  Alle kabels zijn eerst te lokaliseren (manueel): graven van proefsleuven en controlesleuven bij mogelijk kruisen van kabeltracés.  Voer indien de nodige sonderingen uit.  Steeds vooraf overleg plegen met de betrokken diensten en nutsmaatschappijen m.b.t de veiligheidsvoorschriften.  Wat te doen als ondanks alles de aanraking tijdens de grondwerken toch gebeurt. o Kalm blijven. o De zitplaats niet verlaten. o De personen rond de kraan bevelen deze niet aan te raken. o Iedereen rond de kraan verplichten zich te verwijderen. 1M3D8E/15/29

15

Macobo/ Erik Schops


   

o De nodige instanties onmiddellijk laten verwittigen van het contact met de ondergrondse leiding. Blootgestelde leidingen mogen nooit gebruikt worden als ondersteuning voor een schoring, als loopbrug of als ladders voor arbeiders. Leidingen in de lengterichting van de sleuf, zijn onderhevig aan bewegingen in de invloedzone van het talud. Schoren van leidingen is nodig om schade bij grondverschuivingen te vermijden. Blootgestelde leidingen zijn bij vorst te beschermen.

Elektrocutie Voor aanvang van de werken neemt de aannemer kennis van de installatie en de wijze waarop deze gevoed en spanningsloos gesteld wordt. 

Elektrische leidingen steeds zonder spanning zetten alvorens hier werken op uit te voeren.



Controleren of leidingen spanningsloos zijn alvorens te starten.



Personeel dien de juiste kwalificaties te bezitten.

Hijs- en heftoestellen  Alle hijs- en heftoestellen en hun aanslagmateriaal dienen 3-maandelijks gekeurd te worden. Keuringsattesten dienen bij het toestel aanwezig te zijn. 

Men mag zich nooit onder de lasten begeven.



Hijs- en heftoestellen mogen enkel bediend worden door hiervoor opgeleid personeel.

Graafwerken algemeen  Aanbrengen van collectieve beschermingsmiddelen.  Aanduiden van gevarenzones.

Af/opwerken algemeen  Opvragen asbest inventaris. Ingeval aanwezigheid van asbest uitvoeringsmethodes aanpassen volgens het toepasselijk KB.  (zie ook “Contact met nutsleidingen” en “leggen van kabels” hierboven).

1M3D8E/15/29

16

Macobo/ Erik Schops


Installaties en machines  De aannemer staat in voor de periodieke keuring van keuring plichtige machines (hoogwerkers, hijswerktuigen) en houdt hiertoe de nodige attesten ter beschikking. 

De ingezette machines zijn CE-gekeurd of conform verklaard door de interne preventiedienst van de betrokken aannemer.

Orde en netheid  Afval wordt dagelijks verzameld en op voldoende tijden door de aannemer afgevoerd.  Doorgangen worden steeds vrijgehouden van hindernissen.

3.2.3.Risico’s gebonden aan de uitvoeringsmethode

Afhankelijk van de uitvoeringsmethode: risico-evaluatie vooraf afleveren en bespreken met veiligheidscoördinator-uitvoering en bouwheer. 3.2.4.Risico’s gebonden aan de wederzijdse inwerking

De werken worden aanbesteed aan één aannemer. Indien de aannemer gebruik maakt van onderaannemers dient de wederzijdse inwerking van activiteiten te worden besproken met de verantwoordelijke van het project en de veiligheidscoördinator. De wederzijdse inwerking van de verschillende nevenaannemers worden met de werfleiding ter plaatse gecoördineerd.

3.3. Risicoanalyse AWV (aanvulling SVGP – bijlage 6.5) In de volgende hoofdstukken worden voor verschillende posten van dit bestek de taken met de risico’s benoemd met daarnaast de te nemen preventiemaatregelen. De volgende hoofdstukken van deze risicoanalyse welke te vinden is op de onderstaande website dienen geraadpleegd te worden: http://www.wegenenverkeer.be/images/stories/docs/welzijn/svgp2006-bijlage6.5.pdf

1M3D8E/15/29

17

Macobo/ Erik Schops


RISICO-ANALYSE VOLGENS DE HOOFDSTUKKEN VAN HET STANDAARDBESTEK 250 versie 2.1 HOOFDSTUK TITEL I II III

Algemene administratieve voorschriften Algemene bepalingen Materialen

IV V VI VII VIII IX X XI XII XIV

Voorbereidende werken en grondwerken Onder funderingen en funderingen Verhardingen Rioleringen en afvoer van water Lijnvormige elementen Allerhande werken Signalisatie Groenaanleg en groenonderhoud Onderhouds- en herstellingswerken Metingen en proeven

4. BOUWPLAATSREGLEMENT Het bouwplaats reglement is vervat in het “standaard veiligheidsen gezondheidsplan voor de wegenbouw” welke te vinden is op de volgende website: http://www.wegenenverkeer.be/images/stories/docs/welzijn/svgp2006.pdf

1M3D8E/15/29

18

Macobo/ Erik Schops


5. EHBO EN NOODPROCEDURES UITHANGFICHE NOODOPROEPNUMMERS MEDISCHE SPOEDDIENST

tel. 100 GSM 112 ZIEKENHUIS MET URGENTIEDIENST

Vermeldt: referentiepunt en straatnaam de aard van de verwondingen of het slachtoffer ademt of het slachtoffer hartslag heeft de naam van uw firma en eigen naam bij levensgevaar bijstand MUG vragen Maximaal beroep doen op de dienst 100 voor vervoer van een gekwetste, gezien risico van shock tijdens vervoer

HUISARTS

OOGARTS

Door de aannemer te bepalen.

Door de aannemer te bepalen.

BRANDWEER Noodoproepen

POLITIE

POLITIEDIENSTEN

tel. 101 algemeen nummer

ANTIGIFCENTRUM

070/245.245 TECHNISCHE INSPECTIE Italielei 124, bus 77 2000 Antwerpen

Geen melk toedienen, melk is geen tegengif. Niet laten braken! Bel eerst. Spoel overvloedig met water na spatten van een schadelijke stof in de ogen of op de huid. Verlucht de ruimte goed als er irriterend of giftig gas is vrijgekomen.

NAVB Sint Jansstraat 4 1000 Brussel

Tel. 02/552.05.00 Fax. 02/552.05.05

1M3D8E/15/29

19

Macobo/ Erik Schops


Ongevalleninstructieblad 1. WAT DOEN BIJ EEN ONGEVAL ? -

alle verder gevaar voorkomen; verzorgen van de gekwetste; paniek bij de andere werknemers vermijden; onderzoek naar de omstandigheden; zie procedure bij arbeidsongevallen (SVGP – 4.4.4)

2. ONGEVALLENRELAAS - Naam slachtoffer - Adres slachtoffer -

: ……………………………………………………… : ……………………………………………………… ……………………………………………………… Functie slachtoffer : ……………………………………………………… Werkgever : ……………………………………………………… Adres werkgever : ……………………………………………………… ……………………………………………………… Plaats van het ongeval (werfadres) : ……………………………………………………… ……………………………………………………… Tijdstip van het ongeval: - datum : ……………………………………………………… - uur : ……………………………………………………… Uitgevoerde opdracht op ogenblik van ongeval : ……………………………………………………… Wie verleende de eerste hulp ? : ……………………………………………………… Getuigen (naam + adres) : ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ………………………………………………………

- Plaats en aard van de verwonding (hoofd, arm, inwendig, …) : ……………………………………. - Vervoer naar hospitaal ? ja  neen  zo ja :

- Andere verzorging :

 met ziekenwagen  met voertuig werkgever uur van vertrek : …………………  gekwetste gaat naar ziekenhuis  gekwetste gaat naar huisdokter  verzorging alleen op de werf

- Tijdstip (datum + uur) van eventueel verwittigen : * familie van slachtoffer : ……………………………………………………… * preventieadviseur : ……………………………………………………… * de V&G-coördinator : ……………………………………………………… * technische inspectie : ……………………………………………………… - Hoe gebeurde het ongeval ?

1M3D8E/15/29

: ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… 20

Macobo/ Erik Schops


- Mogelijke oorzaak van het ongeval

: ……………………………………………………… ………………………………………………………

- De werknemer moet ook zijn ziekenkas op de hoogte brengen - Datum werkhervatting

: ……………………………………………………..

Ingevuld door (Naam + bedrijf + functie)

: ....................................................................................

Op datum van

: ....................................................................................

Handtekening

: ....................................................................................

Opmerking : formulier te gebruiken voor ongevalsaangifte (in bijzonder : ongeval met zelfstandige) en over te maken aan de preventie-adviseur van de betrokken onderneming + aan de veiligheidscoördinator.

1M3D8E/15/29

21

Macobo/ Erik Schops


Ongevallen inlichtingenblad

Datum

:

…………………………….

Hoofdaannemer :

BETREFT

:

…………………………….

ALLE arbeidsongevallen overkomen aan de werknemers van de hoofdaannemer en zijn onderaannemers, leveranciers en bezoekers op de werf.

De ondergetekende …………………………………………………………………………………. verklaart dat tijdens de periode van ……………………………. tot ……………………………… 1. 

Geen enkel arbeidsongeval gebeurde in het kader van de uitvoering van zijn contract.

Handtekening : ……………………………. 2. 

Volgende arbeidsongevallen zich voordeden :

Afwezigheid Datum

Naam gekwetste

Werkgever Van

Tot

Een kopij van elke ongevalsaangifte wordt hierbij gevoegd. Handtekening : ……………………………. DIT INLICHTINGENBLAD DIENT TERUGBEZORGD AAN DE COORDINATOR-VERWEZENLIJKING (MET KOPIJ AAN DE OPDRACHTGEVER) TEN LAATSTE OP HET EINDE VAN ELKE TUSSENTIJDSE VORDERINGSPERIODE.

1M3D8E/15/29

22

Macobo/ Erik Schops


6. WERFINRICHTING EN ORGANISATIE Werfinrichtingsplan: Tijdens de eerste voorafgaande werfvergadering dient er een voorstel van werfinrichting (sanitaire voorzieningen, opslagzone, parking, …) voorgelegd te worden aan het opdracht gevend bestuur en de veiligheidscoördinator verwezenlijking. De werfinrichting dient te voldoen aan het CAO van 20/02/2005. Werftoegang: De grens van de werfzone moet goed en veilig afgebakend zijn en duidelijk gesignaliseerd worden. Enkel bevoegde personen hebben toegang tot de werf mits het in acht nemen van de veiligheidsvoorschriften op de werf. Verkeer op en rond de werf: Voor leveringen op de werf wordt één werftoegang voorbehouden. Alle leveranciers dienen door hun opdrachtgevers (aannemers) ingelicht te worden over het gebruik van deze toegangsweg. Deze toegangsweg moet geschikt zijn voor het zware werfverkeer en hiertoe ingericht zijn. Eventuele modder, zand en andere materialen die door het werfverkeer op de openbare weg worden achtergelaten, moeten opgeruimd worden. Indien nodig wordt hiertoe een wasinstallatie op de werf voorzien voor het reinigen van de voertuigen vooraleer ze de openbare weg betreden. De werfvoertuigen zijn verplicht uitgerust met een zichtveld verbeterend systeem. De 3-kleurige verlichting dient te voldoen aan het MB van 11/10/1976. Dit moet uitgerust zijn met een veiligheidsvoorziening. Stabiliteit- en stevigheidscontrole van werkplekken: De materialen, de outillage en algemeen gesproken elk element dat wij welke verplaatsing dan ook de veiligheid en gezondheid van de werknemers in gevaar kan brengen, moeten op passende veilige wijze worden gestabiliseerd. De toegang tot elke oppervlakte bestaande uit materialen die onvoldoende weerstand biedt, is slechts toegestaan indien de benodigde uitrusting of passende middelen worden geleverd om de werkzaamheden op een veilige manier te verwezenlijken. Hoger of lager gesitueerde mobiele of vaste werkplekken moeten stevig en stabiel zijn, waarbij rekening wordt gehouden met:  Het aantal werknemers dat zich op een plek bevindt;  De maximale belasting en de verdeling daarvan;  Eventuele externe invloeden. Indien de ondersteunende en de andere samenstellende delen van deze werkplekken zelf niet stabiel zijn, moet men voor stabiliteit zorgen d.m.v. geschikte, veilige bevestigingsmiddelen ten einde een toevallige of ongewilde verplaatsing van de gehele werkplek of delen ervan te voorkomen. 1M3D8E/15/29

23

Macobo/ Erik Schops


De stabiliteit en de stevigheid van de werkplekken moeten adequaat en vooral na eventuele wijzigingen van de hoogte of van de diepte van de werkplek worden gecontroleerd. Werflokalen: Afhankelijk van de vraag beschreven in het bestek. EHBO Een schepbrancard, dekens en de nodige EHBO-hulpmiddelen (afhankelijk van het aantal aanwezigen op de bouwplaats en van eventuele bijzondere activiteiten en risico’s) moeten beschikking zijn. De aannemers kunnen eventueel onderling afspraken maken over de permanente aanwezigheid van een gediplomeerde EHBO-hulpverlener op de bouwplaats.

1M3D8E/15/29

24

Macobo/ Erik Schops


7. COORDINATIESTRUCTUUR 7.1. Toepassingsgebied Conform de wetgeving is de oprichting van een coördinatiestructuur vereist op bouwplaatsen waar : - hetzij, het vermoedelijke werkvolume > 5000 mandagen - hetzij, de bij ontwerp geraamde prijs van de totale werken > 2.500.000 € (excl. BTW) bedraagt en tenminste 3 aannemers gelijktijdig werken uitvoeren - de veiligheidscoördinator-verwezenlijking dit vraagt op gemotiveerd verzoek 7.2. Doel De coördinatiestructuur draagt bij tot het bevorderen van de coördinatie door : - het vereenvoudigen van informatie, raadpleging en communicatie tussen de verschillende tussenkomende partijen. - het organiseren van een efficiënt overleg tussen de tussenkomende partijen omtrent de toepassing van de preventiemaatregelen op de bouwplaats. - het oplossen van elke betwisting of onduidelijkheid inzake naleving van de preventiemaatregelen op de bouwplaats. - het uitbrengen van adviezen inzake veiligheid & gezondheid. 7.3. Samenstelling De coördinatiestructuur is als volgt samengesteld : - opdrachtgever (of vertegenwoordiger) - veiligheidscoördinator-verwezenlijking - aanwezige aannemers (of vertegenwoordigers) - bouwdirectie belast met de uitvoering - bouwdirectie belast met de controle op de uitvoering - vertegenwoordiger van het Comité Preventie & Bescherming op het werk van elke aannemer of bij ontstentenis vertegenwoordiger van de syndicale afvaardiging - preventie-adviseurs van de op de bouwplaats aanwezige aannemers - 2 vertegenwoordigers van het Comité Preventie & Bescherming op het werk van de opdrachtgever indien de bouwplaats zich bevindt op een plaats waar de opdrachtgever personeel tewerkstelt - ieder ander door de opdrachtgever uitgenodigd persoon De veiligheidscoördinator-verwezenlijking zit de coördinatiestructuur voor en roept de leden samen op eigen initiatief of op gemotiveerd verzoek van een lid of van de met toezicht belaste ambtenaar.

1M3D8E/15/29

25

Macobo/ Erik Schops


7.4. Huishoudelijk reglement Artikel 1 1.1 De coördinatiestructuur vergadert op …………………………………………………………………………………….

de

bouwplaats

:

1.2 De aannemer stelt de voor de vergadering nodige lokalen ter beschikking van de coördinatiestructuur. Artikel 2 2.1 De coördinatiestructuur is als volgt samengesteld: 1. opdrachtgever/vertegenwoordiger : ............................................................................... 2. coördinatorverwezenlijking : : ......................................................................................... 3. aannemers/vertegenwoordigers : ................................................................................... .......................................................................................................................................... 4. bouwdirectie belast met de verwezenlijking : ................................................................ 5. bouwdirectie belast met de controle : ............................................................................ 6. vertegenwoordiger(s) Comité (s) voor Preventie en Bescherming op het werk : .......... .......................................................................................................................................... 7. preventieadviseurs van de aannemers, indien nodig : ................................................... .......................................................................................................................................... 8. andere personen : ........................................................................................................... .......................................................................................................................................... Artikel 3 3.1 De coördinatiestructuur heeft als opdracht bij te dragen tot de bevordering van de coördinatie op de bouwplaats door, inzonderheid: 1) te zorgen voor een vereenvoudiging van de informatie en de raadpleging van de verschillende tussenkomende partijen evenals van hun onderlinge communicatie; 2) te zorgen voor een efficiënt overleg tussen de tussenkomende partijen omtrent de toepassing van de preventiemaatregelen op de bouwplaats;

1M3D8E/15/29

26

Macobo/ Erik Schops


3) te zorgen voor het oplossen van elke betwisting of onduidelijkheid inzake de naleving van de preventiemaatregelen op de bouwplaats; 4) adviezen inzake veiligheid en gezondheid uit te brengen. Artikel 4 4.1 De coördinator-verwezenlijking zit de coördinatiestructuur voor. Artikel 5 5.1 De coördinator-verwezenlijking roept de coördinatiestructuur op eigen initiatief samen of op het gemotiveerd verzoek van een lid of van de met toezicht belaste ambtenaar. Artikel 6 6.1 Tenminste 8 dagen vóór elke vergadering wordt door de coördinator-verwezenlijking een uitnodiging aan de leden toegezonden. 6.2 De uitnodiging vermeldt plaats, datum en agenda van de vergadering en is vergezeld van het verslag van de vorige vergadering. 6.3 De aannemer(s) bezorg(t)(en) tenminste 4 dagen vóór elke vergadering een overzicht van de geplande activiteiten in de periode van 4 weken volgend op de vergadering.

1M3D8E/15/29

27

Macobo/ Erik Schops


8. TAKEN VAN DE AANNEMER Zij moeten het veiligheidsen gezondheidsplan naleven en er voor zorgen dat ook elke onderaannemer het naleeft. Hierna worden de in te leveren documenten beschreven en een voorbeeld van deze documenten vindt u achteraan terug als bijlage.

1.1. Overzicht door aannemer(s) te leveren documenten 1.1.1. Bij offerte: 

Invulformulier SVGP – bijlage 6.4 Het “Standaard Veiligheids- en gezondheidsplan voor de wegenbouw” van AWV http://www.wegenenverkeer.be/images/stories/docs/welzijn/svgp2006.pdf



Bijlage 1: Verhoogde & Projectgebonden Risico’s

1.1.2. Vóór aanvang van de werken:



Identificatieformulier: BVGP-Uitvoering In het identificatieformulier vermeldt de hoofdaannemer zijn bedrijfs- en contactgegevens, projectleider, preventieadviseur en gegevens van alle onderaannemers. Een voorbeeld van deze documenten vindt u achteraan terug in de bijlagen.



Intentieverklaring: BVGP-Uitvoering Hierin verklaart de aannemer kennis genomen te hebben van het Algemeen en Bijzonder Veiligheids- en Gezondheidsplan en het werfreglement. Hij zal de bijkomende adviezen van de veiligheidscoördinator opvolgen in overleg met de opdrachtgever en architect. Hij zorgt er ook voor dat alle onderaannemers kennis hebben genomen van de veiligheidsmaatregelen en dat de bouwplaats enkel betreden mag worden door bevoegden.



Identificatieformulier werfmaterieel aannemer: BVGP-Uitvoering



Bewijs van de unieke werfmelding: Dit is de werfmelding aan RSZ, NAVB, FOD Arbeid en Sociaal Overleg. De aannemers in de bouwsector zijn gebonden aan een aantal wettelijke verplichtingen inzake melding van werken. Afhankelijk van de aard en de omvang van de uitgevoerde werken, moeten mogelijk diverse meldingen aan verschillende instellingen uitgevoerd worden die daarenboven gedeeltelijk dezelfde gegevens bevatten. Meer informatie over de aangifte kan geraadpleegd worden via: www.socialsecurity.be



Specifiek veiligheidsen gezondheidsplan (onder)aannemer(s): Dit document, aangevuld met de bijhorende risicoanalyse, zal worden gescreend door de veiligheidscoördinator op inhoud en realistische inschatting van de risico’s. De aannemers staan er voor in dat de opgesomde preventiemaatregelen nageleefd worden door eigen personeel en derden (leveranciers, bezoekers,...). Bij werkzaamheden met een “verhoogde risico’s” dient de aannemer, een extra risicoanalyse te bezorgen met inbegrip van een voorstel tot bijhorende preventiemaatregelen.



Goedgekeurd werfsignalisatieplan

1M3D8E/15/29

28

Macobo/ Erik Schops


     

Werfinrichtingsplan Verlichtingsplan (in geval van nachtwerk) Lijst met namen eerste hulpverleners Beschrijving van identificatie van arbeidsmiddelen Planningsdocument(en) Procedure voor afvoer afval/gevaarlijke producten

1.1.3. Tijdens uitvoering:

   

Keuring elektrische installatie Totaalschema van stroomverdeling (elektrische installatie) Technische fiches (relevante) Planningsdocument(en) bij afwijken van initiële planning

Opmerking : keuringsattesten van op de werf ingezet keuringsplichtig materieel moeten ter inzage op de werf aanwezig zijn en op verzoek worden voorgelegd.

1M3D8E/15/29

29

Macobo/ Erik Schops


9. BIJLAGE VERHOOGDE & PROJECTGEBONDEN RISICO’S Conform art. 159 van KB 15 juli 2011 (dit art. wijzigt art. 30 van het KB TMB), dient de kandidaataannemer bij zijn prijsbieding verplicht twee documenten inzake veiligheid toe te voegen. Deze zijn: 

Een document dat verwijst naar het veiligheidsen gezondheidsplan en waarin zij beschrijven op welke wijze zij het bouwwerk zullen uitvoeren om rekening te houden met dit Veiligheidsen gezondheidsplan



Een afzonderlijke prijsberekening in verband met de door het veiligheidsen gezondheidsplan bepaalde preventiemaatregelen en middelen, inbegrepen de buitengewone individuele beschermingsmaatregelen en middelen.

Beide documenten zitten vervat in 1 document achteraan toegevoegd als bijlage. Bijlage: Verhoogde en projectgebonden risico’s 

Kolom 1: Beschrijving van de uit te voeren werken m.b.t. de verhoogde en projectgebonden risico’s.

Hier preciseert de veiligheidscoördinator voor welke elementen hij extra informatie wenst te bekomen van de inschrijvers. Wanneer er buiten de werken opgesomd door de veiligheidscoördinator nog overige werken met verhoogde risico’s zijn, kan de inschrijvende aannemer de lijst zelf aanvullen!! 

Kolom 2/3 : Beschrijving en evaluatie van de risico’s.

Beschrijving en evaluatie van de risico’s: De inschrijver somt in kolom 2 de risico’s die mogelijk ontstaan bij de werken beschreven in kolom 1 op (bv. Val van hoogte, inklemming, val materiaal, etc.). Het verwijzen naar een eigen risicoanalyse volstaat niet! In kolom drie wordt een evaluatie van de risico’s uit kolom 2 gevraagd. A= zeer groot risico B= groot risico C= minder groot risico D= klein risico 

Kolom 4/5: preventiemaatregelen, te gebruiken beschermingsmiddelen en prijsopgave.

In kolom 4 omschrijft de inschrijver de te nemen preventiemaatregelen m.b.t. de veiligheid en de gezondheid op en geeft hiervoor een prijs (in kolom 5). De veiligheidscoördinator meent dat deze nauwkeurige informatie (afzonderlijke prijsopgave) vereist is over de wijze waarop de inschrijvers de werken zullen uitvoeren gezien de verschillende mogelijke uitvoeringswijzen van (delen van) dit project. Het resultaat van de afzonderlijke prijsberekening, zoals bedoeld in het V&G-plan, dient te worden gespreid over de in de offerte opgegeven posten, tenzij in betreffende meetstaat hiervoor door het ontwerpbureau een aparte post werd voorzien. Dit dient louter voor de analyse van de offertes m.b.t. de veiligheid en de gezond die de veiligheidscoördinator volgens art.11,4° van het KB 25/01/2001 voor en ten behoeve van de gunning dient over te maken aan het opdracht gevend bestuur.

1M3D8E/15/29

30

Macobo/ Erik Schops

BIJLAGE 1 – Verhoogde & Projectgebonden Risico’s TOEVOEGEN VAN OF VERWIJZEN NAAR EEN EIGEN RISICOANALYSE OF VGP VOLSTAAT NIET ! De inschrijver noteert hier minstens de preventiemaatregelen voor de VERHOOGDE & PROJECTGEBONDEN RISICO’S aangehaald in het V&G-plan

Beschrijving van de uit te voeren Werken mbt de verhoogde en projectgebonden risico’s

Beschrijving van de risico’s

Evaluatie van de risico’s

Preventiemaatregelen, te gebruiken beschermingsmiddelen

A = zeer groot risico B = groot risico C = minder groot risico D = klein risico

AAN TE VULLEN DOOR DE INSCHRIJVENDE AANNEMER!

Prijsopgave v/d te nemen preventiemaatregelen (excl. BTW)

1. Aan en afvoer van goederen (doorgang dienstverlening, hulpverlening en buurtbewoners , signalisatie, stockage/opslag, )

€

2. Werken met gevaarlijke producten/ gassen/materialen (vb: asfalt, zepen, oliën, verven, verdunners, ontvetters)

€

3. Werken met derden (onderaannemers) € 4. Werken langs autowegen/kruispunten

(pers. beschermingsmiddelen, signalisatie/omleidingen, maatregelen ivm doorgaand verkeer (voetgangers, fietsers, mobilisten, enz…)

1M3D8E/15/29

€

31

Macobo/ Erik Schops


Beschrijving van de uit te voeren Werken mbt de verhoogde en projectgebonden risico’s

Beschrijving van de risico’s

Evaluatie van de risico’s

Preventiemaatregelen, te gebruiken beschermingsmiddelen

A = zeer groot risico B = groot risico C = minder groot risico D = klein risico

AAN TE VULLEN DOOR DE INSCHRIJVENDE AANNEMER!

5. Administratieve verplichtingen conform bestek en veiligheidsen gezondheidsplan Zie Klip/klim aanvragen, signalisatievergunningen

Prijsopgave v/d te nemen preventiemaatregelen (excl. BTW)

€

6. Werken met hijsmateriaal en werken op hoogte (keuringscertificaten, persoonlijke beschermingsmiddelen, arbeidsmiddelen en werkmethoden)

€

7. Blootstelling aan lawaai/stof/asbesthoudende materialen € 8. Werken met zware geprefabriceerde elementen

9. Werken tijdens nachturen

€ 1M3D8E/15/29

32

Macobo/ Erik Schops


1M3D8E/15/29

33

Macobo/ Erik Schops

430

Recommend Documents