4. Duurzaam Seinwezen en groene energieleverancier Door duurzame energiesystemen en isolatiematerialen en manieren te optimaliseren, moet het Seinwezen een voorbeeld worden van verduurzaming van oude gebouwen en industrieel erfgoed. In een tijd dat duurzaamheid hoog in het vaandel staat, is het van het grootste belang voorbeeldprojecten te hebben waarmee kan worden aangetoond wat mogelijk is - met name in de wereld van restauratie is op dit terrein nog veel te winnen. Wat is bijvoorbeeld de CO2-winst van het voorkomen van slopen (waarin is meegerekend het moment dat het sloopbedrijf zijn sloopmachine de straat op stuurt tot het moment dat de aannemer zijn nieuw gebouwde project oplevert)? Welke winsten worden behaald door gebruik te maken van duurzame bouwmaterialen, producten waarbij in de productiefase ervan gekeken wordt naar de energie kosten ervan, het watergebruik en de afvalstromen? Om slechts enkele aspecten te noemen. Om de resultaten inzichtelijk te maken, wordt in het pand een (expositie) ruimte ingebouwd om te kunnen lezen, zien en ervaren wat de gebruikte systemen doen, wat de resultaten en ervaringen zijn. Ook zal daar te zien zijn wat de rendementen zijn, welke milieuwinst is gehaald, hoeveel water is bespaard – en ook: wat vooral niet moet worden gedaan. We gaan voor een zo breed mogelijke verduurzaming. Uiteraard zullen we worden begrensd door de financiële ruimte die er is. Eveneens zullen niet alle energiesystemen die voorradig zijn, worden ingebracht. Er zal een bewuste keuze worden gemaakt, gebaseerd op wat het meest efficiënte systeem is, wat het best past in de context van het pand en het gebruik ervan en in welke fase het systeem zich bevindt – we zullen de state of the art blijven volgen. Zo kan het verstandig zijn de aanschaf van zonnepanelen niet direct te doen omdat er een nieuwe generatie in de maak is.
Figuur 5: Huidige situatie boven. Voor welke variant ook wordt gekozen, er zal dusdanig worden ingericht dat het bijzondere karakter van de kap in tact blijft en dat er altijd een doorkijk is vanuit de gezamenlijke ruimte en de gang aan de rechterzijde.
11
Het Seinwezen 2011
Groene energieleverancier
In het brede aanbod van energieopwekkingmogelijkheden, zal uit het onderzoek naar voren komen welke kunnen worden ingezet om tot optimaal resultaat te komen. Een aantal is al in de begroting opgenomen omdat deze direct resultaat opleveren. Een van de doelen is om van het Seinwezen een groene energieleverancier te maken. Het Seinwezen zal zijn eigen bewoners van groene energie voorzien. Afhankelijk van het aantal KWh dat de verschillende systemen gaan opbrengen, zal aan het net kunnen worden teruggeleverd. Met de gemeente wordt onderzocht of door de buurtbewoners gewenste groene energie direct kan worden geleverd, dit als proef en als voorbeeld hoe lokale opwekking van energie lokaal kan worden benut. Het pand zal in elk geval volledig CO2 neutraal zijn. Dit past goed in de plannen van de gemeente onder de slogan: Haarlem Klimaatneutraal 2030. In de communicatie rond zowel het pand als het project van de gemeente, als de mogelijkheden van duurzaam restaureren zal hieraan veel aandacht worden besteed. Er wordt gesproken met een tv-maker van het hele traject een programma / film te maken.
Subsidie, terugverdientijd en teruglevering In de plannen zoals hier beschreven en de begroting is niet opgenomen de volledige subsidie, de terugverdientijd en de opbrengsten uit het terugleveren aan het net. Op dit moment wordt de hele range van subsidiemogelijkheden onderzocht. We zijn uitgegaan van € 25.000 in deze fase – wat een lage en voorzichtige inschatting is.
Verduurzaming
1: Onderzoeken en plannen Naast de onderzoeken die met de scholen zullen worden uitgevoerd (waar ook budget voor is opgenomen) zal technisch- en meetkundig onderzoek moeten worden gedaan. 2: Isolatie kap De 40 meter lange kap is niet geïsoleerd. Het bitumen zit koud op het hout. Aan de binnenzijde is evenmin isolatie aangebracht. Dit heeft als voordeel dat het aangezicht gehandhaafd is – zoals op de foto in figuur 4 is te zien. Het nadeel is dat zomerse hitte de binnenruimte onaangenaam warm maakt en door enkele koude dagen in herfst en winter, de ruimte niet warm te krijgen is. Voor de isolatie zal gebruikt worden gemaakt van de nieuwste generatie materialen. Een goed voorbeeld kan zijn de biofoampearls van Termokomfort Nederland en IsoBouw Systems. Parels vormen de basis voor het schuim zijn Cradle-to-Cradlecm gecertificeerd en hebben dezelfde functionele eigenschappen als het basisproduct voor het ‘gewone’ EPS. Maar daar waar fossiele grondstoffen als basis wordt gebruikt, is nu het biologische polymeer polymelkzuur toegepast. Dit wordt met een milieuvriendelijk proces verkregen uit plantaardige grondstoffen en restproducten. Zelfs het ‘opblazen’ tot een parel – het zogenaamde voorschuimen – gebeurt op een milieuvriendelijke wijze. Hiervoor wordt gerecycled CO2 gebruikt. Aangezien de hogere prijs een knellende rol kan spelen, wordt gekeken naar partners in Haarlem. Op dit moment worden gesprekken gevoerd met de directeur van de Dreefschool. Deze basisschool bouwt een nieuwe dependance aan de Kaine Houtweg – in een schoolgebouw uit de jaren dertig. Bij het isoleren van de kap hoort tevens het brandwerend maken van de binnenhuid. Het hout hoeft bij deze impregnatie niet te worden geschilderd.
12
Een van de doelen is de kap van 210m2 zonnepanelen te voorzien. De investering hiervoor is ongeveer honderdduizend euro. Gesprekken worden gevoerd met zowel Eneco als Greenchoice naar mogelijkheden. Eveneens wordt bekeken of de door Dow Chemical op de markt gebrachte in de dakpan geïntegreerde zonnepanelen te gebruiken zijn. Vooraf hieraan wordt onderzocht of dakpannen passen in de stijl van het pand en of de constructie hiervoor geschikt is. 3: Isolatie en vergroenen plat dak Het platte dak is halverwege de jaren tachtig vernieuwd en voorzien van isolatie. Het binnenklimaat eronder is niet goed – aan de zuidkant erg gevoelig voor seizoenstemperaturen – en ronduit heet in de zomer. De 642 m2 plat dak is aan vervanging toe en zal daarom worden belegd met folie en een grasmat – een groengrasdak. Dit heeft als voordeel dat het binnenklimaat wordt verbeterd, de aanbik op het pand vergroent en het energiegebruik drastisch daalt; onder een grasdak is het ‘s zomers koel en ‘s winters is weinig zon voldoende voor opwarming voor de rest van de dag. 4: Kozijnen aanpassen en plaatsen dubbel glas Er zijn zestig 4 mm draadglasramen en 23 enkelwandige houtvlakken aan de lange zijden van het pand. Aan de beide kopse kanten zijn twintig ramen van gemiddeld 71 x 130 cm met glas van 3 mm. Bij een stevige oostenwind waait het aan de bureaus in de kantoorruimte aan de oostzijde op de eerste verdieping. Het enkelzijdige draadglas in de zestig ramen zal worden vervangen door HR++ glas. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het plaatsen van voorzetramen aan de kopse kanten van het pand. Of beter: achterzetramen om de aanblik van het pand niet te verstoren. 5: Remeha eVita HRe®-ketel De huidige dubbele HR ketel is in 2003 geplaatst en voldoet. Maar past niet in de plannen het pand te verduurzamen. Daarvoor moet worden aangeschaft een HRe-ketel; de HR voor hoog rendement en de ‘e’ van elektriciteit. De Remeha eVita HRe®-ketel bijvoorbeeld is een kleine energiecentrale – en kan tot wel 25% van de energiekosten omlaag brengen. Voor de omvang van het pand zijn twee ketels nodig. Het plaatsen ervan levert een direct resultaat. 6: Warmte Koude Opslag (WKO) Wanneer het buiten koud is, zorgt de verwarming binnen voor een behaaglijke temperatuur. Bij zomerse hitte levert de airconditioning (of andere koeling) aangename koelte. In de winter is er dus een overschot aan kou die in de zomer goed gebruikt kan worden voor koeling. De zomerzon levert op haar beurt warmte die in de winter van pas kan komen voor verwarming. Met energieopslag kan die warmte en koude worden opgeslagen voor het volgende seizoen. Een geschikte ‘batterij’ voor die opslag is de bodem. Dit vereist bepaalde kwaliteiten van de bodem. Met de webapplicatie WKO van de provincie Noord-Holland (http://gis.noordholland.nl/wko/) Is onderzocht wat de bodemgesteldheid is onder het gebouw het Seinwezen. Die is goed! In tegenstelling tot wat in het taxatierapport staat over de bodem rondom het pand. Om onverhoedse risico’s te vermijden, zal worden gewerkt met een gesloten systeem. Dit is een techniek waarbij vloeistof, vaak met een antivries (glycol) erin opgelost, door gesloten ‘bodemlussen’ wordt geleid om warmte en koude aan de bodem te onttrekken.
13
Het Seinwezen 2011
7: Overig Het scheiden van de waterstromen, de micro windturbine Ridgeblade, warmte kracht koppeling (WKK-centrale), impregneren van de muren, warmteterugwinning vanuit de nok, datahotel, aanbrengen van energiezuinige verlichting en gebruik maken van duurzame materialen. Dit zijn de overige mogelijkheden het pand verder te verduurzamen. Naar een aantal hiervan zal verder onderzoek worden gedaan, zowel wat betreft toepassingsmogelijkheden gezien de fysiek van het pand, als naar de exploitatiekansen. Overige worden in de bouw meegenomen maar zijn nog niet geëxpliciteerd in de begroting en pas opgenomen in 2013. Hieronder gaan we in op enkele bijzondere mogelijkheden. Het scheiden van de waterstromen Hiervoor is contact gelegd met PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland. Het idee is om het regenwater in een apart systeem te brengen waarmee o.a. gekoeld kan worden en de wc’s kunnen worden doorgespoeld. Ridgeblade RidgeBlade is een wind-energie systeem dat horizontaal wordt aangebracht op de nok. Het heeft een minimale visuele impact en een maximaal potentieel aan energie-opbrengst door de gehuisveste cilindrische turbines. De helling van het dak versnelt de wind en duwt vanzelf de wind naar de turbine in de houder, waardoor een RidgeBlade ook elektriciteit kan produceren bij lage of variabele wind. De hoge efficiëntie betekent dat de terugverdientijd laag zal kunnen zijn – uitgerekend moet worden binnen hoeveel jaar. In het beginstadium van de verduurzaming wordt contact gelegd met producent Power Collective om te kijken of het Seinwezen kan dienen als pilot voor implementatie op grote schaal. RidgeBlade is ontwikkeld door de Brit Dean Gregory een voormalige Rolls Royce turbine ingenieur en heeft in 2009 de Postcode Loterij's Green Challenge prijs gewonnen.
Figuur 5: Micro windturbine Ridgeblade WKK centrale Als alternatief voor de HRe ketel, is een WKK centrale mogelijk. De kosten ervoor zijn hoog – tussen de anderhalve en twee ton euro. Dus alvorens over te gaan tot aanschaf en installatie ervan, moet grondig worden onderzocht welke mogelijkheden de WKK centrale heeft, bijvoorbeeld in de hoeveelheid op te leveren energie geschikt voor terugleveren dan wel leveren aan de buurt. De combinatie met een WKO systeem is efficiënt aangezien de Warmte Koude Opslag een pompsysteem nodig heeft dat een groot energiegebruik heeft. Terugwinning van warmte uit de nok In warmteterugwinning systemen zijn verschillende mogelijkheden. Het principe is overal dat lucht een tweede leven krijgt. Warme lucht (bijvoorbeeld als gevolg van de
14
verwarming van de ruimte) stijgt op. Deze warme lucht wordt afgevoerd naar een luchtbehandelingsysteem dat de ‘oude’ lucht schoon terugbrengt – in een temperatuur die gewenst is. Het systeem kan worden toegepast op de bovenruimtes van het Seinwezen, daar waar de afstand van vloer tot nok ruim vier meter is. Datahotel: green ICT Een van de steeds grotere energieslurpers zijn data – de gegevens die wij met zijn allen genereren en via onze PC’s opslaan op servers. Veel servers staan lokaal opgesteld. Terwijl de data uitstekend elders kunnen worden ondergebracht, op plaatsen waar opslag en koeling met groene energie gebeurt. De veiligheid is gegarandeerd, maar voor veel bedrijven is het ‘eng’ ook de werkdata onder te brengen bij een datahotel. Daarom de volgende toevoeging: op servers staan drie soorten data: de frozen data, de koude data en de hot data. De eerste twee bestaan uit oude gegevens, archief en foto’s. Alleen de hot data zijn noodzakelijk voor het dagelijks werk. Het bedrijf EcoSwitch exploiteert een groen datahotel. Om op de vrees voor het uit handen geven van de werkdata in te spelen, biedt zij ook ruimte aan voor alleen de eerste twee soorten data. Aanbrengen van energiezuinige verlichting Uiteraard moeten we ons richten op systemen die energie opleveren. Maar een eerste energiewinst is te behalen in de keuze van bijvoorbeeld verlichting en het opslaan van data (zie hierboven). Bij de wensen van de gebruikers wordt daarop ingespeeld – bijvoorbeeld met het aanschaffen van de nieuwste generatie led-verlichting.
Groenstrook In overleg met de gemeente zijn de groenwensen van omwonenden kenbaar gemaakt. Eerste wens is het voorzien in de recreatieve groenbehoefte van omwonenden en hun kinderen. Concreet is de vraag aan de gemeente gesteld: maak het groener, toegankelijker maar niet aangeharkt. De huidige situatie voldoet hier deels aan. Belangrijk hierin is de toegankelijkheid tot het terrein te vergroten. Met de NS zal hierover verder contact plaatsvinden aangezien er deugdelijke afsluitingen moeten komen tot het spoor. Eveneens kan de toegang tot de Garenkokerskade open worden gesteld tijdens kantooruren. Daarna is mogelijk, maar door de afgelegen ligging van het terrein, zullen dan speciale beveiligingsmaatregelen moeten worden getroffen.
15
