I N HOUD 1
2
3
4
VOOR OVERLIJDEN DE UITVAART - KOSTEN EN VOORZORGSMAATREGELEN 1.1 Praktische zaken direct na een overlijden 1.2 Kosten van een uitvaart 1.3 Voorzorgsmaatregelen 1.4 Wilsbeschikkingen BURGERLIJKE STAAT EN SUCCESSIEPLANNING 2.1 Huwelijk: vermogensrechtelijke gevolgen 2.2 Wettelijke gemeenschap van goederen 2.3 Huwelijksvoorwaarden 2.4 Geregistreerd partnerschap 2.5 Ongehuwd samenwonen 2.6 Ontbinding van de huwelijks gemeenschap 2.7 Pensioenverevening bij echtscheiding 2.8 Verblijvings-, toedelings- en/of overnemingsbeding 2.9 Aansprakelijkheid voor schulden 2.10 Afstand van de huwelijks gemeenschap 2.11 Alleenstaanden 2.12 Successieplanning/estate planning 2.13 Schenken en inkomstenbelasting TESTAMENTEN 3.1 Motieven voor het maken van een testament 3.2 Wat is een testament/uiterste wilsbeschikking? 3.3 Eisen voor het opmaken van een testament (bekwaamheid)/uiterste wilsbeschikking 3.4 Testament wijzigen of herroepen; uitlegging; aanvulling 3.5 Testament opmaken in het buitenland 3.6 Kosten van een testament 3.7 Wat is een codicil? 3.8 Wat staat er in een testament? 3.9 Erfgenamen 3.10 Wie is erfgenaam? 3.11 Wie kan geen erfgenaam zijn? 3.12 Bevoegdheden en verplichtingen van een (testamentair) erfgenaam 3.13 Voorbeelden van testamentaire erfopvolging 3.14 Plaatsvervulling 3.15 Legitieme portie 3.16 Legaten en lasten 3.17 Executeur 3.18 Bewind; bewindvoerder 3.19 Voogdij (Ouderlijk Gezag) 3.20 Uitsluitingen 3.21 Inbreng van schenkingen 3.22 Soorten testamenten 3.23 Verzorgingstestament 3.24 Wettelijke verdeling en testamenten – Quasiwettelijke verdeling 3.25 Langstlevendetestament 3.26 Langstlevendetestament met ouderlijke boedelverdeling 3.27 Vruchtgebruiktestament 3.28 Combinatietestament 3.29 Testamenten en bedingen voor ongehuwden 3.30 Andere testamenten 3.31 Taxplanning bij testamenten 3.32 Overgangsrecht 3.33 Levensverzekering, begunstiging en bewind SCHENKEN 4.1 Schenkingsrecht in het burgerlijk wetboek
12 12 12 14 15 19 19 19 21 24 25 28 30 32 32 33 34 34 41 43 43 43 44 47 48 49 49 50 56 56 58 59 61 61 61 74 83 86 91 94 95 96 96 103 105 106 110 111 112 114 115 135 135 138 138
INHOUD
4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 4.17 4.18 4.19 4.20 4.21 4.22 4.23 4.24 4.25 4.26 4.27 4.28
5
Wanneer is er sprake van een belaste schenking of gift? Schenking onder voorwaarde Schenking met last ten gunste van derde Schenking onder bewind Wie zijn bevoegd schenkingen te doen? Opneming in psychiatrische inrichting en onderbewindstelling Bevoegdheid tot schenken en het huwelijk Schenking tussen echtgenoten Schenkingen van ouders aan kinderen Bevoegdheid tot aannemen van schenking Personen die geen schenking mogen aannemen Vernietiging schenking bij wangedrag begiftigde Schenking aan niet-bestaande personen soms mogelijk 180-dagenregel Waarde van geschonkene bij toepassing 180-dagenregel Uitzonderingen op 180-dagen regel Verrekening van schenkbelasting bij toepassing 180-dagenregel Bijzondere situaties Schenking van roerende zaken; geldbedragen Schenking van andere roerende zaken dan geld Feitelijke overgave bij schenking van andere roerende zaken dan geld Schenking van onroerende zaken Wat is belast bij schenking? Tarieven schenkbelasting Vrijstellingen bij schenking Samenvoeging van schenkingen Schenking door het algemeen nut beogende instelling (ANBI) is onbelast 4.29 Nakoming van natuurlijke verbintenis: geen schenking 4.30 Schenken ‘vrij van recht’ 4.31 Schenking en vertegenwoordiging 4.32 Schenking in de vorm van renteloze of laagrentende lening 4.33 Schenken van verzekeringsproducten 4.34 Schenking door schuldig- erkenning uit vrijgevigheid 4.35 Schenking na overlijden schenker (‘schenking ter zake des doods’) 4.36 Geen aftrek in box 1 voor betaalde rente over schuldig erkende bedragen 4.37 Geld schenken aan kinderen en meteen teruglenen zonder tussenkomst van notaris 4.38 Wijziging huwelijksgoederenstelsel: schenking of niet? 4.39 Vermogensoverheveling via vereniging of stichting 4.40 Woonplaats schenker 4.41 Woonplaats begiftigde 4.42 Voorkoming van dubbele schenkbelasting 4.43 Internationale schenking van onroerende zaak in Nederland SCHENKBELASTING: VRIJSTELLINGEN, TARIEVEN EN AANGIFTE 5.1 Overzicht vrijstellingen schenkbelasting 5.2 Tariefgroepen 5.3 Geregistreerd partnerschap 5.4 Verbreking van de gezamenlijke huishouding van ongehuwden doet partnerschap niet altijd verloren gaan 5.5 Opslag op het schijventarief voor kleinkinderen en verdere afstammelingen (tariefgroep IA) 5.6 Toelichting bij het gebruik van de tarieftabel 5.7 Wie moet aangifte doen voor de schenkbelasting? 5.8 Waar moet de aangifte worden ingediend? 5.9 Uitreiking van een aangiftebiljet 5.10 Termijn voor het indienen van de aangifte 5.11 Vragen op het aangiftebiljet 5.12 Checklist bij schenkingen
139 139 140 140 140 141 141 141 141 142 142 143 143 144 144 144 144 145 145 145 146 146 147 147 147 147 147 148 148 148 149 149 149 150 150 151 151 152 153 153 153 154 156 156 158 158 159 159 159 159 160 160 160 160 161
INHOUD
6
7
8
9
NA OVERLIJDEN RECHTEN EN PLICHTEN VAN NABESTAANDEN EN ERFGENAMEN 163 6.1 Formaliteiten 163 6.2 Administratieve en financiële gevolgen 163 6.3 Regels omtrent de uitvaart 166 6.4 Aangifte inkomstenbelasting van de overledene 167 6.5 Aangifte inkomstenbelasting van de erfgenamen 167 GEEN TESTAMENT 169 7.1 Terminologie 169 7.2 Bestaanseis 171 7.3 Gelijktijdig overlijden 171 7.4 Bloedverwantschap; graden; aanverwantschap 172 7.5 Vier groepen erfgenamen 173 7.6 Plaatsvervulling en erven uit eigen hoofde 175 7.7 Wanneer plaatsvervulling? 175 7.8 Het recht tot 1 januari 2003 176 7.9 Plaatsvervulling in testament 177 7.10 Wettelijke verdeling 178 7.11 Wilsrechten 182 7.12 Toch een testament? 184 7.13 Andere wettelijke rechten 185 7.14 Legitieme portie 187 DE NALATENSCHAP 188 8.1 Algemeen 188 8.2 Overgangsrecht 188 8.3 Wie wikkelt af? 188 8.4 Het begrip ‘nalatenschap’ 190 8.5 Afwikkeling 190 8.6 Drie keuzemogelijkheden voor erfgenamen 194 8.7 Gevolgen van de keuze 195 8.8 Beneficiaire aanvaarding 196 8.9 Verwerpen 197 8.10 Vereffening 198 8.11 Verklaring van erfrecht 202 8.12 Verklaring van executele 202 8.13 Boedelvolmacht 203 8.14 Verdeling van de nalatenschap 204 8.15 Vormvrije en vormgebonden verdeling 204 8.16 Wettelijke verdeling 205 8.17 Testament met ouderlijke boedelverdeling 206 8.18 Boedelbeschrijving 207 8.19 Waardering 207 8.20 Verkoop van goederen 212 8.21 Voldoen van schulden 213 8.22 Uitkeren van legaten 214 8.23 Uitvoeren van andere testamentaire makingen 215 8.24 Wel of geen erfrechtelijke verkrijging 216 8.25 Inbreng van giften 219 8.26 Gedwongen schuldverrekening 220 8.27 Inkorting in verband met legitieme portie 220 8.28 Opbrengsten en kosten van de gemeenschap 220 8.29 Verdeling: hoe te verdelen? 221 8.30 Akte van verdeling 221 8.31 Nietigheid/vernietigbaarheid van de verdeling 222 8.32 Problemen bij de verdeling 222 8.33 Sociale zekerheid 224 FICTIEBEPALINGEN: FISCALE BIJTELLINGEN 227 9.1 Doel van fictiebepalingen 227 9.2 Huwelijksgoederenstelsel: afstand van gemeenschap (art. 6 SW) 227 9.3 Opgeofferde of bedongen waarde (art. 7 SW) 228 9.4 Na overlijden af te geven goederen en schuldig-erkenning bij testament (art. 8 sw) 228
INHOUD
9.5 9.6 9.7
Waardering geldvordering (art. 9 sw) Omzetting in genotsrechten (art. 10 SW) (Huwelijks)vermogensbedingen terzake de dood en tijdens leven (art. 11 SW) 9.8 Vennootschappelijk beding tijdens leven (art. 11, lid 1, SW) 9.9 Bedingen terzake des doods (artikel 11, lid 2 SW) 9.10 Schuldigerkenning en kwijtschelding (art. 11, lid 3 SW) 9.11 Verblijvingsbeding (artikel 11, lid 4 SW) 9.12 Wie zijn erfbelasting verschuldigd (artikel 11, lid 5 SW)? 9.13 Schenkingen kort voor (180 dagen) en na het overlijden (art. 12 sw) 9.14 Levensverzekering en derden beding (art.13 sw) 9.15 Levensverzekering 9.16 Beding ten behoeve van een derde 9.17 Levensverzekering en erfbelasting 9.18 Premieschenking 9.19 Premie- en polissplitsing 9.20 Levensverzekering en hypotheekschuld 9.21 Opgaveplicht verzekeraar 9.22 Pensioen- of lijfrentelichaam (art. 13a sw) 9.23 Opzegging beperkt recht (art. 14 sw) 9.24 Renteloze of laagrenderende lening (art. 15 SW) 10 ERFBELASTING: VRIJSTELLINGEN, TARIEVEN EN AANGIFTE 10.1 Hoe werken de vrijstellingen? 10.2 Vrijstellingen voor staat, provincie en gemeente 10.3 Algemeen nut beogende instelling (ANBI) 10.4 Vrijstellingen voor partners, kindereren, kleinkinderen en ouders 10.5 Overige verkrijgers 10.6 Pensioenvrijstellingen 10.7 Sociaal belang behartigende instellingen: SBBI 10.8 Verkrijging door de werknemer of de nabestaanden van de werknemer wegens een natuurlijke verbintenis 10.9 Nog niet vorderbare termijnen van rente, uitkeringen, van bezoldigingen en andere inkomsten 10.10 Andere vrijstellingen 10.11 Inkorting of pensioenimputatie 10.12 Overzicht vrijstellingen erfbelasting (2010) 10.13 Tarieven: heffing en verkrijging 10.14 Tariefgroepen 10.15 Toelichting bij het gebruik van de tarieftabel 10.16 Voorbeelden berekening erfbelasting (tarief en vrijstellingen) 10.17 Uitreiking aangiftebiljet 10.18 De aangifte 10.19 Termijn voor aangifte 10.20 Vragen aangiftebiljet BIJZONDERE ONDERWERPEN 11 WAARDERING VAN VERKRIJGINGEN 11.1 Waardebepaling: regels en problemen 11.2 Voorwaardelijke making: fideï-commis 11.3 Onroerende zaken 11.4 Vruchtgebruik en blote eigendom 11.5 Periodieke uitkeringen 11.6 Rechten van intellectuele eigendom 11.7 Effecten 11.8 Polissen van levensverzekering 11.9 Vorderingen 11.10 Geld en roerende zaken 11.11 Incourante effecten/aanmerkelijk belang 11.12 Ondernemingsvermogen 11.13 Agrarische ondernemingen 11.14 Vergunningen/aanspraken 11.15 Minnelijke waardering; vast stellingsovereenkomst 11.16 Schulden en aftrek voor latente belasting
230 231 235 235 236 236 237 237 237 238 239 240 241 242 243 244 245 245 246 246 247 247 247 247 247 248 248 248 249 249 249 249 250 250 251 254 254 255 256 256 257
260 260 260 261 263 265 268 268 270 270 273 273 275 277 278 278 279
INHOUD
12 BEDRIJFSOPVOLGINGSFACILITEITEN 12.1 Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten (BOF): kwijtschelding en uitstel van betaling 12.2 Het ondernemingsvermogen, of: waarop heeft het uitstel betrekking? 12.3 De bezitseis bij de schenker/erflater 12.4 Het voortzettingsvereiste 12.5 Schenking van aanmerkelijkbelangaandelen 12.6 Omvang van de faciliteit: wat is het voordeel? 12.7 Wijziging in de gerechtigdheid tot het ondernemingsvermogen door verdeling huwelijksgoederengemeenschap of nalatenschap 12.8 BOF ook voor niet-ingezetenen 12.9 Verzoek om toepassing BOF, bezwaar en beroep 12.10 BOF in strijd met het gelijkheidsbeginsel? 13 VAN AANSLAG TOT BETALING 13.1 Aanslag schenkbelasting 13.2 Aanslag erfbelasting 13.3 Voorlopige aanslag 13.4 Definitieve aanslag 13.5 Wanneer een navorderingsaanslag? 13.6 Nieuw feit? 13.7 Termijn navordering voor erfbelasting 13.8 Termijn navordering voor de schenkbelasting 13.9 Navordering wegens te veel verleende vermindering 13.10 Boeten 13.11 Bezwaar 13.12 Dwangsom bij niet tijdig beslissen 13.13 Beroep 13.14 Hoger beroep bij het gerechtshof 13.15 Beroep in cassatie 13.16 Herziening in belastingzaken 13.17 Voorlopige voorziening in belastingzaken (‘fiscaal kort geding’) 13.18 De kosten van het beroep 13.19 Inspecteur regelt aanslag, ontvanger zorgt voor invordering 13.20 Betaling van de aanslag 13.21 Invordering 13.22 Uitstel van betaling 13.23 Vermindering van de aanslag 13.24 Kwijtschelding 13.25 Verjaring 13.26 Aansprakelijkheid erfbelasting 13.27 Aansprakelijkheid schenkbelasting 13.28 Aangifte ‘ter zake van een nadere gebeurtenis’ 14 EIGEN WONING 14.1 Een eigen woning in box 1 van de inkomstenbelasting 14.2 Schenking ouderlijke woning in bewoonde staat aan kinderen 14.3 Schenking woning in combinatie met huurovereenkomst 14.4 Verkoop ouderlijke woning in bewoonde staat aan kinderen 14.5 Gevolgen Belastingherziening 2001 voor overdoen ouderlijke woning aan kinderen 14.6 Overdracht blote eigendom door uitoefening wilsrechten tegenover langstlevende ouder 14.7 Verkoop of schenking onbe- woonde woning aan kinderen 14.8 Overgang economische eigendom van woning naar kinderen 14.9 Ouders wonen in bij kinderen 14.10 Woning gekocht voor studerend kind 14.11 Kind koopt woning met eigenwoningschenking van ouders 14.12 Kind koopt zelf woning met lening van ouders 14.13 Familievereniging als eigenaar van een tweede woning 14.14 Slotopmerkingen 15 TAXPLANNING: LEVENSVERZEKERINGEN EN VERMOGENSOVERHEVELING 15.1 Kapitaalverzekeringen 15.2 Wijze van schenken 15.3 Schenken van kapitaalverzekeringen door ouders aan kinderen
281 281 281 282 282 283 283 284 284 284 285 287 287 287 288 288 288 288 289 289 289 289 290 292 293 294 294 295 295 296 297 297 298 299 300 301 305 305 305 306 307 307 307 308 308 309 309 310 311 311 311 311 311 312 312 313 313 313 313
INHOUD
16
17
18
19
20
15.4 Schenken (door middel) van kapitaalverzekeringen met lijf renteclausule 15.5 Vermogensoverheveling en sociale zekerheid 15.6 De AOW en de Wet werk en bijstand 15.7 Schenken of erven en de Wwb 15.8 Langdurige opname in zieken huis 15.9 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) 15.10 Opname in verzorgingshuis 15.11 Overzicht toetsing vermogen en inkomen uit vermogen GEVEN AAN GOEDE DOELEN 16.1 Wat zijn goede doelen? 16.2 De ANBI nader beschouwd 16.3 Aftrek van giften in de inkomstenbelasting 16.4 Aftrek van giften in de vennootschapsbelasting 16.5 Sociaal belang behartigende instellingen (SBBI's) 16.6 Teruggaaf van energiebelasting aan ANBI's en (sommige) SBBI's BUITENLAND 17.1 Drie beginselen 17.2 Oorzaken dubbele belasting 17.3 Door Nederland gesloten belastingverdragen 17.4 Multilaterale regeling 17.5 Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 AFGEZONDERD PARTICULIER VERMOGEN (APV) 18.1 Kernpunten van de regeling voor afgezonderd particulier vermogen (APV) 18.2 Wat wordt verstaan onder afgezonderd particulier vermogen (APV)? 18.3 Voorbeelden van afgezonderd particulier vermogen via rechtspersonen 18.4 Fiscale behandeling van het APV BELASTINGFACILITEITEN NATUURSCHOONWET 1928 19.1 Het Begrip ‘landgoed’ 19.2 Belastingfaciliteiten EU-RECHT EN VERDRAGSRECHT 20.1 Verdragen gaan in Nederland vóór de nationale wet 20.2 Wat is EU-recht? 20.3 Een beroep doen op EU-recht 20.4 Andere internationale verdragen: mensenrechtenverdragen 20.5 Strijdigheden met EU- en/of ander verdragsrecht 20.6 Aantasten onherroepelijke aanslagen die in strijd zijn met EU-recht soms mogelijk 20.7 Proceskostenvergoeding en EU-recht 20.8 Schadevergoeding en EU-recht
314 315 317 317 318 318 319 319 320 320 320 324 327 327 328 329 329 329 329 329 329 330 330 330 330 331 333 333 333 336 336 336 336 336 337 338 338 338
BIJLAGEN 21 TARIEVEN EN VRIJSTELLINGS BEDRAGEN VANAF 2005 341 21.1 Tarieven (voor de schenk- en erfbelasting 2010 en de rechten van successie, schenking en het recht van overgang 2005 t/m 2009) 341 21.2 Vrijstellingen schenk- en erfbelasting (2010) 343 21.3 Vrijstellingen successie- en schenkingsrecht (2005 t/m 2009) 344 22 SUCCESSIEWET 346 22.1 Successiewet 1956 346 22.2 Uitvoeringsbesluit Successiewet 1956 361 22.3 Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting 363 22.4 Natuurschoonwet 1928 366 23 ADRESSEN 371 23.1 De Belastingdienst 371 23.2 Huwelijksgoederenregister 371 23.3 Diverse instellingen 372 24 REKENMETHODE BIJ WETTELIJKE EN OUDERLIJKE BOEDELVERDELING 374 24.1 Volwaardige vordering of fictief vruchtgebruik, bijv. bij ouderlijke boedelverdeling 374 24.2 Wettelijke verdeling 374 24.3 Wettelijke rente 376
INHOUD
24.4 Tabellen 25 VOORBEELDEN VAN REGELINGEN 25.1 Samenlevingsregeling 25.2 Codicil 25.3 Donorverklaring 25.4 Testament met ouderlijke boedelverdeling, oud recht 25.5 Langstlevendetestament 25.6 Vruchtgebruiktestament met keuzelegaat 25.7 Combinatietestament met ouderlijke boedelverdeling (oud recht) 25.8 Testament met wettelijke verdeling 25.9 Langstlevendetestament ongehuwde partners met kinderen 25.10 Testament tijdens/na een echtscheiding 25.11 Afvullegaat 26 NOTARISTARIEVEN 26.1 Tarieven voor onroerende zaken en hypotheken 26.2 Tarieven voor familiezaken 26.3 Oneens met de declaratie van de notaris? 27 AANGIFTEBILJETTEN 27.1 Aangifte erfbelasting 27.2 Aangifte schenkbelasting
376 380 380 382 383 384 386 386 387 390 392 394 396 397 397 397 397 399 399 419
HULP 28 BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN 28.1 Begrippen 28.2 Afkortingen 29 LAATSTE NIEUWS EN WETSWIJZIGINGEN ONDERWEG 29.1 Ingetrokken besluiten SW 29.2 Nieuwe overlevingstafels ('sterftetabellen') 29.3 Huwelijksgoederenrecht gaat veranderen
422 422 427 428 428 428 428
REGISTER
429
