26 /30
Beltrum I Een landelijk gebied van nationaal belang
foto rapport ‘Wederopbouwgebied ruilverkaveling Beltrum’ van H+N+S Landschapsarchitecten
Voor de ruilverkaveling lag er rond Beltrum een wirwar van verspreid liggende, kleine en daardoor onrendabele kaveltjes. Armoede en kennisachterstand van de bevolking waren hiervan bijverschijnselen.
foto H+N+S Landschapsarchitecten
Bij de ruilverkaveling vond schaalvergroting plaats. Toch behield Beltrum een tamelijk intiem karakter dankzij herstel en behoud van beplanting langs de vaak gekromde wegen en bij bestaande boerderijen.
1
Het plan voor de ruilverkaveling van Beltrum I in de Achterhoek (inmiddels onderdeel van de gemeente Berkelland) uit 1950 liep vooruit op de Ruilverkavelingswet van 1954. Er was namelijk een landschapsplan opgesteld, een instrument dat pas met die wet verplicht zou worden. Het project diende diverse doelen, zowel agrarisch als maatschappelijk.
foto RCE
Beltrum I
2
3
4
De hoeve ‘Het Nienhuis’ aan de Zwarteweg 5 in 1968 Door een nieuw wegtracé staan de oude bomen in een afwijkende lijn Uitgedund coulisselandschap met bestaande oude boerderij (Poeldersdijk 3) Restant van oude kavelgrensbeplanting (gezien vanaf de Grolseweg)
5
6
7
8
Een ruilverkavelingsweg in het heideontginningslandschap Deze boerderij (Poeldersdijk 20) werd tijdens de ruilverkaveling nieuw gebouwd Handmatig rogge maaien aan de Waterdijk, ca. 1969 Klinkerweg en zandweg op de es (Abbinksweg – Mentinksweg)
Colofon Tekst Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed / Ontwerp en-publique.nl / Kaarten Must / Foto cover Historische werkgroep Beltrum, dhr J. Kok
foto H+N+S Landschapsarchitecten
foto H+N+S Landschapsarchitecten foto H+N+S Landschapsarchitecten
6
8
7 foto H+N+S Landschapsarchitecten
1
5
foto Historische werkgroep Beltrum, dhr J. Kok
Aan het begin van de eenentwintigste eeuw vond opnieuw een ruilverkaveling plaats, maar dat was puur een papieren kwestie. De kavels bleven in hoofdzaak ongewijzigd.
4
foto Historische werkgroep Beltrum, dhr J. Kok
Subtiele ingrepen De uitvoering van de herstructurering met een omvang van zo’n 2.770 hectare vond plaats tussen 1952 en 1959, onder supervisie van de Heidemij. In samenhang met de kavelruil werd beplanting langs wegen en vooral langs erfranden uitgedund of verwijderd. Daarnaast werd de wegenstructuur aangepast en zo’n 65 kilometer aan zandwegen verhard. De meeste wegen hebben nieuwe beplantingen gekregen. Deze ingrepen zijn slechts gedeeltelijk op het plan van De Vroome gebaseerd. Niet alle wijzigingen zijn precies volgens het ruilverkavelingsplan uitgevoerd. Zo werd de schaalvergroting van de kavels in sterkere mate doorgevoerd dan gepland. Dat neemt niet weg dat de essentie van de vier verschillende landschapstypen nog goed herkenbaar is: de strakke, rechtlijnige indeling van de jonge heideontginningen is nog goed te ervaren, net als het veel kronkeliger beloop van de wegen in het eslandschap en kampenlandschap.
3 foto H+N+S Landschapsarchitecten
2
Er werd naar gestreefd om de voornaamste karakteristieken van het bestaande landschap herkenbaar te houden. Voor die tijd een nieuwe werkwijze. Daarnaast was de herontwikkeling van Beltrum I een van de eerste streekverbeteringen in Nederland met als doel om maatschappelijke achterstanden te bestrijden. De ontwerper van het plan, H.W. de Vroome van Staatsbosbeheer, nam de bestaande landschappelijke structuur als uitgangspunt. Die structuur bestond uit vier deelgebieden, elk met hun eigen kenmerken, namelijk de Beltrumer es, het kampenlandschap, de jonge heideontginningen en het beekdal. Het plan van De Vroome omvate naast een ruilverkaveling een beplantingsplan dat voorzag in het ‘aankleden’ van het landschap, met beplanting langs de openbare wegen, inspelend op het eigen karakter van de deelgebieden. De bestaande boerderijen werden gemoderniseerd. Ook kwamen er agrarische bedrijven bij: relatief kleinschalig en met veel diversiteit aan bebouwing.
!
!
2010
!
1930
! !
!!
!!
!
!!
!
!
!
!!
!
!
!
!
!
!
!!
!
!!
!! !!
!! !
!
!
! !! ! !! !!!! !!
!! !! !! ! ! !!!! !!!! !! ! ! !
!
!
!
!
!
!
! ! ! !! !! ! ! !
!
!!
!!
! ! ! !!
!
!
!
!
!
!!
!!
!! ! !! !!! !
! ! ! ! ! ! !! !
!
!
!!
!! !! ! !
!
!! !! !
!!
!
!
!!
!!
! ! ! !!
!! !!
!!
!
!! !
!
!! ! !
!
! !! ! ! ! ! ! ! !
!
!! !
! ! !!! !
! !!
!!
!!
!!
!! ! !! !!
! !
!!
!!
!
!!! !!!
!
! ! !
!! ! ! ! !
! !! !
!!! !
!!
!!
! !
!!
!
!
!
!
!! ! !! ! ! ! !! !
! !!
!
!
!! !
! !!
!!
!!
!
!
!
!
!!
!
!
!
!
!
!!
!
!!
!
! ! !
!! ! !! ! !
!
!!
! ! !!
!!
!! !!
!! ! ! ! ! ! ! ! !!! !!
!!!
!
! ! !! ! !!
!!
!
! !
!
!! !! !
!
! !!! !! !
!
!!
!!
!
!
!
!
! !!!! !!
! !!
!
!
!!
!
!!
!
! ! ! ! ! ! ! !! !! ! !! ! ! ! ! ! !! ! !!! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! ! !
!
!
! !! !!! !
!!
!! !!!!!!!
!
!
!
!
!
!! !! !!
!
!!
!! !!
!!
! ! ! !
! ! !!
!!
! !! ! ! !! !
! !!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!!
!!
! !!
!
!
!
!
!
!
!
!
!! !!
!
! !! !!
!
! !
!!
!
!!
! !! !! !! ! !! !!
!!!!
! ! ! ! !! !! ! !!
!
!
!
!
! !! !!
!!!
!
!
!
!
!!
!!
!!
!! !
!
!
! !
!
! ! !! !
!!
!
!
!!!! ! !! ! ! ! ! !!!!!!!!!!! !!
!
!
!
!! ! !!
!!
!!
!!
!!
!
!
!
!
!! ! ! !
!! !! ! ! ! !!
!!
!
!
!!
!
!!
!!
!! !
! !! !
! !! ! !! ! !
!!
!
!
!!!
!!!!
!!
!!
!!
!
!
!
!!
!!
!
!
!!
!!
! ! !!
!!
!
!
!
! !! !
!
!!
!
!
!!
!! ! !!
!! !
!
! ! ! ! !!! ! ! ! ! ! ! !
!!!
! ! !!!
!!!
!
!!
!! !
!! !
!!
!!
!!
!
!! !!
!!
!
!
!! !!
!! !
!!
!
!! ! !
!!
!! !! !
! !! !! ! ! ! ! ! ! !
!! !
!!
!!
! ! !
!!
!
!
!!
!!!!
!! ! !! !!
!!
!!
!
!!
!
!
!
!
!!
! ! ! !! !! !
!
!! ! ! ! !! ! ! !!
!!!
!
!! !!!
!
!!! ! !
!
!
!! ! ! ! ! ! ! !
!
!
!! !
!
!!
!!
!!!!! !!!!!! !!!!!!!! !! !!
!
!!
!
! ! !! ! ! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!
!
!!
!
!!
!
!
!!
!
!!
!
!
!
!
!!
!!
!!
!
!!
!!
!
!
!
!!
!
!
!
!!
!
!!
! !!
!
!
!
! ! !!
!!
!
!
! !! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!!
!
!
! ! ! ! ! !!
!!
! ! ! ! !! ! !!
!
! !!
!
!!
!!
!!!
!
!!
!!
!
!
Foto Siebe Swart, RCE
! ! !! !! ! ! ! ! !! ! !
!!
!! !
!!!!
!
!! !
!
!! ! ! ! !!! !
!
!! !
!
!! !! !!
!!
!!!
!!
!
! !!
!
!
!! !
!
!
! ! !! !!!!
!
! ! ! !! !! !
!! !!
!
!
!!
!! !!
!
!! !!
!
!! !
! !!
!
!
!
!! !
!! !
!
!
!
!
!
!!
! !! !
!!
!
!!
!
!
!!! ! ! !!
! ! ! ! ! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! !
!!
!
!
!!
!
!
!!
!!
!
!!
!
!
!!! !
!! ! ! !! !
!
!
!! !! ! ! ! ! ! ! ! !!! ! ! !! ! ! ! ! ! ! ! !!!
!!
!
!
!! ! !!
!!
!
!
!!
! !! !!
!
!
! !!
!
!! !!
!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!
!!
!
!!! !!
!! !
!
!
!
!!!
!!
!!
!!
!
!
!!!!! !!! !! !
! ! ! !!
! ! ! ! ! !!! ! ! !
!!
!! ! ! !
!! !
!
!
!
!! ! ! !
!!!
!!
!
!
!! !!
!
!!!! !
!!
!!!!!
!
!! ! ! ! !
!
!
!
!! !! ! ! ! !
!
!! !
!
!
!! ! !! !! ! ! ! ! ! !!! !
!
!!
! ! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
Groenlo
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !!
!
!
!!
! !! !
! !
!
!!
!
!
!!
! !! ! ! ! !! ! !!
!! !! !!! !!!
!! !
! ! !! ! ! !!
! !! ! ! ! !
!
!
!
!!
!!
!!!
! ! ! !!
!
!
!
!
!
!
!
!
!! !!!
!
!
!
!!
!
!! !! !!!! !!! !
! ! ! !!
!
!!
!!
! !! !
!
!
!
!
! ! !!
!! ! !
!! ! ! ! ! ! ! !!!
Beltrum !
!
!! ! ! !
!!
!!
!!
!
!
!!
!
!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !! !! ! ! !! ! ! !!!! ! !
! ! ! !!!! ! !
!
!
!!
!!
!
!! !!!
!
!!
!!
!
!!
!!
!!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!!
!
!!
!
!!
! ! ! ! ! ! ! ! ! !! !
!!
!
!
! !! ! !!! ! ! !!
!!
!
!
!!!
!!!! !!!!!
!!
!
!
! !! !! ! ! !! ! !
!!
! !!
!!
!!
!!!!!
!!!
!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! ! ! ! !
!
!
!
!
!
!
! !!!! ! ! !!
!! ! ! ! ! !!! !
!
!
!
!
!!
!
!
!!
!
!
! !! ! !
!
!
!
! !! !!
! !!
! ! !! ! ! ! ! !! ! ! ! !!! !!!!! ! !!!!!! !!! ! !
!!
!
!
!!
!! !
!
!
!!
!! !
!
!
!
!
!
!
!! !
! !!!
!
!
!
!
! !!
!!
!
!!
!!
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!
!
!
!
!!
!
!! !!
!!
!!
!
!
!! ! !
! !!! ! !
! ! ! ! !!!!! !
Beltrum
!!
!!
!
!
!
!!
!
!
!
! !! ! !! ! ! ! !! !! !!! !
! ! !!
!
!
!
!!
!!
!
!
!
!
! ! ! !! ! ! ! ! !! ! ! !! !
!!
!
!
!!
!!
!!
!
!
!!
!!
!!
!
!
!
!
! !! !! ! ! !!! ! !
!
!
!! ! ! ! ! ! !! ! !
!!
!
!
!! !!
!!
!!
!
! !!
!!
!
!
!
!
! !!! !! ! !! !! !! !! !! ! !!!! ! ! ! ! ! !! !
!!
!
!!
!
!
!!! ! ! !
!!
!! !!!!!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!
!
!!
!
!!
!!
!
!!
! !
!
! !
!! ! ! !! ! ! !!
! ! !
!
!
!!
!
!
!
!
!!
!
!
!
!
!
!!
!
!
! !!!
!
!
!
!
!
!
!!
!! !!
!
!
!
! !
!!
!!
!
!
!
!
!! !
!
!
!
!
!!
!!
!
!!
! !!
!
!!
!!
!
!
!
!
!
!
!!
!
! !! !! !!!
!
!!
!!
!!
Groenlo
