OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
12:08
Pagina 257
257
TROPISCHE VIS vissen
Soort Latijnse naam
Neontetra
Maanvis
Kempvis
Guppy
Harnasmeerval
Paracheirodon
Pterophyllum
Betta
Poecilia
Hypostomu
innesi
scalara
splendens
reticulata
species
45 mm
110 mm
60 mm
Mannetjes: 30 mm
250 mm
Omnivoor
Omnivoor
Omnivoor
De bouw van het
Het geslachtspapil
De vinnen
Mannetje: heeft
wijfje is compacter
is bij de wijfjes dikker
van het mannetje
een gonopodium
Grootte
Wijfje: 60 mm Herbivoor, carnivoor, omnivoor
Omnivoor
Herbivoor
(soms een insect) Geslachtsonderscheid
(= moeilijk te zien!)
Niet zichtbaar
zijn lang en sierlijk (verlengde aarsvin) Wijfje: groter en doffer van kleur
Wijze van voortplanting
Aantal eitjes per keer Nakweek Watertemperatuur Aquariumtype
Zwemniveau
Eierleggend:
Eierleggend:
Eierleggend:
vrijlegger
substraatbroeder
nestbouwer
Levendbarend
Eierleggend: substraatbroeder
-
-
10 tot 20
30 tot 200
100 tot 200
Niet moeilijk
Niet moeilijk
Gemakkelijk
Gemakkelijk
Niet moeilijk
24°C
24-26°C
24°C
22-24°C
21-25°C
Gezelschap
Gezelschap
Gezelschap
Gezelschap
Gezelschap
(kleine soorten)
(dezelfde grootte)
(kleine soorten)
Alle niveaus
Alle niveaus
Alle niveaus
Alle niveaus
Bodem
Algemene beschrijving Tropische vissen zijn erg populaire aquariumdieren. Dat komt door hun vaak mooie kleuren en de vele verschillende lichaamsvormen. Vissen worden voornamelijk voor de sier gehouden, maar ook uit interesse voor hun biologie. Sommige aquariumhouders doen met hun vissen mee aan tentoonstellingen.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
258
06-12-2005
12:08
Pagina 258
tropische vis
tropische zoetwateraquariumvissen
De meeste soorten tropische zoetwateraquariumvissen zijn gemakkelijk te houden en te verzorgen. Je hebt wel veel materialen nodig om de vissen goed te huisvesten. Daardoor lijkt het houden ervan misschien een beetje ingewikkeld. Enkele gemakkelijk te houden soorten zijn neontetra, maanvis, kempvis, guppy en harnasmeerval.
neontetra
De neontetra is nog geen halve centimeter groot. Toch is het een opvallend visje. Dit komt door zijn kleur. Een neontetra is bijna lichtgevend felblauw en felrood van kleur. De vorm van het dier is langwerpig. De maanvis is schijfvormig. Zijn kleuren variëren van minder opvallend tot heel opvallend. De maanvis heeft grote sierlijke vinnen. Hierdoor lijkt de omtrek van de maanvis een beetje op een halve maan.
maanvis
kempvis guppy’s harnasmeerval
Een ander visje met sierlijke vinnen is de kempvis. De lange vinnen van het mannelijke kempvisje lijken van fluweel. Er zijn meerdere kleurvariëteiten, maar het blauwrode kempvisje is wel de bekendste. Ook guppy’s zijn er in veel kleurvariëteiten. Er zijn er geen twee hetzelfde. Opvallend aan dit kleine visje is de grote waaiervormige staart. Minder opvallend is de harnasmeerval. Deze soort wordt vooral ingezet om de algen op te eten. Hij heeft een onderstandige bek (bekopening naar beneden) en graast op de bodem. Met zijn bruingevlekte lichaam is hij goed gecamoufleerd.
Herkomst nakweek
Vroeger werden de meeste tropische aquariumvissen uit het wild gehaald. Tegenwoordig zijn de meeste aquariumvissen afkomstig van nakweek. Het zijn dus de jongen van in gevangenschap levende dieren. De neontetra’s komen uit de donkere wateren van Zuid-Amerika. Ook de maanvissen, guppy’s en harnasmeervallen komen uit Zuid-Amerika. Voordat guppy’s een gewaardeerde aquariumvis werden, werden ze gebruikt om de malariamug te bestrijden. De gup dankt zijn naam aan zijn ontdekker; meneer Gup. De kempvis komt uit Thailand. Daar woont hij in helder stromend water. De Taiwanese bevolking gebruikte de mannetjes van dit agressieve visje vroeger vaak als vechtvis. Ze zetten de mannetjes bij elkaar en die gingen elkaar dan meteen te lijf. Daarom is deze soort ook wel bekend onder de naam ‘vechtvis’.
Specifiek gedrag
kleuren
Een aantal neontetra’s in een aquarium is een erg leuk gezicht. De vissen zwemmen meestal bij elkaar in een klein schooltje. De vissen lijken elkaar te herkennen als soortgenoten met behulp van hun felle kleuren. Dit is vooral nuttig in het donkere water waar ze oorspronkelijk vandaan komen.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
12:08
Pagina 259
tropische vis
Opvallend zijn ze zeker. De maanvis vindt ze echter ook opvallend lekker. Als je maanvissen en neontetra’s bij elkaar in een aquarium zet, wordt de neontetra vaak het slachtoffer van de maanvis. Ook guppy’s en de vinnen van de kempvis zijn niet veilig voor de maanvis. Kortom, je kunt niet alle vissoorten elkaar zetten.
zwemniveau
Neontetra’s, maanvissen, guppy’s en kempvissen hebben geen voorkeur voor een bepaald zwemniveau. Je ziet ze zowel vlak onder het oppervlak, als in het midden als vlak bij de bodem. De harnasmeerval daarentegen scharrelt graag over de bodem op zoek naar iets eetbaars. Deze vreedzame vis ligt vaak heel stil op de bodem en kan dan opeens wegschieten. Dit doet hij met een sierlijke, maar door zijn grote vinnen ook een beetje slungelige beweging.
Verzorging
dagelijks kleine porties controleren
wekelijks waterplanten
filter
licht
bezinksel alg
De meeste soorten tropische vissen zijn erg sterk. Er zijn maar een paar soorten die speciale verzorging nodig hebben. Voor alle soorten geldt dat je de vissen dagelijks moet controleren en kleine porties moet voeren. Tijdens het controleren kijk je of de vissen nog gezond zijn en of alle vissen er nog zijn. Je moet ook dagelijks de watertemperatuur controleren. Deze moet namelijk zo stabiel mogelijk zijn. Dat voorkomt stress bij de vissen. Verwijder wekelijks de dode resten van waterplanten. Ga alleen met schone handen in het water. Er mogen ook geen zeepresten op je handen zitten. Vissen zijn erg gevoelig voor een verandering van de samenstelling van het water. Ook moet je wekelijks de planten die te snel groeien terugsnoeien. Dit doe je met twee handen en of met je nagels. Gebruik geen metalen schaar. Metaal kan de samenstelling van het water veranderen. Controleer wekelijks de filter. Wanneer het filtermateriaal vies is, moet je het vervangen of schoonmaken. Maak ook de slangen schoon. Gebruik nooit zeep of afwasmiddel. De dieren kunnen hier ziek van worden. Controleer ook of er nog voldoende licht in het aquarium valt. Door algenaanslag tegen de dekplaat kan het licht soms niet goed bij het water komen. De dekplaat is een glazen plaat die onder andere de lampen beschermt tegen opspattend water en alg. En hij houdt avontuurlijke vissen in de bak. Het aquariumwater moet je circa één keer in de drie/vier weken voor een kwart vervangen door vers water. Dit verlaagt de concentratie afvalstoffen. De filter doet in principe de rest. Hark regelmatig de bodem. Hierdoor komt het bezinksel los en gaat het door de filter. Bezinksel kun je beperken door de dieren niet te overvoeren. Een teveel aan alg kun je weghalen met een algenschrapertje.
259
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
260
06-12-2005
12:08
Pagina 260
tropische vis
pH-waarde
gH-graden
Controleer ook regelmatig de pH-waarde. De pH-waarde geeft aan of het water te zuur of te alkalisch is. Een schommelende pH is erg slecht voor de vissen. De pH meet je met een zogenaamde pH-tester. De pH-schaal loopt van 0 tot 14. Zoet water heeft een pH tussen de 6.5 en de 7.5. Zout water een pH tussen de 8 en 8.4. De pH verandert bijvoorbeeld door de ontlasting van de vissen. Maar ook andere zaken kunnen de waterkwaliteit nadelig beïnvloeden: bijvoorbeeld bepaalde gesteenten, restjes voer, gifstoffen uit de lucht, vieze filters en gekleurd grind. Houd daarom altijd de samenstelling van het water in de gaten. Meet ook de hardheid van het water. Met name bij het verschonen van de bak. De hardheid van het water wordt in gH-graden gemeten. gH staat voor gemiddelde hardheid. Om dit te meten zijn er gH-meetsetjes te koop. Heel zacht water is 0 tot 4°gH, zacht is 4 tot 8°gH, matig is 8 tot 12°gH, hard is 12 tot 18°gH en heel hard is tussen de 18 en 30°gH. De hardheid van het water zegt iets over de opgeloste kalk- en magnesiumzouten in het water. Wanneer kraanwater niet voldoet aan de eisen van de vis kun je door deze zouten aan het water toe te voegen van kraanwater aquariumwater maken. De eisen van de vis variëren per soort. De discusvis heeft bijvoorbeeld heel zacht water nodig.
Huisvesting De huisvesting van tropische vissen is de laatste eeuw aanzienlijk verbeterd. Vooral de techniek om het aquarium te verwarmen is veel beter geworden. De temperatuur was vroeger echt een probleem. De eerste tropische aquaria werden verwarmd met olielampen of gasbranders. Die stonden onder het aquarium te branden. Tegenwoordig zijn er speciale aquariumverwarmers met ingebouwde thermostaat. Dat voorkomt gekookte visjes.
natuurlijke omgeving
Het beste is om het aquarium zo veel mogelijk te laten lijken op de oorspronkelijke natuurlijke omgeving van de vis. De basis moet goed zijn: dus een voldoende grote bak, een kap met de juiste verlichting, een dekglas, aquariumfilter, luchtpomp, thermometer, verwarming en thermostaat. Hierin is veel keuze. In de winkel kun je aquaria meestal in de volgende standaardmaten krijgen (lengte x hoogte x breedte in centimeters): 45 x 25 x 25; 60 x 38 x 30; 90 x 38 x 30 en 120 x 38 x 30. Laat je goed voorlichten voordat je iets aanschaft.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
12:08
Pagina 261
tropische vis
Keuze genoeg in bijvoorbeeld typen pompen
Voor het inrichten van een tropisch zoetwateraquarium heb je verder nog grind, planten en decoratiemateriaal (bijvoorbeeld grote stenen) nodig. inrichten
Bij het inrichten van je aquarium begin je met plaatsen van het filter. Vervolgens breng je het grind aan. Van voren laag, van achteren iets hoger. Installeer nu de luchtpomp en de verwarmingsthermostaat. Plaats dan het decoratiemateriaal. Vul vervolgens de bak voorzichtig voor drievierde met water en zet de planten erin. Spreid de wortels goed in het grind. Vul de bak verder aan. Geef de thermometer een onopvallend plekje. Dat staat verzorgder. Tot slot plaats je de dekplaat en de kap met verlichting.
Decoratiemateriaal
261
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
262
06-12-2005
12:08
Pagina 262
tropische vis
proefdraaien
wennen
wateroppervlakte
Laat het aquarium in balans komen voordat je de vissen erin doet. Het beste is om het aquarium eerst twee weken te laten ‘proefdraaien’. Daarna is hij klaar voor de vissen. Laat de vissen eerst 15 minuten met zakje en al in het water drijven. Dit is om het temperatuurverschil op te heffen. Laat om de paar minuten wat water uit het aquarium in het zakje stromen. Zo kunnen de vissen ook langzaam wennen aan de andere watersamenstelling. Daarna laat je ze pas uit het zakje in het aquarium zwemmen. Tropische vissen hebben per vis minder ruimte nodig dan niet-tropische vissen. Een tropische zoetwatervis heeft per lichaamscentimeter (zonder staart) 30 cm2 aan wateroppervlakte nodig. Let erop dat je soorten kiest die bij elkaar in het aquarium kunnen. Je kunt bijvoorbeeld niet meerdere mannelijke kempvissen bij elkaar houden: die gaan vechten. Ook maanvissen en neontetra’s samen is geen succes. De maanvissen eten de tetra’s op. Neontetra’s, guppy’s en kempvissen kunnen wel bij elkaar. Evenals de maanvis en de harnasmeerval. Sommige vissoorten kun je het beste met meerdere soortgenoten houden, zoals bijvoorbeeld de neontetra. Als je soorten bij elkaar wilt zetten, let dan op de grootte van de vissen, de watertemperatuureisen, het roofgedrag en het agressiegedrag. De aquariumspeciaalzaak kan je daar alles over vertellen. Tropisch zeeaquarium Een tropisch zeeaquarium vraagt meer verzorging dan een zoetwateraquarium. Je moet het (kunstmatig) zoute water vaak controleren op samenstelling. Kleine schommelingen kunnen al erg stressvol zijn voor de gevoelige vissen. Behalve een andere watersamenstelling, vereist een zoutwateraquarium ook ander decoratiemateriaal. Zo bedek je de bodem met koraalzand en kun je kleurige koraalbrokken plaatsen. Essentieel voor dit type aquarium zijn een sterke doorluchting, een biologisch filter en een eiwitafscheider. De tropische zeevissen (koraalvissen) komen oorspronkelijk van de koraalriffen van de Stille Oceaan, Indische Oceaan, tropische Atlantische Oceaan, Rode zee en Caribische Zee. Hier koop je natuurlijk nakweek. De verscheidenheid aan soorten is enorm. Namen als koraalvlinder, feeënbaars, keizervis en zeepaardje beloven al veel over de schoonheid van deze dieren. Tropische zeevis
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
12:08
Pagina 263
tropische vis
Voeding
eetgewoonten
De meeste visvoeders zijn geschikt voor meerdere soorten. Uitzonderingen staan vermeld op de verpakking. Waar je wel goed op moet letten is op de verschillende eetgewoonten van de vissen. Een harnasmeerval zoekt zijn voedsel op de bodem. Je moet dus voor voeding kiezen die naar de bodem zakt. Zo zijn er zinkende korrels. Andere soorten zoeken hun voedsel liever in wat hogere lagen. Voor hen zijn er drijvende korrels. Als je in één aquarium soorten hebt die zich op verschillende niveaus ophouden, dan zijn vlokken waarschijnlijk het handigst. Deze drijven eerst en zakken vervolgens langzaam naar de bodem.
Voor iedere vis wat wils
vorm van de bek
Aan de vorm van de bek kun je zien welke eetgewoonte een vis heeft. Een vis met de opening van de bek naar boven zoekt zijn voedsel aan het oppervlak. Het dier heeft een bovenstandige bek. Heeft de vis de opening naar voren, dan zoekt hij vaak zijn voedsel in het midden. Deze vis heeft een eindstandige bek. Wanneer de vis een onderstandige bek heeft, dus met de opening naar beneden, dan is het een bodemvis.
eindstandige bek
bovenstandige bek
onderstandige bek
Verschillende bekvormen
samengesteld gevriesdroogd levend
Vlokken en korrels zijn samengestelde voeders, gemaakt door de fabriek. Er zijn ook gevriesdroogde voersoorten en levend voedsel verkrijgbaar. Voorbeelden hiervan zijn watervlooien, krill, muggenlarven, bloedwormen, pekelkreeftjes en tubifex (rode wormpjes). Je hoeft niet altijd naar de winkel te rennen om vissenvoer te halen. In je keuken is waarschijnlijk ook wel het
263
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
264
06-12-2005
12:08
Pagina 264
tropische vis
een en ander te vinden. Je kunt een harnasmeerval bijvoorbeeld kleine stukjes sla geven. Maar samengesteld vissenvoer dat je bij de dierenwinkel kunt kopen is beter voor je vis. Daar zitten alle voedingsstoffen in die een vis nodig heeft om gezond te blijven.
Hanteren vangen
Vissen zijn het beste te vangen met behulp van een doorzichtig plastic zakje. Dit zien ze niet en door het gladde plastic behoudt de vis zijn schubben. Je houdt de vis het open zakje voor z’n neus en hij zwemt er zo in. Nog beter gaat het met een vangklok. In het hoofdstuk over niet-tropische vissen lees je daar meer over. Je kunt de vissen ook vangen met een schepnetje. Vissen vinden dit niet fijn. Je kunt dan ook het beste twee netjes gebruiken. Eén netje houd je stil in de zwemrichting van de vis. Met het andere netje drijf je de vis een beetje op. Neem een vis niet in je handen. Hierdoor kun je namelijk de zeer gevoelige huid beschadigen. Een vis heeft water nodig om te kunnen ademen. Doe de gevangen vis daarom snel in een bakje met water. Dit water moet je uit het oorspronkelijke aquarium halen. Alleen als dit aquarium besmet is, pak je schoon water. Als je een zieke vis hebt gevangen, moet je het netje ontsmetten voor je het opnieuw in het aquarium doet. Gebruik daarvoor een ontsmettingsmiddel.
Voortplanting bevruchting
buiten het lichaam
vrijleggers
bodemleggers substraatbroeders muilbroeders
nestbouwers
Vissen planten zich voort met behulp van eieren. De bevruchting van de eieren kan inwendig of uitwendig gebeuren, dus binnen het lichaam van de vis of erbuiten. Dit hangt af van de soort. De vissen waarbij bevruchting buiten het lichaam gebeurt, behoren tot de groep van de eierleggende vissen. De meeste aquariumvissoorten zijn eierleggend. Eierleggers worden in vijf groepen ingedeeld: vrijleggers, bodemleggers, substraatbroeders, muilbroeders en nestbouwers. - Vrijleggers laten de eitjes vallen. Deze komen dan op de bodem terecht of blijven aan de planten hangen. De ouders vertonen geen tot zeer weinig broedzorg. Een voorbeeld van een vrijlegger is de neontetra. - Bodemleggers begraven hun eitjes. - Substraatbroeders zetten hun eieren af tegen een voorwerp. Substraatbroeders zorgen goed voor hun eieren en jongen. Voorbeelden van substraatbroeders zijn maanvissen en harnasmeervallen. - Muilbroeders bouwen eerst een nestkuiltje. Nadat de eitjes bevrucht zijn, nemen ze ze in hun bek. Daar worden ze uitgebroed. Soms doet het vrouwtje dit, soms het mannetje. Dat hangt af van de soort. - Nestbouwers maken, zoals het woord al aangeeft, een nest. Dit kan een nestkuil zijn of een nest van speekselbelletjes. Na de bevruchting jaagt het mannetje het wijfje weg. Hij beschermt de eieren fel. Een voorbeeld hiervan is het kempvisje.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
12:08
Pagina 265
tropische vis
Hoe lang het duurt voor de eitjes uitkomen, hangt af van de soort. Bij de harnasmeerval bijvoorbeeld duurt dit tussen de 9 en 12 dagen. De jongen zijn vaak hulpeloos als ze uit het eitje komen. levendbarende vissen gonopodium
Naast de eierleggende vissen zijn er de levendbarende vissen. De eitjes van deze vissen komen ín het lichaam van het wijfje tot ontwikkeling. De inwendige bevruchting gebeurt door het mannetje met behulp van de aarsvin. De aarsvin (gonopodium) vervult de taak van de penis. Een voorbeeld van een levendbarende vis is de gup.
Veel voorkomende ziektes Ziekte
Oorzaak
Symptoom
Witte stip
Parasiet (Ichthyophthirius)
Witte stipjes op huid Goed oppassen bij de en vinnen aankoop van nieuwe Snelle kieuwbeweging vissen Aquarium goed onderhouden (o.a. vervuiling voorkomen)
Ankerworm
Kieuwwormen
Schimmel
Vinrot
Voorkomen
Genezen
De parasiet is alleen bevattelijk voor bestrijdingsmiddelen wanneer hij in de vrijzwemmende stadia zit. De cyclus duurt 7 dagen. Laat het bestrijdingsmiddel gedurende tien dagen in het water. De huidaandoening Een deel van het Goed oppassen bij de Vis uit het water halen en wordt veroorzaakt kreeftje hangt uit de aankoop van nieuwe in een natte doek leggen. door een kreeftje met huid. Dit is te zien als vissen Maximaal twee minuten. een ankervormige kop een witgroen draadje. Aquarium goed De parasieten met een (Lernaea) De huid rondom is onderhouden pincet uit de huid ontstoken. trekken. Wond De vis schuurt zich behandelen met jodium. tegen harde Laat dit liefst door de oppervlakten. dierenarts doen. Die kan het dier verdoven. Parasiet Snelle kieuwbeweging Goed oppassen bij de De vissen behandelen (Dactylogy) Happen aan het aankoop van nieuwe met een bestrijdingswateroppervlakte vissen middel van de dierenarts Beschadigde kieuwen Aquarium goed Bak goed schoonmaken, Kieuwen bedekt met onderhouden vooral de bodem want slijm daar liggen de eitjes van de parasiet Schimmel Op de huid zitten Goed oppassen bij de Schimmel met een watje (Bv Saprolegnia) watachtige vuile aankoop van nieuwe van de huid verwijderen, Dit is een secundaire plukjes vissen vis in apart bakje zetten infectie Aquarium goed en bestrijdingsmiddel in onderhouden het water doen Mogelijke oorzaken Korte en/of rafelige Mogelijke oorzaken De aangetaste vissen zijn: vinnen uitsluiten een kort badje in water - vuil aquarium met een medicijn geven - vitaminegebrek (dierenarts) - vinbijten door andere vissen - schade door netjes - verkeerd aquariumwater Veel voorkomende ziektes
265
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
266
06-12-2005
12:08
Pagina 266
tropische vis
Soorten Neontetra Dit visje behoort tot de familie van de karperzalmachtigen. Tot deze familie behoren onder andere ook de kardinaaltetra en de rode piranha. Van deze familie zijn veel soorten geschikt voor in een aquarium. Van neontetra’s moet je er meerdere in een aquarium houden.
Neontetra
Maanvis Deze vis behoort tot de familie van de Cichliden. Binnen deze familie is er een enorme verscheidenheid aan vormen en kleuren. Naast de maanvis behoort bijvoorbeeld ook de discusvis tot deze familie. De gewone maanvis is zilvergrijs met zwarte strepen. Andere maanvissen zijn kleuriger. De vinnen van sommige maanvissen zijn erg lang (sluiervorm).
Maanvis
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
12:08
Pagina 267
tropische vis
Kempvis Dit visje behoort tot de labyrintvisachtigen. Hiertoe behoren onder andere ook de Ceylonese kempvis en de zoengoerami. In een aquarium kun je maar één mannelijk kempvisje houden. Wijfjes en andere soorten erbij is geen probleem.
Kempvis
Guppy De gup behoort tot de groep van de levendbarenden. Andere populaire levendbarende soorten zijn black molly, platy’s en zwaarddragers. De levendbarende soorten zijn meestal erg vruchtbaar.
Guppy
267
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
268
06-12-2005
12:08
Pagina 268
tropische vis
Harnasmeerval Deze soort behoort tot de meervalachtigen. De meeste van deze soorten komen voor in Zuid-Amerika en Afrika. De soorten uit deze groep hebben geen schubben maar beenplaatjes. Harnasmeervallen zoeken hun voedsel met behulp van baarddraden (tastzintuig). De harnasmeerval kan niet erg goed zien.
Harnasmeerval
