20X MOED, KRACHT, MOTIVATIE,
OPENHEID, AMBITIE, TALENTEN EN DROMEN.
Een uitgave van Stichting Samen Sterk zonder Stigma
20X MOED, KRACHT, MOTIVATIE,
OPENHEID, AMBITIE, TALENTEN EN DROMEN.
Colofon
Samen Sterk zonder Stigma Stationsplein 125 3818 LE Amersfoort www.samensterkzonderstigma.nl tekst: Alibe Communicatie design: SAZZA
5
EEN TRAINING ALS AMBASSADEUR BIJ SAMEN STERK GEEFT HAAR DE TOOLS OM DE REGIE WEER TE PAKKEN MARIEKE VAN KEEKEN Analist Inspectie van het Onderwijs
Ze is 34 jaar, moeder van twee kinderen en wordt na een hectische periode op haar werk, tijdens een intensieve cursus overvallen door een psychose. Ze werkt dan al 8 jaar bij de Inspectie van het Onderwijs. Na een jaar ziekteverzuim gaat ze weer aan de slag. Met vallen en opstaan, maar steeds een stapje erbij. Tegen het advies van haar psychiater in besluit ze om toch aan haar leidinggevende en aan haar collega’s te vertellen waarom situaties als hectiek, lawaai en onrust op de werkplek haar zo triggeren. Moeilijk is het wel, dat praten, maar een training als werkambassadeur bij Samen Sterk geeft haar de tools om de regie weer te pakken. Inmiddels werkt ze vijf kortere dagen in plaats van 4 lange. De ruimte die daarmee wordt gemaakt zorgt voor evenwicht. Sinds 2008 is ze niet meer psychotisch. Als de werkdruk hoog wordt, kan het evenwicht er wel bij inschieten. Maar ze kan er goed en snel over praten op haar werk en dat zorgt voor begrip en het snel hervatten van het werkritme.
6
Marieke zit op haar plek. En nu ze die ruimte en rust voor zichzelf heeft gerealiseerd, wil ze graag anderen helpen. Er is nog veel te doen en tegelijk stelt ze vast dat zowel bij werkgevers als bij werknemers de schaamte vermindert om over psychische aandoeningen open te zijn. Marieke zou graag zien dat werkgevers en werknemers hun (vervangende) schaamte achter zich laten, samen plannen maken om de bespreekbaarheid te vergroten en niet meer wegkijken. Openheid is de eerste stap en daarna zijn er kansen om ook voor mensen met psychische kwetsbaarheden een werkplek te maken en te behouden die voor hen zelf en voor hun organisatie meer oplevert. Ze heeft zelf ervaren dat haar productiviteit er groter door is geworden. Werkgevers moeten niet onderschatten wat de meerwaarde is van openheid op de werkplek. En dan gaat het niet alleen om minder ziekte en uitval, maar het gaat ook om betrokkenheid en motivatie. En dat zijn volgens Marieke, twee heel belangrijke voorwaarden voor een goed (bedrijfs) resultaat.
WERKGEVERS MOETEN NIET ONDERSCHATTEN WAT DE MEERWAARDE IS VAN OPENHEID OP DE WERKPLEK
9
OPENHEID LEIDDE TOT EEN WIN-WIN SITUATIE JAN ANNE KALKHOVEN Configuratiebeheerder ICT Belastingdienst
Hij heeft altijd wel geweten dat hij anders is dan anderen, dat hij moeilijk aansluiting kan maken. Hij wordt hierdoor eigenlijk een Einzelgänger. Hij weet niet hoe hij alles uit zijn hoofd kan krijgen. Cursussen en sessies om iets te verbeteren helpen feitelijk niet. Dat kan ook niet want hij weet niet wat er precies aan de hand is met hem. Zes jaar geleden wordt het stempel ADD dan eindelijk gezet. Hij spreekt kort daarvoor met een collega, die het een en ander bij haar zoon herkent. Zijn zoektocht op internet maakt het duidelijk: ADD. Dat wordt later bevestigd door de deskundige hulpverlener. Jan Anne aarzelt niet en stapt op zijn werkgever af. Hij vertelt over zijn aandoening, over de extra ruimte die hij soms nodig heeft, en zeker ook over zijn kwaliteiten. Ook zijn directe collega’s worden door hem op de hoogte gebracht. Men ziet het eerst als een ‘bedrijfsrisico’, maar al snel blijkt er een win-win situatie te ontstaan. Jan Anne vindt het wel moeilijk om open te zijn over zijn psychische kwetsbaarheid, maar vooral de gesprekken met en het begrip van zijn directe collega’s zijn een enorme steun. Hij, zijn collega’s en zijn leidinggevenden hebben ervaren dat meer open-
10
heid leidt tot meer betrokkenheid en kracht in de organisatie en tot een grotere bijdrage aan het bedrijfsresultaat. Jan Anne bereidt op dit moment een conferentie over psychische aandoeningen op het werk voor. Tegen werkgevers wil hij zeggen: iedereen is waardevol als je maar zoekt. Zijn droom is meer openheid, drempels verlagen, angst wegnemen en onwetendheid verminderen. En dat dan in alle organisaties en bedrijven in Nederland.
IEDEREEN IS WAARDEVOL ALS JE MAAR ZOEKT
13
MET VEEL AARZELING EN MOEITE KIEST HIJ UITEINDELIJK TOCH VOOR OPENHEID NAJIB RASHIQ Coördinerend Behandelaar/ Rehabilitatiewerker Brijder Verslavingszorg
Najib is als kind misbruikt en verwaarloosd. Dat leidt vaak tot lastige situaties in zijn omgeving. Zo ontwikkelt hij een gevoel van minderwaardigheid en angst voor autoriteit. 10 jaar geleden wordt bij hem als gevolg hiervan PTSS gediagnosticeerd. Hij werkt dan al in de GGZ en is bekend met de term. De diagnose is voor hem geen verrassing omdat hij eerder al vermoedens heeft gehad. De diagnose is dan ook opluchting voor hem omdat ‘het beestje’ officieel een naam krijgt. Van de andere kant brengt dit ook onzekerheid en angst mee. Met veel aarzeling en moeite kiest hij uiteindelijk toch voor openheid. Hij heeft zijn leidinggevende en directe collega’s op de hoogte gebracht. In het begin is het voor beide partijen moeilijk om daarin een houding te vinden. Maar gaandeweg, door openheid en respect voor elkaar, is het gelukt. Hierdoor voelt Najib zich veilig en vertrouwd op zijn werk. Bovendien heeft zijn eigen ervaring hem sterker gemaakt in de omgang met zijn cliënten. Voor hem zijn de meest onmogelijke dromen uitgekomen. Hij heeft heel lang niet eens gedurfd om te dromen ooit nog eens vrijuit te kunnen zeggen dat hij homo is, met een man samenwoont. Hij is
14
verlost van zijn onzekerheid en eenzaamheid. Hij heeft een huis, een baan, een goed salaris, leuke collega’s en vooral hoeft hij niet meer bang te zijn voor wie hij is. Hij leeft al in zijn droomwereld. Bij veel werkgevers heerst een taboe op psychische problemen. Men wil er niet over praten en niet mee geconfronteerd worden. Maar hiermee verdwijnen de psychische problemen niet. Het gevolg hiervan is dat medewerkers met de psychische problemen zich alleen en in de steek gelaten voelen. Dat werkt uitval in de hand, weet Najib zeker.
BIJ VEEL WERKGEVERS HEERST EEN TABOE OP PSYCHISCHE PROBLEMEN. MEN WIL ER NIET OVER PRATEN EN NIET MEE GECONFRONTEERD WORDEN
17
SAMEN MET HAAR BAAS BESLUIT ZE OM DE UITDAGING TOT LEIDINGGEVENDE AAN TE GAAN KIM VOS Medewerker horeca
Ze loopt de eerste keer vast tijdens het afstuderen voor de Hbo opleiding Management, Economie en Recht. Ze is dan 22 jaar. Ze slaapt niet meer, raakt in paniek, schaamt zich voor de situatie en draait door. Kim is depressief en wordt opgenomen. De diagnoses zijn wisselend en soms komt ze er uit en soms niet: depressief en gegeneraliseerde angststoornissen. Na behandeling gaat ze bij haar vader werken. Even later studeert ze toch af. Na een half jaar gaat ze werken bij een energieleverancier, maar ze moet stevig op haar eigen grenzen letten. Het gaat toch weer mis en ze wordt weer opgenomen. Ze gaat in therapie. Als ze daar na een half beter uit is gekomen, is ze in staat om opnieuw te werken. Ze kiest voor een baan zonder druk en gaat in de horeca werken. Toch komt er een terugval. De werkgever wacht rustig af en nodigt haar uit weer op haar werkplek terug te komen. Samen met haar baas besluit ze om de uitdaging tot leidinggevende aan te gaan. Ze heeft immers een jaar goed gefunctioneerd. De faalangst en de negatieve gedachten komen echter snel terug. Ze valt weer uit. Ze durft zich niet meer te laten zien en ze durft ook niet meer met de gasten van
18
de horecagelegenheid om te gaan. Inmiddels is ze weer hersteld en evenwichtiger aan het werk. Ze blijft voorlopig gewoon in de bediening werken op parttime basis. Dan houdt ze ook tijd over voor haar hobby’s als schrijven en yoga en mindfulness. Ze ziet zichzelf niet nog tien jaar in de horeca werken. Het gaat haar nu eerst en vooral om de stabiliteit te zoeken en te vinden. En daarna? Tja, daarna, dat weet ze eigenlijk nog niet. Ze heeft zeker kwaliteiten, maar het is een paar keer misgegaan en daardoor heeft ze die nog niet goed kunnen ontwikkelen. Kim heeft wel het sterke gevoel dat ze sterker is geworden. Terugval uitsluiten kan niet, maar ze is voor het eerst sinds lange tijd positiever over haar leven, haar kansen en mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Ze wil wel nog kwijt dat ze blij is met de openheid die ze heeft gehanteerd jegens haar werkgever. Tegen het heel verkeerde advies vanuit de ggz in, zegt ze. Men raadde haar aan te zwijgen over de opnames en de uitval. ‘Verzin maar iets’, zou er gezegd zijn. En wie Kim kent, weet dat er een ding is waar ze een gloeiende hekel aan heeft: liegen.
ZE IS VOOR HET EERST SINDS LANGE TIJD POSITIEVER OVER HAAR LEVEN, HAAR KANSEN EN MOGELIJKHEDEN OP DE ARBEIDSMARKT
21
ZE GAAT AAN DE SLAG ALS CLIËNTENVERTROUWENSPERSOON ANITA HUBNER Beleids-/onderzoeks medewerker Staf en Innovatie bij HVO-Querido
Als ze 21 jaar is en psychologie studeert wordt ze voor het eerst overvallen door een psychose. Negen maanden opname volgen en de behandelaren laten maar vast weten dat ze haar studie kan vergeten. Ze gaat toch terug naar de universiteit. Het is niet altijd makkelijk omdat medestudenten haar soms ontwijken en docenten niet altijd veel begrip hebben voor haar situatie. Maar Anita zet door en studeert toch af. In 2004 werkt ze als psycholoog. Er komt een terugval, gevolgd door een opname. Het advies om dan in het kader van dagbesteding toch maar appeltaarten te gaan bakken op een dagactiviteitencentrum voor psychiatrische patiënten, schiet haar in het verkeerde keelgat. Anita richt zich op het zoeken van een baan die aansluit bij haar opleiding en ambitie. Met steun van een arts van het UWV lukt dat en ze gaat aan de slag als cliëntenvertrouwenspersoon. In 2013 een derde psychose, met een korte opname. Andere medische klachten spelen dan ook een rol. Maar ook hier blijkt ze weer heel sterk uit te komen. Ze wordt trainer bij een herstelbureau. Anita heeft een stevige ambitie en ze twijfelt er
22
niet aan dat ze die ook realiseert: ze wil een baan als beleidsadviseur bij de overheid waarbij ze zich kan inzetten voor het terugdringen van stigmatisering en het vergroten van kansen voor mensen met een psychische aandoening. Volgens haar is het van cruciaal belang dat je in jezelf gelooft, ondanks tegenslagen, en dat je dat ook laat zien. Bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt. Anita wil open zijn over wat ze kan, want geheimzinnig doen of verhullen geeft stress. Ze vindt dat werkgevers openheid moeten aanpakken als een kans. Anita bezoekt vaak congressen en symposia over het thema psychische aandoening en arbeidsmarkt. Maar ze vindt ook dat er nu wel genoeg congressen zijn gehouden: woorden moeten daden worden.
ANITA WIL OPEN ZIJN OVER WAT ZE KAN, WANT GEHEIMZINNIG DOEN OF VERHULLEN GEEFT STRESS. ZE VINDT DAT WERKGEVERS OPENHEID MOETEN AANPAKKEN ALS EEN KANS
25
IK KAN ECHT WEL IETS ALS IK VERTROUWEN KRIJG BIRSEN BASAR Ambtenaar gemeente Breda
Halverwege de basisschool wordt ze nauwelijks meer uitgenodigd voor feestjes. Ze wordt een eenzaam kind op school. Op de middelbare school gaat het niet veel beter. In sociaal en communicatief opzicht staat Birsen buiten spel. Hoewel ze vanaf 12 jaar in de hulpverlening zit, duurt het tot haar 21ste levensjaar: ze heeft autisme. Stevig en zeer gedreven doorzetten levert haar het einddiploma van de Hbo opleiding Management, Economie en Recht op. Ze heeft juist deze opleiding gekozen omdat ze zich ‘dan niet zo heel erg sociaal’ hoeft te gedragen. In België volgt ze een opleiding tot zogenaamd autisme specialist. Hier leert ze hoe ze zichzelf moest presenteren en ze leert hoe ze beter met ‘die moeilijke aandoening’ kan omgaan. Een jaar lang loopt elke sollicitatie mis. Ze denkt dat het door haar autisme komt. Ze is er ook in elk gesprek open over, want ‘ik kan niet liegen’. Totdat het lukt bij de gemeente Breda. Na een stage in 2008 wil men haar maar al te graag aan het werk zetten om het subsidiebeleid van de gemeente uit te voeren. Haar collega’s weten van haar psychische aandoening. In zes-en-een-half jaar groeit ze in haar functie: van administratief naar controle.
26
Ze wil iedereen op het hart drukken om vooral niet op te geven. Ze wil iedereen aanmoedigen om eerlijk en open te zijn, hoe moeilijk dat ook kan zijn. Ze wil het wel uitschreeuwen tegenover werkgevers: we kunnen echt wel iets als we het vertrouwen krijgen. En de volgende stap? Ze wil een autoriteit worden in het domein van autisme en dan wil ze zoveel mogelijk mensen helpen om sterker te worden, werk te vinden en een goed leven te leiden. Ze heeft heel concrete plannen, maar daar wil ze pas iets over zeggen als ze ook gerealiseerd worden…
ZE WIL IEDEREEN OP HET HART DRUKKEN OM VOORAL NIET OP TE GEVEN
PAS OP!
OPENHEID LEIDT TOT BEGRIP
31
HAAR AMBITIE IS HAAR COACHINGSPRAKTIJK UIT TE BOUWEN HAKOMI HERMES Zelfstandig coach en trainer www.soulfulenterprise.nl
Ze is het kind van ouders met psychische problematiek (KOPP) en wordt verder gediagnosticeerd met een slaapstoornis, een dystyme stoornis en angst-/paniekstoornis. Als kind weet ze dat eigenlijk niet. Het is gewoon zo. Pas in puberjaren beseft ze dat ze toch wel anders is, maar ze is nooit gepest. Aan het eind van de middelbare school wordt ze opgenomen, maar toch haalt ze haar einddiploma. Ze studeert een tijd lang Pedagogiek en is voor een periode ook PABO student. Maar beide opleidingen passen niet bij haar ambitie en kwaliteiten. Ze gaat een MBO (deeltijd)opleiding doen en die rondt ze met succes af. Tijdens de beroepsopleiding werkt ze drie jaar in de opvoedingsondersteuning. Haar wens is toch om zelf iets te gaan beginnen en zo richt ze een bedrijf op in coaching en zet daarbij onder andere dans in. Ze werkt nu anderhalf jaar in haar eenmanszaak. Haar ambitie is om wat ze nu doet verder uit te bouwen en om ervan te kunnen leven en de Wajong-uitkering te kunnen stoppen. Ze kan in dit werk ook steunen op haar eigen ervaringen. Ze kan bij kinderen en jongeren sneller signalen
32
zien die anderen niet zo snel kunnen ontdekken. Ze kan een goed klankbord zijn voor anderen met psychische kwetsbaarheden omdat ze daar zelf ook mee te maken heeft gehad. Ze kan als ondernemer werkgevers heel goed begrijpen. En tegelijk kan ze ook zien wat er achter de ‘stempels’ zit. Werkgevers moeten vooral eerst naar de mensen zelf kijken en niet naar het etiket dat de psychiater heeft geplakt, zegt ze met nadruk. Hakomi hoopt dat het uitdelen van labels ooit helemaal verdwijnt en dat mensen eerst en vooral op hun kwaliteiten worden beoordeeld.
WERKGEVERS MOETEN VOORAL EERST NAAR DE MENSEN ZELF KIJKEN EN NIET NAAR HET ETIKET DAT DE PSYCHIATER HEEFT GEPLAKT, ZEGT ZE MET NADRUK
31
NA ENIGE TIJD EEN EN ANDER TE HEBBEN VERWERKT, BESLUIT HIJ OM MET ZIJN COLLEGA’S EN LEIDINGGEVENDE EROVER TE SPREKEN COR JONGEJEUGD Data-analist bij ABN AMRO
Van jongs af aan merkt hij dat hij problemen heeft om in het sociale en communicatieve vlak te functioneren. Hij heeft geen idee, maar denkt dat zijn adoptie vanaf 3 jaar (Cor is afkomstig uit Zuid-Korea) er wel debet aan zal zijn. Ongeveer 6 jaar geleden wordt vanuit de basisschool aangegeven dat zijn kinderen afwijkend gedrag vertonen. Onderzoek wijst uit dat het gaat om (een vermoeden van) autisme. En dan denkt hij: dat herken ik. Onderzoek toont aan dat Cor ook autistisch is. Voor hem vallen de puzzelstukjes dan ineens op de goede plek. Hij is 40 jaar. Na enige tijd een en ander te hebben verwerkt, besluit hij om met zijn collega’s en leidinggevende erover te spreken. De reacties bij de bank zijn goed. Hij heeft de ruimte gekregen om zijn 40-urige werkweek anders in te delen dan tussen 9 en 5. Cor moet voor zijn drie kinderen vaak in kantoortijden zaken regelen. Geen punt. De bank, zijn collega’s en zijn leidinggevende accepteren dat. Cor hoeft niets uit te leggen en hoeft zich zeker niet schuldig te voelen over die bijzondere positie. De resultaten van zijn werk geven daartoe ook niet de minste aanleiding.
36
Het is zijn ambitie is om binnen het bedrijf anderen met een psychische aandoening (en als autisme ambassadeur van de ABN AMRO autisme in het bijzonder) te steunen. Hij wil dat mensen er voor uit te komen en hij wil de beeldvorming positiever maken. Binnen de bank geeft hij geregeld presentaties. Cor Jongejeugd vindt dat werkgevers open moeten staan voor mensen met een psychische diversiteit. Ze zullen nog verrast zijn over hun toegevoegde waarde, zegt hij. Volgens Cor zijn mensen met een psychische aandoening net zo divers als mensen zonder. Iedereen is een uniek persoon, met en zonder psychische bijzonderheden. Het motto van Cor: Benader mensen niet als groep en niet stereotiep. We zijn niet allemaal Rain Man.
HET IS ZIJN AMBITIE IS OM BINNEN HET BEDRIJF ANDEREN MET EEN PSYCHISCHE AANDOENING TE STEUNEN
39
HAAR DROOM IS DAT HET HEEL GEWOON WORDT OM OPEN TE ZIJN MARIEKE SWEENS Beleidsmedewerker gemeente en eigen bedrijf www.tikkeltjegek.nl
Ze heeft zich eigenlijk altijd al anders gevoeld. Tijdens haar wetenschappelijke studie loopt ze aan tegen psychische problemen die later als Borderline worden gediagnosticeerd. De studie moet ze schrappen. Therapie helpt wel en ze pakt weer een Hbo studie op. Maar later als ze een baan heeft, komt alles terug. Twee jaar in de WAO en behandelingen gedurende een lange periode. Op haar werk spreekt ze er niet over. Dat had anders gekund, zegt Marieke nu. Ze werkt nu alweer geruime tijd als beleidsmedewerker bij een lokale overheid. Ernstige terugval is uitgebleven. Ze heeft wel haar grenzen naar beneden moeten bijstellen. Haar therapeuten hadden haar geadviseerd om niets te vertellen. Maar die geslotenheid breekt haar op. Ze voelt zich er niet gelukkig bij en een nieuwe depressieve periode wacht om de hoek. Ze is bang om haar werk opnieuw te verliezen en besluit haar werkgever te informeren en met hem en haar collega’s te delen dat ze soms extra ruimte nodig heeft. Langzaamaan leidt die openheid tot succes. Haar droom is dat het heel gewoon wordt om op het werk te zeggen dat je een psychische aan-
40
doening hebt. Net zo makkelijk als je praat over migraine. Het taboe moet weg. Die ambitie heeft haar ertoe gebracht om haar eigen bedrijf op te richten: www.tikkeltjegek.nl Ze geeft voorlichting aan werkgevers en ze probeert vanuit haar eigen ervaring het beeld van mensen met een psychische aandoening te veranderen. Ze probeert via haar presentaties mensen op de werkvloer te helpen om open te zijn, niet bang te zijn voor negatieve beeldvorming. Ze roept werkgevers op om de diversiteit in hun bedrijven te benutten en vooral openheid te stimuleren in de organisatie, van directie tot en met werkvloer.
ZE ROEPT WERKGEVERS OP OM DE DIVERSITEIT IN HUN BEDRIJVEN TE BENUTTEN EN VOORAL OPENHEID TE STIMULEREN IN DE ORGANISATIE
43
TALENTEN, KWALITEITEN, MOTIVATIE EN WILSKRACHT ZIJN ER ALLEMAAL EN DE WERKGEVER KAN ZE BENUTTEN OLIVIA VAN DER LUSTGRAAF Projectleider Parnassiagroep
Op haar 33ste is er dan ineens die psychose. Maar ze heeft dan nog geen flauw idee van wat er aan de hand is. Onoverkomelijke moeheid, dat voelt ze. Zij en ook haar werkgever denken: maar even rustig aan doen en dan gaat het wel over. Maar als de waanideeën zich aandienen met onverklaarbaar gedrag is het duidelijk. Hoewel ze zelf nog even denkt dat ze bezig is een fantastisch plan uit te werken… Uiteindelijk wordt ze gedwongen opgenomen. Op een gesloten en later op een open afdeling. Het duurt veel langer dan gedacht totdat ze weer met stapjes aan de slag kan bij haar werkgever. Haar inzet is meer dan gemiddeld groot, maar haar mogelijkheden zijn nog lang niet op het oude niveau. Ondertussen is ze tot de conclusie gekomen dat haar leven ook een heel andere wending zou kunnen nemen. Ze vraagt zich dan af wat er beter bij haar past. Ze steekt veel energie in persoonlijke ontwikkeling. Via haar werkgever krijgt ze de ruimte om aan die nieuwe plannen en ideeën te werken. Reacties op haar werkplek en in de privé sfeer brengen haar ertoe zich in te zetten om stigmatisering van men-
44
sen met psychische aandoeningen aan te pakken. Ze reist het hele land door en staat uiteindelijk aan de basis van Samen Sterk zonder Stigma. Met die enorme drive kan ze voor zichzelf en misschien ook wel voor andere laten zien dat ze net zo goed als ieder ander kan leven en werken. Eind 2014 is het even op. Wat nu? Zeker niet gaan zitten en wachten. Nieuwe ideeën en nieuwe plannen. Een opleiding en yoga. En: een nieuwe klus binnen de Parnassiagroep. Ze gaat een project voor een werkcultuuromslag bij de organisatie leiden. Dromen doet ze zeker, maar niet gefixeerd op een concreet punt. Het is open en dus in lijn met haar professionele loopbaan tot nu toe. Haar nieuwe missie is om mensen en organisaties door middel van waarderend onderzoeken in de kracht van zichzelf te brengen. Olivia wil dat werkgevers zien dat werk meer doet met mensen dan alleen een inkomen realiseren. Werk is een belangrijk instrument voor herstel. Een psychische aandoening zegt niets over talenten, kwaliteiten, motivatie en wilskracht. Dat is er gewoon allemaal, maar de werkgever kan ze benutten en kan mensen daarmee ook nog eens enorm stimuleren.
HAAR NIEUWE MISSIE IS OM MENSEN EN ORGANISATIES DOOR MIDDEL VAN WAARDEREND ONDERZOEKEN IN DE KRACHT VAN ZICHZELF TE BRENGEN
47
ZE GEEFT GASTLESSEN AAN STUDENTEN IN DE PSYCHIATRIE SIJA TUK Ervaringsdeskundige FACT-team Mentrum
Een imposante reeks van management- en adviesopdrachten in de financiële wereld. Een eigen bedrijf met 28 werknemers. Ze heeft een toekomstbeeld waarin reuma en later een psychische aandoening niet zijn inbegrepen. Toch komt ze tengevolge van de medicatie tegen reuma in 2010 in een zware psychose terecht. Door opname, psychiatrische hulp en een onvermijdbaar verblijf in de WIA lijkt alle hoop te smelten als sneeuw voor de zon. Maar de drive om te werken blijkt veel sterker. Via vrijwilligerswerk krijgt Sija de kans om een opleiding tot ervaringsdeskundige in de GGZ te volgen. De stap naar een professionele baan in het FACT team van Mentrum is gauw gezet. Haar gedrevenheid, de meer dan gemiddelde inzet en haar sterke motivatie hebben het gewonnen van die psychische ziekte. Ze geeft gastlessen aan studenten in de psychiatrie. Ze triggert studenten en professionals om anders te kijken: niet eerst de psychische aandoening zien, maar de mensen.
48
Ze vindt dat werkgevers meer moeten letten op hun werknemers, op alle werknemers en zeker ook op de mensen die een psychische kwetsbaarheid hebben. Let op ze, kijk naar hun gedrag, praat met ze, denk niet te snel dat het allemaal wel vanzelf goed gaat. Daarnaast vindt ze dat werknemers moeten werken aan het terugdringen van hun schaamte, het verminderen van zelfstigma en het bereiken van meer openheid in het contact met de werkgever, bijvoorbeeld over medicatiegebruik. Hoe kan een ander begrijpen wat er aan de hand kan zijn als je niets met die ander deelt?
ZE TRIGGERT MENSEN OM ANDERS TE KIJKEN
51
ZE WIL WERKEN, MAAR EEN VASTE STRUCTUUR OP EEN VAST WERKPLEK ZOU HAAR GEEN GOED DOEN VICKY BERGMAN Samen een, burgerinitiatief
Vanaf 3 jaar wordt ze misbruikt. Als ze 7 of 8 jaar is, weet ze al dat er iets niet in orde is. Soms denkt ze dat ze gek is en pas veel later valt de term dissociatie. Vader en moeder zijn er al heel vroeg niet meer om de opvoeding ter hand te nemen. Het achtjarige kind zorgt voor haar jongere zusjes en de buren houden een oogje in het zeil. Jeugdzorg staat op een dag op de stoep. Tijdens haar middelbare school wordt ze ook misbruikt. Ze spreekt er niet over want ze denkt dat het haar eigen schuld is. Op jonge leeftijd verricht ze nachtwerk in een snackbar. Nadat haar moeder helemaal uit beeld is, krijgt ze een flatje toegewezen en ze wordt officieel voogd van haar jongere zusjes. Om een gedwongen huwelijk te vermijden vlucht ze naar Israël, komt in een sekte terecht die naar de VS vertrekt. Tien jaar lang wordt ze ‘de vrouw’ van de voorganger. Ze kan naar Nederland ontsnappen en via de politie komt ze in een blijf van mijn lijf huis. Haar nieuwe partner zorgt voor een stabieler en gelukkiger leven. Therapie en werk in de bejaardenzorg lijken een en ander te verster-
52
ken. Maar wanneer ze als gevolg van een ernstige depressie denkt dat ze met haar zoontje naar de hemel kan gaan, gaat het weer mis. Ze schrijft het allemaal op in een boek. Dat is meteen een geweldige bijdrage aan haar herstel. Ze besluit voor haar zoontje te kiezen en aan de slag te gaan om zichzelf sterker in het leven te zetten. Ze volgt cursussen, onder andere ‘op eigen kracht vooruit, herstellen doe je zelf’. Na een tijd kan ze zelfs workshops geven. Het gaat zo goed met haar dat ze meer wil. Ze wil werken, maar een vaste structuur op een vast werkplek zou haar geen goed doen, dat voelt ze, dat weet ze. Om zoveel mogelijk mensen echt te kunnen helpen besluit ze via een burgerinitiatief Samen Een op te richten. Op haar eigen manier, met haar eigen doelstellingen aan de slag. Samen Een draait en goed ook. Geen woorden maar daden, zonder aanziens des persoons, geen nota’s en congressen, maar gewoon helpen. En ze zou heel graag een cursus in beeldend schilderen willen ontwikkelen. Ze zou mensen dan les kunnen geven in een eigen lokaal en hen via beeldend schilderen helpen om hun emoties een plek te geven.
GEEN WOORDEN MAAR DADEN, ZONDER AANZIENS DES PERSOONS
55
EEN PSYCHISCHE AANDOENING HEEFT NIETS TE MAKEN MET ZAKEN ZOALS INZET, LOYALITEIT, BETROUWBAARHEID EN WERKLUST KARIN DEN OUDSTEN Eigenaar Psychecoach
Sinds 1999 werkt ze 20 uur per week als ICT-er bij het pensioenfonds van een multinational. Na een kraambedpsychose in 2008 merkt ze dat haar geheugen enorm verslechterd is. Het niet meer kunnen multitasken wordt een probleem. Twee dingen tegelijk doen, lukt niet meer. Ze moet zich geregeld ziek melden, vooral bij een ontregeld slaapritme. In maart 2014 wordt ze – na meer dan 15 jaar dienstverband – als enige binnen het pensioenfonds ontslagen wegens boventalligheid. Haar ontslagbrief bevat veel tegenstrijdige argumenten. In het ontslaggesprek wordt gezegd: “Je man heeft toch een baan” en “Nu kun je eindelijk je eigen bedrijf verder uitbouwen”. Ook vanwege de onprofessionele afhandeling van haar ontslag raakt ze bijna weer psychotisch. Ze stuurt een brief over haar gezondheidsklachten naar HRM en het managementteam, maar er komt geen reactie. Daarna moet ze nog meer dan vier maanden op de afdeling (zonder werk) verblijven. Haar gezondheid gaat zienderogen achteruit. Ze is volledig opgebrand. Uiteindelijk heeft ze zelf het initiatief genomen om weg te gaan: ze neemt haar laptop en persoonlijke spullen mee en
56
vertrekt. Dezelfde week laat de bedrijfsarts haar weten dat ze weer aan het werk moet, omdat er geen sprake is van een ‘ziekte’. Ze weigert. De onredelijkheid en onrechtvaardigheid raken haar soms nog, maar met haar eigen bedrijf gaat het goed. Helaas zitten de strenge regels voor haar WW uitkering in de weg, anders zou ze fulltime kunnen gaan werken en www.psychecoach.nl verder uitbouwen. Haar droom is dat iedere moeder tijdens de zwangerschap en na de bevalling open kan zijn over haar psychische aandoening. Niet alleen voor de moeder zelf, maar ook voor een betere hechting met haar kind, een gezonde relatie met haar omgeving. En natuurlijk dat men beter op de hoogte is van ‘kraambedpsychose’, momenteel komen hierdoor jonge kinderen en baby’s te overlijden, weet ze vanuit haar coachingswerk. Werkgevers zouden zich beter moeten realiseren dat een psychische aandoening niets te maken heeft met zaken zoals inzet, loyaliteit, betrouwbaarheid en werklust.
HAAR DROOM IS DAT IEDERE MOEDER TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN NA DE BEVALLING OPEN KAN ZIJN OVER HAAR PSYCHISCHE AANDOENING
ZULLEN WE EVEN SAMEN IN MIJN SCHOENEN STAAN
61
HAAR VOORKEUR LIGT BIJ HET WERKEN IN DE NON-PROFIT SECTOR NYNKE MULDER Ervaringsdeskundig projectleider RIBW AVV
Na een crisisopname in 1999 moet ze met haar Hbo-opleiding CMV stoppen. Ze is depressief en suïcidaal. Twee jaar opnames met uiteindelijk de diagnoses ptss, dysthymestoornis en later ook binge eating disorder. Ze stopt zelf haar behandeling. Nynke neemt vrijwilligerswerk op zich en solliciteert na een tijd met succes naar een betaalde baan. Na een aantal verbintenissen elders wordt ze ervaringsdeskundig projectleider bij het RIBW AVV. Ze verwacht niet dat ze 100% zal herstellen, zeker niet genezen. Er blijft altijd iets op de loer liggen. Maar ze gaat ervoor en weet dat ze helemaal mee kan draaien. Dat doet ze nu al. Het is haar ambitie om een master opleiding te doen. Haar voorkeur ligt bij het werken in de non-profit sector. Maar ze sluit niets uit. Haar sterke punten overtuigingskracht en het op alle (werk)niveaus kunnen aansluiten komen ook in de profit sector van pas. Een droom? Mijn aandoening heeft grote dromen gerelativeerd. Ik wil het leven omarmen zoals het is, hier en nu.
62
Ze wil werkgevers op het hart drukken om weerstanden en stigma’s te overstijgen als ze mensen moeten beoordelen op geschiktheid voor aangeboden functies en opdrachten. Uitdrukkelijk sluit ze werkgevers in de ggz en de zorg niet uit als het gaat om die oproep. Ze ziet dat ook binnen die sectoren, tegen de verwachting in, stigmatisering helaas nog vaak plaatsvindt. Managers en teams vinden het niet zelden lastig als iemand even anders functioneert of misschien even anders werkt dan de standaard. Openheid is noodzakelijk, maar die komt er pas als de werksituatie veilig is en er ruimte is voor begrip voor het anders zijn: beoordeel iemand gewoon op zijn werk, op wat hij/zij laat zien: net zoals je bij een ander zou doen. Juist het maken van onderscheid op dat stuk zorgt voor vooroordelen. Onderscheid mag er zijn, maar dan meer in wat je nodig hebt om je werk goed te kunnen doen en dat geldt voor iedereen in een bedrijf of organisatie. Mensen met een psychische aandoening hebben ook een eigen verantwoordelijkheid: weet wat je wel en niet kunt en wat je nodig hebt: wees hier helder in.
ONDERSCHEID MAG ER ZIJN, MAAR DAN MEER IN WAT JE NODIG HEBT OM JE WERK GOED TE KUNNEN DOEN EN DAT GELDT VOOR IEDEREEN IN EEN BEDRIJF OF ORGANISATIE
65
DAN KAN ZE HAAR BIJZONDERE MANIER VAN WERKEN (EN LEVEN) GAAN DELEN MET HAAR COLLEGA’S FLOOR VAN DER HART Woonbegeleider Raphaelstichting
Ze is geboren met het syndroom van Asperger. De aandoening speelt altijd een rol in haar leven toen en nu nog. Pas sinds ongeveer drie jaar is de diagnose gesteld. Als kind, puber en jong volwassene weet ze wel dat ze anders is, heeft ze het gevoel dat ze niet past, doen anderen het voorkomen alsof ze van een andere wereld is. Niet makkelijk, zeker niet, en tegelijk ook sterk als ze er in slaagt om haar collega’s ‘bij te praten’. Het werk in een zorginstelling (10 jaar lang) moet ze opgeven. ‘Floor, je houdt te veel vast aan regels. Floor, je bent niet flexibel. Floor, je neemt alles letterlijk en je bent star.Floor, dat is een grapje, het is niet letterlijk zo bedoeld!’ De opleiding in personeelsmanagement brengt niet echt een verbetering. Ze heeft te weinig aan te bieden in het sociale vlak, men begrijpt haar niet. Conflicten zijn er genoeg. Totdat ze eindelijk een diagnose krijgt en heel veel op z’n plek valt. Dan kan ze haar bijzondere manier van werken (en leven) gaan delen met haar collega’s. Uiteindelijk kan ze ook weer terug naar haar favoriete werkdomein: de zorg. Ze is nu woonbegeleider.
66
In haar sollicitatie kan ze haar psychische kwetsbaarheid bespreken. Ze kan nu ook haar eigen ervaringen, kennis en kunde inzetten om mensen die een kwetsbaarheid hebben in het bereik van het autistisch spectrum op weg helpen. Floor heeft haar eigen verwachtingen bijgesteld en kan beter anticiperen op verwachtingen van anderen. Ze heeft een stevige rol in het arbeidsproces (en heeft zelfs een tweede (deeltijd)baan als HRM manager bij First1 Bedrijfsfitness) en is daar heel gelukkig mee. Ze vraagt uitdrukkelijk aan werkgevers om te kijken naar wie de mensen zijn die solliciteren of al werken. Ruimte en veiligheid bieden voor mensen die (even) anders zijn (en wie is niet anders?) is heel belangrijk. Als werkgever en werknemer weten wat ze van elkaar kunnen verwachten dan is de kou grotendeels uit de lucht. Ze weet zeker dat werkgevers verrast zullen zijn over wat mensen met een psychische aandoening in huis hebben.
ZE HEEFT EEN STEVIGE ROL IN HET ARBEIDSPROCES EN IS DAAR HEEL GELUKKIG MEE
69
HIJ WORDT INGEHUURD VOOR EEN OPDRACHT EN WANNEER EN HOE HIJ DIE UITVOERT IS NIET AAN DE ORDE KEES DIJKMAN ZZP’er journalist en communicatieadviseur
Vlak voor het eindexamen aan de School voor de Journalistiek, halverwege de jaren tachtig, wordt Kees overvallen door een acute angststoornis. De opname op een PAAZ afdeling haalt een streep door de toegezegde baan bij de redactie van dagblad Het Vrije Volk. Twee jaar later haalt hij toch zijn diploma. In de jaren die volgen blijven er terugvallen, maar hij krabbelt telkens weer op. De drive voor het vak en de motivatie om te werken brengen hem uiteindelijk tot een stevige verbinding met een werkplek, hoewel hij zich pas een jaar of acht na de eerste opname in staat voelt een fulltime job te vervullen. Daarna heeft hij bijna twintig jaar geen last meer van psychische klachten. Dan is opeens de angst terug. De ‘trigger’ is een kortdurende, maar hevige neurologische aandoening. Betere behandelingsmogelijkheden voor de angststoornis brengen hem deze keer snel weer terug op de werkvloer. Hij is daardoor wel anders tegen zijn aandoening aan gaan kijken: niet meer als een schim uit het verleden, maar als iets om ook nu nog rekening mee te houden.
70
Nu, drie jaar later is hij zzp’er en werkt als communicatieadviseur voor diverse opdrachtgevers. Zijn achtergrond speelt daarbij geen rol. Hij wordt ingehuurd voor een opdracht en wanneer en hoe hij die uitvoert is niet aan de orde. Het resultaat telt. Een prettige situatie, vindt Kees. Het is een manier van werken die bij hem past. Kees vindt dat werkgevers mensen moeten inhuren op basis van hun kwaliteiten. Het beste uit je mensen halen, daar gaat het om. Elke werknemer heeft een gebruiksaanwijzing. Dat is voor mensen met een aandoening niet anders. Misschien dat er bij mensen met een psychische aandoening wat meer flexibiliteit van de werkgever gevraagd wordt, maar als ze de functie of de opdracht kunnen uitvoeren, dan moeten ze die kans krijgen. Het helpt enorm als werknemers zelf ook flexibel zijn, vindt hij. Als je ergens voor gaat, ga er dan ook voor en stem je aanpak af op de drive, niet andersom!
KEES VINDT DAT WERKGEVERS MENSEN MOETEN INHUREN OP BASIS VAN HUN KWALITEITEN. HET BESTE UIT JE MENSEN HALEN, DAAR GAAT HET OM.
73
HAAR WERKGEVER HEEFT HAAR RUIMTE GEGEVEN OM TE BLIJVEN HERSTELLEN PAOLA VAN DEN NOORDT Ervaringsdeskundig Medewerker Senior RIBW Brabant
Na een reeks van administratieve functies te hebben bekleed moet Paola de verbinding met de arbeidsmarkt loslaten. Helemaal tegen haar wil en ambitie. Ondanks verwoede pogingen om met kleine urencontracten toch haar kwaliteiten en inzet te kunnen aanbieden, wordt het 15 jaar WAO en therapie. Het is voor Paola geen vraag: na vrijwilligerswerk bij verschillende organisaties krijgt ze de kans van het RIBW Brabant om haar ervaringen in professionele kwaliteiten om te zetten en mensen die bij RIBW Brabant aankloppen te helpen. Dat doet ze nu alweer ruim twee jaar. Haar werkgever heeft haar ruimte gegeven om te blijven herstellen, om te groeien in haar betaalde baan, om dat te doen wat haar meer dan wat dan ook motiveert: zelf weer bijdragen aan het vergroten van kansen van mensen met een psychische kwetsbaarheid, zeker als het gaat om werk en participatie. Dit doet ze onder andere heel praktisch door hierover met de cliënten van het RIBW in gesprek te gaan en samen kansen te creëren om weer werkervaring op te doen. Haar droom is dat de samenleving opener gaat denken en praten over psychische klachten.
74
Ze wil dat de verdraagzaamheid jegens mensen die niet aan het standaardbeeld voldoen, groter wordt. Ze vraagt aan werkgevers om te kijken naar wat mensen wel kunnen doen, naar hun kwaliteiten en talenten en te kijken naar wat mensen nodig hebben om dit uit te voeren. Ze vraagt aan werkgevers om echt kansen te geven aan mensen die dolgraag willen werken. Ze vraagt aan werkgevers om het verschil te maken.
ZE VRAAGT AAN WERKGEVERS OM TE KIJKEN NAAR WAT MENSEN WEL KUNNEN DOEN, NAAR HUN KWALITEITEN EN TALENTEN
77
BIJ NAVRAAG BLIJKT NIET ALLEEN DAT COLLEGA’S HET NIET EENS HEBBEN GEMERKT, MAAR DAT ZE HAAR OOK NIET VEROORDELEN LINDA Communicatieadviseur
In de derde klas van de middelbare school krijgt Linda anorexia en na enige tijd moet ze ook het gevecht aan met angsten. Ze is nu 35. Ze levert al twintig jaar strijd met haar psychische aandoeningen. Het is allemaal niet meer zo heftig als toen, maar ze gaat tot het uiterste om alles volledig achter zich te kunnen laten. Een hoog ambitieniveau en een psychische aandoening is een moeilijke maar zeker geen onmogelijke combinatie, weet ze nu. In het verleden zijn er momenten op het werk geweest dat ze door angst zodanig dissocieert dat ze complete dagdelen kwijt is. Bij navraag blijkt niet alleen dat collega’s het niet eens hebben gemerkt, maar dat ze haar ook niet veroordelen. Haar drive en doorzettingsvermogen helpen haar door moeilijke jaren op school. Door ondergewicht en gebrek aan energie mist ze soms lessen, maar er volgen toch diploma’s. Ondanks al die psychische ‘aanvallen’ op de kwaliteit van haar leven heeft ze al haar studies gehaald en nooit (lang) zonder werk gezeten.
78
Ze is nu een betrokken, loyale medewerker die zich intensief inzet en zich graag ontwikkelt. Ze zet eerder een stap teveel dan te weinig; daarin is ze door haar psychische aandoeningen als het ware ook getraind. Haar droom is dat praten over psychische kwetsbaarheid gewoon onderwerp van gesprek is, zonder angst voor oordelen of afwijzing. Ze heeft jarenlang vooral een eenzame strijd gevoerd. Uit schaamte en angst durft ze zich een heel tijd lang maar zelden uit te spreken. Hoewel ze het zelf nog steeds wel spannend vindt, is ze in de loop van de tijd meer naar buiten getreden over haar leven en ze heeft gemerkt dat openheid haar veel oplevert. En mensen komen ineens ook met een eigen verhaal als ze met haar praten. Psychische problematiek diskwalificeert je niet per definitie voor waardevol werknemerschap, zegt ze. En ze weet goed waar ze het over heeft. Het heeft haar nooit verhinderd om met succes te studeren en zich op de arbeidsmarkt te laten zien. Ze zou ook niet anders willen.
PSYCHISCHE PROBLEMATIEK DISKWALIFICEERT JE NIET PER DEFINITIE VOOR WAARDEVOL WERKNEMERSCHAP, ZEGT ZE
81
ZE HEEFT ZELF ERVAREN DAT EEN ‘GEBRUIKSAANWIJZING’ VOOR EEN BEDRIJF OOK EXTRA WAARDEVOL KAN ZIJN MANDY VAN AMSTEL
Op de middelbare school doen over haar op een gegeven moment verhalen de ronde die helemaal niet kloppen. Na 4 VWO is ze eindexamen op een andere school gaan doen. Ze gaat dan werken om haar huis te kunnen verlaten en om haar studie te kunnen betalen. Een eigen woonplek en een eigen inkomen en een studie. Het is best veel, maar het geeft haar rust en vrijheid. Pas veel later blijkt dat ze PTSS heeft, maar in haar omgeving krijgt niemand het te horen. Jaren achtereen runt Mandy samen met haar partner als zelfstandig ondernemer diverse commerciële bedrijven. Na haar scheiding houdt dat op. Op dit moment biedt ze haar kwaliteiten en ervaring aan op de arbeidsmarkt. Naast de expertise die ze heeft opgebouwd in het leiden van ondernemingen, het aansturen van mensen en het innovatief denken en doen is er een specifieke kwaliteit. Ze heeft zelf ervaren dat een ‘gebruiksaanwijzing’ voor een bedrijf ook extra waardevol kan zijn. Ze heeft aan den lijve ervaren dat het goed coachen in zo’n geval effect heeft. Haar ambitie is om weer aan de slag te kunnen als licentie/sales manager. Ze zou graag mensen
82
willen opleiden en trainen. Ze vindt het belangrijk dat werkgevers ruimte bieden voor mensen om open te kunnen zijn over hun ‘anders’ zijn. Dat geldt in haar ogen eigenlijk voor alle mensen. Die openheid begint bij de leidinggevende, bij het management. Als de baas een open houding aanneemt als het gaat om bijvoorbeeld psychische aandoeningen dan heeft dat een heel positieve uitwerking op het personeel. Men wordt empathischer en collegialer naar elkaar bijvoorbeeld, zegt Mandy.
EEN OPEN HOUDING DAAR BEGINT HET MEE
85
HET WERK IN HET THEATER BIEDT HAAR DIE KANS OP BALANS EN GELUK ILSE VAN DALEN Medewerker theater
Als kind heeft ze depressieve klachten en angsten. Een diagnose komt er vooralsnog niet. Wel is er een tijd lang een psycholoog die met haar praat. Op de basisschool en ook op de middelbare school functioneert ze als andere leerlingen. Maar zonder dat de buitenwereld het merkt levert ze het verborgen gevecht met wat haar overkomt, aanvalt, destabiliseert. Ze legt zich er niet bij neer en gaat zelf op onderzoek uit. Ze wil op eigen kracht werken aan het terugdringen van depressieve en angstbelevingen. Dat gaat goed. Er is een terugval als ze wordt aangerand en er zelfs een pistool op haar hoofd wordt gezet. Ze werkt er hard aan om dat trauma te overwinnen. Maar ze wil graag meer rust en ze is benieuwd naar de aanpak va haar huisarts. Hij denkt aan PTSS en aan EMDR. Na haar Hbo studie Vrije Tijdsmanagement met specialisatie Kunst en Cultuur, blijven de depressieve klachten en angsten bestaan. Ze besluit dat haar mentale gezondheid op nummer 1 staat. Dat betekent: parttime werk op MBO en HBO niveau afwisselen. Daarmee heeft ze genoeg rust om goed te functioneren op haar werk en vraagt ze niet te veel van haarzelf. Het werk in het
86
theater biedt haar die kans op balans en geluk. Haar leidinggevende en haar collega’s stimuleren haar om haar talent, vaardigheden en interesses verder te ontwikkelen. Ilse bedenkt zelfs een marketingplan voor culturele instellingen in de gemeente waar het theater is gevestigd. Haar werkgever is zo blij met het initiatief dat hij mogelijkheden bekijkt voor een betaalde functie voor Ilse. In plaats van depressief, angstig en getraumatiseerd is ze vooral creatief, veelzijdig, in balans, ondernemend, positief en betrokken. En ja, dat ene dagje extra rust is zeker nodig, maar dat is eigenlijk helemaal geen probleem voor deze werkgever!
HAAR WERKGEVER IS ZO BLIJ MET HET INITIATIEF DAT HIJ MOGELIJKHEDEN BEKIJKT VOOR EEN BETAALDE FUNCTIE
ALS JE VRAAGT HOE HET GAAT
VOEL IK ME GELIJK EEN BEETJE BETER
