HOW ABOUT THE ECONOMIC DEVELOPMENT OF ALMERE?
2013/2030
HOW ABOUT... WERKGELEGENHEID OMZET/UITGAVEN NETWERK/VIER O’S
BEZOEKERS
Scan deze afbeelding op de voorpagina. Een mooi voorbeeld van nieuwe watermerktechnologie door een Almeers bedrijf (Endeavour Media).
... ...EDBA
4
...our network
5
...our clusters
8 CLUSTER LUCHTHAVEN LELYSTAD
30
Vliegende start
32
CLUSTER DUURZAAM ALMERE
9
Waardevolle planten
12
CLUSTER HEALTH & WELLNESS
34
Masterclasses circulaire economie
14
Almere, de Gezonde Stad
35
Groeiende algen voorspellen mooie toekomst
16
Regieprogramma innovatieve woonzorgconcepten
36
Nieuw ouderinitiatief in Almere Poort
37
Reedewaard nu kansrijk
37
CLUSTER ICT & MEDIA
18
Big Data Value Center
20
Almeers platform met potentie
22
Het werd Almere
24
THEMA VRIJETIJDSECONOMIE
38
Zyvo
25
Hoge bomen
38
Meer dan schaatsen
39
Fantasie wordt werkelijkheid
40
Crowdfunding voor toffe store
42
CLUSTER HANDEL & LOGISTIEK
26
DistriZorg
27
MondiPlus/EU Pharma
27
In bedrijf
28
1
...2013
Het jaar 2013 ligt inmiddels achter ons, maar samen met u kijken we in dit magazine graag nog eens terug. Dat doen we door u te laten zien waar we aan gewerkt hebben, maar vooral door u voor te stellen aan onze partners en de bedrijven waar wij mee samenwerken. Zij hebben immers de mooiste verhalen over hun bedrijven. Wat doen ze en wie zijn ze? Zijn ze, als ze in 2012 ook al in bedrijf waren, verder ontwikkeld dit afgelopen jaar? En natuurlijk ook: wat betekent EDBA voor ze? We hebben de verhalen verdeeld over de vijf clusters waarop wij ons focussen. Wat we willen bereiken binnen die clusters leggen we verderop uit. Het is een selectie, want we zullen ons moeten beperken in dit magazine. Meer informatie vindt u op onze website. Zoals u mag verwachten bij een jaarverslag vindt u bij dit magazine tevens een inlegvel met onze cijfers. We hopen dat dit verslag een document is dat u graag herleest. Een magazine vol inspirerende verhalen van bedrijven en mensen die zich inzetten voor de economie van Almere. Zij bepalen de economische ontwikkeling in de stad. Zij brengen hun ideeën en wensen tot uitvoering. En wij zijn daar behoorlijk trots op.
...EDBA
De EDBA heeft als opdracht om vijf kansrijke economische clusters in Almere verder te ontwikkelen met als doel om meer werkgelegenheid te creëren in Almere. Dat doen wij door zelf programma’s te ontwikkelen binnen de clusters in samenwerking met ondernemers, overheid, onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Ook kan de EDBA ondernemers met innovatieve businesscases ondersteunen met een lening uit het Investeringsfonds. De businessplannen moeten werkgelegenheid opleveren in Almere en een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van de vijf clusters. De Board bestaat uit mensen uit het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs met kennis van de vijf speerpunt-clusters. WAT DOEN WE PRECIES? Aanjagen, mensen en kennis aan elkaar koppelen, initiëren, de weg wijzen, organiseren, bundelen, co-financieren, beoordelen, makelen en schakelen. Al deze rollen nemen wij op ons. Ook in het afgelopen jaar. Er zijn al veel bedrijven en organisaties intussen bij ons aangehaakt en zij geven hun tijd en energie voor plannen voor de stad. SAMENWERKEN Wij denken dat de toekomst van de Almeerse economie in het verbinden ligt. In het verbinden van Onderzoek, Onderwijs, Overheid en Ondernemers. Oftewel de vier O’s. Door het leggen van kruisverbanden. Door samen verantwoordelijkheid te nemen in investeren en ontwikkelen. ‘Government’ verschuift naar Governance. Daarmee bedoelen we dat het een gezamenlijke verantwoordelijkheid is voor de bovengenoemde vier O’s om in de komende decennia extra banen te creëren. Samen nadenken, samen ontwikkelen, samen plannen, samen investeren. Kortom, echt samenwerken! Een goed samenspel tussen de vier O’s, ook met andere partners in de Metropoolregio Amsterdam, biedt Almere een competitief voordeel. Die samenwerking organiseert de EDBA rondom al haar initiatieven.
...OUR NETWORK
Het netwerk achter de EDBA is inmiddels groot en uitgestrekt binnen Almere en de Metropoolregio Amsterdam. De EDBA-uitvoeringsorganisatie bestaat uit twee personen. Henk Weyschedé, directeur EDBA, en Vivian Vijn, algemeen secretaris. Samen met de leden van de Board, de partners en bedrijven werken zij aan de doelstellingen van de EDBA. 4Sea ABNAMRObank Almere Alan Turing Instituut AlgaSpring Algoritmica Alliander Almere Citymarketing Almere Grid Amerpoort Amsterdam Economic Board AnchorMen Aster data BEEEG DATA Big Data Startup Boer & Croon Brava Buck Consultants CAH Vilentum Cinnovate Cisco CleanLease Fortex CMO Flevoland Commerce One Creative Campus De Alliantie Dell Dicolab Dutch Adminfactory EMC2 Endeavour Media Ernst & Young EUvision Farmaceutisch Diensten Centrum Flevoziekenhuis Fun Forest Gemeente Almere Gemeente Amsterdam Gemeente Lelystad Genalice
GoDataDriven H-farm Hospital Logistics HP HyRef Power BV IBM Icedôme Informatica Jan van Es Instituut Jet Air Maintenance Joustra Vastgoed Kamer van Koophandel KICI KPMG KPN La Salle Almere LeasePlan Nederland BV Leger des Heils Luchthaven Lelystad MarkLogic Marviq Mc3Park Measure Works Medeco MediaHoVe Mediq Microsoft Ministerie van Economische Zaken MKB-fonds MondiPlus/EU Pharma Netage.nl NNext Group Nogacom OMALA OMFL Palantir Places to Work Probegin Provincie Flevoland
Qaps Rabobank Almere Red Data Reedewaard Reports SaS Scyfer Software AG Specto Splunk StatSoft STB Zorg Stichting Mijn Eigen Thuis Student Talent SURFsara Synergy Health Tableau Technofonds TNO Traffic Builders Treparel Ultimum UNET BV USG People Utrecht Economic Board Vancis VBA Vegro Vos Logistics Webcellerate Welzorg Windesheim Flevoland WitchWorld Xaas Xytek Yakult Ymere Zorggroep Almere Zyvo
3
WITCHWORLD
TW
R AA EV OT
GR EG
PLACES TO WORK
Noorderplassen
NG
MARKE
RI
GE
HO
EF
RDRE REEF
MAD
EF
W LU
VE
CINE
TDRE
EF
DROS
ALMERE PAMPUS
RANDSTADDREEF
LAND
EEF
NDR
DE WAD
RDRE
EF
RE
SPOO
KD
ZIE
MU
HARD BITTEN AND THE OTHERS
EF
EF
RE
ED
DEN
DRE
ALMERE STAD
STE HOL
LAN
DSE
Weerwater
DRE
ERIN
HAV
HOG
END
REE
F
EF
REEF
LD PARALLE
G
NIEUW OUDERINITIATIEF ZORG
afrit 4
A6
RD
DE RE
EF
ALMERE HAVEN
EF
RE
ND
VE HA
WESTERDREE
afrit 3
EF
RE
LD
LE
L RA PA
OR
ELEMENTENDREEF
NO
ALMERE POORT
DUIN
OOS
TER
DRE
EF
F
HOLLANDSEBRUG
afrit 2
Gooimeer
e
ICEDOME
A6 richting Amsterdam
MONDIPLUS / EU PHARMA
ENDEAVOUR BIG DATA VALUE CENTER
Cluster Duurzaam Almere
Cluster Handel & Logistiek
ZYVO
Cluster ICT & Media
REEDEWAARD
Cluster Health & Wellness
S
EID
IJH
VR
ALGASPRING
W SE IJS TH P. C. JA EG
R AA EV OT GR
JET AIR MAINTENANCE
Gemeente LELYSTAD
TW EG BO D AN SR
A6 richting Lelystad
R
AA
EN
EV
F EE DR
ALMERE BUITEN
ING
NR
ITE
BU
afrit 8 TR EC SP
NG
F
RI
EE
EN
DR
SS
UM
TU EF
RE
SD
EID
H RIJ
afrit 7
A6
V
Knooppunt Almere
Gemeente ZEEWOLDE A2
F
FARMACEUTISCH DIENSTEN CENTRUM
7
EE
DR
WE
afrit 6
EF RE
TD
OR
VO
GE
HA
NOBELHORST
OOSTERWOLD
afrit 5 afrit 37
ALMERE HOUT
WA TER
LA
ND
SEW
EG
FUN FOREST QUICKSCAN WATERPLANTEN afrit 36
A2 7
MASTERCLASSES CIRCULAIRE ECONOMIE
STICHTSEBRUG
A27 richting Utrecht
Cluster Luchthaven Lelystad
Thema Vrijetijdseconomie
5
...OUR CLUSTERS
We hebben vijf kansrijke economische clusters van Almere als focus. Clusters die aansluiten bij de kracht van de stad en de regio. Het thema Vrijetijdseconomie heeft eveneens onze speciale aandacht. Almere kent op dit moment geen dominante economische clusters. De stad met zo’n 80.000 arbeidsplaatsen heeft van alles een beetje. Het ontbreekt aan een herkenbaar economisch profiel. Almere kent geen echte ‘anker’-bedrijven. Ankerbedrijven zijn bijvoorbeeld Philips in Eindhoven en Tata Steel in Velsen. Dergelijke bedrijven fungeren als magneet voor andere bedrijven. In Almere zullen we dat moeten ontwikkelen. Almere zal organisaties moeten ‘verleiden’ om in Almere te investeren. Bedrijven en kennisinstellingen moeten de uniciteit van Almere gaan herkennen en op basis daarvan hun ‘eigen belangen’ gaan verbinden aan de ontwikkeling van de stad. Op basis van de economische visie Almere 2030, de beschikbare documentatie, analyses en vooral gesprekken met vele betrokkenen is enkele jaren geleden de keuze gemaakt
voor vijf clusters: • ICT & Media • Handel & Logistiek • Health & Wellness • Duurzaam Almere • Luchthaven Lelystad Door het ontwikkelen van eigen programma’s draagt de EDBA bij aan het bouwen aan een sterker profiel van een cluster. Het kan een ‘magneet’ zijn waar bedrijven en initiatieven zich aan willen verbinden. Wij ontwikkelen initiatieven die als een magneet fungeren. Die kleine magneten gaan zorgen voor een duidelijker profiel in een cluster en daardoor trekken zij nieuwe werkgelegenheid aan.
CLUSTER LUCHTHAVEN LELYSTAD
CLUSTER ICT & MEDIA
CLUSTER HEALTH & WELLNESS
CLUSTER HANDEL & LOGISTIEK
CLUSTER DUURZAAM ALMERE
THEMA VRIJETIJDSECONOMIE
CLUSTER
DUURZAAM ALMERE
7
Grondstoffen/ materialen productie
Biologische voedingsstoffen
Technische voedingsstoffen
Landbouw/inzameling Onderdelen fabrikant
Biochemische grondstoffen
Herstel
Recycle
Opknappen/ verwerken
Product fabrikant
Biosfeer Hergebruik/ herdistributie
Dienstverlener
Onderhoud
Biogas Cascade Anaerobe vergisting/ compostering Extractie van biochemische grondstoffen
Consument
Gebruiker
Inzameling
Inzameling
Terugwinning van energie Verspilling wordt geminimaliseerd
Vuilstort
Schematische weergave van de circulaire economie (uit: Towards a Circular Economy van de Ellen MacArthur Foundation)
Vergroenen van de wereld. Ook de EDBA vindt dit belangrijk. Wel wordt er altijd gekeken naar slimme oplossingen. Oplossingen die ertoe leiden dat ook de economie een boost krijgt of kansen.
De EDBA kijkt daarom naar kansen en oplossingen voor Almeerse problemen vanuit het principe van circulaire economie. In het kort wordt hiermee bedoeld dat grondstoffen niet als afval worden gezien, maar dat zij worden teruggebracht in de kringloop voor re- en upcycling. Uit diverse studies van onder andere TNO blijkt namelijk dat deze manier van denken bijzonder inspirerend werkt voor bedrijven. Het zet aan tot innovatie. Bedrijven slaan de handen ineen en gaan slimmer en efficiënter (samen)werken. Nieuwe businessmodellen, research en development en werkgelegenheid ontstaan en zijn eigenlijk ook een logisch gevolg. Circulaire Economie, of ‘Design for Eternity’ wordt het nieuwe credo. Een ambitieus doel. Een doel dat een fundamentele verandering vraagt van de manier waarop we consumeren, produceren, financieren én besturen. Maar bovenal een kans om welvaart te vergroten zonder dat dit ten koste gaat van onze leefomgeving. De circulaire economie (CE) gaat efficiënt om met grondstoffen en kent twee hoofdcomponenten: 1. Het sluiten van cirkels in de productieketen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de ‘biologische’ en ‘technologische’ sfeer; 2. Een overgang van producten naar diensten. Het product is een ‘grondstoffendepot’ waarvoor de producent verantwoordelijk is, de consument least het product voor een dienst. TNO schat voor Nederland de kansen voor een circulaire economie hoog in*: een besparing van 7 miljard euro per jaar, en de creatie van 54.000 nieuwe banen. Dit zijn forse getallen waar we blij van worden en waar we op in moeten spelen. Want kansen liggen vaak voor het oprapen, maar een andere houding is van belang. Een andere houding van de stad, van gemeente en provincie waarin zij hun verantwoordelijkheid nemen en op een andere manier omgaan met hun grondstoffen, beheer- en ontwikkelopgave. Dus. Afval is een grondstof en kan geld opleveren. Vanuit die gedachte keken en kijken we naar Almere. Welke bepaalde problemen kunnen we omzetten naar lucratieve businesscases? Een van die cases in 2013 was het probleem met de waterplanten in Almere.
* Zie TNO-rapport ‘Kansen voor de circulaire economie in Nederland’.
9
DUURZAAM ALMERE
WAARDEVOLLE PLANTEN
Groen en waterrijk zijn kent ook zijn keerzijde. In Almere groeien de waterplanten bijvoorbeeld zo goed, dat watersporters en recreatieondernemers er behoorlijk last van hebben. Het maaien kan echter niet lukraak gebeuren. Het moet op een bepaald moment én het kost geld. Vooral dat laatste is een probleem omdat het budget van de gemeente niet voldoende is om te voldoen aan de gewenste maaimomenten van de recreatieondernemers. Maar zijn waterplanten nou afval dat geld kost om te verwerken of is het een grondstof en kan het geld opleveren? Het water in Almere is rijk aan nutriënten, ook is het water helder en ondiep. En laat dat nu net de ideale omstandigheden zijn voor de waterplanten om welig te kunnen groeien. De planten zijn echter niet zo simpel weg te halen, alleen maaien helpt. En ook dat moet met beleid, want anders ontstaan er weer kansen voor andere planten of algengroei die overlast opleveren. Deskundigen hebben bovendien voorspeld dat de overlast van de vele waterplanten nog minstens twintig jaar zal duren. Het moment is dus daar om te kijken hoe Almere juist geld kan verdienen aan de planten in plaats van geld aan ze uit te geven. VEZELS EN BIOPLASTICS Wat kunnen we met de planten doen als ze gemaaid zijn? Uit diverse onderzoeken van onder andere Waterschap en Provincie blijkt dat het maaisel goed benut kan worden. Het is interessant vanwege de vezels waar papier mee kan worden gemaakt. Interessant vanwege de eiwitten voor veevoer, vanwege organisch materiaal voor energie en compost, door de nutriënDe gemeente vindt natuurlijk ook dat de planten meer gemaaid moeten worden. Daarom werkt de gemeente van harte mee aan het onderzoek hoe dat financieel mogelijk kan worden met lucratieve oplossingen en binnen het idee van de circulaire economie.
ten en speciale stoffen. Ook kunnen ze worden omgezet in bioplastics. Kortom, de planten hebben wel degelijk een waarde. Om dit te kunnen bewerkstelligen moet het maaisel wel op een andere manier worden verwerkt dan het nu gaat. De aannemer legt de planten op de waterkant waar ze nog een tijd blijven liggen voordat ze worden opgehaald. Omdat dit even duurt neemt het gehalte van waardevolle stoffen af en vergaan de planten. Als de planten vervolgens worden opgehaald, worden ze verwerkt tot compost en verkocht. Om nog meer waarde uit het afval van de planten te halen, is het zaak dat het maaisel gelijk gedroogd kan worden. Theoretisch gezien zijn er oplossingen voor de korte en voor de lange termijn. Vooral die van de lange termijn is interessant en zorgt ervoor dat de opbrengsten uit het maaisel de huidige en additionele kosten kunnen overtreffen. We verdienen dan geld aan het maaien en kunnen bovendien ergernis voorkomen bij de diverse partijen. Door de krachten te bundelen van de vier verantwoordelijke en betalende beheerders van het water: dat zijn de gemeente, Provincie, Waterschap en RWS, kan een zodanige hoeveelheid geproduceerd worden, dat het nieuwe mogelijkheden voor bedrijvigheid en banen kansrijker maakt.
De snelgroeiende waterplanten kunnen zo een dagje uit bijna letterlijk in het water gooien. Niet alleen recreanten en dagjesmensen kunnen minder goed watersporten of varen met hun pleziervaartuigen. Ook watersportondernemers en diverse horeca-bedrijven klagen over de planten. Ze kunnen hun boten niet meer verhuren. Of ze krijgen minder aanloop op hun terrassen omdat mensen hun boten niet meer kunnen aanleggen aan de steigers. EDBA probeert deze mensen nu te betrekken bij het verwaarden van de planten, dat doen ze samen met Economische Zaken van de gemeente Almere. Verderop leest u daar meer over.
EDBA heeft alle mogelijkheden in 2013 in een business model vertaald. Ook is er een Masterclass besteed aan dit onderwerp om zo samen met allerlei belanghebbenden innovatieve ideeën en mogelijkheden te verzinnen. Zie een artikel verderop. EDBA blijft zoeken naar samenwerkingen die financieringsstromen, kennis, mankracht, en ideeën bij elkaar brengen.
11
DUURZAAM ALMERE
MASTERCLASSES CIRCULAIRE ECONOMIE
Wat kunnen ondernemers en ambtenaren samen bereiken als zij zich in een Masterclass buigen over vraagstukken die de werkgelegenheid kunnen bevorderen? Dat is in het kort gezegd het uitgangspunt van de Masterclasses die door de EDBA en de gemeente Almere worden georganiseerd. Afgelopen jaar en ook in de aankomende jaren, gaat het met name om de kansen die circulaire economie biedt. De ondernemers wordt gevraagd om mee te denken. En om hun ideeën achter te laten.
Dus wat kan de circulaire economie betekenen voor Almere? Welke kansen zijn er en hoe zouden we die kunnen benutten? Bij de afdeling Economische Zaken en bij de EDBA werd al langer gekeken naar momenten waarop duurzame innovatie een rol kan spelen bij het vergroten van onder andere de werkgelegenheid. ANDERS DENKEN Sabrine Strijbos van de gemeente Almere, afdeling Economische Zaken, kan nu, na een Masterclass, al zeggen dat het erg interessant is en nuttig. “Het is een heel andere manier van denken”, vertelt ze. “Voorheen keken we naar een budget en als een budget op is, dan is het op. Nu denken we echter hoe we ervoor kunnen zorgen dat bestaand geld op een andere manier ingezet kan worden en nog sterker, hoe het probleem zelfs geld, werk en een product kan opleveren. Meervoudige waardecreatie noemen we dat. Omdat de waterplanten in de wateren van Almere voor grote overlast zorgen bij met name watersporters en watersportondernemers, werd dit onderwerp als eerste gekozen voor een Masterclass. We hebben aan tafel gezeten met watersportondernemers, Provincie en Waterschap. Allemaal partijen die samen een verschil kunnen maken. En dat is een goede start gebleken.” “Voorheen keken we naar een budget en als een budget op is, dan is het op. Nu denken we echter hoe we ervoor kunnen zorgen dat bestaand geld anders ingezet kan worden en nog sterker, hoe het probleem zelfs geld kan opleveren.”
Want dat de watersportondernemers niet blij zijn met het niet kunnen maaien is een algemeen feit. Dat ze nu gezamenlijk de kans krijgen om te onderzoeken welke oplossingen er zijn, deed de stemming omslaan. Strijbos: “Een eerste scan wees uit dat waterplanten waardevol kunnen zijn. Zowel economisch, duurzaam als financieel. De vraag die we in deze scan onszelf hebben gesteld was: “Hoe kunnen we zo optimaal mogelijk voor alle betrokkenen blijven maaien, maar wel zodanig dat de kosten dalen, binnen een uitgebalanceerd beleid en met het maaisel als basis voor een nieuwe economie?” Het antwoord hierop was veel mooier dan wij dachten. Zo konden we tijdens de eerste bijeenkomst al nadenken over het beheer en het zogenoemde verwaarden van de waterplanten. De betrokken ondernemers zijn positief dat ze kunnen meedenken én zien bovendien kansen om geld te besparen en te verdienen. We zorgen er samen voor dat er een maaiplan komt waar we met z’n allen tevreden over zijn.” MEER RESTSTROMEN Natuurlijk, niet alleen de planten zijn het onderzoeken waard. “Er zijn nog veel meer reststromen in Almere die het onderzoeken van verwaarden waard zijn”, zegt Strijbos. “We hebben in 2013 de eerste stappen gezet en hopen dat we in het nieuwe jaar iedereen die een rol wil krijgen, dus ondernemers, afnemers, toeleveranciers, frisdenkers en creatieven kunnen laten participeren in een van de Masterclasses over een ander pijnpunt waar een mooie oplossing voor is.”
13
DUURZAAM ALMERE
GROEIENDE ALGEN VOORSPELLEN MOOIE TOEKOMST
Denkend aan de zeebodem waarop Almere is gebouwd, is een bedrijf dat algen produceert zeker op een logische plek gevestigd. Een prachtige link, maar niet alleen symbolisch van aard. “In Almere voelen wij ons namelijk bijzonder welkom en geholpen om onze plannen werkelijkheid te laten worden. EDBA heeft hier een groot aandeel in”, vertelt Kees van Kilsdonk, een van de eigenaren van het jonge en ambitieuze bedrijf AlgaSpring. Dat micro-algen de toekomst hebben, wisten Kees van Kilsdonk en René Jongbloed, oprichters van het bedrijf AlgaSpring. Zij startten in 2012 met de voorbereidingen voor het bedrijf dat in 2013 daadwerkelijk kon starten met het kweken van algen. De algen zijn rijke en natuurlijke voedselbronnen, geschikt voor mensen en voor dieren. Het was even puzzelen, maar uiteindelijk vonden ze de meeste raakvlakken in Almere. Ook bevatten ze tal van speciale bestanddelen, zoals omegavetzuren, die ervoor zorgen dat ze ook voor andere doeleinden kunnen worden gebruikt. En juist die toepassingen zijn nog lang niet allemaal benut of ontdekt. PRODUCTONTWIKKELING AlgaSpring wilde dan ook niets liever dan een bedrijf starten waar behalve het produceren van algen veel aandacht uitgaat naar de productontwikkeling. “Want daar liggen namelijk de kansen”, licht Kees van Kilsdonk toe. Het was even puzzelen, maar uiteindelijk vonden ze de meeste raakvlakken in Almere. Van Kilsdonk: “Allereerst was daar de ideale plek. Micro-algen kweken we namelijk in een kas. Dergelijke
ruimtes voor kassen zijn in Almere te vinden en ook nog eens met een hoge kwaliteit zout water in de bodem. En juist die beschikbaarheid van zout water is uitstekend bij de productie van onze algen. Als kers op de taart kregen we ook nog eens een lening van de EDBA waarmee we van start konden gaan.” IN BUSINESS En dit jaar was het dan zover. De kas werd ombouwd en de productie kon starten. Van Kilsdonk: “We zijn nu in business. De door ons gekweekte algen drogen wij na productie en kunnen we zo gemakkelijk overal leveren. De algen worden gebruikt in de aqua cultuur, personal care en binnenkort voor humane supplementen. Bij aqua cultuur moet je denken aan voer voor kleine visjes. Bij personal care benutten we de grote hoeveelheid omega 3 en 6 die in de algen voorkomen. En diezelfde kwaliteit wordt benut voor de humane supplementen.” De klanten van Algaspring zijn veelal klanten buiten Nederland. “Algen groeien in ons klimaat heel goed, daarom kunnen we goed produceren. Maar er is vooral veel vraag naar algen uit het buitenland. Daar zijn ze ook wel verder met bepaalde producten waar algen voor kunnen worden gebruikt.”
LOF Over de EDBA heeft Van Kilsdonk niets dan lof. “ We hebben heel veel baat bij de relatie, zijn enorm geholpen. In de voorbereidingsfase zijn we aan veel partijen in Almere voorgesteld. Niet alleen aan andere ondernemers, maar ook aan verschillende mensen op politiek en ambtelijk niveau. Ook in het vergunningentraject heeft de EDBA kunnen ondersteunen. ” En van waar ze nu zijn, gloort de toekomst aan de horizon. “Natuurlijk willen we groeien”, beaamt Van Kilsdonk. “Opschalen is onze ambitie. We zullen in de toekomst steeds meer mensen nodig hebben voor de productie, juist daar verdienen we aan en zo kunnen “Natuurlijk willen we groeien. Opschalen is onze ambitie.” we ons met hart en ziel richten op productontwikkeling. Want daar ligt naar ons idee de echte toekomst. Er is steeds meer belangstelling voor algen, en in Nederland zijn wij wel uniek in het grootschalig produceren ervan. Laten we dan zeker ook de kennis vergroten en er steeds meer mee kunnen.”
15
CLUSTER
ICT & MEDIA
Het is niet voor niets dat de EDBA de opdracht heeft gekregen om het cluster ICT & Media in Almere verder te ontwikkelen, want er zijn ten opzichte van de rest van Nederland gemiddeld meer ICT-bedrijven in de stad. Het aantal mensen dat in deze sector werkt is opvallend groot. In dit cluster hebben we in 2011 gekeken naar trends en kansen voor innovatie. En dat heeft zich vertaald in het regieprogramma Almere DataCapital (ADC).
Het regieprogramma ADC is opgezet als meerjarig programma en beoogt in een periode van 4 jaar blijvende elementen neer te zetten voor een ecosysteem rond Big Data in Almere dat op termijn voor veel werkgelegenheid zal zorgen. In 2012 is een eerste programmaplan opgezet en uitgevoerd in de wetenschap dat business development betekent dat je een flexibel plan moet maken dat inspeelt op de marktkansen. We groeien in Nederland en de wereld naar een data driven society en in deze groeiende en veranderende markt liggen er kansen voor Almere in termen van werkgelegenheid, onderwijs en onderzoek. EU-commissaris Neelie Kroes zegt over Big Data: “Data is de nieuwe olie. Brandstof voor innovatie en nieuwe kracht en energie voor onze economie.” Zo zal er een gehele nieuwe industrie ontstaan rondom de valorisatie van data. In de Metropoolregio Amsterdam ligt reeds 2/3 van de nationale data en 1/3 van de Europese data opgeslagen. Kortom, de stap van dataopslag naar waardecreatie uit data is een logische stap voor onze regio.
Inmiddels heeft het programma zich uitgekristalliseerd en enkele belangrijke ontwikkelingen in gang gezet: • Het Big Data Value Centrum is opgericht. Hét toepassingscentrum voor Big Data in de Metropoolregio Amsterdam, waar zowel bedrijfsleven, onderzoek- en onderwijsinstellingen gefaciliteerd worden bij hun Big Data-vraagstukken. • Samenwerking met Windesheim, LaSalle en andere onderwijsinstellingen om ook Big Data opleidingen gelijktijdig te ontwikkelen in Almere. • Ter verdere ondersteuning wordt gewerkt aan een broedplaats/ incubatorcentrum voor startende bedrijven in de Big Datamarkt. • Het huidige vrijwel leegstaande IBM-gebouw gaan we ontwikkelen als het centrum voor Big Data bedrijven. De naam zal op termijn worden veranderd in Green Capitol Towers. Met de huidige eigenaar wordt gesproken over een verdere invulling van dit concept. • Oprichting Dutch HealthHub.
Een vijftal ontwikkelingen die samen moeten zorgen voor een aantrekkelijk economisch klimaat voor bedrijven in deze markt. De EDBA heeft TNO gevraagd om te helpen het programma verder vorm en inhoud te geven. Met de ontwikkeling van nieuwe diensten, efficiëntere bedrijfsvoering en het stimuleren van een multidisciplinaire samenwerking tussen bedrijven, overheden en bewoners geeft het Big Data Value Center een impuls aan regionale economische ontwikkelingen. Mijlpalen: • Er hebben zich al vier bedrijven gevestigd. • Start masterclasses Big Data door Windesheim Flevoland in februari 2014. • Start minor Big Data voor data scientists in het najaar bij Windesheim Flevoland. • Het Big Data Value Center wordt tevens een TNO-vestiging. • Wekelijks komen er bedrijven en (branche)organisaties in ons Big Data Value Center op bezoek.
Big Data is één van de doorbraakprojecten van de Rijksoverheid. Het kabinet heeft in het regeerakkoord afgesproken dat er 10 publiek-private doorbraakprojecten met ICT in gang worden gezet. De overheid werkt hier samen aan met het bedrijfsleven en onderzoeks- en kennisinstellingen. Almere DataCapital is met het Big Data Value Center binnen het doorbraakproject Big Data de kernpartner voor het bedrijfsleven.
17
ICT & MEDIA
BIG DATA VALUE CENTER: COLLABORATION IS THE NEW COMPETITION
Steeds meer wordt duidelijk dat het combineren van grote hoeveelheden data een waarde kan creëren en slimme oplossingen kan bieden voor maatschappelijke en economische uitdagingen. Het Big Data Value Center in Almere is hierop hét antwoord.
Het Big Data Value Center (BDVC) is een open innovatieplatform en brengt verschillende partijen vanuit de triple helix-gedachte bijeen. Zij worden met een multidisciplinaire aanpak begeleid om samen oplossingen te vinden voor Big Data-vraagstukken. Hierdoor ontstaan nieuwe diensten en verdienmodellen. Het platform fungeert als een grote denktank waar samenwerking regionaal en lokaal is geboden. In het centrum worden kennisinstituten, bedrijfsleven en onderwijs bij elkaar gebracht. Er zijn verschillende diensten ontwikkeld die voor bedrijven en instellingen interessant zijn. “De stapel data wordt steeds groter, maar hoe haal je daar nou waarde uit? Dat is waar wij ons mee bezig houden in het Big Data Value Center”, aldus Alwin Sixma, kwartiermaker van het BDVC. Met de enorm grote hoeveelheden data is namelijk meer te doen. Door verschillende datasets te koppelen, op een verstandige en veilige manier, kunnen bedrijven en zorginstellingen heel veel inzicht krijgen. Niet alleen kan de koppeling van data bijvoorbeeld zorgen voor meer efficiency in de zorgsector - en nieuwe kansen voor het bedrijfsleven - ook kan Big Data het leven van
Erik Fledderus (TNO), Henk Weyschedé (EDBA), Harry van Dorenmalen (IBM/EDBA), Anwar Osseyran (SURFsara) en Ton Jonker (Amsterdam Economic Board). de burger persoonlijk veraangenamen. Bijvoorbeeld als data wordt gekoppeld aan een navigatiesysteem, zodat dit al rekening houdt met files en je een andere route voorstelt. Data helpt allerlei vragen te kunnen beantwoorden. In de praktijk experimenteren en daarvan leren, brengt het steeds naar een hoger niveau. Daarom heeft het mkb ook een rol in het Big Data Value Center. Henk Weyschedé, directeur EDBA: “Het is vooral een symbiose tussen grote en kleine bedrijven. Vooral de innovatieve startups en mkb-bedrijven zijn vaak veel creatiever en sneller dan de grote concerns. Het competitieve valt weg. Niet voor niets is het allesomvattende thema dan ook collaboration is the new competition”. Inmiddels kent Almere zo’n 15-tal big data bedrijven en zijn er reeds vier start-ups daadwerkelijk in ons Big Data Value Center gestart. Al met al komt het proces van een Big Data Community op gang.
kers die zich op de nieuwe banen van de toekomst hebben voorbereid. Een mooi voorbeeld zijn de drie cursussen op het gebied van data-analytics van La Salle, de Masterclasses Big Data die in februari 2014 bij Windesheim Flevoland starten en de minor Big Data die momenteel wordt voorbereid. LETTER OF INTENT Op 6 december 2013 hebben TNO, SURFsara, de Amsterdam Economic Board en de EDBA een Letter of Intent ondertekend voor verdere ontwikkeling van het Big Data Value Center in Almere. Met de intentieverklaring van december 2013 willen de partners de slagkracht door verdere samenwerking vergroten. Het centrum is gepositioneerd als hét toepassingscentrum, naast en tussen alle wetenschappelijke instituten die reeds in de Metropoolregio Amsterdam actief zijn. Door de samenwerking met deze drie partijen is de continuïteit en positionering in de metropool en Nederland gewaarborgd.
Ook het onderwijs maakt zich op voor nieuwe opleidingen op het gebied van big data. Er is behoefte aan medewer-
19
ICT & MEDIA
ALMEERS PLATFORM MET POTENTIE
Een gastheer van formaat. Zo zou je het vorig jaar geopende Places to work kunnen omschrijven. En laat dat nu net zijn wat de initiatiefnemers voor ogen hadden. Kay Lagerweij: “We willen een gastvrije plek zijn waar jonge en startende ondernemers op het gebied van ICT en Media kunnen werken dankzij allerlei faciliteiten. Maar meer nog dan dat willen we een platform zijn waar men kennis kan uitwisselen en netwerken kan opbouwen.” Het concept is nieuw en onderscheidend in Almere. “En past ook heel erg bij de stad”, vindt Lagerweij. “Er is hier een groot ondernemersklimaat, contacten zijn eenvoudig te leggen. Bij ons kunnen ondernemers flexibele contractvormen afsluiten die kunnen worden aangevuld zoals je zelf wilt. Je kunt een bedrijfsruimte huren, maar je kunt bijvoorbeeld ook ontmoeten, vergaderen, een flexplek huren voor een halve dag, je kunt ons als postadres gebrui-
ken en je post hier laten verzamelen. We hebben zelfs een auto beschikbaar waar je gebruik van kunt maken als je hier met het openbaar vervoer kwam en even ergens moet zijn.” MOOI MOMENT Eind 2013 was de verbouwing van het voormalig gebouw van Leaseplan een feit en zagen ze het plan op papier werkelijkheid worden. Lagerweij: “Dat was een mooi moment. Via de EDBA waren we in eerste instantie gestart met het uitwerken van een plan voor het oude “Met hen werken is eigenlijk een soort keurmerk: EDBA staat erachter. Een garantie.” Oranjewoud-gebouw, maar dat werd het uiteindelijk toch niet. Het voormalige gebouw van Leaseplan bood echter een goed alternatief. Eveneens dicht bij
openbaar vervoer, veel parkeerplaatsen en een locatie met een uitstraling en mogelijkheden.”
bleken enorm waardevol. Met hen werken is eigenlijk een soort keurmerk: EDBA staat erachter. Een garantie.”
En toen was daar na een jaar hard werken de opening in november 2013. De begane grond en het souterrain werden als eerste aangeboden en in bedrijf genomen. “De EDBA ondersteunde ons in 2013 bij het vinden van huurders. Zij hebben ons plan altijd erkend en mogelijkheden gezien”, vertelt Lagerweij. “Hun contacten met andere partijen
Het afgelopen jaar eindigde met een mooie belofte naar de toekomst. “Nu, een paar maanden na de opening, kunnen we in maart ook de eerste verdieping inrichten”, vertelt Lagerweij niet zonder trots. “Maar wat ook al heel mooi is om te zien, is dat onze achterliggende ideeën, onze hoofdreden om dit te realiseren, ook al zichtbaar is.
Ondernemers vinden elkaar, ontwikkelen samen diensten en producten, er worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd. In de nabije toekomst willen we ook extra’s aanbieden in de vorm van consulten bij een accountant, social media expert, marketingexpert, enzovoort. Allemaal op dezelfde locatie om het zo laagdrempelig mogelijk te houden. Om te stimuleren dat mensen elkaar hier vinden en verder helpen.”
21
HET WERD ALMERE
Almere wilde dat hij bleef. Zo voelt het contact met de EDBA voor Babak Monfared van Endeavour Media. Dus overtuigde hij zijn compagnons en stapte in 2013 in het Big Data Value Center. Een keuze die nu al de juiste blijkt te zijn.
Als je weet dat hij ooit een postzegel ontwikkelde met muziek van The Golden Earring, is het niet vreemd dat Monfared begint met te vertellen dat hij enorm van gadgets houdt. Jaren werkte hij voor de Koninklijke Johan Enschedé drukkerij, gespecialiseerd in het produceren van onder andere bankbiljetten en postzegels. Daar richtte hij zich vooral op het gebruiken van onzichtbare QR-codes waardoor de producten nog leuker en interactiever werden. WERELDEN VERBINDEN Het bleek de basis te zijn voor zijn eigen bedrijf. “Wij bedenken een platform en verbinden de échte wereld met de digitale wereld”, legt Monfared uit. “Bijvoorbeeld, je wandelt in het Ga niet naar Eindhoven, blijf hier in Almere. Binnen een week zat ik bij de EDBA en kreeg ik een rondleiding in het Big Data Value Center. Stadscentrum en bent op zoek naar schoenen, via een app type je in dat je bepaalde schoenen zoekt. Je krijgt vervolgens gelijk door waar ze in de aanbieding zijn, waar je ook nog extra korting zou kunnen krijgen enzovoort.” Een dergelijk innovatief bedrijf paste wel bij Eindhoven, dachten Monfared en zijn compag-
nons. Maar toen hij toch ook even in gesprek was met de Kamer van Koophandel in Flevoland wezen ze hem door naar de gemeente Almere en naar de EDBA. “Via allerlei mensen werd ik dezelfde avond nog teruggebeld met de boodschap: Ga niet naar Eindhoven, blijf hier in Almere! Geweldig vond ik dat, dan voel je je als bedrijf behoorlijk gewenst. Binnen een week zat ik bij de EDBA en kreeg ik een rondleiding in het Big Data Value Center. De plek waar zij ons vonden passen. En wij voelden ons er ook gelijk goed. Dat komt vooral doordat we hier met gelijkgestemden opereren, het is een Kenniscentrum. Er is ruimte voor het uitwisselen van ideeën. We zitten er nu vanaf augustus 2013 en voelen ons er erg thuis.“ Nu werken ze in een klein team, maar de toekomst ziet er anders uit. “Groeien willen we. We werken wel al samen met meerdere specifieke teams van specialisten en experts. Ons doel is om de eerste jaren met 25 mensen te werken. De samenwerking met de EDBA zal zeker bijdragen aan een mooie groei in de toekomst.”
ZYVO Stel dat u als bedrijf een tool heeft waarmee u het gedrag van uw personeel kunt voorspellen. Een tool waarmee u dusdanig kunt sturen, dat uw werknemers tot de beste prestaties komen of het ziekteverzuim wordt teruggedrongen? Zyvo, het bedrijf van Lamin Kinteh, had dit plan voor ogen en onderzocht alle mogelijkheden om dit te realiseren. In 2013 kwam een en ander in versnelling. EDBA en Zyvo vonden elkaar.
HR-processen stroomlijnen en zo de effectiviteit en efficiency van organisaties verbeteren en op basis van die verzamelde data - dus met feedback uit de praktijk - het gedrag voorspellen van personeel of van nog aan te nemen personeel. Dat is in het kort gezegd wat Zyvo doet. Een talentmanagementplatform waar Zyvo al wat jaren aan werkte om het te optimaliseren. In 2013 was het echt tijd om in bedrijf te gaan. “In Almere kregen we groen licht” , vertelt Kinteh. “Hier werd niet gekeken naar allerlei redenen om ons businessplan af te wijzen, maar juist naar welke kansen er waren. In Almere vonden we de vooruitstrevendheid die we zo hard zochten.” “In Almere vonden we de vooruitstrevendheid die we zo hard zochten.” Want zoeken deden ze. “We waren al een tijdje in gesprek met vergelijkbare partijen in Utrecht en het oosten van Nederland voor een lening toen ik bij het Big Data Value Center naar een seminar ging”, vertelt Kinteh. “Daar raakte ik in contact met mensen die ook bezig waren met plannen waar ik al een tijd mee bezig was. Via de Kamer van Koophandel werd ik voorgesteld aan de EDBA en ik ging met ze praten.”
we de zo broodnodige financiële lening. Ook regelden we dat ons bedrijf in het Big Data Value Center zou worden gevestigd.” Na een jaar als dit komen de ambities dichterbij dan ooit. “Onze doelstelling is dat we op ons vlak een Europese speler van formaat worden. We hebben enorme groei-ambities. We willen zeker meer werkgelegenheid creëren en onszelf blijvend ontwikkelen. 2014 wordt een belangrijk jaar waarin we moeten kijken hoe het verkoopproces loopt. We houden zeker contact met de EDBA, zij openen deuren voor ons, denken proactief mee. En zo kunnen we stappen maken die nodig zijn. Omdat we hier bovendien tussen bedrijven werkzaam zijn die ook veel weten over Big Data & Analytics, is de kruisbestuiving groot. Een betere plek om te starten en verder te groeien bestaat er volgens ons niet.”
Natuurlijk, ook bij de EDBA had hij een stevig gesprek over zijn businessplan dat ze, tot zijn vreugde, daadwerkelijk gelezen hadden. “Ze hadden een mening gevormd en we hadden een mooi gesprek over de inhoud. Ze waren enthousiast en binnen zes weken kregen
23
CLUSTER
HANDEL & LOGISTIEK
DISTRIZORG Dat samenwerken tot innovatieve logistiek leidt voor zorginstellingen bewees het jaar 2013. In dit jaar tekenden zeven gerenommeerde bedrijven in de (zorg)logistiek samen met Annemarie Jorritsma een intentieovereenkomst tot samenwerken in het programma DistriZorg. DistriZorg is een programma van de EDBA om te komen tot innovatieve proposities op het gebied van inkoop en logistiek voor zorginstellingen. De intentieovereenkomst bekrachtigt een tweejarige samenwerking die moet leiden tot een integrale en innovatieve aanpak en uiteindelijk tot een nieuw distributiecentrum voor zorglogistieke dienstverlening in Almere voor de Metropoolregio Amsterdam. En de kracht? Die ligt in het totaalaanbod van logistieke dienstverlening voor verschillende productstromen die binnen zorginstellingen worden gebruikt of op het huisadres van de patiënt. Almere wil het kloppend hart van de goederenstroom in de gezondheidszorg in de Metropoolregio Amsterdam worden. In 2013 kon de EDBA het Flevoziekenhuis interesseren voor het laten uitvoeren van een Quickscan.
MONDIPLUS / EU PHARMA Halverwege oktober 2013 kwamen de twee bedrijven Mondiplus en EU Pharma bij EDBA omdat zij vanaf 1 januari 2014 wilden fuseren. De bedrijven kwamen uit Beverwijk en Oosterhout en wilden in Almere starten in een bestaand bedrijfspand aan de Steiger 41. De EDBA heeft een lening verstrekt zodat de benodigde aanpassingen in het pand gedaan konden worden. Verder heeft EDBA het bedrijf in contact gebracht met Werkgever Service Team. Inmiddels zijn er mensen uit de kaartenbak van UWV bemiddeld en aan de slag bij het nieuwe Almeerse bedrijf. Dat worden er mogelijk meer.
25
HANDEL & LOGISTIEK
IN BEDRIJF
In het jaar 2013 kon het Farmaceutisch Diensten Centrum na een jaar voorbereiding in haar pand. De nazomer werd benut om de robots te installeren en om het bedrijf klaar te maken zodat eind 2013 dan eindelijk de productie kon starten.
Piet Berkers, een van de vier oprichters, is blij dat het zover is. “Onze corebusiness is logistiek en distributie. Onze klanten zijn apothekers en apotheekhoudende huisartsen. Omdat we gebruikmaken van slimme automatisering en de meest moderne manier van fulfilment kunnen we de kosten betaalbaar maken en houden voor de zorg. We doen dat bijvoorbeeld door herhaalrecepten in één zending te leveren, dat betekent dat cliënten van de apotheek ook maar één keer hun medicijnen hoeven op te halen. Dat scheelt iedereen tijd en de apotheker ook nog eens kosten. We noemen dat central filling. Ook hebben we robots in ons bedrijf die geneesmiddelen verpakken op slikmoment, zodat de gebruikers van deze medicijnen precies weten wanneer ze iets moeten innemen.” CENTRAAL IN RANDSTAD In 2012 richtte het Farmaceutisch Diensten Centrum de pijlen op Almere. Panden werden bekeken en uiteindelijk werd een geschikte locatie gevonden. Afgelopen jaar was alles rond met de notaris en konden ze in juli hun pand inrichten. EDBA speelt en speelde in al die tijd een belangrijke rol. “Blij zijn we met de hulp van EDBA”, vertelt Berkers. “We kregen niet alleen financieel steun in de rug, ze hebben ons ook op allerlei manieren wegwijs gemaakt binnen de muren van de gemeente. Dat was heel waardevol en zorgde voor een vliegende start. En waarom Almere? Omdat we landelijk werken is Almere de perfecte plek binnen de Randstad, centraal, redelijk goed ontsloten, bereikbaar. En een dergelijk geavanceerd bedrijf als het onze, past daar bij.”
“Een dergelijk geavanceerd bedrijf als het onze, met de grootste apotheek robot in Nederland, past gewoonweg bij Almere”
Het Farmaceutisch Diensten Centrum wil dus een belangrijke rol spelen in het kosten verlagen in de zorg. Vooral de besparingen in de logistiek kunnen gemaakt worden door het centraliseren van de specifieke operationele activiteiten. “Efficiënt zijn dus”, licht Berkers nogmaals toe. “We hebben ook nog een groot aantal aanvullende diensten zoals certificering, automatisering en juridische service voor onze klanten.” GROEIPOTENTIE Er zijn op dit moment zes mensen in dienst, maar dat worden er meer. Berkers: “Ons streven is om in het eerste jaar zeker 40 mensen aan het werk te zetten en het jaar daarop minstens 100. Ook willen we een plek zijn waar we mensen kunnen opleiden, daar zijn we nu over in gesprek met de Tomingroep in Almere.”
27
CLUSTER
LUCHTHAVEN LELYSTAD
LUCHTHAVEN LELYSTAD
ONDERHOUDSBEDRIJVEN VERSTERKEN REGIONALE ECONOMIE
Als er een ding duidelijk is, is het dat de ontwikkeling van luchthaven Lelystad een belangrijke kans is voor het versterken van de regionale economie. Niet alleen de provincie en Lelystad zien dat zo, ook EDBA houdt de ontwikkelingen nauwgezet in de gaten. Voorlopig mag de luchthaven in Flevoland zich richten op de ontwikkeling van het zakelijk verkeer, in de toekomst is het de bedoeling dat ook de grote commerciële vliegtuigen kunnen starten en landen nabij Lelystad. Behalve dat dit nog een toekomstbeeld is, wordt ook gekeken welke activiteiten al
op korte termijn kunnen worden gerealiseerd. Zoals onderhoud, luchtvaartopleidingen en toeleveranciers voor de luchtvaart. Vanuit dit oogpunt is Lelystad perfect als burgerluchtvaarthaven en MRO-luchthaven. MRO staat voor maintenance, repair & overhaul.
En gelukkig, het positieve signaal wordt door de markt opgepakt. Onderhoudsbedrijven gingen naar Lelystad en ook de baanverlenging tot 1700 meter werd een feit. Kortom, de eerste resultaten worden meer en meer zichtbaar.
29
LUCHTHAVEN LELYSTAD
VLIEGENDE START
Toen Karol Henke jaren geleden zijn carrière als piloot noodgedwongen moest beëindigen, besloot hij te kiezen voor een commerciële functie in de vliegtuigbranche. Dat deed hij eerst in loondienst, tot hij twee jaar geleden de tijd rijp vond om voor zichzelf te beginnen. Een onderhoudsbedrijf, voor de zakelijke luchtvaart, voor (kleinere) privétoestellen, hij was er helemaal klaar voor. En, volgens hem, Lelystad Airport ook. Hij kan het zich nog goed herinneren dat hij als jongen van 14 ook al in Lelystad kwam kijken naar de luchthaven. En zo’n tien jaar geleden stond hij er opnieuw. “Eigenlijk was er in al die jaren weinig gebeurd en was er toen ook nog helemaal niets”, vertelt Henke. “Maar nu, wéér tien jaar later, was het anders. Ik zag een overeenkomst met de kleinere luchthavens in de buurt van de grotere zoals in New York en Parijs. Hier in Lelystad zit je immers op korte afstand van Schiphol, dicht bij Almere en Amsterdam, geen files, geen stress. Ik dacht aan het zogenoemde Golden Hour - dat je op de meest ideale locatie bent, binnen een cirkel van een uur ben je overal waar je maar wilt zijn. En ik wist het zeker, hier kan ik voor de zakelijke vliegers heel veel betekenen.” “In Almere vond ik die durf terug. Ik sprak met de EDBA en heb ze overladen met informatie en ideeën waar ze geen nee tegen konden zeggen.” LUISTEREND OOR Dus kon Henke een plan dat eigenlijk al tien jaar in zijn hoofd zat, eindelijk op papier zetten. En dat plan verdiende een luisterend oor. “Als ondernemer wil je graag dat er naar de plannen wordt gekeken, je wilt voor het ongrijpbare gaan, durven doen. En in Almere vond ik die durf terug. Ik sprak met EDBA en heb ze overladen met informatie en ideeën waar ze geen nee tegen konden zeggen. Innovatie, daar doen ze het voor. En ik wil bovendien de werkloosheid tegengaan en jongeren de kans geven om te leren in mijn bedrijf. Ook koos ik voor een duurzaam gebouw.“ Hij kreeg een achtergestelde lening met minimale rente van de EDBA en kon aan de slag met de uitwerking. “Er was helemaal niets op de luchthaven in Lelystad. Wel wat bedrijven, maar geen facilitaire diensten bijvoorbeeld, zoals een postbus. Dus kijk je naar wat je zelf kunt doen. We gaan nu een tijdelijke plek in een hangar op het terrein huren en hebben intussen eigen grond gereserveerd waar een architect een eerste ontwerp voor heeft gemaakt. Onze hangar wordt heel bijzonder. We noemen het het Witte Paleis en het wordt energieneutraal. Er komen zonnepanelen, een warmtepomp, regenwateropvang en grijs water circuit, de vloer wordt
bijvoorbeeld verwarmd door in de zomer opgewarmd water. Het gebouw wordt helemaal van doorzichtig kunststof (EFTE) zodat we zo min mogelijk kunstlicht nodig hebben.” ONE STOP SHOP De hangar wordt tussen twee andere onderhoudsbedrijven gebouwd. Henke: “Dat past namelijk binnen het businessplan van de luchthaven. Samen met deze twee bedrijven kunnen wij de zakelijke markt volledig bedienen. Een one stop shop. We verzorgen gezamenlijk het onderhoud van het in- en exterieur van de vliegtuigen. Wil je je vliegtuig laten overspuiten? Dat kan. Wil je een beschadiging laten repareren? Dat kan. Is het interieur toe aan nieuwe lederen bekleding? Dat kan.” Het afgelopen jaar stond vooral in het teken van voorbereiding en hij kijkt enorm uit naar de realisatie van de hangar. En dan kan hij groeien. “Eind 2013 wisten we dat we in 2014 operationeel zullen zijn. Ik huur op dit moment veelal zzp’ers in en er is werk voor zo’n tien tot twaalf mensen. In 2018 moeten dat er zeker 45 zijn om zo snel als mogelijk door te groeien naar 80 mensen. Ook heb ik al gesproken met het ROC en anderen over de initiatieven voor jongeren die bij mijn bedrijf kunnen werken en leren. Een ambacht zoals bekleden met leder of houtbewerking. Die maatschappelijke verantwoordelijkheid wil ik eveneens dragen.” Henke ziet de toekomst vol vertrouwen tegemoet. “En weet je”, benadrukt hij, “door nauwe contacten met de EDBA en hun netwerk, door de korte lijnen in de polder, wordt het vliegveld commercieel steeds interessanter en geeft het “Door nauwe contacten met de EDBA en hun netwerk, door de korte lijnen in de polder, geeft het vliegveld de werkgelegenheid een enorme boost” de werkgelegenheid een enorme boost. Zowel werk op het vliegveld zelf als indirecte werkgelegenheid. Samen met de bedrijven die er nu al zitten en de toekomstige collegaondernemers, kunnen we het verschil maken en een prachtig satellietvliegveld realiseren.”
31
CLUSTER
HEALTH & WELLNESS
De gezondheidszorg wordt één van de grootste werkgevers in de toekomst. Dus natuurlijk ontwikkelt de EDBA samen met de zorginstellingen, onderwijs, overheid en ondernemers plannen om de werkgelegenheid in deze sector te stimuleren. De gezondheidszorg is breed en kent veel facetten, dus een focus is gewenst. Ingezet wordt op twee programma’s: • Innovatieve kleinschalige woonzorgconcepten • Almere, de Gezonde Stad
TRENDS
INNOVATIEVE KLEINSCHALIGE WOONZORGCONCEPTEN De economische kansen die innovatieve woonzorgvormen voor senioren en mensen met een (meervoudige) beperking bieden, bieden kansen voor Almere. In Almere zal binnen een aantal jaar de vergrijzing ook toeslaan en dan groeit de behoefte aan levensbestendige woningen. Verder heeft Almere een opvallend laag aanbod van speciale woonzorgvoorzieningen voor mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking uit Almere. Woonmere en Calypso zijn prachtige voorbeelden. De ambitie is om in de komende drie jaar nog 3 tot 5 nieuwe woonzorghuizen te ontwikkelen. De inschatting is dat er een markt in Almere is voor 25 van dergelijke kleinschalige zorghuizen. Gemiddeld zijn er 15 tot 25 medewerkers nodig om een woonzorghuis te runnen. Kortom, een prachtig initiatief, waar de maatschappelijke waarde en werkgelegenheid hand in hand gaan. ALMERE DE GEZONDE STAD Dit thema is reeds in 2011 naar voren gebracht, maar kan door de ‘making of’ van de Floriade nu echt verder ontwikkeld worden. Gedacht moet worden aan preventie, voeding, bewegen, scholing en de verdere ontwikkeling van e-health. Almere als living lab. De gezondheidszorg gaat de komende jaren veranderen, het huidige zorgstelsel wordt onbetaalbaar en er liggen kansen voor Almere om te werken aan een nieuwe zorginfrastructuur. Een nieuwe infrastructuur die aansluit bij de Growing Green gedachte van Almere. En gebaseerd op drie ontwikkelingslijnen: • •
•
• Van patiënt naar regisseur • ICT als game changer
Consumenten willen en gaan zelf een actieve rol vervullen in de zorgketen, gestimuleerd door e-health devices; Cognitieve computing: enorm intelligente big data analysetools zorgen voor een veel betere analyse en voorspelbaarheid van ziekte; Leiderschap vanuit de overheid om de hervormingen te stimuleren en daadwerkelijk te implementeren.
Het is een heel breed programma, waar meerdere organisaties in Almere bij betrokken zullen worden. Voor de EDBA is het doel het creëren van een economisch klimaat voor startende technologiebedrijven die in Almere een living lab omgeving aantreffen om hun technologie te ontwikkelen en verder uit te bouwen.
33
HEALTH & WELLNESS
REGIEPROGRAMMA INNOVATIEVE WOONZORGCONCEPTEN
Voor het cluster Health & Wellness wordt door de EDBA onder andere ingezet op de economische kansen die innovatieve woonzorgvormen voor senioren en (meervoudig) gehandicapten bieden. De verwachting is dat de komende jaren de vraag naar zorg zal toenemen. De Nederlandse bevolking vergrijst en de levensverwachting neemt toe, waardoor meer ouderen langer van de gezondheidszorg gebruik zullen maken. Deze vergrijzing betekent echter ook dat de beroepsbevolking enigszins krimpt, waardoor er krapte op de arbeidsmarkt kan ontstaan. Aan de ene kant kan het lastiger worden om personeel te werven dat aan de stijgende zorgvraag kan voldoen. Aan de andere kant zal door de vergrijzing de uitstroom van medisch geschoolden uit de arbeidsmarkt in de toekomst toenemen. De combinatie van deze factoren zou kunnen leiden tot een tekort aan medisch personeel in de komende jaren.
Om deze tak van de zorginfrastructuur te stimuleren is het regieprogramma innovatieve Woonzorgconcepten geformuleerd. Voor het cluster Health & Wellness wordt door de EDBA onder andere ingezet op de economische kansen die innovatieve woonzorgvormen voor senioren en (meervoudig) gehandicapten bieden. Kortom, we willen graag meewerken en investeren in proof of concepts. We willen een zetje geven aan initiatieven met een goede businesscase en ondernemers in deze markt laten weten dat de EDBA hiervoor open staat. Ook zoeken we verbindingen met de regieprogramma’s uit de andere clusters. In 2013 speelden twee initiatieven een rol. Het gezamenlijk initiatief van Stichting MET en Joustra Vastgoed in Almere Poort en dat van Zorginstelling Reedewaard.
NIEUW OUDERINITIATIEF IN ALMERE POORT Stichting Mijn Eigen Thuis (MET) ondersteunt ouders van jongeren met een beperking bij het realiseren van zelfstandige woonvormen in combinatie met het organiseren van professionele zorg. Stichting MET doet dit door in de eerste plaats financiële middelen beschikbaar te stellen aan groepen ouders die zich hebben georganiseerd om voor hun kinderen een zelfstandige woonvorm te ontwikkelen. Deze financiële middelen kunnen worden gebruikt om professionele ondersteuning in de vorm van advies en bouwbegeleiding in te huren. In de zomer van 2013 heeft Amerpoort een intentieovereenkomst getekend met de Stichting MET en Joustra Vastgoed. Deze drie partijen gaan in Almere een woonvoorziening realiseren voor zestien jongvolwassenen met een beperking. De stichting had haar ideeën al gedeeld met de EDBA en
werd via het netwerk van de EDBA in contact gebracht met de bijpassende partijen. De EDBA ondersteunt de Stichting MET bij haar activiteiten. Het nieuwe ouderinitiatief wordt gebouwd in het Homeruskwartier in Almere Poort. De samenwerkingspartners zijn nog bezig met het vaststellen van het stedenbouwkundig plan voor de ontwikkeling en bouw van de nieuwe woonvoorziening. Amerpoort brengt in het voortraject vooral inhoudelijke kennis in over de zorgverlening die noodzakelijk is voor het slagen van het project. Amerpoort verzorgt na de realisatie ook de zorg en dienstverlening. Als alles volgens plan gaat, zal de woonvoorziening over minimaal twee jaar gerealiseerd zijn.
REEDEWAARD NU KANSRIJK Almere Haven is binnenkort een nieuwe zorgvoorziening voor ouderen rijker, genaamd Reedewaard. In een bestaand kantoorpand aan de Kerkstraat wordt een nieuwe zorginstelling gerealiseerd voor ouderen met somatische of psychogeriatrische aandoeningen die met omringende zorg in stijl ouder willen worden. Die voorzieningen zijn schaars in Flevoland. Mensen moeten nu uitwijken naar instellingen buiten Flevoland. In de nieuwe zorgvoorziening worden wonen en zorg gescheiden aangeboden, zoals het beleid van de rijksoverheid ook voorschrijft. De cliënt huurt woonruimte in Reedewaard all-in zonder aanvullende kosten en ontvangt de zorg die nodig is. De zorginstelling wordt ingericht met de laatste domotica-toepassingen, zodat dit past binnen het streven om zoveel mogelijk technische innovatie in de zorg toe te passen. Daarnaast zal er ruimte komen voor een zorghotel met acht kamers, een (buurt-)restaurant, trainingsruimten voor zorg-
gerelateerde organisaties en medische voorzieningen. Het zorghotel kan door iedereen gebruikt worden voor respijtzorg, revalidatie en herstel na een operatie. Ondernemers Joustra en Velthuis hebben de plannen al een tijdje klaarliggen. Nu de provincie Flevoland een bijdrage uit het Investeringsimpuls Flevoland-Almere (IFA) heeft toegezegd, kan het plan worden uitgevoerd. Het is niet alleen geweldig nieuws voor de mensen die op de wachtlijsten zijn, maar het is ook een goed initiatief voor Almere als het gaat om werkgelegenheid. De zorginstelling levert 40 fte directe en ook indirecte werkgelegenheid voor de plaatselijke middenstand. Het is ook goed voor Almere Haven om een leegstaand pand en de directe omgeving weer een bestemming te zien krijgen. Het is goed voor de studenten van het ROC en Windesheim, die tijdens de bouw en straks in Reedewaard stage kunnen lopen. De EDBA heeft samen met de gemeente Almere de ondernemers gesteund in de aanvraag bij de provincie Flevoland en heeft een kleine lening gegeven voor het maken van de plannen.
35
THEMA
VRIJETIJDSECONOMIE
Bezoekers. Veel bezoekers. Mensen die geld uitgeven in Almere waardoor er banen kunnen worden ingevuld en er ook in de regio een boost is. Dat is eigenlijk samengevat wat de vrijetijdseconomie Almere oplevert. Bedrijven die zich binnen deze branche begeven, voeren dan ook haalbaarheidsstudies uit zodat ze weten op hoeveel mensen zij per jaar zouden kunnen rekenen. Hoeveel mensen zij werk kunnen bieden en hoeveel arbeidsplaatsen indirect ingevuld kunnen worden als zij eenmaal operabel zijn.
EDBA erkent deze toegevoegde waarde en verwelkomt dergelijke initiatieven met veel plezier. In 2013 stonden de ontwikkelingen niet stil en bleek dat bedrijven waar wij al een tijd mee samen werkten, eindelijk bestaansrecht kregen. Zoals het Icedôme Almere, WitchWorld en Fun Forest.
VRIJETIJDSECONOMIE
HOGE BOMEN In 2013 ging het Klimpark Fun Forest Almere in bedrijf. Dit park staat voor een actieve, maar vooral leuke beleving van de natuur voor gezinnen, scholen en bedrijven. EDBA gaf het park een lening en legde contacten in Almere.
Voor jong en oud. Voor beginnende en gevorderde klimmers. Het park is de perfecte plek voor een gezellig, avontuurlijk en spannend dagje uit. Het park heeft vier parcoursen met veel en lange tokkelbanen van wel meer dan 150 meter lengte. Als je het parcours volgt ben je zo’n drie uur aan het klimmen door de bomen via ladders, touwen en bruggen. Er zijn vier klimparcoursen op 5 tot 14 meter hoogte. De organisatie heeft ook op andere plekken in Nederland dergelijke parken opgezet die alom een bekend begrip zijn bij waaghalzen. Zeker ook Stadslandgoed De Kemphaan, waar het park zich bevindt, zal een extra boost krijgen van de bezoekers die graag in de hoge bomen willen klimmen.
VRIJETIJDSECONOMIE
MEER DAN SCHAATSEN
Dat 2013 een enerverend jaar was voor Folkert Buiter van Icedôme Almere lijdt geen twijfel. Het jaar bracht hem echter de toezegging waar hij op hoopte en zelfs de mindere kant buigt hij moeiteloos om: “Door alle media-aandacht van het afgelopen jaar, kregen we extra naamsbekendheid en worden we gebeld door serieuze partners. We hoeven nauwelijks zelf op zoek. En ja, dat kan ik enkel toejuichen.” In 2013 werd bekend dat Icedôme Almere daadwerkelijk in Almere komt. Het nieuwe nationale ijssportcentrum en eveneens de wedstrijdlocatie voor top- en breedtesport wordt gerealiseerd in Almere Poort. Een nieuwe manier van kijken naar sport, noemt Buiter het. “Sport wordt veelal door sponsoring gerealiseerd. Wij hebben gezegd, dat draaien we om. We gaan geld verdienen met sporten. En dat doen we door de multifunctionaliteit in te zetten. En waar kan dat mooier dan op zo’n centrale locatie als Almere. Deze benadering leidt vervolgens tot grootse (financiële) ondersteuning van de sport.”
Almere en de regio”, vertelt hij. “We verwachten tussen de 2,0 en 2,6 miljoen bezoekers per jaar. Zoals gezegd zijn we dan ook niet alleen maar een ijsbaan, maar een multifunctionele en unieke sportvoorziening. Met bijvoorbeeld volledige sportmedische voorzieningen, turnhal, winkels, fitness, kinderopvang, horeca, studiefaciliteiten enzovoort. Ook start de Dutch Ice Academy met topcoaches voor iedere ijssport. We zullen bovendien een topsport- en studentenhotel voor topsporters en studenten realiseren, zodat zij de stad niet hoeven te verlaten maar ook hier leven en wonen.”
Buiter roemt het college van Icedôme Almere krijgt straks B&W van Almere. “Dat zijn “We verwachten tussen de 2,0 en 2,6 miljoen bijvoorbeeld een onderdeel zulke goede ambassadeurs bezoekers per jaar. Zoals gezegd zijn we dan dat speciaal voor de topvoor ons geweest en nog ook niet alleen maar een ijsbaan, maar een sport is én een gedeelte voor steeds”, vertelt hij. “De uitmultifunctionele en unieke sportvoorziening.” wedstrijden en de recreatiestekende samenwerking met sport. Iedereen sport samen Almere en met het Almeerse en tegelijkertijd. En natuurlijk is de kwaliteit eveneens gelijk. bedrijfsleven versterkt het project enorm. De bedrijven Wel is er voor de topsporters een aparte en rustige omgeving weten ons nu te vinden. Van kleine eenmanszaken tot grote gecreëerd waar zij kunnen trainen, maar bezoekers kunnen bedrijven. En dat is overigens ook mede dankzij EDBA. Zij zijn ze altijd zien. al sinds 2011 bij de ontwikkelingen betrokken en betaalden afgelopen jaar mee aan het haalbaarheidsonderzoek. Ook spraken zij hun netwerk aan, we hebben samen een flyer Buiter is er trots op dat er straks ongeveer 500 directe verspreid om partners en bedrijven aan te trekken. En 2014? arbeidsplaatsen en nog veel meer indirecte arbeidsplaatsen Dan zijn we zeker toe aan een volgende stap met elkaar.” komen. “De realisatie betekent een enorme impuls voor
37
VRIJETIJDSECONOMIE
FANTASIE WORDT WERKELIJKHEID
Nederlands erfgoed, noemt Ton Theunis de mogelijkheid om fantasie om te zetten in realiteit. Bijvoorbeeld wat de Efteling doet. Vier jaar duurde het voordat zijn sprookje, het themapark WitchWorld, nu dan toch werkelijkheid zal worden. In 2013 kreeg het park een prachtige locatie op het oog en een toekomst om u tegen te zeggen. Het brainstormen begon in de auto tijdens de reis van Zweden terug naar Nederland, naar aanleiding van een vraag uit het Zweeds Bureau voor Toerisme. Veertien uur later was het idee geboren: een themapark waar fantasie naar beleven wordt omgezet. “In Zweden, waar we al dertig jaar komen en ook een huis hebben, zagen we de kans om dit te doen”, vertelt Theunis. “De wethouder uit die plaats vroeg zelfs meteen hoeveel bos we daarvoor nodig zouden hebben.” Terug in Nederland besloot Theunis om zijn ROC-studenten, die geen stageplaatsen konden vinden, te laten meedenken over de invulling van een dergelijk park. “In eerste instantie leken ze er geen zin in te hebben, maar na twee dagen had ik een groep razend enthousiaste mensen aan het werk. En eigenlijk begon toen een wonderlijke reis. Er waren immers maar weinig mensen die geloofden in onze droom. Maar gelukkig kwamen we er ook tegen die ons idee steunden, zoals de Rabobank waar we al sinds 2011 in hun WitchWorld wordt een magisch themapark voor de hele familie op de plek van het Kasteel, langs de A6. Op deze prachtige locatie waant de bezoeker zich in het oude, moerassige Almere van 700 na Christus. De bewoners van dit park zijn de levensechte Oostvaarderstrollen, ridders, heksen en andere wonderlijke wezens. Zij nemen de bezoekers bij de hand en voeren ze door WitchWorlds eigen mysterieuze fantasy-verhalen uit de oude geschiedenis van de jongste provincie van Nederland.
toren mogen bivakkeren. Kortom, we gingen gestaag verder met ontwikkelen en met het uitwerken van ons plan. Een plan voor Zweden.” Tot maart 2013. “Want ineens kregen we een mail uit Zweden waarin het convenant werd opgezegd. De volgende dag al werden we uitgenodigd om met de gemeente Almere en de EDBA aan tafel te zitten die ons recht op de man af vroegen of het themapark niet in Almere kon komen. Je hart roept dan heel hard ja, maar we hebben toch heel goed onderzoek gedaan of het haalbaar was voordat we er samen voor gingen. En zo bleek uit een onafhankelijk haalbaarheidsonderzoek dat we wel konden rekenen op zo’n 848.000 bezoekers per jaar. Geweldig! Toen ook nog eens de kasteeleigenaren het plan zeer serieus bleken te nemen, konden we echt ervan uitgaan dat fantasie realiteit kon worden.” De telefoon stond en staat nog steeds roodgloeiend en de mailtjes blijven binnenstromen. “Dat was een rare omschakeling”, klinkt Theunis nog steeds verbaasd. “We waren eigenlijk gewend dat we een beetje werden uitgelachen en ineens werden onze ideeën serieus genomen. We kregen nu niet alleen morele steun, maar ook financiële. De EDBA doet dat allebei voor ons. Daar zijn we vreselijk blij mee. Zonder zulke steun aan het begin van een traject loop je uiteindelijk vast.” De toekomst ziet er prachtig uit. “Als alles naar planning gaat, willen we openen in 2019, dat is drie jaar voor de Floriade. We zijn straks goed voor 440
Johan Desseyn bepaalt de uitstraling van het park. Deze Vlaamse illustrator en beeldend kunstenaar zorgt er al vanaf 2009 voor dat het park een eigen identiteit heeft. fte rechtstreekse werkgelegenheid en daar kun je 1200 fte indirecte werkgelegenheid bij optellen. Een eerste economische impuls van zo’n 60-70 miljoen euro komt naar de ondernemingen in Almere en de regio. Sinds 2009 hebben we aan 220 stagiaires een plaats kunnen bieden en inmiddels zijn we ook begonnen met mensen die werkervaring opdoen met behoud van uitkering en oudere werkloze vakmensen die hun kennis overdragen door het begeleiden van stagiaires. Ik kan niet anders zeggen dan dat ik heel trots ben op mijn team. “Mensen maken de stad” is geen holle frase; wij brengen haar in de praktijk. Als inwoner van deze stad vind ik het fantastisch dat we nu kunnen laten zien dat Almere inmiddels een puber is met een spectaculaire groeistuip die al haar talenten eindelijk meer kan laten zien. Een themapark past daar uitstekend bij. En een WitchWorld Academy waarin getalenteerde jonge mensen zich ontwikkelen voor een reeks heel nieuwe beroepen in een eigen Almeerse industrie.” En zo verheugt Theunis zich op de eerste dag dat het park open is. “De dag dat we boven op die toren staan en beneden zien dat volwassenen en kinderen plezier hebben, dat er zoveel mensen aan het werk zijn. Dat moment zal ongetwijfeld het mooiste zijn en zal ik het glas heffen.”
39
CROWDFUNDING VOOR TOFFE STORE Als je iets mist kun je bij de pakken neerzitten. Of je doet er zelf wat aan. Dat is eigenlijk het motto van Hard Bitten And The Others. Igor Sjerps is een van de oprichters. Een fervent skater die opgroeide in een Almere dat volgens hem een prima stad is als kind, maar waar je als puber toch wel wat mist. Wat jaartjes na die pubertijd zag hij ineens een grote kans om hierop in te springen. Of in te skaten eigenlijk… Sjerps werkte al een tijd in een skateboardwinkel in Amsterdam toen hij het idee kreeg om een conceptstore te openen in het centrum van Almere. “Zo’n 10, 12 jaar geleden ging ik altijd met een klein groepje skaten in de stad. De skatersscene is echter steeds groter geworden en daar heb ik ook mijn twee mede-oprichters leren kennen. Samen met hen bedachten we een winkel waar er nog geen een van is in Almere. Een plek waar je niet alleen kleding kunt kopen, maar ook een waar cultureel veel valt te beleven. Alles komt hier samen: skate, kunst- en cultuur, fashion en lifestyle.” Brutalen hebben de halve wereld, dus belden ze in maart 2013 naar Corio Nederland toen ze een pandje leeg zagen staan. Sjerps: “We werden flink aan de
tand gevoeld, wat willen jullie eigenlijk? Aan ’t eind van het gesprek lieten ze ons een ander pand zien, midden in het centrum, 1000 m2 groot, waar ze heel graag iets mee wilden doen voor jongeren. De letterlijke vraag was: Willen jullie hier wat tofs voor verzinnen?” Dat deden ze. Al snel bedachten ze dat ze in de ruimte vierkante meters konden verhuren aan andere bedrijfjes die bij de achterliggende gedachte pasten. “En eigenlijk betekent dat alles wat we tof vinden”, vertelt Sjerps. “Van coole merken tot live muziek. Van goede horeca tot dj’s en kunstexposities. En toen hadden we geld nodig…” Geld dat beter met crowdfunding geregeld kon worden dan via een bank. Ze waren immers net klaar met studeren,
hadden nog geen eigen vermogen opgebouwd en een lening was niet gemakkelijk te regelen. “Onze eerste investeerders waren vrienden en familieleden, maar na pitchen op verschillende borrels kregen we ook Almeerse ondernemers enthousiast. Ook de EDBA heeft een bijdrage geleverd aan onze crowdfundingcampagne.” Hun doelstelling is gehaald. De crowdfunding is gesloten. En exact 12 maanden nadat ze in de lege ruimte stonden, zal de store haar deuren openen. “Dat een jaar zo snel voorbij kan gaan is bizar. En ik verheug me erg op de opening in maart en op de vele samenwerkingen die we nog aan kunnen gaan.”
EDBA Economic Development Board Almere
