2016 NEMO Activiteitenplan

2016 NEMO Activiteitenplan

Onze visie Wetenschap en technologie omringen ons overal en verrijken ons leven. Dankzij wetenschap en technologie begrijpen we onszelf en de wereld steeds beter, verbeteren we de kwaliteit van ons leven en ontwikkelen we onszelf als mens. Onze missie NEMO wil mensen in alle fasen van hun leven laten ervaren hoe fascinerend, leuk en nuttig wetenschap en technologie zijn. Onze organisatie NEMO opereert binnen het culturele, museale veld en spitst zich toe op wetenschapscommunicatie. NEMO biedt een interactieve, informele leeromgeving waarin een breed publiek in aanraking komt met wetenschap en technologie. NEMO prikkelt, boeit, is leerzaam en werkt intensief samen met de wetenschap en het onderwijs. Bezoekers aan het science center zien, horen en voelen hoe wetenschappelijke fenomenen en technologie hun leven beïnvloeden. NEMO beschikt over een historische collectie technisch erfgoed en is een geregistreerd museum met een depot in Amsterdam Noord. Daarnaast heeft NEMO een dependance op Schiphol. NEMO verzorgt ook landelijke activiteiten, zoals de website Kennislink, het Weekend van de Wetenschap en educatieve projecten op scholen in heel Nederland. De Raad van Toezicht van Stichting Nationaal Centrum voor Wetenschap- en Technologiecommunicatie (NCWT) houdt toezicht op het beleid van bestuur/directie en op de algemene gang van zaken van NEMO, Stichting NEMO Horeca en de Stichting Collectie Energetica. Laatstgenoemde zal in 2016 worden opgenomen in de Stichting NCWT. Bestuur/directie van NCWT bestaat uit: • Michiel Buchel - Algemeen directeur • Rob van Hattum - Inhoudelijk directeur • Amito Haarhuis - Adjunct directeur Programma. De NCWT Raad van Toezicht bestaat uit: • Ir. W. (Wiebe) Draijer • Mr. A.G. (Age) Fluitman • Prof. dr. J.F.T.M. (José) van Dijck • Prof. dr. J. H. (Juliette) Walma van der Molen • Mw. A. (Astrid) Elburg. Voor informatie over dit document kunt u contact opnemen met: NEMO Postbus 421 1000 AK Amsterdam T 020 - 531 3233 E [email protected] W www.e-nemo.nl September 2015 Foto omslag: Familiewerkplaats in NEMO tijdens de zomermaanden 2016 1

Voorwoord Dit activiteitenplan beschrijft onze activiteiten, projecten en evenementen voor het jaar 2016. NEMO’s strategisch plan 2015 – 2020 ligt hieraan ten grondslag. Onze meerjarenvisie is ambitieus en bevat vele vernieuwingen en verbeteringen van ons tentoonstellingenaanbod, onze activiteiten en faciliteiten. Deze vernieuwingen en verbeteringen kunnen we deels op eigen kracht realiseren en deels zijn wij afhankelijk van nog te werven middelen. In dit Activiteitenplan 2016 beperken wij ons tot de activiteiten die we in 2016 daadwerkelijk zullen realiseren. Het plan bouwt voort op de kwaliteitsslag die we in 2015 hebben ingezet met de optimalisatie van de eerste verdieping en een grootschalige vernieuwing van ons restaurant op het dak. De hoogtepunten voor NEMO in 2016 zijn: - Realisatie van Technium: een verbeterde tweede verdieping met de daarbij behorende educatieve materialen. - Plaatsing van objecten op het openbare dak, waardoor een extra tentoonstellingsverdieping wordt gecreëerd, Energetica genaamd. - Verbetering van de naamgeving en informatievoorzieningen in het hele gebouw. - Doorvoering van een herkenbare merkenstructuur die recht doet aan de veelheid en samenhang van onze activiteiten. - Ten aanzien van onze landelijke activiteiten op het gebied van wetenschap- en techniekcommunicatie (WTC) worden de positionering en inhoud van het Weekend van de Wetenschap verder versterkt, en wordt de inhoud van Kennislink.nl intensiever toegepast in onze mix van producten en diensten. De investeringen uit het verleden om een jaarlijks momentum in de media te creëren voor wetenschap en techniek blijken zijn vruchten af te werpen. In de maand oktober worden inmiddels door vele organisaties publieksactiviteiten ontwikkeld in het kader van het Weekend van de Wetenschap en is het thema wetenschap en techniek veelvuldig zichtbaar op TV en in de landelijke kranten. Niet alleen de leden van de VSC, netwerk van wetenschapsmusea en science centra, dragen hier aan bij, maar ook wetenschappelijke instellingen, universiteiten en onderzoeksfaciliteiten van het bedrijfsleven. Het is verheugend te kunnen concluderen dat ook gedurende de rest van het jaar we een stijgende media-aandacht zien. Leeswijzer In hoofdstuk 1 staan in het kort de focus van ons beleid en de doelstellingen voor 2016. Hoofdstuk 2 beschrijft NEMO’s activiteiten voor het publiek, zowel in NEMO, digitaal, als op locatie. In hoofdstuk 3 staan onze educatieve activiteiten die het formele wetenschap- en techniekonderwijs verrijken. Hoofdstuk 4 gaat over de verdere ontwikkeling van onze expertise. De ondersteuning van de WTCbranche staat vermeld in hoofdstuk 5. We sluiten dit activiteitenplan af met een raambegroting en een kalender van onze publieksactiviteiten (stand per eind september 2015).

2

Inhoudsopgave

Voorwoord

1.

Beleidsfocus 1.1 Ambities 1.2 Prioriteiten 2016 1.3 Doelstellingen

4 4 6 6

2

Aanbod voor publiek 2.1 Tentoonstellingen 2.2 NEMO Techniek: depot voor technisch erfgoed 2.3 Programmering 2.4 Evenementen in NEMO 2.5 Outreach-programma’s 2.6 Online wetenschapscommunicatie

8 8 9 9 10 10 11

3

Scholenprogramma’s 3.1 Scholenprogramma in NEMO 3.2 Educatieve activiteiten en evenementen in NEMO 3.3 Lesmateriaal voor gebruik op school 3.4 Professionalisering van leerkrachten en docenten

13 13 14 14 15

4

Expertisecentrum 4.1 Kennisontwikkeling en -deling 4.2 Internationale kennisprojecten

17 18 19

5

Brancheondersteuning 5.1 Weekend van de Wetenschap 5.2 Nationale Wetenschapsagenda 5.3 Vakconferentie Wetenschapscommunicatie 5.4 Steun aan derden

21 21 21 22 22

6

Financiën

24

Bijlage: Publieksactiviteitenkalender 2016

3

1.

Beleidsfocus

1.1

Ambities

Science Center NEMO laat zien hoe leuk, nuttig en interessant wetenschap en technologie zijn en hoe diep deze thema’s in ons leven zijn verankerd. Hoe belangrijk wetenschap is om de wereld om ons heen te begrijpen, en hoe inspirerend het is om op die manier naar de wereld te kijken. Via alle zintuigen leert de bezoeker in NEMO over de wetenschappelijke fenomenen, over technologie en de maatschappelijke toepassingen. Onze kernwaarden zijn: actief leren, wetenschappelijk, en relevant voor de samenleving. Actief leren NEMO’s tentoonstellingen hebben een hoge interactiegraad en veel activiteiten zijn ‘hands-on’. In de volksmond wordt NEMO niet voor niets een ‘doe-museum’ genoemd. Deze krachtige manier van leren, koppelt het doen (hands-on) aan het vinden van een antwoord op de vraag ‘hoe zit dat?’ of ‘hoe werkt het?’ (brains-on). Zo krijg je letterlijk ‘grip’ op de wereld. NEMO creëert bovendien voortdurend mogelijkheden voor sociale interactie binnen dit leerproces. In de vormgeving van tentoonstellingen wordt juist deze interactie tussen ouder en kind gestimuleerd (family learning). Zo krijgen ouders een actievere rol en wordt het leren van de kinderen verdiept. Onze bezoekers kunnen actief participeren binnen het museum. Ze mogen hun mening geven of hebben invloed op het ontwerp van een tentoonstelling. Zo spelen we in op het feit dat bezoekers mede door de invloed van sociale media - op een actieve manier willen bijdragen aan hun omgeving. In NEMO kunnen bezoekers wetenschap en technologie ‘beleven’ binnen een dagelijkse context. Omdat we de bezoeker centraal stellen, en omdat het onze ambitie is het beste familiemuseum van Europa te worden, willen we de bezoekerservaring zo gevarieerd en rijk mogelijk maken. Zo kan een bezoeker inzicht verwerven in een bepaald fenomeen, maar ook aangezet worden om na te denken over de werkwijze van wetenschappers en technologen. Of ontdekken dat stereotypering ook in de wetenschap voorkomt. Om bezoekerservaringen meer diepgang te geven, heeft het NEMO Science Learning Center - in samenwerking met de aan NEMO verbonden bijzonder hoogleraar Maartje Raijmakers - een Taxonomie voor Bezoekerservaringen ontwikkeld. Dit instrument gebruiken we tijdens het ontwerpproces van nieuwe activiteiten en tentoonstellingen. Beide laten we door bezoekers uittesten op de vloer in onze onderzoeksruimte NEMO Research & Development, zodat we meer kennis opbouwen over science leren en via prototypen de beoogde bezoekerservaring kunnen optimaliseren. Wetenschappelijk Voor het brede publiek is NEMO een belangrijk ‘gezicht van de wetenschap’. Daarom staan al onze programma’s in lijn met de laatste wetenschappelijke inzichten en worden zij getoetst op wetenschappelijke correctheid. Wetenschappers zijn actief betrokken bij de ontwikkeling van onze programma’s. Ook brengen wij hen rechtstreeks in contact met het publiek, bijvoorbeeld tijdens interactieve lezingen. Want wie is een beter gezicht van de wetenschap dan een wetenschapper zelf? Wetenschappers voeren onderzoek uit in NEMO, met deelnemers uit het NEMO-publiek. Hierdoor wordt onderzoek zichtbaar en tastbaar. Daarnaast wil NEMO de wetenschap nadrukkelijker betrekken bij zijn programmering door het instellen van een wetenschappelijke adviesraad, zoals wij die al kennen voor onze tentoonstellingen en de site Kennislink.nl. In onze tentoonstellingen en programma’s presenteren wij wetenschappelijke feiten. Het waardeoordeel en de meningsvorming laten we over aan de bezoeker. Zo blijft NEMO een onafhankelijke en betrouwbare instelling. 4

De grootste en meest bezochte populairwetenschappelijke website van het Nederlands taalgebied wordt gemaakt in NEMO: Kennislink.nl. Onze programma’s en tentoonstellingen zijn steeds meer verbonden met de inhoudelijke kennis van de Kennislink redactie en ons netwerk, waardoor meer verdieping ontstaat. Zo kan iedere bezoeker, thuis of op zijn telefoon, verder lezen over een bepaald tentoonstellingsonderdeel dat hij eerder in NEMO bezocht. Relevant voor de samenleving De behoeften van de samenleving zijn bepalend voor onze strategie . Iedereen die kennis neemt van wetenschap en technologie vergroot zijn wereld en mogelijkheden. Daarom werkt NEMO aan een vergroting van de ‘wetenschapswijsheid’ van de Nederlandse samenleving: het vermogen om - gevoed door nieuwsgierigheid - vragen te kunnen stellen over de wereld om je heen, antwoorden te kunnen zoeken en deze op waarde te kunnen schatten (bron: www.mediawijsheid.nl). NEMO heeft veel expertise opgebouwd op het gebied van onderwijsprogramma’s. Door heel Nederland enthousiasmeren wij jongens en meisjes voor wetenschap en techniek, en helpen hen om hun talenten maximaal te ontplooien. Ook hebben we specifieke educatieve programma’s ontwikkeld om meer meisjes enthousiast te maken voor een studie en beroep in de bètarichting en techniek. Zo spelen wij in op de behoefte van de kenniseconomie om een nieuwe generatie klaar te stomen voor deze essentiële beroepsgroepen. Als betrouwbare en onafhankelijke instelling wil NEMO verschillende belanghebbenden bij elkaar brengen om met elkaar en het publiek in debat te gaan over de implicaties van wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen en vernieuwingen. Strategische doelen Om het huidige, succesvolle NEMO in de periode 2015 - 2020 verder uit te bouwen, werkt NEMO aan de realisatie van de volgende strategische doelen: • NEMO creëert een samenhangende beleving voor de bezoekers, en een alomvattend en inspirerend verhaal in het museum en zijn programma’s. De bezoekerservaring is altijd een afspiegeling van de kernwaarden en de ‘operational excellence’ wordt continu gehandhaafd. • NEMO onderhoudt en ontwikkelt een duidelijke, relevante en betrokken relatie met de wetenschappelijke wereld. • NEMO is expert op het gebied van ‘actief leren’ en laat best practices zien binnen het museum en via het NEMO Science Learning Center. NEMO deelt zijn expertise actief met anderen. • NEMO vergroot zijn bekendheid onder stakeholders en verbreedt zijn doelgroepen. • NEMO meet zijn impact op de samenleving en op het onderwijs in het bijzonder. • De medewerkers van NEMO dragen bij aan onze missie, visie, kernwaarden en strategische doelen. Zij helpen deze uitdragen naar publiek en stakeholders. • NEMO waarborgt zijn continuïteit met het oog op het uitdragen van zijn missie. Deze doelen gaat NEMO realiseren via: 1. Een vernieuwd tentoonstellingsaanbod met een eigen thema voor elke verdieping. 2. Omvorming van het dakterras tot een geheel vernieuwd dakplein voor Amsterdam met een expositie en restaurant. 3. Ondersteuning voor scholen door heel Nederland om de talenten van kinderen op het gebied van wetenschap en techniek te ontwikkelen. 4. Een podium voor de wetenschap, zowel in NEMO als in het land. 5. Ontsluiting (fysiek en digitaal) van NEMO’s techniekcollectie.

5

Deze activiteiten zijn gericht op de verhoging van de kwaliteit van de bezoekerservaring en op groei van het aantal bezoekers. De realisatie gaat gefaseerd. Het museum blijft open, er wordt gericht kwaliteit toegevoegd aan bestaande, succesvolle onderdelen van het museum. De bezoekerscapaciteit wordt vergroot en de tentoonstellingen en ons verhaal krijgen meer inhoudelijke samenhang. Door gerichte samenwerking met het onderwijs, wetenschap en museale partners, maken we optimaal gebruik van onze eigen kracht en de expertise van onze netwerken. Duurzaamheid is een overstijgend thema dat bij onze vernieuwingsprojecten een belangrijke rol speelt. In zijn visie draagt NEMO uit dat wetenschap en technologie een belangrijke rol spelen bij het verduurzamen van de samenleving. In ons aanbod laten wij zien dat wetenschap en technologie oplossingen voor hedendaagse vraagstukken aandragen. Bij alle aspecten van onze organisatie denken wij na over duurzaamheid, en integreren wij dit waar mogelijk in onze bedrijfsvoering.

1.2

Prioriteiten 2016

De grootste prioriteit in 2016 ligt bij de realisatie van de eerste fase van de vernieuwingsprojecten, zoals beschreven in ons strategisch plan 2015 - 2020. Dit behelst - naast de reguliere jaarlijkse activiteiten - vooral: • Verbetering van de tentoonstellingen en bezoekersbeleving op de tweede verdieping, inclusief het vervangen van de populaire Ballenfabriek, met bijbehorende educatieve materialen. • De realisatie van de nieuwe tentoonstellingsobjecten op het openbare dakplein. • Het verder uitbouwen van de zichtbaarheid en kwaliteit van het landelijke festival Weekend van de Wetenschap en de website Kennislink.nl. • Het aangaan van samenwerkingsovereenkomsten met fondsen en partners uit bedrijfsleven voor de realisatie van onze lange termijn ambities.

1.3

Doelstellingen

Het primaire doel van ons aanbod is om bezoekers te fascineren, te inspireren en aan te moedigen om actief te experimenteren en op onderzoek uit te gaan. NEMO wil het effect van wetenschap op het dagelijkse leven zichtbaar en voelbaar maken, en een bijdrage leveren aan ieders ‘wetenschapswijsheid’: het vermogen om - gevoed door nieuwsgierigheid - vragen te kunnen stellen over de wereld om je heen, antwoorden te kunnen zoeken en deze op waarde te kunnen schatten. Ook speelt het NEMO-programma een belangrijke rol bij de bevordering van een positieve houding ten opzichte van wetenschap en technologie. Bezoekers, van jong tot oud, kunnen ervaren hoe leuk en boeiend wetenschap en technologie zijn, en krijgen daardoor een positief referentiekader waarop het onderwijs kan aansluiten. Kwantitatieve doelstellingen Voor 2016 hanteert Science Center NEMO de volgende kwantitatieve doelstellingen: • Aantal bezoekers: rekening houdend met fluctuaties in het (inter)nationale toeristenbezoek verwachten we in 2016 585.000 bezoekers te ontvangen, waarvan 100.000 (17%) uit het onderwijs.

6

recreatief bezoek leerlingen PO leerlingen VO studenten overig/zakelijk totaal bezoekers • • • • • •

doelstelling 2016 470.000 40.000 40.000 20.000 15.000 585.000

gerealiseerd 2014 477.170 37.953 38.946 16.634 17.665 588.368

Het streven is om 10% van de bezoekers uit het primair en voortgezet onderwijs een door ons begeleid, verdiepend programma aan te bieden. In totaal gaat het om 8.000 leerlingen. Een gemiddeld rapportcijfer van minimaal 7,5 voor alle educatieve producten en activiteiten. De organisatie van acht evenementen in NEMO, in samenwerking met partners. De realisatie van gemiddeld 97% functionerende exhibits. Verhoging van de externe financiering van een aantal bestaande en geplande projecten en evenementen. Handhaven van externe projectgelden, onder andere via participatie in het EU Horizon 2020 Science with and for Society programma.

De toegangsprijzen, die voor het laatst in januari 2014 zijn bijgesteld, blijven ook voor 2016 gehandhaafd. De meest gangbare prijscategorieën zijn: • € 15,00 per persoon vanaf vier jaar. • € 5,50 per persoon voor groepen uit het primair onderwijs. • € 6,50 per persoon voor groepen uit het voortgezet onderwijs. • € 7,50 per persoon voor studenten uit het mbo, hbo en wo. Deze prijs geldt ook voor jongeren met een cultuurkaart (CJP), internationale studentenkaart (ISIC) of Europese jongerenkaart (EURO<26). • Pabo-studenten en Museumkaarthouders worden gratis ontvangen. • Amsterdamse minima krijgen op vertoon van de Stadspas het hele jaar 50% korting. • Gratis toegang tijdens het Weekend van de Wetenschap en het Museumweekend. Kwalitatieve doelstellingen • Bedienen van de bestaande doelgroepen met een gevarieerd aanbod en een kwalitatief hoogstaande programmering. Dit betekent dat NEMO-bezoekers op verschillende manieren kennis kunnen maken met het aanbod en dat een bezoek aan NEMO leuk, inspirerend, uitdagend en wetenschappelijk verantwoord is. • Ontwikkeling van specifiek aanbod voor nieuwe doelgroepen. • Speciale aandacht voor de integrale bezoekerservaring, ook tijdens piekmomenten. • Versterking van de relatienetwerken in het onderwijs. • Versterking van de relatie met de wetenschappelijke wereld. • Verhoging van de kwaliteit van de publieksbegeleiders voor de stimulering van het exploratief gedrag en de bevordering van de begeleider-kind interactie. • Versterking van de kwalitatieve basis van het NEMO Science Learning Center (SLC). • Profilering van het SLC en zijn educatieve programma’s richting stakeholders. • Versterking van de SLC-profilering in de Europese branche van wetenschaps- en techniekeducatie.

7

2.

Aanbod voor publiek

2.1

Tentoonstellingen

Het tentoonstellingenaanbod in 2016 is in NEMO verdeeld over verschillende verdiepingen: • Verdieping 1 In 2015 is deze verdieping opnieuw ingericht en heeft als nieuwe titel gekregen: Fenomena, Ervaar hoe wetenschap werkt. De verdieping bevat de tentoonstelling Wonderlijke Wetenschap met bestaande en nieuwe exhibits over de diverse natuurwetenschappelijke fenomenen, en de tentoonstelling Wetenschap in alle tijden met exhibits over de wetenschappelijke methode en de historie van wetenschap, met onder andere bruiklenen van Museum Boerhaave en Teylers Museum. Een deel van de eerste verdieping is gereserveerd voor de Kettingreactie: een live demonstratie die meerdere malen per dag wordt gehouden over actie/reactie en oorzaak/gevolg en over (potentiële en kinetische) energie. Daarnaast bevinden er zich het Kleine theater voor shows en demonstraties en ruimten voor de wetenschappelijke onderzoekprogramma’s R&D en Science Live. • Verdieping 2 Deze verdieping wordt in 2016 vernieuwd en krijgt de titel Technium: Ontrafel de techniek om je heen. De thema’s van deze verdieping zijn energie, water, logistiek, wiskunde en constructies. De vernieuwingen in 2016 behelzen onder andere de vervanging van de Ballenfabriek, verbetering van de bezoekersbeleving en aanpassing van de foyer. De Werkplaats - waar kinderen aan de hand van een eenvoudige opdracht eigen ontdekkingen doen en zo ontdekkend leren - krijgt een geoptimaliseerd programma op basis van de resultaten van het EU-project Tinkering (zie ook hoofdstuk 4.2). Daarnaast bevat Technium de tentoonstelling over water (Waterkracht, Waterrijk en Strijd tegen het water), over energie (Energierijk) en over constructies (Krachtpatsers), alsmede de in 2014 geopende tentoonstelling over wiskunde (Wereld van Vormen). • Verdieping 3 Deze verdieping bevat de tentoonstelling Teen Facts, over hoofd, hart en hormonen tijdens de puberteit en de tentoonstelling Zoeken naar Leven, over de speurtocht naar leven op aarde en andere planeten. In het Laboratorium kunnen bezoekers zelf scheikundige experimenten doen. • Verdieping 4 Op deze verdieping worden bezoekers via testen, spelletjes en hersenkrakers op de proef gesteld in de tentoonstelling Reis door de Geest. Duurzame technologische innovaties onder andere op het gebied van licht, nieuwe energie, smart grids en elektrisch vervoer staan centraal in de tentoonstelling Smart Technology. • Verdieping 5 Dankzij een eenmalige bijdrage van de BankGiro Loterij wordt in het voorjaar van 2016 het dakplein toegevoegd aan ons tentoonstellingsgebied. Onder de titel Energetica, Speel met energie worden op het dak tentoonstellingsobjecten rondom de elementen water, licht en wind geplaatst. Samen met het uitgebreide en transparante restaurant op het dak bieden we dan een aantrekkelijk aangezicht van het gebouw met een inhoudelijke beleving die gratis toegankelijk is. In 2016 worden de voorbereidingen getroffen voor de verbeteringen van de derde verdieping: Elementa, Onderzoek de bouwstenen van de kosmos. De realisatie van de verbetering van de entreehal staat gepland vanaf 2017, en van de vierde verdieping vanaf 2018.

8

2.2

NEMO Techniek: depot voor technisch erfgoed

De erfgoedcollectie van NEMO is in 2014 verhuisd van het havengebied naar een voormalige drukkerij in Amsterdam Noord. Ons nieuwe depot is ingericht als ‘open depot’, en biedt mogelijkheden voor een toekomstige tentoonstellingsruimte en het faciliteren van workshops. De ontwikkeling hiervan, in samenwerking met nog te verwerven partners, is verschoven naar de tweede helft van onze planperiode: 2018 - 2020. In 2016 zullen we het collectiebeleid verder uitvoeren, met focus op ontsluiting, registratie en digitalisering van de collectie via de gespecialiseerde software Adlib.

2.3

Programmering

In 2016 worden in NEMO de volgende activiteiten georganiseerd: • Wakker Worden Kinderlezingen, in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA). De lezingen zijn elke derde zondagochtend van de maand (exclusief juli, augustus en oktober). Kinderen tussen de 8 en 12 jaar lossen samen met een wetenschapper een mysterie uit het dagelijks leven op. Het zijn actieve lezingen waarbij de spreker en de kinderen zelf experimenten doen. • In verschillende ontdekruimtes kunnen bezoekers zelf onderzoeken en/of deelnemen aan onderzoek van derden: - NEMO R&D: tijdens de vakanties kunnen bezoekers proefopstellingen testen van nieuwe exhibits of deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek van universiteiten - Science Live: live wetenschappelijk onderzoek met het publiek. Wetenschappers testen een aansprekende onderzoeksvraag op vrijwilligers uit het NEMO-publiek. Zo krijgen de wetenschappers beschikking over een arsenaal aan proefpersonen met een brede achtergrond, en ervaren de bezoekers wat echt wetenschappelijk onderzoek inhoudt. De resultaten van het onderzoek worden met het publiek gedeeld via de website sciencelive.nl. Science Live zal plaatsvinden tijdens de voorjaars-, mei-, zomer-, herfst- en kerstvakantie van 2016. - Laboratorium: met een labjas aan en een veiligheidsbril op kan de bezoeker in dit scheikundelaboratorium experimenteren met bakpoeder, azijn en andere alledaagse spulletjes. - Werkplaats: hier kunnen de bezoekers hun ideeën de vrije loop laten. Men kan samen aan de slag: ontwerp, maak, test en verbeter ! • Vertoning van de 3D film: het raadsel van de kosmos, over verre planeten en sterrenstelsels. • Familiewerkplaats: een serie van hands-on activiteiten die in de zomer zal worden aangeboden. • Demonstraties: - de Kettingreactie over actie/reactie - een demonstratie met de elektronenmicroscoop in het Laboratorium - een demonstratie met de mobiele proefjeskar - de vacuümdemonstratie - ‘pop-up proefjes’: willekeurige demonstraties die de Publieksbegeleiders op de vloer geven - demonstraties van wetenschappelijke experimenten, met gebruikmaking van de modellen uit de tentoonstelling Wetenschap in alle Tijden - de show Ruimteschip Aarde.

9

•

Digitale programmering: - De app Ontdek NEMO, die aansluit bij de tentoonstelling Wonderlijke Wetenschap, biedt bezoekers extra context over de eigenschappen van onder andere zeepsop, licht en geluid en is gericht op interactie tussen ouders en kinderen. De app kan gratis worden gedownload. - De mobiele website Lichtspoor is een digitale tour die de bezoeker op speelse wijze langs de objecten uit de collecties van Museum Boerhaave, Teylers Museum en NEMO voert. De bezoeker komt alles te weten over licht en bijzondere lichtvoorwerpen. De app is beschikbaar via www.museumsporen.nl. - Afhankelijk van nog te werven middelen, wordt in 2016 een additionele digitale route voor recreatieve bezoekers ontwikkeld.

2.4

Evenementen in NEMO

Onze doelstelling is om in ieder geval acht evenementen te organiseren in 2016, veelal in samenwerking met andere relevante organisaties voor wie we een podium bieden. De evenementen gericht op het onderwijs staan beschreven in hoofdstuk 3.2. Vanwege maatschappelijke motieven is NEMO gratis toegankelijk tijdens het landelijke Museumweekend en het landelijke Weekend van de Wetenschap, en in 2016 ook op Sinterklaas. • De Museumweek wordt gehouden van 16 t/m 24 april 2016. Op 23 en 24 april is NEMO gratis toegankelijk. Mogelijke extra activiteiten in het kader van de Museumweek sluiten aan bij de nieuwe tentoonstelling Energetica • In NEMO vindt tijdens de European Researchers’ Night (de laatste vrijdag van september) het jaarlijkse Discovery Festival plaats: een nacht met live muziek, live wetenschappelijk onderzoek, DJ’s, VJ’s, film, installaties, performances, experimenten, visuals, games en presentaties. • Op zaterdag 1 oktober 2016 - tijdens het landelijke Weekend van de Wetenschap - zal in NEMO de Ig Nobel-prijsuitreiking plaatsvinden. • Tijdens het Weekend van de Wetenschap (1 en 2 oktober 2016) zijn in NEMO diverse extra activiteiten voor bezoekers gratis toegankelijk. • Tijdens de Amsterdamse MuseumN8 op 5 november 2016, gericht op jongeren tussen de 20 en 30 jaar, zal NEMO bruisen van een mix van wetenschap, muziek en spectaculaire publiekstrekkers. Het thema wordt bepaald in overleg met de nog te werven partner. • Ook staat in 2016 wederom de Klokhuisvragendag op het programma. Kinderen stellen vragen aan wetenschappers via het tv-programma Het Klokhuis. De vragenstellers (meestal rond de 400) worden vervolgens uitgenodigd om naar NEMO te komen en hun vraag voor te leggen aan wetenschappers. Voor spontane vragen is er tevens de vraag-maar-raak-balie. Tijdens deze dag zijn er interessante demonstraties die de antwoorden op de vragen visualiseren, is er een quiz en een ‘meet and greet’ met de presentatoren van het tv-programma.

2.5

Outreach activiteiten

NEMO participeert ook in activiteiten die buiten het NEMO-gebouw plaatsvinden. • De Paradisolezingen. Een aantal zondagochtenden per jaar is poptempel Paradiso het podium voor een gerenommeerde wetenschapper die zijn publiek meevoert langs de laatste ontwikkelingen op zijn of haar vakgebied. NEMO levert hieraan een inhoudelijke bijdrage. Het thema voor 2016 is: Onze toekomst. De geplande lezingen zijn: - Zondag 31 januari: Prof. dr. Rudi G.J. Westendorp, Oud worden zonder het te zijn - Zondag 21 februari: Prof. dr. Dirk Bouwmeester, De quantumrevolutie 10

-

•

•

•

Zondag 13 maart: Dr. ir. Inge Loes ten Kate, Buitenaards leven: nu nog fictie, maar wellicht ooit fact? - Zondag 3 april: Prof. dr. ir. Cees J.N. Buisman, Blauwe energie - Zondag 24 april: Prof. dr. Peter W.M. Desain, Brain Computer Interfaces - Zondag 8 mei: Dr. Jan Pieter van der Schaar, Voorbij de grenzen van het zichtbare heelal: aanwijzingen voor een multiversum - Zondag 29 mei: Prof. dr. Niels Geijsen, Synthetische biologie - Zondag 12 juni: Prof. dr. Max Welling, De empathische machine. De Paradisolezingen zijn een samenwerking tussen Paradiso, Verstegen & Stigter, VSNU (Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten), Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, KNAW, VPRO, Museum Boerhaave en NEMO. Kenniscafés. Sinds de start in 2008 participeert NEMO via inhoudelijke bijdragen in de Kenniscafés in de Balie, centrum voor cultuur en politiek. Vaste presentator Martijn van Calmthout van de Volkskrant spreekt met deskundigen en smaakmakers over de wetenschap achter actuele onderwerpen. Met wetenschappers, experimenten, beeld, betrokkenen en natuurlijk het publiek. De lezingen vinden eens per maand op de maandagavond plaats. Het betreft een samenwerking met de Balie, de Volkskrant en de KNAW. NEMO tijdens de Uitmarkt. Eind augustus is NEMO met een interactieve presentatie onderdeel van het culturele aanbod dat zich tijdens de jaarlijkse Uitmarkt presenteert aan het publiek. Er wordt nog verkend in hoeverre deze presentatie kan plaatsvinden in samenwerking met het Amsterdam Science Park. NEMO Schiphol. In het voorjaar van 2016 krijgt de NEMO-tentoonstelling op Schiphol een andere locatie. De tentoonstelling zal van het Airport Park verhuizen naar de druk bezochte Holland Boulevard, waar ook het Rijksmuseum haar dependance heeft en waar in de toekomst nog meer typisch Hollandse concepten zullen worden gepresenteerd. De nieuwe, vergrote presentatie (90 vierkante meter) zal onder andere een playground bevatten met nieuwe exhibits waar kinderen van 4 tot 6 jaar hun energie kwijt kunnen.

2.6

Online wetenschapscommunicatie

NEMO beheert en ontwikkelt diverse websites, en draagt inhoudelijk bij aan websites van derden. 2.6.1 e-nemo.nl Naast informatie over het museum en het onderwijsprogramma komen op onze site ook inhoudelijke thema’s aan bod aan de hand van filmpjes, experimenten, opdrachten en weetjes. Door middel van proefjes kunnen bezoekers ook thuis ontdekken hoe bijzonder veel alledaagse dingen zijn. 2.6.2 Kennislink.nl NEMO maakt via Kennislink.nl al ruim tien jaar wetenschappelijke informatie toegankelijk voor een breed publiek, en specifiek voor scholieren en docenten in het voortgezet onderwijs. Dit doen we aan de hand van nieuws, achtergrondartikelen, dossiers en multimedia over de breedte van de wetenschap. Alfa, bèta- en gammawetenschappen worden behandeld en waar mogelijk aan elkaar gekoppeld voor een breder perspectief. Kennislink.nl beschikt hiervoor over een eigen wetenschapsredactie, en werkt ook samen met een groot aantal universiteiten, kennisinstellingen en uitgeverijen. Een actueel overzicht van de partners is te vinden op de site Kennislink.nl.

11

Kennislink heeft bijna 3 miljoen bezoeken per jaar. Jaarlijks worden bijna 6,5 miljoen Kennislinkpagina’s bezocht. De digitale nieuwsbrief van Kennislink heeft ruim 11.000 abonnees. Voor de ontwikkeling van Kennislink.nl in de toekomst gelden de volgende prioriteiten: • Intensiveren van het gebruik door het algemene publiek en het onderwijs, onder andere door mobiel gebruik eenvoudiger te maken. • Handhaven van het bereik en het verschaffen van inzicht hierover aan onze partners. • Faciliteren van het maatschappelijke debat en interactie met de bezoekers over specifieke onderwerpen zoals synthetische biologie. • Versteviging en uitbreiding van het partnernetwerk. • Onderzoek naar nieuwe vormen van financiering. In 2016 ligt de nadruk bij Kennislink op de volgende activiteiten: • Kennislink als onderdeel van NEMO profileren naar het publiek en de WTC-branche. • Kennislink positioneren als valorisatiepartner voor onderzoeksinstellingen en -organisaties door thema’s (op het gebied van dementie en Life Sciences & Health, of voortkomend uit de Nationale Wetenschapsagenda) redactioneel extra te belichten. Dit doen we in samenwerking met partners als Nederland Digitaal (met Lijn 43), Deltaplan Dementie, TNO en onderzoeksgroepen rond Quantum-fysica. • Vergroting van de naamsbekendheid van Kennislink en de betrokkenheid van de lezers, onder andere door werving van meer abonnees op de nieuwsbrief, en door actief te zijn op social media via meer likes en shares op Facebook, meer retweets en reacties. • Social mediabeleid gerichter inzetten om content onder de aandacht te brengen en ‘aan te haken’ bij actualiteit. Activiteiten voor social media van Kennislink, Weekend van de Wetenschap en Faces of Science slim combineren. • Afronding van het geschikt maken van Kennislink voor mobile devices (tablets en telefoons). • Positionering van de Kennislink Agenda als platform voor wetenschappelijk uitjes en festivals. • Uitbouw van Kennislink.nl als plek waar discussie gevoerd wordt (en gevoerd kan worden door partners) over de impact van wetenschappelijke ontwikkelingen op de maatschappij. Hiervoor zullen we nog meer aansluiting zoeken bij het Rathenau Instituut. • Continuering van de samenwerking met Faces of Science, waarbij jonge wetenschappers op Kennislink.nl bloggen over hun werk en hun inspiratie. Kennislink werkt hierin samen met de KNAW en De Jonge Academie. Via social media en acties richting het onderwijs zullen de bijdragen van de blogs extra onder de aandacht worden gebracht bij het brede publiek. • Continuering van de samenwerking met de Nationale Wetenschapsagenda, NTR, Rathenau Instituut, SciCom (LAB), European Researchers’ Night NL, Universiteit van Nederland, Kennisnet, et cetera. • Continuering van de samenwerking rond SYNENERGENE waarin we participeren met het Freudenthal-instituut en het Rathenau-instituut. Zie ook hoofdstuk 4.1

12

3.

Scholenprogramma’s

Het NEMO Science Learning Center (SLC) beschikt over jarenlange ervaring en kennis op het gebied van buitenschools leren over wetenschap en techniek. Bij het SLC zijn ondergebracht: de ontwikkeling van de programma’s voor scholen die NEMO bezoeken, de levering van bijdragen aan verdiepende programma’s voor de diverse verschillende doelgroepen die NEMO bezoeken, en de participatie aan (inter)nationale educatieve projecten en activiteiten.

3.1

Scholenprogramma in NEMO

Het programma in NEMO voor het onderwijs sluit aan bij de kerndoelen en het curriculum van scholen. Voor het PO ligt de nadruk op het bieden van een begeleid en verdiepend bezoek aan NEMO. Voor het VO ligt de nadruk op educatieve projecten waarvan een groot deel op school plaatsvindt. Schoolgroepen kunnen de begeleide programma’s in NEMO gedurende het hele jaar afnemen, behalve tijdens de schoolvakanties. Het aanbod voor scholen bestaat uit: • Een regulier bezoek aan de tentoonstellingen. • Een bezoek aan de tentoonstellingen met gebruik van werkbladen. Deze werkbladen geven meer structuur aan een bezoek en zijn gratis te downloaden van de NEMO-website. Er zijn in 2016 de volgende werkbladen: - groep 3-4: Spiegels - groep 5-6: Wonderlijke Wetenschap, Wereld van Vormen - groep 7-8: Wonderlijke Wetenschap, Krachtpatsers, Zoeken naar Leven, Teen Facts - VO-onderbouw: Krachtpatsers, Zoeken naar leven, Teen Facts, Energie - vwo 4-5: Zoeken naar Leven. Op basis van de verbeteringen en vernieuwingen in 2016 van de tweede verdieping, zal ook het verdiepend aanbod voor scholieren worden aangepast. Door deze transitie is het mogelijk dat in 2016 sommige werkbladen tijdelijk niet beschikbaar zijn. • Een bezoek aan de tentoonstellingen met deelname aan een workshop. Deze workshops worden door NEMO-medewerkers gegeven en duren ongeveer 45 minuten. Bij de workshop hoort een (gratis te downloaden) handleiding voor leerkrachten, met een inleidende en afsluitende les die de leerkracht op school kan geven. Er zijn in 2016 workshops over: - groep 3-4: Zeepbellen - groep 5-6: Onderzoeken, Maak>test>verbeter, Wereld van Vormen - groep 7-8: Wonderlijke Wetenschap, Microscopen, Het brein, Proefjes - VO-onderbouw: Elektrische autorace - vmbo 1-3: Kettingreactie • Een bezoek aan een interactieve demonstratie. - Scholen kunnen de demonstratie Ruimteschip Aarde boeken, bestemd voor groep 5-8. Vanuit het perspectief van een astronaut in de ruimte leren scholieren over de schoonheid maar ook de kwetsbaarheid - van onze planeet. De demonstratie wordt ondersteund door inleidend en afsluitend materiaal dat de leerkracht op school kan inzetten. - In de demonstratie Zeker weten?! maken leerlingen van de onderbouw van het VO op een actieve manier kennis met de wetenschappelijke methode: hoe hebben we alles ontdekt? Experimenteren en bewijzen staan centraal. • Deelname aan een educatief project. NEMO biedt in 2016 de volgende educatieve projecten die deels op school plaatsvinden en deels bij NEMO: 13

-

-

Jet-Net programma. Shell organiseert in samenwerking met NEMO het Jet-Net programma rondom het thema Energie, gericht op leerlingen havo/vwo-2. De deelnemende leerlingen bezoeken de NEMO-exhibits over energie en doen een lab-experiment met een brandstofcel. Daarnaast maken ze een bedrijfsprofiel van een van tevoren gekozen bedrijf. Tube Your Future. Aan de hand van deze wedstrijd worden leerlingen van 3, 4 en 5 havo/vwo uitgedaagd een kort filmpje (3-4 minuten) te maken over een professional in het veld van bètawetenschap en technologie. Zo creëren leerlingen een eigen beeld van het soort werk dat je kunt doen met een bèta- of techniekopleiding. De beste filmpjes komen in aanmerking voor mooie prijzen, die worden uitgereikt op 1 juni 2016 tijdens een chic award gala in NEMO. TechniekTalent is de financier van dit project t/m schooljaar 2015/2016.

In 2016 zal het SLC wederom trainingen verzorgen van de NEMO-publieksbegeleiders in het stimuleren van exploratief gedrag en het bevorderen van de interactie tussen de leerkracht/docent en de leerling. Ook zal het SLC deelnemen aan relevante bijeenkomsten en beurzen voor leerkrachten en docenten.

3.2 •

•

•

3.3

Educatieve activiteiten en evenementen in NEMO Voor de jaren 2014 t/m 2019 is NEMO een overeenkomst aangegaan met Google Benelux. Naast ondersteuning voor de wiskundetentoonstelling wordt het programma Codestarter ontwikkeld. Daarin worden kinderen (van 8 – 10 jaar) gestimuleerd in naschoolse clubs kennis te maken met programmeren. Zo leren kinderen de wereld om hen heen vorm te geven en te creëren. De samenwerking met Google bevat: - De ontwikkeling van inhoud voor en ondersteuning van regionale naschoolse clubs. Dit resulteert in een duurzaam netwerk van minimaal 10 participerende programmeerclubs, met een verwacht bereik van minimaal 250 kinderen per jaar. Het Platform Bèta Techniek draagt zorg voor de uitvoering van deze naschoolse clubs. - Een VIP-evenement voor de deelnemende kinderen met gratis entree voor NEMO en in het bijzonder de wiskundetentoonstelling over vormen en geometrie. Speciale programmering tijdens de Amsterdamse Kunstschooldagen die de Stichting JAM in NEMO zal organiseren in 2016. Tijdens deze dagen bezoeken de achtste groepen van Amsterdamse basisscholen diverse culturele instellingen in de stad, waaronder NEMO, om zo te proeven van wat Amsterdam te bieden heeft. Gratis toegang voor studenten tijdens de introductieweken van de Amsterdamse hogescholen en universiteiten in september.

Lesmateriaal voor gebruik op school

Voor gebruik op school door leerkrachten of docenten, ontwikkelen we de volgende materialen: • Maakkunde. Het in EU-verband ontwikkelde Engineer curriculum voor basisscholen (groep 5-8) is voor het Nederlandse onderwijs geoptimaliseerd en is onder de noemer Maakkunde beschikbaar voor scholen. De lesmethode bestaat uit 10 lesmodules en meer dan 80 lessen. Het unieke hiervan is de combinatie van ontwerpend én onderzoekend leren. De methode combineert wetenschap en techniek met andere vakken als tekenen, rekenen, taal en de wereldoriëntatievakken. (Aspirant)leerkrachten krijgen bovendien ondersteuning via trainingen en workshops om met het materiaal aan de slag te gaan. Maakkunde sluit aan op de leerlijnen van het SLO (Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling). 14

•

NEMO zal in 2016 in samenwerking met het ABC en een aantal scholen in Amsterdam het programma verder uitbreiden met een module over 3D printen, en zal samen met TechYour Future vooral leerkrachten in de regio Noord-Holland en Oost-Nederland trainen in het gebruik hiervan. Voor het schooljaar 2015/2016 zijn hiervoor al 360 boekingen ontvangen. In samenwerking met pabo’s en andere onderwijs- en kennispartners in Nederland hoopt NEMO ook in andere regio’s dit programma uit te rollen en leerkrachten te (laten) trainen. Het SLC geeft onder de naam ESERO NL (European Space Education Resource Office) uitvoering aan diverse educatieve activiteiten over ruimtevaart en sterrenkunde. ESERO NL is gefinancierd door NSO en ESA. Leerkrachten en docenten kunnen gebruik maken van: - De website Ruimtevaartindeklas.nl, een online portal voor een doorlopende leerlijn wetenschap en techniek, met ruimtevaart en sterrenkunde als vertrekpunt. De lespakketten die via de site te downloaden zijn, zijn bestemd voor PO groep 1 t/m 8 en voor havo, vwo klas 1-2. - Additioneel lesmateriaal met gebruik van expertvideo’s waarin een wetenschapper een principe uit de wereld van ruimtevaart en sterrenkunde uitlegt. Expertvideo’s kunnen ook een uitdaging bevatten, waarbij leerlingen een missie uitvoeren en zo principes uit de ruimtevaart en sterrenkunde ontdekken en onderzoeken. Ook hierbij wordt lesmateriaal ontwikkeld. - Lesmateriaal met gebruik van echte satellietdata op het gebied van aardobservaties, ontwikkeld door ESERO NL. De onmetelijke schat aan gegevens kan een waardevolle betekenis hebben in het onderwijs.

3.4

Professionalisering van leerkrachten (PO) en docenten (VO)

Voor leerkrachten en docenten biedt NEMO de volgende professionaliseringsactiviteiten: • De NEMO Leerkrachtenclub waarvan inmiddels ruim 2.000 PO-leerkrachten lid zijn. De leden profiteren van een inspirerende bijeenkomst in het voorjaar (13 april) en van allerlei voordelen (kortingen). • Science Night, de onderwijsavond voor docenten VO. Deze avond (10 november) biedt informatieve lezingen in NEMO rondom actuele wetenschappelijke onderwerpen en inspirerende workshops. Met informatie over de tentoonstellingen, de begeleide programma’s voor scholen, de dossiers op Kennislink.nl en over het beschikbare lesmateriaal voor in de klas. • Onderwijsconferentie Ruimtevaart en sterrenkunde. ESERO NL-onderwijsconferentie op 6 oktober 2016 voor het primair onderwijs. Hierbij maken we gebruik van ruimtevaart en sterrenkunde om wetenschap en techniek in het klaslokaal te brengen, en leerlingen te enthousiasmeren voor een beroepskeuze in de wetenschap en techniek. De conferentie duurt een dag en is gevuld met inspirerende lezingen en uitdagende workshops voor leerkrachten en docenten. De organisatie van de conferentie gebeurt in samenwerking met partners in de (ruimtevaart)educatie. Een belangrijke samenwerkingspartner hierbij is NOVA. • Nascholingscursussen Ruimtevaart en sterrenkunde. In 2016 biedt het SLC diverse nascholingscursussen aan via ESERO NL en in samenwerking met verschillende opleidingsinstituten (onder andere Fontys pabo en Universiteit Twente). Deze zijn bestemd voor individuele leerkrachten PO en docenten VO. Ook hier is de context ruimtevaart en sterrenkunde, om wetenschap en techniek in het klaslokaal te brengen. • Nascholingscursussen op aanvraag en op locatie. Deze nascholing wordt door de deelnemende scholen zelf betaald vanuit hun prestatieboxen. We bieden nascholing op het gebied van:

15

- Gender. Een nascholingscursus voor leerkrachten op het gebied van gender, in samenwerking met VHTO. - Maakkunde. Regionale trainingen voor leerkrachten én leerkrachtentrainers rondom de nieuwe lesmethode (zie ook hierboven) diehet SLC heeft ontwikkeld. - Laagdrempelig W&T. Training voor PO-leerkrachten om hen te laten ervaren hoe zij wetenschap & techniek in de klas op een laagdrempelige manier kunnen inzetten. Deze training is specifiek bestemd voor leerkrachten die geen ervaring hebben met wetenschapsen techniekeducatie. - Ruimtevaart en sterrenkunde voor lerarenteams en schoolbesturen, op aanvraag en op locatie. De inhoud is gebaseerd op de wetenschap en techniek uit de ruimtevaart en sterrenkunde. De workshops bieden ideeën en lessuggesties om in de klas te gebruiken. • Het pabo-programma voor aanstaande leerkrachten: voor studenten uit het pabo-leerjaar 1 en 2 is dit programma gericht op fascinatie en inspiratie, voor leerjaar 3 en 4 is er een meer verdiepend programma. • Expertisecentrum Wetenschap & Techniek Noord-Holland/Flevoland. Universiteiten, pabo’s en onderwijsbegeleidingsdiensten in de regio Noord-Holland/ Flevoland hebben samen met Science Center NEMO hun krachten gebundeld in het Expertisecentrum Wetenschap & Techniek Noord-Holland/Flevoland (EWT). Daarmee is een infrastructuur ontstaan waarin scholen en kennisinstellingen samenwerken aan de verbetering van het wetenschap & techniekonderwijs en aan de professionalisering van leerkrachten en schoolleiders. De inzet voor de komende jaren is het duurzaam inbedden van de regionale aanpak in het onderwijsveld, vergroting van het aandeel wetenschap & techniek op basisscholen, en het voortbestaan van het expertisecentrum zonder subsidie. De jaarlijkse EWT Conferentie vindt plaats op 16 maart in NEMO. De website Iederkindeentalent.nl biedt een overzicht voor leerkrachten waar zij terecht kunnen met hun vragen op het gebied van wetenschaps- en techniekeducatie in de regio Noord-Holland/ Flevoland. Dit project wordt gefinancierd door de deelnemende partijen en het Platform Bèta Techniek.

16

4.

Expertisecentrum

Het doel van het NEMO Science Learning Center is om bij te dragen aan de optimalisatie van het formele wetenschaps- en techniekonderwijs in Nederland, door verrijking van dit onderwijs met informele leerervaringen aan de hand van: • Kennisontwikkeling over informeel leren op het gebied van wetenschap en techniek, onder andere via samenwerking met universiteiten en een internationaal netwerk van science centra. • Deze kennis te testen en zelf actief in te zetten in de programma’s van Science Center NEMO. • Deze kennis te delen met de relevante intermediairs in het veld van wetenschap en techniek. Bij het SLC kunnen het onderwijs en intermediairs (zoals universiteiten, kennisinstellingen, bedrijfsleven, science centra/musea, media) terecht voor kennis, producten en diensten voor buitenschools leren over wetenschap en techniek. Voor advies, training, publicaties en workshops over leermiddelen die appelleren aan de intrinsieke motivatie van de leerling, waarbij leren gebeurt op basis van vrijwilligheid. Voorbeelden van deze leermiddelen zijn: interactieve tentoonstellingen en demonstraties, theatervoorstellingen, hands-on workshops, proefjes, wedstrijden, debatten, lezingen, festivals, websites, lesmateriaal, et cetera. Het SLC heeft een tweedelijnsfunctie: het deelt expertise via het trainen van docenten, studenten, publieksbegeleiders, of via publicaties.

In lijn met de ambitie om het SLC te ontwikkelen tot een expertisecentrum, zijn de volgende kernactiviteiten gedefinieerd. • Bijdragen aan de verhoging van de kwaliteit van een schoolbezoek aan NEMO en aan het aantal groepen dat in schoolverband NEMO bezoekt. • Ontwikkeling en uitvoering van lesmateriaal, educatieve evenementen en projecten voor de jongste groepen van het basisonderwijs tot en met het hoger onderwijs. • Bijdragen aan de activiteiten in NEMO die specifiek zijn gericht op de interactie tussen ouders en kinderen (family learning). • Bijdragen aan de ontwikkeling van routes door het NEMO-pand voor speciale doelgroepen en thema’s. 17

• •

Professionalisering van leerkrachten, docenten en pabo-studenten. Ontwikkeling van kennis op het terrein van wetenschaps- en techniekeducatie en de wijze waarop kinderen leren (in samenwerking met kennisinstellingen zoals universiteiten). Het delen van deze kennis, zowel intern als extern.

•

Via de participatie in diverse (onderzoeks)projecten heeft het SLC steeds meer didactische en verdiepende expertise opgebouwd. Het betreft expertise over: • Het enthousiasmeren en inspireren van leerkrachten voor wetenschap en techniek door hen hiermee op een laagdrempelige manier te laten kennismaken. • De vertaling van het informeel leren naar de lespraktijk. • Het tegemoetkomen aan genderverschillen in de klas bij wetenschap en techniek. • Ontwerpend en onderzoekend leren. Deze expertise willen we graag breed inzetten, in samenwerking met partners zoals EWT, scholen, VHTO, et cetera, voor verdere professionalisering van (aankomende) leerkrachten en docenten.

4.1 •

•

Kennisontwikkeling en -deling

In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA) is de bijzondere leerstoel ‘science leren in non-formele omgevingen’ ingesteld, die is ondergebracht bij het NEMO Science Learning Center. Bijzonder hoogleraar Cognitieve ontwikkelingspsychologie Prof. dr. Maartje Raijmakers bekleedt deze leerstoel. die zowel academisch als praktisch onderzoek behelst dat wordt uitgevoerd door de UvA en door NEMO-medewerkers. Maartje Raijmakers richt zich gedurende vijf jaar (2012-2016) onder andere op: - Verdere ontwikkeling van NEMO R&D. De ruimte in NEMO fungeert als onderzoeksplek voor academisch onderzoek op het gebied van science leren in non-formele omgevingen opgezet door onder andere prof. dr. Maartje Raijmakers. Verder wordt de onderzoeksruimte in NEMO gebruikt voor het prototypen van nieuwe producten. - De uitvoering en begeleiding van ontwikkelingspsychologisch onderzoek op het gebied van science leren in non-formele omgevingen, zoals Science Center NEMO. - Bijdragen aan de visievorming op het science leren in non-formele omgevingen. Deze visie geeft richting aan het SLC en wordt gedeeld met andere science centra. - De verspreiding van de onderzoeksresultaten door het schrijven van artikelen en het geven van interviews in (inter)nationale media, en het geven van presentaties op (inter)nationale conferenties voor science centra en musea. - Prototypen: faciliteren van het testen van nieuw aanbod door NEMO medewerkers (zoals opstellingen, proefjes, publieksbegeleiding en workshops). Daarmee is NEMO R&D een proeftuin voor de ontwikkeling en verbetering van producten. In samenwerking met prof. dr. Maartje Raijmakers worden hiervoor verschillende evaluatiemethodes ontwikkeld. NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) heeft een Museumbeurs ter beschikking gesteld voor het onderzoeksvoorstel van NEMO/UvA om een methode te ontwikkelen en te toetsen waarmee publieksbegeleiders in wetenschapsmusea gesprekken binnen families kunnen stimuleren en verrijken. Het is het enige onderzoek onder de uitgereikte beurzen dat zich richt op de ervaringen van de museumbezoeker en op de stimulering van family learning. De resultaten van dit onderzoek (met een looptijd van een jaar) zullen bijdragen aan de professionalisering van de museale sector. Het onderzoek sluit aan op het in 2015 beëindigde project TalentenKracht, waarin samen met UvA onderzoek werd gedaan naar het ‘leren over wetenschap en techniek’ en ‘logisch redeneren’. 18

•

•

Samen met de UvA en Hogeschool Windesheim Flevoland is voor 2015/2016 financiering ontvangen van het Platform Bèta Techniek voor een onderzoeksproject (met een looptijd tot november 2016) waarin een instrument wordt ontwikkeld waarmee leerkrachten de leeropbrengst van het onderzoekend en ontwerpend leren van hun leerlingen kunnen monitoren. Vanuit haar expertise als hoogleraar Talentontwikkeling, Wetenschap en Techniek aan de Universiteit Twente denkt prof. dr. Juliette Walma van der Molen, lid van onze Raad van Toezicht, mee over de ontwikkelingsrichting van NEMO en het Science Learning Center.

4.2 Internationale kennisprojecten NEMO participeert in 2016 in de volgende meerjarige EU-projecten en financieringsaanvragen: • Met Kennislink.nl neemt NEMO deel aan het Europese project SYNENERGENE, een driejarig Europees project gericht op Responsible Research and Innovation (RRI). Binnen het project ontwikkelt Kennislink.nl een kennisbank over synthetische biologie met achtergrondinformatie en nieuws. Daarnaast zal via verschillende kanalen (onder andere de website en sociale media) een dialoog met het algemene publiek worden gehouden. In dit project wordt samengewerkt met andere deelnemers zoals het Rathenau - en Freudenthal Instituut. Het tweedaagse slotevenement van dit EU-project vindt in juni plaats in NEMO. • European Space Awareness (2015-2017). Als ESERO NL ondersteunen wij een consortium van partijen, onder leiding van de Universiteit van Leiden, dat als doelstelling heeft het aantal Europese jongeren dat kiest voor een ruimtevaart gerelateerde carrière te vergroten. ESERO NL geeft input over het Nederlandse curriculum en materialen, verzorgt de Nederlandse vertalingen en verspreidt de output in Nederland via workshops, conferenties en andere kanalen. • TINKERING (Contemporary Education for the Innovators of Tomorrow). Het project is een driejarig programma en is in 2015 van start gegaan met als doel nieuwe workshops te ontwikkelen voor Maker Labs in samenwerking met jongeren en kunstenaars. De participerende instanties zijn: MUST (Milaan), Exploratorium (San Francisco), Deutsches museum (München), Center for Life (Newcastle), Mobilis (Győr, Hongarije) en de universiteit van Manchester. • STING (STEM Teacher Training Innovation for Gender balance). Dit EU-project wordt uitgevoerd samen met science centra uit Denemarken en Slovenië, en de universiteiten in Noorwegen, Verenigd Koninkrijk, Cyprus en Turkije. Daarnaast is een team van scholen en gespecialiseerde (onderwijs)organisaties betrokken. De doelstelling is good practices op het gebied van ‘gender balans’ in wetenschapseducatie te ontwikkelen en te delen, aan de hand van innovatieve trainingsprogramma’s en toolkits voor STEM-docenten. • Hypatia. NEMO is coördinator voor het project Hypatia, een vervolgproject op de eerdere EUgender gerelateerde projecten TWIST en GAPP en de EU-campagne ‘Science: It’s a Girl Thing’. Dit project heeft als doelstelling meisjes in de leeftijd 13-19 jaar bewust te maken van de vele en gevarieerde mogelijkheden van een STEM-carrière, en instellingen en organisaties die invloed hebben op beroepskeuzes bewust te maken van de genderissues in het STEM-domein. Partners in dit project zijn science centra uit Italië, Denemarken, Israel, Frankrijk, de universiteit van Kopenhagen, de branchevereniging Ecsite en diverse industriepartners waaronder PPG. • Miss to hit over het identificeren van misconcepten bij kinderen over wetenschap en techniek gerelateerde onderwerpen. Coördinator van dit driejarige project (2015-2017) is de Universiteit Deusto, Spanje. Naast NEMO zijn de partners: Universiteit Twente, Interzonas, Spanje, La Caixa Foundation, Spanje, Instituto di biometeorogia, Italië, Liceo scientifico sansale, Italië. 19

•

•

SKILLS (STEM Career Knowledge In Real Life Learning Settings). NEMO participeert in de EUfinancieringsaanvraag van het driejarige project SKILLS, samen met science centra in Jerusalem, Milaan, en Warschau, de universiteit van Manchester en de brancheorganisatie ECSITE. De doelstelling is om 13 – 16 jarigen onder andere in contact te brengen met professionals op het gebied van STEM (science, technology, engineering, mathematics), lesmateriaal te ontwikkelen voor science centra en scholen dat inhoudelijk aansluit bij het dagelijkse leven, en het ontwikkelen van evenementen rondom carrières binnen het domein van STEM. Eind 2015 wordt uitsluitsel verwacht over de honorering van de aanvraag. Ecsite annual conference. Medewerkers van diverse afdelingen binnen NEMO leveren elk jaar een actieve bijdrage aan de organisatie en invulling van enkele sessies op de jaarlijkse internationale Ecsite-conferentie van de branchevereniging van de Europese science centra en wetenschapsmusea. In 2016 zal de conferentie in Graz, Oostenrijk, worden gehouden van 9 tot en met 11 juni. NEMO is ook vertegenwoordigd in de Annual Conference Programme Committee (ACPC) van deze conferentie. De ACPC is verantwoordelijk voor de inhoud van de conferentie en beoordeelt en selecteert sessievoorstellen.

20

5

Brancheondersteuning

De branche ondersteuning in 2016 concentreert zich voornamelijk op de organisatie, promotie en verdere ontwikkeling van het landelijke Weekend van de Wetenschap en de vakconferentie, alsmede het steunen van de Nederlandse branchevereniging.

5.1

Weekend van de Wetenschap

Het Weekend van de Wetenschap is het grootste landelijke festival vol wetenschap en technologie in Nederland. (Onderzoeks)instellingen, bedrijven, universiteiten, science centra, musea en sterrenwachten openen hun deuren tijdens het eerste weekend van oktober. Veel deelnemende organisaties zijn geen reguliere publieksinstellingen. Alleen in het Weekend van de Wetenschap geven zij het publiek de gelegenheid een kijkje achter de schermen te nemen. Diverse innovaties, technologieën en wetenschappelijke vernuftigheden die gedurende het jaar verborgen blijven, zijn tijdens dit weekend wel publiek toegankelijk. Door heel het land worden workshops, rondleidingen, excursies, lezingen, debatten, enzovoort georganiseerd voor een breed publiek, met een speciale focus op (groot)ouders met kinderen in de leeftijd van 7 t/m 14 jaar, studenten en scholieren. NEMO is verantwoordelijk voor de werving van de deelnemende instellingen aan het Weekend van de Wetenschap, de algehele coördinatie en de landelijke promotie. Om een stijging in de bekendheid van dit weekend en een toename van de bezoekersaantallen te realiseren, ligt de focus in 2016 op: • De vergroting van het aantal deelnemende instellingen, waarbij zoveel mogelijk naar een landelijk spreiding wordt gestreefd. • Stimulering van het aantal publieksactiviteiten dat georganiseerd wordt. • Het verkrijgen van effectieve media-aandacht via een landelijke publiekscampagne. • Ondersteuning van de deelnemende instellingen in hun promotieactiviteiten via een landelijke campagne, abri’s, advertenties, website, social media en het faciliteren van samenwerkingen met partners en mediapartners. Daarnaast bieden we ondersteuning aan de deelnemende instellingen bij hun programmering met de (door NEMO beheerde) site Wetenschapspodium.nl, waarop instellingen een keur aan opties kunnen vinden die ze kunnen gebruiken ter aanvulling van hun programmering. De landelijke, multimediale publiekscampagne zal in 2016 een mix van communicatie-instrumenten bevatten (persbewerking, inzet van social media en massa media, et cetera) om traffic te genereren naar de website hetweekendvandewetenschap.nl. waarop het totale publieksaanbod te vinden is. Ook wordt wederom in 2016 in samenwerking met partners een landelijk wetenschappelijk onderzoek geïnitieerd dat op landelijk niveau nieuwswaarde oplevert. De organisatie van het Weekend van de Wetenschap vindt plaats in samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en veel partners uit het bedrijfsleven, de wetenschap en de media. Waar mogelijk zal ook in 2016 aansluiting worden gezocht met de Nationale Wetenschapsagenda.

5.2

Nationale Wetenschapsagenda

De Nationale Wetenschapsagenda (NWA) bundelt de onderzoeksvragen waar de wetenschap zich de komende jaren op zal gaan richten. Tot mei 2015 kon iedereen in Nederland vragen aan de 21

wetenschap stellen. De 11.000 ontvangen vragen worden beoordeeld door wetenschappelijke jury’s. Hieruit ontwikkelt de Kenniscoalitie in opdracht van het kabinet de Wetenschapsagenda. In 2016 zal NEMO in samenwerking met De Praktijk, TechYourFuture, KNAW en NWA een pilot starten gericht op het voortgezet onderwijs: de Nationale Wetenschapsagenda voor scholieren. Hiervoor wordt een lesprogramma ontwikkeld aan de hand waarvan 10 tot 25 klassen verspreid door Nederland hun vraag aan de wetenschap kunnen weergeven via een filmpje. Afgevaardigde scholieren van de deelnemende klassen zullen een ranking van de ingezonden vragen opstellen om uiteindelijk te komen tot de scholieren versie van de Nationale Wetenschapsagenda. Indien de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) ook na 2016 wordt voortgezet en afhankelijk van de beschikbare middelen, kan NEMO de Wetenschapsagenda verder ondersteunen door: • De inhoud onder de aandacht te brengen bij het publiek van Science Center NEMO en de gebruikers van Kennislink. • WTC-vakgenoten te stimuleren om in hun relevante activiteiten een koppeling te leggen met de thema’s van de NWA. • De identiteit van de Wetenschapsagenda online uit te dragen via onze mix aan communicatiekanalen. • Onderhoud van de website van de Nationale Wetenschapsagenda.

5.3

Vakconferentie Wetenschapscommunicatie

NEMO organiseert jaarlijkse de vakconferentie Wetenschapscommunicatie. Deze conferentie brengt onderzoekers en uitvoerders in de Nederlandse wetenschapscommunicatie bij elkaar om kennis, ervaringen en ideeën uit te wisselen. De conferentie is toegankelijk voor wetenschappers, wetenschapsjournalisten, voorlichters, organisatoren, wetenschapseducatoren en adviseurs, werkzaam bij onder meer media, science centra en musea, kennisinstellingen en overheid. Het is een eendaags evenement gevuld met een interactief programma met inspirerende sprekers, micropresentaties, workshops, debatten, discussies en veel netwerkmogelijkheden. De conferentie wordt op wisselende plaatsen in Nederland gehouden om zo verschillende instellingen de kans te bieden als gastheer op te treden. De editie van 2016 wordt gehouden in Utrecht op 11 april. Frans de Waal heeft zijn medewerking als Key Note Speaker toegezegd. Het is een initiatief van Science Center NEMO en De Praktijk, en wordt mede mogelijk gemaakt door partners als: KNAW, VSNU, Museon, Vrije Universiteit, Universiteit van Amsterdam. Naast deze vakconferentie steunen we de WTC-branche ook door te participeren in het SciComLab van de branchevereniging SciCom NL, waarin we met verschillende universitaire opleidingen voor Wetenschapscommunicatie nadenken over hoe we een professionele learning community kunnen opzetten.

5.4

Steun aan derden

In 2016 zal NEMO opnieuw de branchevereniging van science centra en wetenschapsmusea (VSC) financieel steunen voor de uitvoering van haar jaarlijks activiteitenplan. Hierover vindt twee keer per jaar overleg plaats, zodat de activiteiten van de VSC en NEMO elkaar aanvullen en versterken waar mogelijk. 22

Ook zal in 2016 een garantstelling met een maximum bedrag van € 20.000 worden gegeven aan de Stichting Avond voor Wetenschap & Maatschappij, voor de organisatie van De Avond voor Wetenschap & Maatschappij in oktober 2016. Deze avond heeft als doel het maatschappelijk belang van wetenschap te onderstrepen, door te laten zien waar en op welke manier wetenschappelijk onderzoek wordt toegepast in het leven van alledag. Ieder jaar komt een select gezelschap van prominenten uit de kringen van wetenschap, cultuur, bedrijfsleven, politiek, media en sport samen voor een feestelijk diner in de Ridderzaal in Den Haag. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de minister van Economische Zaken wisselen elkaar jaarlijks af als gastheer. Tijdens het diner presenteren Nederlandse topwetenschappers vanuit hun specifieke vakgebieden prikkelende stellingen over een overkoepelend thema.

23

6.

Financiën

Onderstaand treft u de indicatieve raambegroting voor het jaar 2016, afgezet tegen de raambegroting van 2015. De verwachting is dat de baten in 2016 zullen stijgen ten opzichte van 2015 dankzij een stijging in bezoekersaantallen (585.000 versus 550.000) en ook de omzet per bezoeker doordat eind 2015/begin2016 tentoonstellingsvernieuwingen zijn/worden doorgevoerd (op de eerste, tweede en vijfde verdieping) en een vergroot en vernieuwd restaurant is geopend. De ontvangen sponsoring van de BankGiro Loterij (€ 967.500) voor tentoonstellingen op de vijfde verdieping (het dakplein) is van 2015 naar 2016 doorgeschoven vanwege de realisatie in 2016. In 2016 zijn alleen contractueel vastgelegde subsidies en sponsorbijdragen voor het Science Learning Center (SLC) en de Wetenschapscommunicatie-activiteiten in de begroting opgenomen. Dit in tegenstelling tot 2015 toen ook de verwachte bijdragen waren opgenomen. Ten aanzien van de lasten zijn de personeelskosten in 2016 anders toegerekend naar de afdelingen dan in 2015. In totaal stijgen de personeelskosten vooral door de uitbreiding in de afdeling Development & Partnerships. De stijging in de uitgaven aan Science Center NEMO komt vooral door de uitvoering van onze kwaliteitsslag in het kader van ons Strategisch Plan 2015 - 2020. In 2016 behelst dit vooral de nieuwe tentoonstellingen op de tweede en de vijfde verdieping. In 2016 wordt € 375.000 toegevoegd aan onze bestemmingsreserve voor groot onderhoud. BATEN

2015

2016

Omzet NEMO entree Omzet NEMO Publiekshoreca Omzet Zaalverhuur Omzet NEMO shop Eigen inkomsten

5.000.000 1.520.000 1.000.000 540.000 8.060.000

5.300.000 1.900.000 1.200.000 585.000 8.985.000

Subsidie Ministerie van OCW Meerjarige subsidies

3.350.000 3.350.000

3.350.000 3.350.000

Fondsen / sponsoring Science Museum NEMO Projectsubsidies educatie / SLC Fondsen / sponsoring landelijke WTC Fondsen / sponsoring / projectsubsidies

895.000 650.000 177.500 1.722.500

1.862.500 1.068.500 70.000 3.001.000

Totaal baten

€

13.132.500

€

15.336.000

24

LASTEN Publiekshoreca Zaalverhuur & Catering Shop Inkoop

610.000 500.000 300.000 1.410.000

760.000 600.000 351.000 1.711.000

Personeelskosten Gebouwkosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Algemene kosten Development kosten Afschrijvingskosten regulier Algemene kosten

1.658.300 265.000 938.400 387.500 177.000 1.015.000 4.441.200

2.084.000 252.500 898.400 473.900 127.700 141.500 760.250 4.738.250

Marketing & Communicatie personeelskosten Marketing & Communicatie Marketing

499.000 776.200 1.275.200

492.000 859.800 1.351.800

Personeelskosten Tentoonstellingen Educatief Programma Depôt Onderhoud collectie Operationele kosten Afschrijving collectie Science Museum NEMO

3.263.000 445.000 126.000 275.000 85.000 44.000 130.000 4.368.000

3.135.000 1.065.400 126.000 282.000 100.000 149.250 125.000 4.982.650

525.000 410.900 935.900

519.000 502.000 1.021.000

296.000 384.600 280.000 220.000 1.180.600

309.000 343.900 287.000 220.000 1.159.900

-25.000 1.600 -23.400

-10.000 6.000 -4.000

SLC personeelskosten SLC projecten (Inter)nationale SLC projecten WTC personeelskosten Kennislink Weekend van de Wetenschap Financiële steun derden Landelijk WTC Rente Diverse onvoorzien Diverse Totaal lasten

€

Dotatie meerjaren onderhoud Resultaat

13.588.000

€

0 €

-455.500

14.961.000 375.000

€

-

25

Bijlage

Publieksactiviteitenkalender 2016

In dit overzicht staan de voorgenomen extra publieksactiviteiten die in NEMO zullen plaatsvinden voor recreatieve bezoekers en leerlingen/scholieren (stand per eind september 2015). Doorlopende en externe activiteiten, alsmede activiteiten voor het onderwijs en de WTC-branche zijn niet opgenomen. januari

Vakantieprogrammering (kerstvakantie) Wakker Worden Kinderlezing 1

februari

Vakantieprogrammering (voorjaarsvakantie) Science Live Wakker Worden Kinderlezing 2

maart

Vakantieprogrammering (voorjaarsvakantie) Wakker Worden Kinderlezing 3 Kunstschooldag

april

Museumweek Wakker Worden Kinderlezing 4

mei

Vakantieprogrammering (meivakantie) Science Live Wakker Worden Kinderlezing 5

juni

Tube Your Future Gala Zomertentoonstelling Family Lab Vakantieprogrammering (zomervakantie) Science Live Wakker Worden Kinderlezing 6

juli

Zomertentoonstelling Family Lab Vakantieprogrammering (zomervakantie) Science Live

augustus

Zomertentoonstelling Family Lab Vakantieprogrammering (zomervakantie) Science Live

september

Vakantieprogrammering (zomervakantie) Intreeweek Wakker Worden Kinderlezing 7

oktober

Vakantieprogrammering (herfstvakantie) Science Live Weekend van de Wetenschap in NEMO

26

november

MuseumN8 Klokhuis vragendag (periode is nog niet definitief) Wakker Worden Kinderlezing 8

december

Vakantieprogrammering (kerstvakantie) Science Live Wakker Worden Kinderlezing 9

27

NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam Postbus 421 1000 AK Amsterdam T 020 - 531 3233 E [email protected] W www.e-NEMO.nl

www.twitter.com/NEMOamsterdam www.facebook.com/sciencecenterNEMO www.youtube.com/sciencecenternemo