Bretagne, een eigenaardige Franse regio College 3 02/06/2015
e e 16 -19
eeuw http://nl.wikipedia.org/wiki/Gesc hiedenis_van_Bretagne
• 1532: annexatie door Frankrijk. Bilateraal contract tussen de Franse koning François 1er en de Bretonse Staten. Beperkte autonomie van Bretagne: b.v. geen belastingen aan Frankrijk zonder goedkeuring van de Bretonse Staten; Bretonse soldaten zullen niet buiten Bretagne vechten. • De Franse monarchie zal zich niet houden aan deze bepalingen.
• De integratie van Bretagne in Frankrijk verloopt niet soepel. • Afwisseling van goede en slechte tijden in Bretagne.
• Grote armoede op het plattenland, steeds welvarendere steden, vooral aan de kust. • Rennes, Vitré: textielhandel (vlas, hennep). • Havensteden: • Saint-Malo: kabeljauw-vangst bij Terre-Neuve (New Foudland, Frans)/handel/ ontdekkingsreizigers (Jacques Cartier ontdekt Frans Canada)/ zeeschuimers ( corsaires) in dienst van de koning; • Brest: vestiging van de Koninklijke Marine, arsenaal/ zee-expedities;
• Lorient: zetel van de Franse Oost-Indische Compagnie; • Saint-Nazaire: scheepswerven;
• Nantes: slavenhandel.
Villes
• Machtige katholieke kerk. De godsdienstoorlogen tussen katholieken en protestanten in de 16e en 17e eeuw bereiken amper Bretagne, dat zeer katholiek blijft.
• Minachting van de centrale macht voor Bretagne. Lodewijk de Veertiende (koning van 1643 tot 1715) beschouwt Bretagne als een soort obscure kolonie waar inboorlingen getemd moeten worden. Grote minachting aan het hof voor Bretons, achterlijke mensen die een afschuwelijke taal spreken (‘taal van ganzen en varkens’). Ook de Bretonse lagere adel uit Basse-Bretagne die Frans spreekt met een Bretonse accent wordt in Versailles belachelijk gemaakt.
• Het verschil plattenland/steden wordt steeds groter. Ook cultureel verschil: in de steden (ook in het Bretons-sprekende deel van Bretagne) wordt steeds meer Frans gesproken, men volgt de Franse mode, manieren, cultuur . De taalgrens verplaatst zich steeds verder naar het Westen.
• 1675: Rode-mutsenopstand (Bonnets rouges) van boeren in Cornouailles (Zuiden van Finistère) tegen door de koning ingevoerde belastingen (om de talrijke orlogen te financieren). Bloedige repressie. Grote gevolgen voor de Bretonse handel en economie
1789: de Franse Revolutie en de Chouans : Bretagne wordt verdeeld tussen de Bleus, aanhangers van de Revolutie (minderheid, Zuid-Westen) en de Blancs, royalisten . Groot verzet van de adel die zijn voorrechten verliest. Belangrijke rol van de kerk: ¾ van de priesters verzet zich tegen de revolutionairen die de voorrechten van de geestelijke stand willen afschaffen. Ook vrees dat de nieuwe ideeën zouden aanslaan bij de bevolking, de kerk blijft Bretons praten. De boerenbevolking, zeer onder de invloed van de kerk, volgt massaal de anti-revolutionairen, Chouans genoemd, vooral nadat de revolutionairen 300.000 Bretonse mannen verplicht ronselen voor de oorlog tegen Oostenrijk-Hongarije
• 1794: burgerooloog in Bretagne, bloedige repressie van de Chouans door de Republiekeinen
• Napoleon (begin 19e eeuw): einde van de beperkte autonomie van Bretagne. Door Napoleon benoemde préfets voeren in Bretagne een streng regime, grote minachting voor de Bretonse taal en identiteit.
• 2e helft 19e eeuw: zeer beperkte industrialisering van Bretagne. • Arme boeren gaan werk zoeken in de stad, in Parijs, in de marine, emigreren naar Canada of de Franse kolonieën in Afrika en Indochina.
• Culturele oorlog tegen de Bretonse taal en cultuur: onderwijzers krijgen het bevel de Bretonse taal uit de scholen te laten verdwijnen. • Kinderen krijgen straf als ze op school Bretons spreken. • Op alle openbare gebouwen staat: ‘Verboden te spugen en Bretons te spreken’.
• Grote schrijvers, zoals Balzac en Flaubert, schrijven zeer minachtend over de achterlijke, smerige boeren uit BasseBretagne.
In de Franse taal bestaan er twee woorden die uit het Bretons komen: • baragouiner : brabbeltaal/koeterwaals spreken (bara; brood, gwin: wijn in het Bretons) • plouc: achterlijk, boers (plou: dorp).
• Bécassine, zeer populaire stripfiguur: naïef, achterlijk Bretons dienstmeisje bij een rijk Parijs gezin (bécassine=naïef gansje)
• Onder invloed van de Romantiek, belangstelling van enkele kunstenaars voor de Bretonse cultuur (Gauguin in PontAven, waar ook van Gogh verblijft).
Gauguin, Bretonse meisjes
• Opkomst van Bretonse schrijvers die over Bretagne, maar wèl in het Frans schrijven
e 20
eeuw
• Tot 1930 leefde een groot deel van de Bretonse boerenbevolking nog zeer geïsoleerd, weinig verschil in levensstijl door de eeuwen heen.
Bretons boerenhuis, jaren ‘30
Bedstee
Bretonse linnenkast (trouwkast)
Ontsluiting van Bretagne, steeds meer contact met de rest van Frankrijk door:
o o o o o
trein, later auto. wereldoorlogen , dienstplicht. kennis van de Franse taal. kranten, radio, later tv. toerisme
Onafhankelijkheidsbewegingen: o Breizh atao (jaren ’30), zeer anti-Frans, in discrediet gebracht door zijn sympathie voor de nazi’s.
• FLB (Front de Libération de la Bretagne : Bevrijdingsfront voor Bretagne), actief in de jaren1966-81, enkele aanslagen maar nooit zo gewelddadig als de IRA in Ierland of de ETA in Baskenland.
• De invloed v.d. katholieke kerk verandert. Blijft zeer belangrijk (grootste percentage katholieke scholen van Frankrijk, nu nog steeds) maar minder conservatief, aandacht voor kansarmen. • Jaren ’30-70: verschillende katholieke jeugdbewegingen, meer sociaal geëngageerd. • Politieke gevolgen: Bretagne stemde massaal rechts tot jaren ’60, later steeds meer links.
De ‘stille revolutie’ na de Tweede Wereldoorlog . Wederopbouw: Frankrijk heeft voedsel nodig, Bretagne wordt door de overheid financiëel gesteund om zich te ontwikkelen en te moderniseren. Enorme verandering.
o Bestuurlijke decentralisatie o Universitaire studie Bretons in Rennes o Ruilverkaveling
o Landbouwcoöperaties o Intensieve bio-industrie (varkens, kippen), groente (artisjokken, bloemkolen, doperwten, sperziebonen), aardbeien (Plougastel)
Artisjokken (Noordkust van Finistère)
o Modernisering van de visserij o Industriële investering (voedselverwerkingsfabrieken, scheepsbouw, kerncentrales...)
• Nieuwe wegen en tolvrije snelwegen
• Sinds jaren ’70: de regionale culturele herleving vindt plaats in heel Frankrijk maar zeer belangrijk in Bretagne: • Belangstelling voor de Bretonse culturele identiteit, literatuur, geschiedenis, kunst, erfgoed.
• Hernieuwing van de traditionele Bretonse muziek (jong publiek):
Alan Stivell jaren’70: https://www.youtube.com/watch?v=yqeDDvUS0kU 2007: https://www.youtube.com/watch?v=Z593IhlhR4s Tri Yann: https://www.youtube.com/watch?v=m5hBpFaVroI https://www.youtube.com/watch?v=tPTVjCb_17o& index=3&list=RDZFzeozt7ynU
Dan Ar Braz: https://www.youtube.com/watch?v=Wy9jG1aaqN E Denez Prigent: https://www.youtube.com/watch?v=XgPipYnbqd A&index=20&list=RDQHXw96RH34o
Nolwenn Le Roy: https://www.youtube.com/watch?v=f844q5FOflI https://www.youtube.com/watch?v=tvjTQgX3AH s
Diwan-scholen, onderwijs in het Bretons (katholiek en openbaar onderwijs, vrij elitair, problemen om erkend te worden door de Franse staat). 3854 leerlingen in 2014 (basis- en middelbaar onderwijs)
Paradoxen sinds de jaren ‘80, terwijl steeds minder mensen Bretons spreken: o TV Breizh in het Bretons
• Tweetalige verkeersborden
Terwijl het vroeger slecht aangeschreven was om Bretons te zijn, is nu Bretagne en de Bretonse cultuur zeer ‘in’.
Bretagne in 2015
• Dynamische regio: grootste percentage jongeren van Frankrijk, beste schoolresultaten, lager wekloosheidspercentage dan gemiddeld. • Ontwikkeling van de steden: universiteiten, hogescholen. De Bretonse kuststeden scoren hoog voor ‘de kwaliteit van het leven’ en groeien het snelst van Frankrijk.
Economische ontwikkeling: • landbouw (nr 1 in Fr. voor varkens en kippen, groente) • voedingsmiddelenindustrie (agroalimentaire, nr 1 van Europa) • scheepsbouw (Saint-Nazaire) • visserij (nr 1 in Frankrijk. Lorient, baai van Saint-Brieuc, Concarneau, Le Guilvinec).
• Moderne technologie: telecommunicatie, zeeonderzoekslaboratoria, duurzame energie (uit golven)
• Nr 2 in Frankrijk voor toerisme
De achterkant van de vooruitgang
• Verandering in het landschap: langzame verdwijning van de typische bocage (wallenlandschap) door de herverkaveling.
Bocage (vroeger)
Nu
Groene algen op de stranden (marée verte) + nitraat in drinkwater door de intensieve varkensteelt.
• Olierampen ( marées noires) op de kust (Torrey Canyon: 1967, Amoco Cadiz: 1978, Erika: 1999).
• Moeilijke ontmanteling van verouderde kerncentrale.
• Inkapseling van de tradities door het massatoerisme
