2015

“Key Enabling Technology (KET)” Industriële Biotechnologie: een roadmap voor Vlaanderen Samenvatting en conclusies, EWI focus, 13/04/2015

Oproep Vlaamse roadmapping voor KETs, IWT, juni 2013  Wat: één van de hoekstenen van het Europees innovatiebeleid en van Horizon 2020  Waarom: cruciaal voor de her-industrialisatie in Europa + bijdrage aan oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen  Welke: micro- en nano-electronica, fotonica, nanotechnologie, industriële biotechnologie, geavanceerde materialen, geavanceerde fabricatiesystemen en –processen  Doelstelling: Ontwikkeling van eigen Vlaamse strategie op basis van onderbouwde strategische keuzes en de bepaling van prioriteiten voor • Bepalen van Vlaamse inzet in Europese programma’s • Bijdragen tot een Vlaamse innovatie- en industrialisatie-strategie

CINBIOS – cluster industriële biotechnologie en biogebaseerde economie Een gemeenschappelijk initiatief van:

Financieel ondersteund door IWT en AO

CINBIOS: een essentiële link tussen bedrijven uit verschillende industriële sectoren, en tussen bedrijven en onderzoeksinstituten

Page  3

CINBIOS – cluster industriële biotechnologie en biogebaseerde economie Industriële Biotechnologie omvat de toepassing van moderne biotechnologie voor de productie van chemische stoffen, materialen en energie. Zij steunt voornamelijk op twee grote pijlers, namelijk de biokatalyse (gebruik van enzymen om chemische reacties te katalyseren) en de fermentatietechnologie (gericht gebruik van nuttige micro-organismen in industriële processen).

« Value » of « Technology » Roadmapping proces  Vanuit Markt (drivers, trends)  Mogelijke Technologie-oplossingen  geen Technology Push  Grotendeels gebaseerd op input van experten tijdens interactieve activiteiten  geen Studie Referentie studies • Haalbaarheidsstudie Industriële Biotechnologie, 2007 • Haalbaarheidsstudie FISCH, 2009 • EWI studie: Duurzaam gebruik van en waardecreatie uit hernieuwbare grondstoffen voor de biogebaseerde industriële productie zoals biomaterialen en groene chemicaliën in Vlaanderen; Opties en aanbevelingen voor een geïntegreerd economisch en innovatiebeleid, in coherentie met andere beleidsdomeinen en EU regio’s; Oktober 2012 • FISCH roadmap Hernieuwbare chemicaliën • KET Industrial Biotechnology, Working Group Report, June 2011 • The Knowledge Based Bio-Economy (KBBE) in Europe: Achievements and challenges, September 2010 • “Joint European Biorefinery Vision for 2030” en “European Biorefinery Joint Strategic Research Roadmap for 2020” (Star Colibri) • European Commission staff working document (2012). Innovating for Sustainable Growth: A Bioeconomy for Europe. • OECD (2011). Future prospects of industrial biotechnology.

« Value » of « Technology » Roadmapping proces

Markt

Business / Market

Waardeketen

Product / Service

Technologie

Technology

time

« Value » of « Technology » Roadmapping proces

Groepsinterviews Business / Market

Individuele interviews Brede bevraging Grote workshop

Product / Service

Technology

Studie en aftoetsing

time

« Value » of « Technology » Roadmapping proces  Voorstudie door CleverConsult (afbakening domein, trends & drivers, elementen SWOT, Europees speelveld)  Groepsinterviews per marktsegment 

Bulk-chemicaliën en Bio-brandstoffen (6)



Fijn-chemicaliën (inclusief nutraceuticals, food/feed additives, farma-productie,…) (7)



Agro- en Voedingsproducten (7)



Bioplastics, vezels en biomaterialen (7)

 Individuele interviews (5)  Brede online bevraging (120, 50% bedrijven en 30% KI’s)  Workshop (50, 50% bedrijven en 25% KI’s)  Desktop literatuurstudie  Review door experten

Conclusies STERKTES  Een aanzienlijke specialisatie voor Industriële Biotechnologie  Patentanalyse in samenwerking met ECOOM op basis van patent-klassen relevant voor het domein van de IB  Belangrijke onderzoekscompetenties in alle relevante technologiedomeinen

 Sterk op vlak van industrie en logistiek  Belangrijke chemische industrie  Havens van Gent en Antwerpen  Toenemende vraag naar verduurzaming, zowel van producten als van processen

Conclusies 4 KANSRIJKE WAARDEKETENS VOOR VLAANDEREN → 2 KANSRIJKE WAARDEKETENS OP KORTE TOT MIDDELLANGE TERMIJN  Productie van fijnchemicaliën uit suikers, zetmeel en andere hernieuwbare grondstoffen  Eén van de belangrijkste toepassingsdomeinen van IB  Negatieve factoren zoals prijsconcurrentie, moeilijke toegang tot grondstoffen en investeringskost spelen minder dan voor bulkchemie  Kansen voor nieuwe functionaliteiten en nieuwe markttoepassingen

 Het gebruik van tweede generatie suikers als grondstof  Aantal technologieën beschikbaar op pilootschaal, maar logistiek, infrastructuur en economische haalbaarheid blijven belangrijke uitdagingen  VISIONS project

Conclusies 4 KANSRIJKE WAARDEKETENS VOOR VLAANDEREN → 2 KANSRIJKE WAARDEKETENS OP MIDDELLANGE TOT LANGE TERMIJN  Ligninerijke grondstoffen voor hoogwaardige materialen en chemicaliën  Theoretisch enorme hoeveelheden ligninerijke grondstoffen beschikbaar  Groot en divers potentieel aan toepassingen  Waardeketen dient nog volledig uitgebouwd te worden op basis van nieuwe technologische ontwikkelingen

 Conversie van (afval)-gas in chemicaliën  Theoretisch enorme hoeveelheden grondstoffen beschikbaar  Uitbouw logistiek en opzuivering nodig  Conversietechnologieën dienen nog grotendeels ontwikkeld te worden  Groot en divers potentieel aan toepassingen

Horizontale technologiedomeinen  Nieuwe (milde) ontsluitingstechnologieën  Houden rekening met de verwaarding van alle componenten (bioraffinageconcept)  Zo breed mogelijke waaier van producten

 Logistiek van de grondstof  Haalbaarheid van 2de generatie grondstoffen in belangrijke mate bepaald door logistieke kost  Locaties waar de grondstof in hoge concentratie aanwezig is of kan aangevoerd worden  Economische haalbaarheid van de mobilisatie

 → Meer interdisciplinaire samenwerking nodig

Lopende acties en initiatieven  Bio-aromaten geselecteerd als strategisch initiatief binnen FISCH en BIG-C  Pre-proposel Interreg VL-NL Bio-HArT “Bio-aromaten-fabriek” ingediend

 Pilootinstallatie voor de fermentatie van syngas  Bio Base Europe Pilot Plant

 Sectoroverschrijdend onderzoek naar potentieel van korrelmaïsstro  Ingediend als VIS-traject bij IWT

→ Bottom-up initiatieven die op relatief korte termijn een belangrijke stimulans kunnen vormen voor de verdere uitbouw van de geïdentificeerde waardeketens → Ondersteuning vanuit het Vlaamse beleid voor deze initiatieven + voor het creëren van de noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden

Noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden  Een duidelijke langetermijnvisie voor de transitie naar een duurzame biogebaseerde economie  Coherent beleid over de verschillende beleidsdomeinen (onderzoek & innovatie, landbouw, energie, leefmilieu,…)

 Een gelijk speelveld voor de verschillende toepassingsdomeinen van biogebaseerde grondstoffen  Energiebeleid versus “resource efficiency” beleid

 Bio-economie als slimme specialisatie  Investeringen van EIB en EFRO zouden makkelijker moeten worden

 Een coherent en transparant steunkader voor de hele innovatieketen  Vraaggedreven strategisch basisonderzoek  Demonstratie - en pilootprojecten

Noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden  Bevorderen van transnationale en transregionale samenwerking  Analyse complementaire sterktes met andere clusters  Aanpassen subsidiekanalen en ondersteunen initiatieven

 Ondersteunen van een gedragen kennisplatform en centraal aanspreekpunt  Rekening houdend met eigenheid van de cluster: hoog kennisniveau, verhoogde kennisdiffusie, sectoroverschrijdend karakter  Vertrekkend vanuit expertise en netwerk CINBIOS

Lessons learned  Roadmapping proces als dusdanig zeer waardevol voor clusterwerking  Spanningsveld tussen methodologie “Value roadmapping” en de opdracht vertrekkende vanuit een “Technologie”  Patentanalyse ECOOM niet evident, maar waardevol; interactie noodzakelijk  Gelijkaardige economische analyse ontbreekt; zou ook waardevol zijn  Beschikbare tijd en budget ruimschoots ontoereikend voor beoogde doelstellingen (zeer grote in kind bijdrage van de drie organisaties)

Ten Slotte

Deze roadmap oefening werd uitgevoerd op vraag van de Vlaamse Overheid met als doelstelling de noodzakelijke data aan te leveren ter ondersteuning en onderbouwing van een nieuwe innovatie- en industrialisatie-strategie voor de Vlaamse economie. Deze studie verzamelde input van meer dan 150 stakeholders uit de industrie, kennisinstellingen en de Vlaamse administraties. Uit de studie blijkt dat Vlaanderen een aantal duidelijke troeven heeft om in de bio gebaseerde economie een rol van betekenis te spelen. Er is ook een duidelijke interesse en wil van het Vlaamse bedrijfsleven om hier aan mee te werken en te investeren. Het is evenwel aan de Vlaamse Overheid om de conclusies en aanbevelingen uit deze studie ter harte te nemen en te vertalen in concrete beleidsmaatregelen.

KET-IB – contact details

Tine Schaerlaekens, Program manager, FISCH Email: [email protected] Sofie Dobbelaere, Managing Director, Ghent Bio-Economy Valley Email: [email protected] Willem Dhooge, Project manager Industrial Biotechnology, FlandersBio Email: [email protected]

Page  19