2015. De mogelijke betekenissen van kinderrechten binnen een medische context. Het Kinderrechtenverdrag. Opgebouwd rond drie groepen rechten:

5/10/2015

De mogelijke betekenissen van kinderrechten binnen een medische context

Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris @KRCommissaris

Het Kinderrechtenverdrag Opgebouwd rond drie groepen rechten:  Protectie (bescherming)  Provisie (voorzieningen)  Participatie

Vier algemene principes:    

Non-discriminatie Belang van het kind Recht op leven, overleven, ontwikkeling Recht om gehoord te worden

1

5/10/2015

“Kinderen zijn toekomstige volwassenen – zegt men. Zij zijn pas in wording, ze bestaan eigenlijk nog niet helemaal, ze horen er voorlopig nog niet bij... Wat bedoelt men daar toch mee? Wij kinderen: leven wij nog niet, voelen wij dan niet, lijden wij dan niet – net als de volwassenen? En de kinderjaren: zijn die dan geen deel van het echte leven – gewoon van iedereen? Waarom willen ze ons dan laten wachten – en waarop?”. (Janusz Korczak)

Participatie - bekwaamheid Minderjarigen:  Juridisch handelingsonbekwaam  Vallen onder ouderlijk gezag  Maar tegelijk beweging naar zelf uitoefenen van hun rechten

Decreet rechtspositie minderjarigen in de jeugdzorg Wet op de patiëntenrechten:  Minderjarige patiënten kunnen zelf hun rechten uitoefenen  Maar geen leeftijdsgrens

2

5/10/2015

Rechten? Recht op informatie Recht om toestemming te geven of te weigeren Recht op inzage in het persoonlijk dossier Recht op bescherming van de privacy

Euthanasie en minderjarigen Beeld van het (zieke) kind versus het beeld van de (zieke) volwassene Recht op zelfbeschikking Twee benaderingen:  ‘oordeel des onderscheids’: • meer aandacht voor de particulariteit van elke situatie • Onderzoek geeft aan dat artsen het bepalen van beoordelingscapaciteit geen sinecure vinden

 Leeftijd: • grotere rechtszekerheid • 12 jaar? (naar analogie met andere regel- en wetgeving)

Euthanasie en minderjarigen Uitgangspunten:  Alle kinderen als belangrijke actor in het besluitvormingsproces levensbeëindiging en euthanasie  Sommige kinderen beschikken al vanaf jonge leeftijd over voldoende oordeelsvermogen  Elke leeftijdsafbakening is arbitrair  Zonder leeftijdsafbakening kinderen vermoedelijk minder betrokken

Nederlandse Wet op Geneeskundige Behandelingsovereenkomst ter inspiratie

3

5/10/2015

Integriteit? Kinderen lijnen zichzelf af Leren grenzen stellen en leren omgaan met grenzen Belang van een betrokken spreken “Parler, c’est prendre le risque de se mettre en ‘je’: je parle” (Philippe Meirieu)

Kinderen, jongeren en geweld (2012)

Lichamelijk

Emotioneel

Seksueel

Gezin

12%

18%

1%

School

42%

57%

4%

Jeugdbeweging

10%

13%

2%

Sport

13%

23%

3%

4

5/10/2015

Kinderrechtencommissariaat? Onafhankelijke instelling binnen het Vlaams Parlement (bij decreet geregeld) Toezicht op naleving IVRK in Vlaanderen Detecteert, signaleert, adviseert Klachtenlijn: Gratis nummer: 0800 20 808 www.kinderrechten.be  Informatie – bemiddeling - klachtenonderzoek

Advieswerk: www.kinderrechtencommissariaat.be  Reactief en proactief  Alle maatschappelijke domeinen

Wie meldt klachten?

5

5/10/2015

Waarover gaan deze klachten?

Kinderrechten in een medische context - ombudswerk Karel is 16. Hij moet een operatie ondergaan. Zijn moeder wil de ingreep laten uitvoeren in Hasselt. Zijn vader is niet akkoord en wil naar het ziekenhuis in Leuven. Karel liet alle onderzoeken al uitvoeren in Hasselt en zijn moeder trof er alle regelingen met de arts. Karel wil ook liever in Hasselt geopereerd worden omdat hij de arts kent en vertrouwt. Daarna kan hij bij zijn mama herstellen. Ook voor de nazorg is dat gemakkelijker. Zijn vader dreigt met een procedure tegen zijn moeder en tegen de arts als die de ingreep uitvoert zonder zijn toestemming. De arts weigert nu de ingreep zonder toestemming van Karels vader.

Kinderrechten in een medische context - ombudswerk •

Bram (9 jaar) heeft een complexe beenbreuk opgelopen en moet geopereerd worden. De inschatting is dat hij een week op de pediatrie zal moeten verblijven. Bram is een zeer angstig kind en de ouders willen dan ook zo veel mogelijk bij hun kind blijven. Ze mogen van het ziekenhuis in ieder geval al blijven slapen in zijn kamer, maar vragen zich af of ze ook aanwezig mogen zijn als ze Bram in slaap doen en wanneer hij terug wakker wordt.

6

5/10/2015

Kinderrechten en ziekenhuizen – een diversiteit aan signalen Studie Testaankoop (2007):  Steeds minder kinderen in daghospitalisatie samen met volwassenen (9%)  97% van de ziekenhuizen heeft kindspecifieke voorzieningen  77% van de ziekenhuizen ‘rooming-in’, maar bij meer dan 60% niet gratis  Aanwezig zijn bij de inleiding van de narcose (70% van de ziekenhuizen)  Gesprek met de anesthesist (25% van de ziekenhuizen)  Meer aandacht voor kindperspectief bij de spoedopname

Kinderrechten en ziekenhuizen – een diversiteit aan signalen Rapport Zorginspectie (2010-2012):  Protocol op basis van Handvest Kind en Ziekenhuis (17/29)  Rooming-in is gratis (3/29) (link met armoede)  Ouders kunnen bij hun kind zijn tot en met inductie (25/29)  Ouders kunnen bij hun kind zijn tijdens het ontwaken in de recovery (13/29)  Kinderen verblijven op een afdeling voor volwassenen (18/29)  Er is een pijnprotocol voor kinderen (18/29)

Wat kinderen zelf belangrijk vinden Begrijpbaar geïnformeerd worden:  Over medicatie en behandeling  Over het perspectief van hun ziekte/behandeling  Over wie zoal de zorg over hen opneemt

Privacy (aanwezigheid aantal zorgverstrekkers + continuïteit) Belang van het bij naam aangesproken worden Bezoekuur

7

5/10/2015

Inspraak en participatie  “Kinderparticipatie in het ziekenhuis” (Stichting Kind & Ziekenhuis, Nederland)  Oordeelsbekwaamheid  Belang van tijd (participatie is onvoorspelbaar) en ruimte (setting)

Belang van sport en ontspanning (kinderen zijn meer dan een zieke patiënt) Belang van het klachtrecht (rol van de ombudsman) Wat met de groep van 15 tot 18 jaar?

Kinderrechten binnen een medische context - advies Ziekenhuisscholen  Belang van het recht op onderwijs  Aandacht voor synchroon internetonderwijs (Bednet)  Belang van psycho-pedagogische ondersteuning van jonge patiënten, hun leerkrachten en het (para)medisch personeel

Isolatie en afzondering Melden van geweld/misbruik Verplichte vaccinaties, jongensbesnijdenis,…

Kinderarmoede

8

5/10/2015

Kansarmoede-index Kind & Gezin

Armoede?

“Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen.” (Jan Vranken)

Kinderarmoede in Vlaanderen % kinderen dat in een Gezinnen met een gezin leeft dat omwille armoederisico van financiële redenen de volgende zaken niet kan:

Gezinnen zonder armoederisisco

Aankopen nieuwe kleren

18,5%

3,9%

Verzorgen van 3 maaltijden per dag

9,9%

0,7%

Deelname aan 27,2% sportclubs en andere vrije tijdsvoorzieningen

3,8%

Verjaardag vieren

11%

1,7%

Een veilige plek om buiten te spelen

34,3%

6,4%

9

5/10/2015

Onderzoek Kind & Samenleving

Recht doen aan kinderen met een label Signalen:  

Alarmerende statistieken VN-Comité voor de Rechten van het Kind Knelpunten

  

Sterke focus op het kind dat tekort schiet Dominante rol aan de diagnostiek: noodzakelijke voorwaarde voor verdere actie Installatie van een handelingsonzekerheid

10

5/10/2015

Senne is 11 jaar en stelt regelmatig ‘storend’ gedrag in de klas. De juf krijgt het steeds moeilijker met hem. De juf en de directie nodigen de ouders uit voor een gesprek. Ze stellen een duidelijke voorwaarde. Senne mag op school blijven als de ouders langsgaan bij een arts om rilatine te laten voorschrijven. De ouders staan hier niet achter. Ze voelen dat ze eigenlijk geen keuze hebben. Want doen ze dit niet, dan zal Senne worden uitgesloten.

Recht doen aan kinderen met een label Aandacht voor de stem en het perspectief van het kind Aandacht voor het grondig informeren van kinderen Blijvend inzetten op methodieken die contextgericht werken

Kinderen op de vlucht

11

5/10/2015

Dringende medische hulp voor ieder kind? Sedert 2012 EU-burgers  die zich in België willen vestigen  en nog geen papieren hebben,  krijgen de eerste drie maanden (of langer) • geen maatschappelijke dienstverlening OCMW • geen aansluiting bij Belgische ziekteverzekering

Vooral kinderen slachtoffer  Ziek maar niet naar dokter  Afwezig van school

Aanbeveling Ongeacht het verblijfsstatuut van de ouders zouden kinderen moeten kunnen aansluiten bij Belgische ziekteverzekering  Als ze regelmatig school lopen  Of gekend zijn bij Kind & Gezin / ONE

Psychologische hulp Veel kinderen en jongeren op de vlucht kampen met psychische problemen  Gevoelens van verlies door migratie  Traumatische ervaringen  Stresserende leefomstandigheden

Gepaste psychologische hulp beperkt  Beperkte omkadering in centra  Lange wachtlijsten  Specifieke expertise beperkt aanwezig

12

5/10/2015

Aanbeveling Aan de bevoegde overheden vragen we om te zorgen voor meer en betere psychologische ondersteuning van kinderen op de vlucht door:  Betere spreiding van expertise  Betere toegankelijkheid  Ruimere omkadering in de centra

13