2013 Jaaroverzicht
1
01.
HET JAAR IN CIJFERS
EXPERTISE DELEN
DE CAMPUS VERNIEUWT
PAGINA 06
PAGINA 44
PAGINA 48
01
07
KWALITEITSPROJECTEN
NIEUW IN HET ZORGAANBOD
KLANTVRIENDELIJKE DIENSTVERLENING
03
02
09
PAGINA 20
PAGINA 08
08
DUURZAME TOEKOMST
10
PAGINA 54
PAGINA 50
INVESTEREN IN INFRASTRUCTUUR
WETENSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN
PAGINA 24
PAGINA 30
04
05
IN DE PRIJZEN
11
PAGINA 56
EEN LEVEN LANG LEREN
06
PAGINA 40
2
BESTUUR
12
PAGINA 58
3
“Het UZ Gent groeit en vernieuwt, ook in moeilijke tijden”
Voorwoord De afgelopen jaren is de ziekenhuissector hard getroffen door besparingen in de gezondheidszorg. De tijden zijn moeilijk, maar toch doet het UZ Gent het zeer goed: ook in 2013 hebben we flink geïnvesteerd in groei, vernieuwing en kwaliteit. Grote infrastructuurprojecten vormen de UZ-campus stap voor stap om tot een moderne, toegankelijke, milieuvriendelijke en duurzame plek voor alle gebruikers. Nieuwe medische kennis en apparatuur maken innovatieve behandelingen mogelijk.
Prof. dr. Eric Mortier Afgevaardigd bestuurder 4
De motor van dit succes is de inzet en gedrevenheid van de medewerkers op de campus. Via het project ‘duurzame toekomst’ hebben alle personeelsleden de kans om mee te denken over en te bouwen aan de toekomst van ons ziekenhuis. Zo willen we onszelf telkens heruitvinden om onze missie in patiëntenzorg, onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en dienstverlening te blijven waarmaken. 5
01
Het jaar in cijfers
Totaal opnames: 109.050 35.675 opnames 51.656 daghospitalisaties 21.719 ambulante spoedopnames
Ligdagen: 286.230 6
Consultaties: 450.115
Medewerkers: 5.967 405 nieuwe medewerkers in 2013 (incl. artsen-specialisten in opleiding) Partnerziekenhuizen: 18
Operaties: 19.201 patiënten 26.745 sessies 30.356 ingrepen 7
02
Nieuw in het zorgaanbod
Duizendste levertransplantatie Op 8 januari 2013 rondde het transplantatieteam van het UZ Gent – als eerste in Vlaanderen – de kaap van de duizendste levertransplantatie. Sinds 1991 voert het team ongeveer 50 transplantaties per jaar uit, zowel bij volwassenen als bij kinderen en adolescenten. Daarmee behoort het levertransplantatiecentrum tot de top in België.
Transplantaties: 147 86
49
12
10
Technieken verfijnd
Hoge levenskwaliteit Levertransplantaties zijn curatieve behandelingen voor patiënten met leveraandoeningen in een eindstadium. De oorzaak is vaak een tumor, een aangeboren afwijking, hepatitis C of alcoholisch leverlijden. De patiënten staan gemiddeld één jaar op een ‘chronische wachtlijst’ – voor echt dringende ingrepen is er een urgente wachtlijst. ‘Onze patiënten hebben 20 jaar na hun transplantatie meer dan 72 procent overlevingskans en leiden weer een actief leven, met hoge levenskwaliteit’, zegt prof. dr. Hans Van Vlierberghe (dienst Gastro-enterologie.) ‘Zij moeten wel levenslang immunosuppressiva nemen die metabole problemen kunnen veroorzaken. Die nadelen wegen echter niet op tegen de grote voordelen van een transplantatie.’
8
In de loop der jaren hebben de specialisten van het UZ Gent hun expertise verder uitgebreid en de operatietechnieken continu verfijnd. Prof. dr. Roberto Troisi (diensthoofd Algemene en Hepatobiliaire Heelkunde): ‘Aanvankelijk opereerden we met de klassieke insnede op de buik. Een paar jaar later startten we met de split-levertechniek, zodat we met één lever twee patiënten kunnen helpen. In 2009 kwamen daar de laparoscopische ingrepen bij. Bij levende donatie – heel vaak tussen verwanten – nemen we nu geregeld de kleinste linkerleverkwab weg via een kijkoperatie.’ Levertransplantaties vergen de inbreng van veel verschillende medische specialisaties. Daarom zijn ze een toonbeeld van multidisciplinaire samenwerking tussen onder meer gastro-hepatologen, transplantatiecoördinatoren, chirurgen, radiologen, intensivisten, psychologen, klinisch biologen, anatomopathologen, anesthesisten en patiëntenorganisaties.
2
4
2 pancreastransplantaties 10 harttransplantaties 49 levertransplantaties
(waarvan 4 van levende donoren)
86 niertransplantaties
(waarvan 12 van levende donoren)
“De patiënten leiden weer een actief leven, met hoge levenskwaliteit” 9
Kinder- en jeugdpsychiatrie: ruimer crisisaanbod en gezinsraadpleging
25+ jaar Kinderlongziekten: toenemende specialisatie
De afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het UZ Gent werkt nauwer samen met andere partners om patiënten sterkere oplossingen op maat aan te bieden. Vijf partners leggen hun mogelijkheden samen in een gemeenschappelijke pool. Afhankelijk van wat een patiënt nodig heeft, worden elementen uit die pool gecombineerd. Een jongere kan bijvoorbeeld in zijn vertrouwde instelling blijven terwijl toch de expertise van een externe partner wordt ingeschakeld. Op die manier blijft in complexe situaties ook de zorgcontinuïteit gewaarborgd.
Acute problemen Daarnaast heeft de afdeling het supervisiewachtsysteem van de dienst Neonatologie en Intensieve Zorg Pediatrie mee helpen opbouwen. Daar komen patiënten met acute problemen terecht: peuters die zich hebben verslikt in een vreemd voorwerp, kinderen met ernstige astma-aanvallen.
In het UZ Gent is er dag en nacht een kinderpsychiater beschikbaar om kinderen en jongeren met spoedeisende psychiatrische problemen te helpen. Medewerkers van het UZ Gent doen ook twee keer per week een externe crisisinterventie. Aan de samenwerking is geen centraal meldpunt gekoppeld: de doorverwijzingen gebeuren door de organisaties zelf.
Astma Per jaar krijgt de afdeling gemiddeld 5000 patiëntjes met longproblemen over de vloer. ‘De symptomen van peuterastma en allergisch astma kunnen we uitstekend onder controle houden met inhalatiesteroïden’, zegt afdelingshoofd prof. dr. Frans De Baets. ‘Bij ernstig allergisch astma kunnen nieuwe medicijnen zoals omalizumab allergische reacties onderdrukken en het astma beter onder controle houden.’
Vijf partners: UZ Gent
Multidisciplinair gezinsconsult Dankzij de samenwerking tussen volwassenpsychiatrie en kinderpsychiatrie biedt het UZ Gent voortaan ook multidisciplinaire gezinsraadplegingen aan. Daar kunnen gezinnen terecht die door hun relationele dynamiek kampen met klachten en problemen. Het multidisciplinair team taxeert de problemen – op het niveau van het individu, de onderlinge relaties en het gezin – en formuleert een behandelplan. Het team bestaat onder meer uit een kinder- en volwassenpsychiater, een kinder- en volwassenpsycholoog en partnerrelatieen gezinstherapeuten.
10
Al ruim een kwarteeuw beschikt het UZ Gent over een afdeling voor kinderlongziekten. De afdeling werd in 1987 opgericht door prof. dr. Frans De Baets en heeft zich de voorbije 25 jaar alsmaar verder gespecialiseerd, o.a. in infectieziekten en aangeboren immuunstoornissen. De vier longartsen van de afdeling Kinderlongziekten, Infectieziekten en Immuniteitsstoornissen zijn ook actief in het Centrum voor Mucoviscidose.
Psychiatrisch Centrum Caritas Regionaal Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Eclips CGG Zuid-Oost-Vlaanderen
Het consult wordt georganiseerd door het Centrum voor Relaties en Gezinnen van het UZ Gent. Dat biedt ambulante hulpverlening, organiseert een opleiding tot relatie- en gezinstherapeut en doet aan wetenschappelijk onderzoek. Het Centrum biedt relatie- en gezinstherapie voor individuen, koppels en gezinnen met problemen in hun relaties, ongeacht de leeftijd.
5.000 patiënten per jaar 180 patiënten met mucoviscidose 1987: oprichting afdeling Kinderlongziekten 1999: erkenning door RIZIV van Centrum voor Mucoviscidose
als een van de zeven Belgische referentiecentra
2000: behandeling van infectieziekten 2007: behandeling van aangeboren immuunstoornissen
Opleiding van kinderlongartsen ‘De afgelopen jaren hebben we een tiental kinderlongartsen opgeleid die naar grote regionale ziekenhuizen getrokken zijn. Zij dragen er toe bij dat nieuwe behandelingen snel doordringen bij huis- en kinderartsen. Bovendien zorgen ze voor de patiëntentriage, zodat vooral patiëntjes met ernstige longproblemen bij ons terechtkomen. Daardoor kan het UZ Gent zich nog sterker profileren als derdelijnscentrum.’
11
Preoperatieve anesthesieconsultatie: veilig naar het operatiekwartier
Belgische primeur: onderhuidse defibrillator
In een multidisciplinair project van de dienst Cardiochirurgie en de dienst Cardiologie werd bij een hartpatiënt een onderhuidse of subcutane defibrillator (S-ICD) geplaatst – meteen een Belgische primeur. De patiënt had na een uitgebreid hartinfarct een verhoogd risico op levensbedreigende hartritmestoornissen. Een implanteerbare cardioverter-defibrillator (ICD) spoort die stoornissen op en behandelt ze door een elektrische shock af te geven en het normale hartritme te herstellen. Traditioneel wordt bij de implantatie van een ICD een elektrode tot in het hart geplaatst, via de grote ader onder het sleutelbeen. De ingreep kan gepaard gaan met complicaties zoals een klaplong, infecties en een beschadigde ader of hartwand. Ook op langere termijn kunnen zich met de elektrode nog problemen voordoen: ze kan worden verplaatst of beschadigd en er kunnen laattijdige infecties optreden. Bij de subcutane ICD wordt de elektrode niet in het hart aangebracht, maar onderhuids, naast het borstbeen aan de buitenkant van de ribben. Die elektrode is steviger en minder onderhevig aan slijtage. Zo worden complicaties vermeden. De S-ICD wordt bovendien ingeplant zonder x-stralen, die bij een klassieke ICD wel nodig zijn. 12
Voor patiënten in het Chirurgisch Dagcentrum organiseert het UZ Gent voortaan een preoperatieve anesthesieconsultatie (PAC). Die zorgt ervoor dat de patiënt optimaal op de anesthesie en de ingreep is voorbereid. De consultatie moet onder meer vermijden dat de anesthesist niet in kaart gebrachte gezondheidsproblemen vaststelt, zodat de ingreep moet worden uitgesteld. Door eventuele risico’s vooraf zo volledig mogelijk op te sporen en ze waar mogelijk te beperken, zorgt de PAC ervoor dat de patiënten zo gezond mogelijk op de operatietafel belanden. Bovendien kunnen ze tijdens het consult behoorlijk worden geïnformeerd en gerustgesteld. Dat blijkt nodig: de angst voor het controleverlies onder narcose en de onzekerheid over hoe ze zich postoperatief zullen voelen zitten er bij veel patiënten diep in.
“De consultatie moet onder meer vermijden dat de anesthesist niet in kaart gebrachte gezondheidsproblemen vaststelt.”
30% De dienst Cardiologie verwacht bij ongeveer 30 procent van de patiënten die een ICD nodig hebben een onderhuidse defibrillator te kunnen plaatsen. 13
Klinisch-genetisch consult voor jongdementie
Microarrays voor gevoeligere en ruimere pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD) Sinds september 2013 gebruikt het Centrum voor Medische Genetica van het UZ Gent de technologie van de microarrays voor de pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD). De nieuwe technologie is betrouwbaarder en gevoeliger en kan meer chromosomale afwijkingen opsporen.
Het vermoeden dat jongdementie ‘in de familie zit’, zorgt bij verwanten vaak voor veel ongerustheid. Ze kunnen zich genetisch laten testen in het Centrum voor Medische Genetica van het UZ Gent – weloverwogen, onder deskundige begeleiding van een klinisch geneticus en met psychologische ondersteuning.
Met de pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD) kunnen embryo’s die ontstaan zijn na een IVF-behandeling worden getest op genetische afwijkingen voordat ze in de baarmoeder worden geplaatst. Dat gebeurt heel snel na de bevruchting, wanneer het embryo nog maar enkele cellen groot is. PGD is een oplossing wanneer de man of de vrouw drager is van een gebalanceerde chromosomale herschikking (translocatie). Bij zo’n gebalanceerde translocatie is geen materiaal verloren gegaan of bijgekomen, maar is wel de structuur van het chromosoom veranderd. Voor de drager zelf levert dat meestal geen problemen op. Bij de verdeling van de chromosomen in de eicellen en de zaadcellen kunnen echter wel problemen ontstaan. De erfelijke informatie kan dan ongebalanceerd verdeeld worden. Dat kan ertoe leiden dat een zwangerschap uitblijft, dat zich een miskraam voordoet of – in zeldzame gevallen – dat een kind wordt geboren met ernstige aangeboren afwijkingen.
Op het klinisch-genetisch consult kunnen mensen terecht die vermoeden dat ze in hun familie met een erfelijke vorm van dementie, de ziekte van Parkinson of een andere neurodegeneratieve aandoening zitten. De genetici verzamelen klinische informatie over verwanten van verschillende generaties, stellen een stamboom op en prikken bloed voor het erfelijkheidsonderzoek. In principe gebeurt eerst een diagnostische test bij een aangetaste verwant. Wordt een oorzakelijk erfelijk defect gevonden, dan kunnen gezonde verwanten zich predictief laten testen. Vooraf worden ze grondig geïnformeerd over de voor- en nadelen, zodat ze zelf kunnen beslissen of ze zich al dan niet laten testen. Bij die beslissing worden ze psychologisch begeleid. Ook na het bespreken van het testresultaat wordt voor psychologische opvang gezorgd.
14
“Met de pre-implantatie genetische diagnostiek kunnen embryo’s die ontstaan zijn na een IVF-behandeling worden getest op genetische afwijkingen voordat ze in de baarmoeder worden geplaatst.”
Ook andere afwijkingen
“Wordt een oorzakelijk erfelijke defect gevonden, dan kunnen gezonde verwanten zich predictief laten testen.”
Tot voor kort werd voor de PGD de zogenoemde FISH-techniek gebruikt. Daarmee kan slechts een beperkt aantal chromosomen worden geanalyseerd op herschikkingen. Daar brengt de microarray-technologie nu verandering in. Met microarrays kunnen kopijvariaties in het DNA worden opgespoord: zowel het verlies van chromosomale fragmenten (deleties) als de toename ervan (duplicaties en amplificaties). Prof. dr. Björn Menten (Centrum Medische Genetica): ‘De microarray-techniek is niet alleen gevoeliger en betrouwbaarder dan de FISH-techniek, maar kan naast translocaties ook andere chromosomale afwijkingen opsporen. Een daarvan is trisomie 21, de afwijking die verantwoordelijk is voor het downsyndroom.’
15
Nieuwe multidisciplinaire samenwerkingen
“Specialisten van diverse disciplines bundelen hun kennis om patiënten de best mogelijke behandeling te geven.”
Specialisten van diverse disciplines bundelen hun kennis en expertise om patiënten de best mogelijke behandeling te geven. In 2013 zagen enkele nieuwe multidisciplinaire samenwerkingen het levenslicht.
Aorta Team voor chronische en acute aortapathologie
Gecombineerde poli voor patiënten met diabetes en nierlijden
Steenkliniek voor patiënten met terugkerende nierstenen
Het Multidisciplinair Aorta Team organiseert de samenwerking tussen alle disciplines die bij de behandeling van aortapathologie betrokken zijn: cardiologen, vaatchirurgen, hartchirurgen, klinisch genetici, radiologen.
Patiënten met diabetes ontwikkelen heel vaak ook nierlijden en omgekeerd. In het UZ Gent kunnen ze voortaan terecht in een gecombineerde polikliniek. Een diabetoloog en een nefroloog zien en bespreken de patiënt samen en bezorgen de huisarts één zorgvuldig afgestemd behandel- en opvolgadvies. Daarmee kan de huisarts het beleid zelf opvolgen. Voor patiënten met urgente problemen kan de huisarts voortaan meteen op de gecombineerde poli terecht.
Patiënten met een niersteen lopen veel kans om later een nieuwe steen te ontwikkelen. Als de oorzaak preventief wordt aangepakt, blijft de patiënt veel leed bespaard. Daarom hebben de dienst Urologie en de dienst Nefrologie van het UZ Gent een multidisciplinaire steenkliniek opgericht. Die is bedoeld voor patiënten met terugkerende nierstenen en voor patiënten die het risico lopen op recidive – omdat ze al op jonge leeftijd nierstenen krijgen of omdat stenen bij hen ook in de familie voorkomen. In die gevallen heeft de steenvorming vaak een behandelbare oorzaak.
Als nierproblemen bij diabetici te laat worden opgemerkt, is de kans op onomkeerbare schade heel groot. Beide aandoeningen verhogen bovendien het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk. Anderzijds wordt bij 35 procent van de patiënten die starten met nierdialyse het nierlijden veroorzaakt door diabetes. Wie nierinsufficiëntie heeft, kan insulineresistentie ontwikkelen en bij verergerende nierproblemen diabetes krijgen.
De samenwerking tussen nefroloog en uroloog zorgt ervoor dat recidiverende patiënten veel beter worden opgevolgd en geholpen. Nadat de uroloog de nierstenen heeft behandeld, zorgt de nefroloog voor de metabole uitwerking. Bloed- en urineonderzoek wordt ingezet om de specifieke kenmerken van de niersteen en de onderliggende oorzaak van de steenvorming op te sporen. Op basis van de gevonden metabole afwijkingen maakt de nefroloog een preventief behandelplan, met medicatie en gericht dieetadvies.
Het team volgt patiënten met een lokale uitzetting van de aorta nauwgezet op. Die chronische patiënten worden besproken op de maandelijkse teamvergadering. Patiënten met acute pijn kunnen een levensbedreigende dissectie of ruptuur van de aorta hebben. Voor die patiënten komen alle leden van het Aorta Team samen om de patiënt te evalueren, de situatie in te schatten en de juiste behandeling in te stellen. Afhankelijk van de locatie van de scheur wordt de patiënt meteen geopereerd of probeert men een medicamenteuze behandeling. Het Multidisciplinaire Aorta Team zet ook een aortadatabank op. Die bevat voor elke patiënt de relevante informatie over pathologieën, behandelingen en resultaten. De databank vergemakkelijkt de bespreking van de patiënten op de teamvergaderingen, maar levert ook nuttige informatie op voor het wetenschappelijk onderzoek. 16
Voor de gecombineerde polikliniek slaan de diensten Nefrologie en Endocrinologie de handen in elkaar. De gezamenlijke poliklinische consultatie wordt ingepast in de bestaande zorgtrajecten voor diabetes type 2 en chronische nierinsufficiëntie. 17
Zorgprogramma voor naadloze transitie na stamceltransplantatie
Wie als kind een stamceltransplantatie heeft ondergaan, heeft een hoog risico op late schade. Die kan erg variëren: endocrinologische en cardiologische problemen, longschade, hypertensie enz. De meeste patiënten hebben het ook psychologisch moeilijk.
Blaasconserverende behandeling van blaastumoren
Opvolging Daarom zijn die patiënten gebaat bij een multidisciplinaire langetermijnopvolging. Die krijgen ze na de stamceltransplantatie op de afdeling Pediatrische HematoOncologie en Stamceltransplantatie van het UZ Gent. Op een multidisciplinair consult zien ze een pediater hemato-oncoloog en transplantatiespecialist, een endocrinoloog, een psycholoog en een verpleegkundig consulent. Als de patiënten volwassen worden, hebben ze naast de medische problematiek ook specifieke psychosociale behoeften, bijvoorbeeld in verband met partnerkeuze, infertiliteit en het zoeken naar werk. Ze stappen dan het best over naar de dienst Hematologie, die gelijkaardige multidisciplinaire consulten organiseert voor volwassen patiënten post stamceltransplantatie.
Zorgplan is succes Om die overgang te optimaliseren, hebben beide diensten samen een gestructureerd zorgplan uitgewerkt. De 33 jongvolwassenen die als kind een stamceltransplantatie hadden ondergaan, kregen een schriftelijke uitnodiging voor een posttransplantatieconsult. 20 van hen werden nog altijd opgevolgd door de pediatrische afdeling, 13 kregen geen opvolging. Alles samen gingen 32 van de 33 patiënten op de uitnodiging in. Daarvan gingen er 30 akkoord met transitie naar de volwassen afdeling. Twee derden van hen wilden graag nog een afsluitend – en geruststellend – consult bij hun pediatrisch transplantatieteam. De gestructureerde zorgtransitie is dus een succes: 94 procent van de patiënten stroomde door. Dat is te danken aan de vlotte communicatie en het enthousiasme van beide diensten. 18
Bij patiënten met blaaskanker wordt standaard de hele blaas verwijderd – een zware, belastende en risicovolle ingreep die ook de levenskwaliteit aantast. De helft van de patiënten komt in aanmerking voor blaassparende alternatieven. Dat kan als de tumor slechts op één locatie voorkomt, niet door de blaaswand heen is gegroeid en nog relatief klein is. Voor tumoren kleiner dan 5 cm wordt in het UZ Gent al sinds 1994 brachytherapie toegepast. Na een korte uitwendige radiotherapie worden een deel van de blaas en de lymfeklieren weggenomen en krijgt de patiënt in het tumorbed dunne buisjes ingeplant. Die worden geladen met radioactieve naalden, zodat de tumor lokaal een hoge stralingsdosis toegediend krijgt. Voor patiënten die niet voor brachytherapie in aanmerking komen, is radiochemotherapie een alternatief. Die combinatie is doeltreffender dan radio- of chemotherapie afzonderlijk. Kort na de radiochemotherapie volgt een cystoscopie, met een nieuwe resectie van de tumorbasis. Bij ongeveer 70 procent van de patiënten is de tumor daarmee verdwenen, al moeten ze wel levenslang worden opgevolgd. 19
03
Documentbeheer en kwaliteitsaudits Intussen heeft het UZ Gent al een elektronisch documentbeheersysteem opgezet dat alle procedures en andere documenten beschikbaar en vindbaar maakt. Het systeem waarborgt ook dat de zorgverleners altijd over de recentste goedgekeurde versie beschikken. Ook werd werk gemaakt van interne kwaliteitsaudits. Een honderdtal medewerkers en artsen kreeg daarvoor een driedaagse opleiding. Als kwaliteitsauditor toetsen ze afdelingen aan vooraf afgesproken normen en leggen ze verbeterpunten en leervoorbeelden vast in een auditrapport. Die ‘good practices’ nemen ze mee naar hun eigen afdeling. Op basis van het auditrapport maakt de afdeling een actieplan op om verbeterpunten gestructureerd aan te pakken.
Kwaliteitsprojecten
Kwaliteitsstructuur, op weg naar accreditering “Ons doel: de zorg nog beter organiseren en de kwaliteit van de zorg aantoonbaar maken.” 20
Sinds 2012 bereidt het UZ Gent zich voor om een ziekenhuisbrede accreditering te behalen. Het doel: de zorg nog beter organiseren en de kwaliteit van die zorg aantoonbaar te maken. De accreditering geeft patiënten, bezoekers en verwijzers een krachtig signaal dat het UZ Gent een veilige en goed georganiseerde zorginstelling is.
Nieuwe norm In 2013 besloot het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ) – dat het UZ Gent zal toetsen – te gaan werken met het internationale accreditatieprogramma Qmentum. Dat leverde een nieuwe norm op: NIAZ 3.0 Qmentum. Het UZ Gent wordt het eerste ziekenhuis in Vlaanderen dat aan die nieuwe norm wordt getoetst. Dat zal vermoedelijk eind 2015 gebeuren.
‘Al die initiatieven bieden ook voor de nieuwe norm een solide vertrekbasis’, zegt prof. dr. Kristof Eeckloo, hoofd van de Strategische Beleidscel in het UZ Gent. ‘De nieuwe norm NIAZ 3.0 Qmentum wijkt inhoudelijk niet zo erg af, maar stoelt wel op een andere methodiek. Zo zal ruim een derde van de zorgverleners meewerken aan een grootschalige zelfevaluatie. Die moet tegelijk een breed draagvlak opleveren voor de verbeteringen die eruit voortvloeien.’
Stevige kwaliteitsstructuur ‘Intussen hebben we vooral werk gemaakt van een stevige kwaliteitsstructuur’, zegt prof. dr. Eeckloo. ‘Naast de interne audits hebben we ook veiligheidsrondes ingevoerd: onaangekondigde bezoeken van een centrale equipe die aspecten controleert zoals patiëntenidentificatie, risico’s op valincidenten enz. Met het project Efficiënt Ziekenhuis krijgt elke afdeling instrumenten om zelf verbeterpunten detecteren: zo kunnen medewerkers suggesties noteren op verbeterborden. Op een dashboard kan de hoofdverpleegkundige vorderingen registeren op criteria zoals handhygiëne. Met al die initiatieven staan we klaar om de nieuwe norm op te volgen, te toetsen en te implementeren.’ 21
Mooie resultaten In 2013 werden de kwaliteitsindicatoren voor de diagnose, behandeling en overleving bij borstkankerpatiënten bekendgemaakt. Voor bijna alle kwaliteitsindicatoren scoort de Borstkliniek van het UZ Gent in het bovenste kwartiel. Dat is des te opmerkelijker omdat het centrum een derdelijnsfunctie heeft en dus veel patiënten met een agressievere vorm en een relatief ongunstige prognose over de vloer krijgt. Toch kan de Borstkliniek heel mooie resultaten voorleggen. In de groep van vrouwen met de ziekte vóór de menopauze en met weinig gunstige vooruitzichten bedraagt de 5-jaarsoverleving 89,6 procent. Dat is vergelijkbaar met de overleving na de menopauze (87,2 procent) die algemeen een betere prognose geeft. Zelfs bij patiënten met uitzaaiingen wordt nog een 5-jaarsoverleving van 16,7 procent gehaald. Bovendien slaagt het UZ Gent erin om 70,5 procent van de patiënten met borstkanker of mammacarcinoma borstsparend te behandelen. Dat is duidelijk meer dan de norm van 50-60 procent.
“De goede resultaten zijn des te opmerkelijker omdat het UZ Gent veel patiënten met een agressievere vorm van borstkanker en een relatief ongunstige prognose behandelt.” 22
Kwaliteitsindicatoren borstkanker: UZ Gent scoort erg goed Patiënten met borstkanker zijn in het UZ Gent in goede handen. Dat blijkt uit de resultaten van het Vlaams Indicatoren Project VIP². Dat bakent kwaliteitsindicatoren af waarmee ziekenhuizen hun zorgkwaliteit kunnen meten en vergelijken. Het UZ Gent heeft de voorbije jaren intensief aan dat VIP²-project meegewerkt.
Superieure medische beeldvorming Als de resultaten van de Borstkliniek afwijken van de norm, bestaat daar een wetenschappelijk gefundeerde uitleg voor. Prof. dr. Veronique Cocquyt, coördinator van het Zorgprogramma Oncologie in het UZ Gent: ‘Zo wekken de cijfers de indruk dat de beeldvorming met mammografie en echografie onder de norm ligt. Dat komt doordat we patiënten die neo-adjuvant worden behandeld niet opvolgen met mammografie, maar met MRI, een beeldvormingstechniek die bij borstgerelateerde problemen superieur is. Die superieure techniek gebruiken we trouwens ook voor hoogrisicopatiënten.’
Topexpertise voor reconstructieve heelkunde Het percentage borstsparende heelkunde bij vrouwen met in situ carcinoma ligt vrij laag. Prof. dr. Cocquyt: ‘We werken nauw samen met de de dienst Plastische Heelkunde, die wereldfaam verwierf in de ontwikkeling van reconstructieve heelkunde van de borst. Daardoor gaan we sneller dan andere centra over tot mammectomie met reconstructie. Zo slagen we er ook in om onze patiënten na de ingreep bestralingen of radiotherapie te besparen.’
Veel doorverwijzingen uit de periferie Het relatief lage percentage multidisciplinaire oncologische consultaties (MOC’s) valt te verklaren doordat het UZ Gent vrij veel verwijzingen krijgt uit perifere ziekenhuizen, waar voor die patiënten al een MOC heeft plaatsgehad.
Project patiëntenidentificatie: flinke stappen vooruit Dat patiënten correct worden geïdentificeerd is essentieel om de juiste patiënt de juiste diagnose en de juiste zorg te kunnen geven. ‘Niet toevallig is patiëntenidentificatie ook een van de kwaliteitsindicatoren die in het Vlaamse Indicatorenproject (VIP²) door externe auditoren worden gemeten’, zegt Luc Schouppe (Team Interne Kwaliteit, UZ Gent). ‘De jongste jaren hebben we in het UZ Gent grote stappen vooruit gezet. Enkele jaren geleden bleek uit steekproeven dat slechts 40 tot 50 procent van de patiënten hun identificatiebandje droegen. Een controle bij meer dan 10.000 patiënten eind 2013-begin 2014, toonde aan dat 94% van de patiënten een correcte ID-armband droegen.
Inzetten op sensibilisering Die forse vooruitgang is het resultaat van een hele resem initiatieven. Zo kregen afdelingen een printer om vlot polsbandjes aan te maken. De polsbandjes zelf werden duurzamer en minder hinderlijk. Onder meer in onthaalbrochures worden patiënten gesensibiliseerd. De dienst Patiëntenvervoer en de Bloedprikploeg – die in de meeste afdelingen langskomen – controleren elke dag of patiënten hun identificatiebandje wel om hebben. Is dat niet het geval, dan verlenen ze de gevraagde dienst niet. Waar identificatiebandjes aan de pols moeilijk kunnen – de dienst Neonatologie of het Brandwondencentrum, bijvoorbeeld – of waar ze een vorm van stigmatisering inhouden – zoals voor patiënten in het Revalidatiecentrum – werden doeltreffende alternatieven ontwikkeld.
23
04
Investeren in infrastructuur
Operatierobot zorgt voor primeurs Het UZ Gent zet sinds begin 2013 een operatierobot in voor innovatieve chirurgische ingrepen, meestal binnen de oncologie. ‘De robot levert je een driedimensionaal beeld’, zegt prof. dr. Piet Hoebeke, diensthoofd Urologie en een van de stuwende krachten achter het project. ‘Met de beweeglijke werkarmen kun je heel precies manoeuvreren. Zo kun je bij een prostaatverwijdering de zenuwen onder het schaambeen beter zien, zodat je ze kunt sparen en erectie- en incontinentieproblemen optimaal kunt voorkomen. Het UZ Gent zet de operatierobot in voor innovatie. Hij heeft zijn plaats verworven in de minimaal invasieve behandeling van de patiënt en zal steeds vaker worden ingezet.’
Gezond weefsel sparen Eind 2013 waren al 150 urologische ingrepen uitgevoerd, waardoor het UZ Gent in één klap een van de toonaangevende centra in België werd. Toch is het UZ Gent pas laat gestart met robotgeassisteerde kijkoperaties. Prof. dr. Hoebeke: ‘We wilden wachten tot de meerwaarde van de robotchirurgie voor onder meer prostaat- of nierverwijdering onomstotelijk was aangetoond. We willen de robot vooral inzetten voor oncologische ingrepen in de urologie, gynaecologie, en lever- en galblaaschirurgie. Daarnaast leggen we ons ook toe op robotgeassisteerde blaasverwijdering en blaasvervanging en de reconstructie van aangeboren afwijkingen in het kleine bekken.’ In de opstartfase waren er al meteen twee primeurs voor België. Op de dienst Algemene en Hepatobiliaire Heelkunde verwijderde prof. dr. Roberto Troisi met zijn team bij een patiënt vier geïsoleerde tumoruitzaaiingen in het achterste deel van de lever. Prof. dr. Troisi: ‘Met de robot zijn de achterliggende segmenten van de lever beter bereikbaar. Bovendien kun je het gezonde leverweefsel maximaal sparen. De robot is ook een voortreffelijke partner bij reconstructies van galwegen en bloedvaten: je kunt er heel fijne hechtingen mee aanbrengen.’
Hoefijzernier en niertransplantaties Ook de dienst Urologie zorgde voor een Belgische primeur door met de operatierobot een hoefijzernier te behandelen, een aangeboren afwijking waarbij de ondereinden van de twee nieren met elkaar vergroeid zijn. Prof dr. Nicolaas Lumen (dienst Urologie): ‘Bij de patiënt moest de afunctionele linkerkant worden verwijderd. Zonder robot kan dat eigenlijk alleen via een open operatie. Met de operatierobot ging dat erg vlot. Je krijgt een dieptezicht in de buik, zodat je de organen beter kunt dissecteren.’ 24
Intussen wordt de operatierobot ook ingezet voor niertransplantaties met levende donatie. Het UZ Gent is het eerste centrum in België dat een robot inzet voor dergelijke operaties bij een donor. Tot nu voerde het multidisciplinaire transplantatieteam vier zulke ingrepen met succes uit.
25
Stralingsarme borstfoto Als een van de eerste ziekenhuizen ter wereld gebruikt de afdeling Mammografie van het UZ Gent een geavanceerd digitaal mammografietoestel. De Siemens Mammomat Inspiration Prime combineert snelle en scherpe beelden met een lagere stralingsdosis. Het toestel verhoogt het patiëntencomfort en maakt hoogkwalitatieve beelden met circa 20 procent minder straling dan de vorige generatie toestellen.
Ultraklein dialysetoestel, ook voor pasgeboren baby’s De afdeling Kindernefrologie heeft een ultraklein nierdialysetoestel in gebruik genomen. Daarmee kunnen ook te vroeg en pasgeboren baby’s met nierproblemen worden behandeld. Het UZ Gent is het eerste centrum voor nieraandoeningen in Europa dat het Italiaanse toestel – Carpe Diem genoemd – in klinisch gebruik neemt. Zelfs na complexe aanpassingen hebben de toestellen waarmee volwassenen en grotere kinderen worden gedialyseerd nog altijd minstens 70 ml bloed nodig. Bij een baby van 3 kg – die gemiddeld 250 ml bloed heeft – zou een klassiek dialysetoestel een derde van de totale hoeveelheid gebruiken. Bij een baby mag zich nooit zo veel bloed buiten het lichaam bevinden. Het nieuwe toestel heeft slechts 30 ml bloed nodig om optimaal te werken. Dat maakt het uiterst geschikt voor kleine kinderen, vooral op neonatologie, intensieve zorg en hartchirurgie. Het UZ Gent mag het toestel de komende twee jaar uittesten omdat het een uitstekende reputatie heeft op het gebied van multidisciplinaire samenwerking voor nierziekten bij kinderen en jongeren. Het toestel is alleen bestemd voor acute behandelingen van maximum 14 dagen. Chronische nierinsufficiëntie kan er niet mee worden behandeld. Elk jaar zullen zes tot acht baby’s met Carpe Diem worden gedialyseerd.
26
Interventies: 2.500
Multisensoriële low-vision tuin Het Centrum voor Visuele Revalidatie & Low Vision van het UZ Gent heeft een multisensoriële tuin geopend. Daar kunnen mensen met een visuele handicap een breed spectrum aan zintuiglijke ervaringen beleven. Elk van de 30 planten- en boomsoorten heeft een naambord in braille met een voelbare afbeelding van het blad of de bloem.
Nieuwe MUG De Spoedgevallendienst heeft een nieuw MUG-voertuig aangekocht. Dat vervangt een MUG-wagen die al 184.000 km op de teller had. De twee MUG-wagens waarover het UZ Gent beschikt deden in 2013 ongeveer 2.500 interventies.
27
28
29
05
Wetenschappelijke ontwikkelingen
Neuromodulatie Het speerpunt Neurowetenschappen focust op onderzoek naar neuromodulatie aan het Institute for Neuroscience. Dat is een partnerschap tussen twee toonaangevende neurowetenschappelijke initiatieven in Vlaanderen: het Multidisciplinary Research Platform (MRP) van de UGent en het Neuromodulation Research Theme van het UZ Gent. Vier onderzoeksprojecten worden medio 2015 afgerond. Ze hebben intussen al diverse publicaties en abstracts opgeleverd.
Hersenaandoeningen
Epilepsie en depressie
Het derde project focust op de spraak- en taalstoornissen bij patiënten met de ziekte van Parkinson of niet-aangeboren hersenaandoeningen. Diepe hersenstimulatie blijkt niet alleen klachten als beven en overbeweeglijkheid te kunnen verhelpen: ze heeft ook een duidelijk effect op symptomen als traag en hortend spreken.
Het vierde en laatste project onderzoekt de antidepressieve effecten van nervusvagusstimulatie (NVS) bij patiënten met refractaire epilepsie. Bij deze techniek wordt ter hoogte van het sleutelbeen of in de okselholte een stimulator ingeplant die verbonden is met de linker nervus vagus. Die loopt door de hals en is een van de belangrijkste hersenzenuwen. Dat nervusvagusstimulatie het aantal epilepsie-aanvallen kan reduceren, was al eerder aangetoond. Uit proefdierenonderzoek blijkt dat NVS ook een gunstig effect heeft op de stemmingsstoornissen waaraan veel epilepsiepatiënten lijden.
“Het onderzoek naar neuromodulatie leverde al diverse publicaties en abstracts op. ”
Cochleaire implantaten Het eerste project onderzoekt het werkingsmechanisme van cochleaire implantaten (CI) bij corticaal gehoorverlies of corticale doofheid. Door middel van elektrofysiologische metingen wordt nagegaan hoe een CI het gehoor verbetert en hoe de hersenen de elektrische signalen van het CI integreren met de signalen van een gezond binnenoor.
Stemmingsstoornissen Een tweede project zoekt biomerkers voor neuromodulatie – door middel van transcraniale magnetische stimulatie (TMS) – bij mensen die aan ernstige stemmingsstoornissen lijden. Intussen is aangetoond dat transcraniële stimulatie bij die patiënten tot merkbare verbetering leidt, zonder de bijwerkingen van antidepressiva of elektroconvulsietherapie.
30
31
Immunologisch onderzoek Het UZ Gent, de Universiteit Gent en het VIB hebben een sterke traditie in immunologisch onderzoek. De expertise zit verspreid over verschillende laboratoria en diensten. Ten dienste van de patiënten worden de krachten gebundeld, in de vorm van een platform voor immunotherapie en immunodiagnostiek.
“We hebben een geavanceerde methode waarmee we tegen een brede waaier van patiënteigen kankerantigenen kunnen vaccineren”
Strenge kwaliteitseisen Op weg naar een therapeutisch kankervaccin Het immuunsysteem prikkelen om tumorcellen op te ruimen: dat willen onderzoekers van de dienst Longziekten in het UZ Gent proberen door patiënten met longkanker een kankervaccin toe te dienen. Dat het immuunsysteem kankercellen kan herkennen en opruimen, was al langer bekend. De jongste jaren worden goede resultaten geboekt met immunomodulerende middelen. Die ontremmen de T-cellen in het afweersysteem, zodat ze de kankercellen aanvallen. Het nadeel is dat die T-cellen ook gezonde cellen kunnen aanvallen. Met kankervaccins wil men zulke auto-immuunreacties vermijden door ze specifieker op de tumor te richten. De onderzoekers richten zich vooral op de dendritische cellen (DC), die een cruciale rol spelen in het immuunsysteem. Bij kankerpatiënten zijn de lichaamseigen DC’s corrupt en spelen ze een verraderlijke rol: ze geven de T-cellen instructies om tegenover de kanker hun tolerantie te handhaven, zodat ze die niet aanvallen. 32
‘Gelukkig kunnen we in het labo massa’s dendritische cellen opkweken die niet corrupt zijn en killer T-cellen kunnen stimuleren’, zegt prof. dr. Karim Vermaelen (dienst Longziekten). ‘In het UZ Gent hebben we de laatste jaren verschillende bereidingsmethodes zeer grondig uitgetest. Om het DC-vaccin te mogen toedienen moeten zowel het proces als het eindproduct aan strenge kwaliteitseisen voldoen en moet het vaccin tegelijk ook therapeutisch doeltreffend blijven. Daardoor zijn enkele prototypes gesneuveld, soms in late stadia van ontwikkeling.’ Vandaag staat de methode echter vast en is het team klaar voor de eindspurt. Prof. dr. Vermaelen: ‘Na finale testen overhandigen we ons dossier aan de overheid. Gelukkig hebben de extra inspanningen geloond. We hebben een geavanceerde methode waarmee we tegen een brede waaier van patiënteigen kankerantigenen kunnen vaccineren.’ Bovendien is in het laboratorium van prof. dr. Vermaelen al een tweede prototype DC-vaccin in de maak. ‘Het is heel hard werken, maar tegelijk is het zeer opwindend om in dit domein actief te zijn: het tijdschrift Science heeft kankerimmunotherapie recent uitgeroepen tot dé doorbraak van 2013.’ 33
Medische genetica Zesduizend zebravissen helpen onderzoek naar erfelijke ziekten De nieuwe onderzoeksfaciliteit van het Centrum voor Medische Genetica in het UZ Gent biedt onderdak aan zesduizend zebravissen. Die worden samen met muizen gebruikt voor onderzoek naar genetisch bepaalde ziektes zoals kanker, cardiovasculaire aandoeningen of blindheid. Ongeveer 70 procent van de menselijke genen komen ook bij zebravissen voor. Doordat een zebravis zijn eitjes uitwendig legt, ze uitwendig worden bevrucht en de embryo’s zich ook uitwendig ontwikkelen, kan het ontwikkelingsproces tot larve uitstekend worden gevolgd. Bovendien ontwikkelen de eitjes zich erg snel: twee dagen na de bevruchting worden de belangrijkste organen gevormd. Al die factoren maken van de ‘labmuis met vinnen’ het modelorganisme van de toekomst. Zebravissen worden onder meer ingezet in onderzoek rond blindheid, osteoporose of het testen van therapieën voor de pediatrische kanker neuroblastoma.
“Zebravissen worden samen met muizen gebruikt voor onderzoek naar kanker, cardiovasculaire aandoeningen en blindheid.”
34
FORD: snelle en flexibele genetische informatie
Nieuw kennisnetwerk voor genoomonderzoek
Met de nieuwe generatie sequeneringstechnologieën (next-generation sequencing, NGS) kunnen grote delen van het genoom in één keer worden onderzocht. Ze verdringen de arbeidsintensieve en trage Sanger-methode en worden alsmaar belangrijker in de genetische diagnostiek. Daarom heeft het Centrum voor Medische Genetica (CMGG) geïnvesteerd in een nieuwe workflow waarmee genetische informatie snel en kostenefficiënt kan worden gegenereerd. Het project werd genoemd naar Henry Ford, de Amerikaanse autobouwer die de geautomatiseerde massaproductie bedacht.
Zeven Belgische onderzoeksinstellingen, waaronder de UGent, hebben het Belgian Medical Genomics Initiative opgericht. Dat kennisnetwerk spitst zich toe op onderzoek rond genoomanalyse. Onderzoekers zullen nauwer kunnen samenwerken en de nodige technologie gemakkelijker kunnen delen. Ook op medisch gebied bundelen de partners hun krachten, bijvoorbeeld door genoomdata uit te wisselen en te vergelijken.
Het FORD-project zette in op standaardisatie, informatisering en automatisering van de volledige workflow. Dat zorgde voor een omwenteling in het labo: arbeidsintensieve stappen in het proces die vroeger manueel werden gedaan, zijn nu geautomatiseerd. Zo wordt het proces uniform, eenvoudiger, efficiënter en robuuster. Tegelijk is het flexibel genoeg om diagnostiek op maat van de individuele patiënt te bieden. Dat is belangrijk bij aandoeningen zoals erfelijke kankersyndromen, bindweefsel- en hartaandoeningen en erfelijke blindheid. Door van Sanger-sequenering over te stappen naar NGS-technologieën konden de doorlooptijden voor genetische tests fors worden gereduceerd. Een verwerkingstijd van 6 tot 7 weken, ook voor zeer zeldzame aandoeningen, komt binnen bereik.
Het onderzoek naar het in kaart brengen van het menselijke genoom is een belangrijke piste om ziektes op te sporen en nieuwe en accurate behandelingen te ontwikkelen. Bij elke oplossing in genoomanalyse ontstaan nieuwe vragen, zodat een bundeling van alle kennis rond dit onderzoeksdomein zich opdrong. De oprichting van het Belgian Medical Genomics Initiative past in het federale onderzoeksprogramma ‘interuniversitaire attractiepolen’ (IUAP). Dat wil netwerken van onderzoeksgroepen aan beide kanten van de taalgrens samenbrengen. De andere oprichters zijn de KU Leuven, de UA, de UCL, ULB, ULg en VUB.
Voor de FORD-workflow kreeg het Centrum voor Medische Genetica intussen een schitterend auditrapport van de accreditatie-instelling Belac en een ISO15189-accreditatie.
35
Tumoren kweken in eieren
“Als het onderzoek positief uitdraait, kunnen we de patiënten efficiënter behandelen.” 36
Een sarcoma is een zeldzame kwaadaardige tumor van het bindweefsel (bot, spier, vetweefsel enz.) met een hoog risico op uitzaaiingen. In 85 procent van de gevallen is de tumor resistent tegen klassieke chemotherapie. De patiënten zijn erg moeilijk te behandelen omdat niet te voorspellen is of de tumor zal uitzaaien en welke behandeling zal aanslaan. Vrijwel elk sarcoma is anders, wat een geïndividualiseerde aanpak nodig maakt. Om die mogelijk te helpen maken, implanteert de dienst Orthopedie van het UZ Gent stukjes van een uit een patiënt verwijderde tumor in bevruchte kippeneieren in. Na een week wordt de tumor uit het ei gehaald en zien de onderzoekers hoe agressief het gezwel is en hoe het zich ontwikkelt. Ook wordt een deel van de tumor opgelost om miljoenen enkelvoudige cellen te verkrijgen waarop dan op gestandaardiseerde wijze allerlei tests worden gedaan. Sommige cellen worden weer in een ei ingeplant, zodat de onderzoekers er chemo- en andere behandelingen op kunnen uitproberen, om te zien welke kuur aanslaat. De testmethode met eieren bestond al, maar dat ze gebruikt wordt om patiënten een gepersonaliseerde behandeling te geven, is nieuw. Standaard worden zulke tests gedaan op muizen. Orthopedisch chrirurg dr. Gwen Sys (dienst Orthopedie): ‘Per patiënt hebben we zowat 50 muizen nodig. Dat is ethisch onverantwoord en ook erg duur. De tests met eieren zijn veelbelovend, maar voordat alle patiënten geïndividualiseerd kunnen worden behandeld, is nog verder onderzoek nodig. Als dat onderzoek positief uitdraait, kunnen we de patiënten efficiënter behandelen en hun levensverwachting verbeteren.’
Zorgrobot Zora In twee proefprojecten onderzoekt het UZ Gent of en hoe een robot kinderen kan helpen revalideren en aanvallen kan detecteren bij epilepsiepatiënten. ZORA – 57 cm groot, beweeglijk, programmeerbaar en met een hoge aaibaarheidsfactor – is de allereerste humanoïde zorgrobot die daarvoor wordt uitgetest.
Hiv ontrafelen voor functionele genezing Bij 9 op 10 patiënten die dagelijks hiv-remmers innemen, kan het hiv-virus volledig worden onderdrukt. Dat betekent helaas niet dat ze ook genezen zijn. Zodra de medicatie wordt stopgezet, duikt het virus weer in het bloed op. De afweercellen waarin het virus aanwezig blijft, vormen het zogenoemde viraal reservoir. Onderzoekers van het UZ Gent zoeken naar manieren om hiv-medicatie bij seropositieven stop te zetten, zonder dat het virus terugkeert. Daarbij concentreren ze zich op het viraal reservoir. Prof. dr. Linos Vandekerckhove, coördinator van de hiv-polikliniek in het UZ Gent en hoofd van een van de hiv-onderzoekslabo’s aan de UGent: ‘We willen het hiv-mysterie verder ontrafelen door de resthoeveelheid van het virus zo gedetailleerd mogelijk te meten en in kaart te brengen. Daarvoor ontwikkelen we zeer gevoelige meetmethodes. Daarnaast hebben we in een laboratoriumsetting een model geïntroduceerd waarmee we een hiv-patiënt onder therapie zo goed mogelijk proberen na te bootsen. Daarmee kunnen we nieuwe aangrijpingspunten opsporen voor therapeutische scenario’s die het viraal reservoir kunnen verkleinen en hiv effectief kunnen genezen.’
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen in 2013: 68 doctoraten 1039 A1-publicaties 37
38
39
06
Een leven lang leren
Opleiding van studenten
Opleiding van studenten behoort tot de kerntaken van het UZ Gent. Artsen-specialisten in opleiding en tandartsen krijgen in het ziekenhuis een hoogstaande en sterk praktijkgerichte opleiding. Ook de studenten van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen krijgen hun opleiding geheel of gedeeltelijk op de UZ-campus, in verschillende basisrichtingen.
• 6.537 studenten in de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen • 10 basisrichtingen: geneeskunde, tandheelkunde, logopedie en audiologie, biomedische wetenschappen, lichamelijke opvoeding, revalidatiewetenschappen en kinesitherapie, verpleeg- en vroedkunde, management en beleid, gezondheidsvoorlichting en -bevordering en ergotherapie. • 30-tal MaNaMa’s. • 87 artsen en tandartsen behaalden hun erkenning tot specialist. 40
41
Vorming voor het personeel
Permanente vorming stond ook in 2013 hoog op de UZ-agenda. • 115.688 uur vorming • 4.966 medewerkers volgden minstens 1 uur les • 57 opleidingen op maat • Nieuw leerplatform voor e-learning Leerlink • Introductieprogramma voor 36 startende leidinggevenden • (Aspirant) Management Development Programma voor 45 medewerkers 42
43
07
14 maart:
Expertise delen
Gezondheidsinformatie voor het grote publiek Het UZ Gent stelt zijn medische en wetenschappelijke expertise ten dienste van de gemeenschap. Dat betekent onder meer dat het ziekenhuis gezondheidsinformatie geeft aan het grote publiek. In 2013 namen honderden patiënten, familieleden en andere geïnteresseerden deel aan infoavonden over diverse medische onderwerpen. En op nationale en internationale themadagen kregen patiënten en bezoekers advies van experten, aan infostands, via infosessies, ... Ook via de Twitter- en Facebookpagina krijgen geïnteresseerden actueel medisch nieuws uit het UZ Gent.
wereldnierendag
18 maart: voedingsadvies tijdens de week van de diëtist
19 april: wereldweek van de primaire immuundeficiënties
24 april:
44
24 april:
12 september:
praatcafé over valpreventie
Dag tegen Kanker
voor gehospitaliseerde patiënten (75+) en hun mantelzorgers, in het kader van de week van de valpreventie.
activiteiten voor (ex)kankerpatiënten en de mensen uit hun omgeving, zoals workshops over gelaatsverzorging en handmassage, informatiesessies over borstreconstructie, erfelijkheid, het EUREKA-bewegingsprogramma en cognitieve klachten.
25 april: gratis hartritmetest tijdens de week van het hartritme
10 juni:
16 oktober: informatiesessies op de internationale Breast Reconstruction Awareness Day of BRA Day
14 november: infoavond
‘Levertesten, aambeien, brandend maagzuur en darmkankerscreening’ in samenwerking met de dienst Gastro-enterologie.
3 september:
infostand en risicobepaling op diabetes type 2 op werelddiabetesdag
16 december:
infoavond
infoavond
infoavond
‘Opstaan om te plassen: kon ik maar doorslapen’ in samenwerking met de diensten Urologie, Nefrologie en Kinderneurologie.
‘Neuspoliepen’ in samenwerking met de dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde.
‘1 miljoen Vlamingen slaapt slecht. U ook?’ in samenwerking met het Centrum voor Neurofysiologische Monitoring.
45
UZ Gent in Associatie Cardiologie met AZ Nikolaas en AZ Sint-Lucas Eind 2013 werd de Associatie Cardiologie opgericht, een samenwerkingsverband tussen de hartcentra van UZ Gent, AZ Sint-Lucas (Gent) en AZ Nikolaas (Sint-Niklaas). Prof. dr. Katrien François (diensthoofd Hartchirurgie in het UZ Gent) is ook diensthoofd van de nieuwe Associatie. ‘De drie centra bouwen samen aan een cardiologisch zorgprogramma van topkwaliteit. We hanteren dezelfde hoge standaard van kwaliteitsrichtlijnen, procedures en draaiboeken voor de diagnose en behandeling van acute hartaandoeningen. Ook staan we voortdurend met elkaar in verbinding om expertise te delen, kennis uit te wisselen en advies in te winnen.’
46
Doordat AZ Sint-Lucas en AZ Nikolaas zich als partner aansluiten bij het UZ Gent, kunnen beide ziekenhuizen voortaan zelf ook hartkatheterisaties uitvoeren en stents plaatsen. Patiënten die in aanmerking komen voor hartchirurgie worden preferentieel doorverwezen naar het Hartcentrum in het UZ Gent.
47
08
De campus vernieuwt
Tram op de campus In 2015 rijdt tram 4 de UZ-campus binnen. De voorbereidende werken zijn gestart: de oude Kinderkliniek K6 werd gesloopt, er kwam een rechtstreekse weg van de hoofdinrit aan de C. Heymanslaan naar het parkeergebouw, de oude inrit aan de De Pintelaan ging dicht en de campus kreeg een nieuwe verkeerscirculatie.
48
In 2013 werden cruciale stappen gezet in de realisatie van het ruimtelijk masterplan van het UZ Gent. Dat plan schetst de krijtlijnen voor de invulling van de open ruimte rond de gebouwen. De focus ligt op betere toegankelijkheid, duidelijk overzicht en meer groen. We streven naar een ‘healing environment’, een omgeving waar mensen zich prettig voelen en die het herstel en welbevinden ten goede komt. Daarnaast kregen enkele infrastructuurprojecten vorm die het comfort voor patiënten, bezoekers en medewerkers verhogen.
En verder: • Opening van een XL-kamer en -badkamer voor obese patiënten • Nieuwe oefenruimte voor hartrevalidatie • Aanleg van een tuin tussen P3 en P4
Renovatie poliklinieken De poliklinieken, ontworpen door Henry Van de Velde in de jaren 30 van de vorige eeuw, worden grondig gerenoveerd. De diensten Orthopedie & Traumatologie en Fysische Geneeskunde verhuisden naar een facilitaire polikliniek in K12. De andere diensten kregen een tijdelijk onderkomen in containercomplex ‘De Pintepark’.
Nieuwbouw Pathologische Anatomie De dienst Pathologische Anatomie krijgt een nieuw gebouw van 3.000m², met ruimte voor labo’s en een grote dissectiezaal. De nieuwbouw wordt via een voetgangersbrug verbonden met gebouw P8. Het lage-energiegebouw krijgt een trapezium-vorm, de gevels zijn maximaal naar de zon gericht, en een groendak.
49
09 Klant-
Nieuw tarificatie- en facturatiepakket
vriendelijke dienstverlening
Er werd hard gewerkt aan de invoering van Oazis, een nieuw tarificatie- en facturatiepakket voor patiëntgebonden zorgverstrekkingen. Voor zowel de Centrale Inningsdienst als het Onthaal betekent dit minder manueel werk en meer controlemogelijkheden, o.a. van de verzekerbaarheid van ambulante en verblijvende patiënten.
De vernieuwde UZ-website is gebruiksvriendelijker en oogt mooier. Neem een kijkje op www.uzgent.be
Restaurant in Revalidatiecentrum De patiënten van het Revalidatiecentrum kregen een eigen restaurant, met een aanbod dat beter is afgestemd op hun behoeften. Gehospitaliseerde patiënten verblijven vaak maandenlang in het centrum en snakken naar menu’s die gevarieerder zijn dan de standaard patiëntenmaaltijden. Er wordt voortaan ter plaatse gekookt en de patiënten kunnen samen, in een huiselijke sfeer, eten.
Therapeutisch appartement Ook nieuw in 2013: revalidatiepatiënten met ernstige beperkingen kunnen tijdelijk inwonen in een therapeutisch appartement en er allerlei hulpmiddelen uittesten. Het appartement heeft een aangepaste keuken, een leef- en eetruimte en een slaap- en badkamer voor twee personen. De partner van de patiënt kan mee inwonen. Het revalidatieteam biedt advies en ondersteuning. Zodra een patiënt zelfstandig in het appartement kan wonen, wordt de terugkeer naar huis mogelijk. 50
CoZo ontsluit voortaan ook gegevens uit andere regio’s Videotolken in Vlaamse gebarentaal Dove patiënten die op consultatie komen, kunnen een tolk Vlaamse gebarentaal reserveren. De tolk is gratis en de interventie gebeurt via videoconferentie via een beveiligde internetverbinding. Reserveren kan via www.intercult.be. Het ziekenhuis heeft ook vier eigen intercultureel bemiddelaars, voor Vlaamse gebarentaal, Turks, Russisch en Bulgaars. Zij zorgen voor taalbijstand en ondersteuning in de communicatie met hulpverleners en kunnen ook helpen als er onduidelijkheden zijn in de patiëntenzorg als gevolg van verschillen in socioculturele achtergrond.
Het Collaboratief Zorgplatform (CoZo) blijft groeien. Het artsenportaal www.cozo.be geeft zorgverleners toegang tot medische gegevens van hun patiënten, ook als die op de servers van verschillende instellingen en zorgverleners staan. Patiënten moeten via een ‘informed consent’ uitdrukkelijk toestemming geven om hun gegevens te delen. Momenteel zijn al 36 ziekenhuizen en ruim 1.500 huisartsen bij CoZo aangesloten. Elke maand registreert het platform zo’n 85.000 contacten en 16.000 nieuwe ‘informed consents’ van patiënten. Sinds eind 2013 ontsluit CoZo ook medische beelden.
Een belangrijk onderdeel van CoZo is de Regionale HUB Gent. Die heeft samen met de vier andere regionale eHealth-hubs afspraken gemaakt om gegevens te delen via de federale metahub. Die bevat zelf geen medische gegevens, maar stelt de regionale hubs wel in staat om te zien of andere hubs informatie over een patiënt hebben. Via CoZo krijgen zorgverleners voortaan dus ook toegang tot gegevens over hun patiënten van alle Belgische ziekenhuizen die aangesloten zijn bij een eHealth-hub. In 2013 heeft CoZo op vraag van de overheid een pilootproject opgezet om patiënten toegang te geven tot de gezondheidsgegevens in hun patiëntendossier. De deelnemende artsen en patiënten en het Vlaams Patiëntenplatform waren zeer tevreden over wat in dat proefproject werd gerealiseerd. 51
EPD 2.0 in de steigers Het bestaande elektronisch patiëntendossier van het UZ Gent is in gebruik sinds 1997, wat heel lang is voor een softwarepakket. Gaandeweg werd het EPD weliswaar bijgestuurd en uitgebreid, maar het loopt toch tegen zijn technologische grenzen aan. Bovendien heeft de softwareleverancier intussen de verdere ontwikkeling van dit pakket stopgezet. Daarom heeft het UZ Gent de procedure opgestart voor een nieuw geavanceerd pakket.
“Het nieuwe elektronisch patiëntendossier wordt vanaf 2015 geïmplementeerd.”
52
Prof. dr. Bart Sijnave, chief information officer van het UZ Gent: ‘In de Gartner-classificatie worden EPD’s ingedeeld in vijf generaties. Dat gaat van de eenvoudige collector, die inzage van patiëntengegevens mogelijk maakt, tot de mentor, die de arts of verpleegkundige ondersteunt bij klinische of verpleegkundige beslissingen. Ons nieuwe EPD moet minstens van de vierde generatie zijn – dus minstens een colleague die de gebruiker kan adviseren.’ Intussen heeft het UZ Gent via een opdrachtencentrale met 20 andere ziekenhuizen die ook een nieuw elektronisch patiëntendossier willen invoeren eind 2013 een ‘request for information’ uitgeschreven, een niet-bindende marktverkenning. In de tweede jaarhelft van 2014 volgt dan de formele ‘request for proposal’. Of het UZ Gent die alleen zal uitschrijven of samen met geïnteresseerde partners is nog niet vastgelegd. In elk geval wordt het nieuwe elektronisch patiëntendossier vanaf 2015 geïmplementeerd. 53
10
Opnieuw Top Employer
Duurzame toekomst
Naar een duurzaam, zorgzaam ziekenhuis In het voorjaar van 2013 legde de directie de fundamenten voor een duurzame toekomst van het UZ Gent door een blijvende dialoog op te starten met alle medewerkers. Zo wil ze heel graag de onderlinge afstand verkleinen. ‘Wat jullie bezighoudt, moet ook op onze agenda komen’, luidt het engagement van afgevaardigd bestuurder Eric Mortier. Iedereen krijgt de kans om mee te bouwen aan een duurzame werkomgeving. In het project ‘duurzame toekomst’ zitten enkele ambities vervat. De creatie van een organisatie die gebaseerd is op het sterkste van wat we al in huis hebben. Hoe kunnen we (nog) beter zorg dragen voor onszelf, elkaar en de kwaliteit van zorg en dienstverlening? We moeten onszelf telkens opnieuw uitvinden om onze missie in patiëntenzorg, onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en dienstverlening te blijven waarmaken. Zorgzaamheid voor het werk en elkaar is daarbij een belangrijk thema. Meer dan 200 collega’s dachten op een summit mee na over hoe we in het UZ een ‘epidemie van zorgzaamheid’ kunnen creëren. Die epidemie wordt in 2014 uitgedragen aan de hand van concrete projecten.
54
Ook dit jaar mag het UZ Gent zich Top Employer noemen, een erkenning van het onafhankelijke Top Employers Institute voor toonaangevende werkgevers. Dat instituut roemt het ziekenhuis voor de zeer goede training, ontwikkeling en carrièremogelijkheden. De Top Employer-certificaten worden elk jaar uitgereikt na een streng, onafhankelijk onderzoeksproces en beoordelen verschillende criteria: primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, training & ontwikkeling, carrièremogelijkheden en cultuurmanagement.
Ecoteam sensibiliseert Het Ecoteam is een groep van een twintigtal vrijwilligers die via kleinschalige verbetervoorstellen de energie-impact van het ziekenhuis helpen verkleinen.
• 111 medewerkers namen deel aan de actie ‘dagen zonder vlees’ en aten 40 dagen lang minder vis en vlees. Zo bespaarden ze 23.694m² op de ecologische voetafdruk van het ziekenhuis. • Ecoteamleden van de dienst Tand-, Mond- en Kaakziekten en van de Nierdialyse overtuigden hun collega’s om voor kraantjeswater te kiezen en reduceerden drastisch het verbruik van flessenwater op hun dienst. • Sensibiliseringsacties rond het doven van pc’s en verlichting aan het einde van de werkdag op de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie en in het Centrum voor Neurofysiologische Monitoring leverden mooie resultaten op. De afdelingen bespaarden respectievelijk 21% en 8% op de energiefactuur. 55
11
56
In de prijzen
Prof. dr. Bart Lambrecht en prof. dr. Hamida Hammad, dienst Longziekten, wonnen de prijs dr. Karel-Lodewijk Verleysen ter waarde van 60.000 euro ter bekroning van hun artikel “Interplay of the airway epithelium and dendritic cells in asthma: opportunities for novel drug development”. Zij werden officieel tot laureaat geproclameerd tijdens een buitengewone openbare zitting van de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België op 7 december 2013.
Prof. dr. Claus Bachert, dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde, ontving op 19 juni 2013 een van de GSK Vaccines Prijzen voor wetenschappelijk onderzoek. De prijs wordt uitgereikt voor bijdragen aan de wetenschappelijke vooruitgang in de vaccinologie of immunologie. Prof. Bachert werd bekroond voor zijn analyse van de rol van Staphylococcus aureus en zijn enterotoxines in luchtwegaandoeningen en meer bepaald zijn rol in persisterende ontstekingsziekten.
The International Society of Physical and Rehabilitation Medicine (ISPRM) kende prof. dr. Guy Vanderstraeten, dienst Locomotorische en Neurologische Revalidatie en decaan van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, de Herman Flax Lifetime Achievement Award 2013 toe.
Prof. dr. Sylvie Rottey, dienst Medische Oncologie, werd verkozen tot vertegenwoordiger voor België in ESMO, European Society for Medical Oncology.
Prof. dr. Mirko Petrovic, dienst Geriatrie, is aangesteld als lid van de Academic Board of the EUGMS (European Union Geriatric Medicine Society).
De Lifetime Achievement Award van Cavaria ging naar prof. dr. Griet De Cuypere (Centrum voor Seksuologie en Genderproblematiek).
De nieuwe multisensoriële lowvisiontuin won de prijs van de vakjury in de zorginnovatiewedstrijd Innovation2Care.
Punt werd verkozen tot het beste personeelsblad 2013 door de Belgische Vereniging voor Interne Communicatie.
Het onderzoek naar nycturie van de dienst Urologie ontving de award voor innovatief onderzoek van de International Continence Society.
De Prijs voor Excellentie in Ziekenhuismanagement ging naar het Gerodent-project, een mobiele tandartspraktijk voor preventieve en curatieve mondzorg voor kwetsbare ouderen in woonzorgcentra.
Het departement ICT won met haar Omnitrackertoepassing voor de servicedesk de prijs voor Best Tool Project tijdens de uitreiking van de Tooling Project Of The Year Award.
57
12 Bestuur
Raad van Bestuur
Raad van Bestuur
Directiecomité
Voorzitter Prof. dr. Anne De Paepe, rector Universiteit Gent
Leden Prof. dr. Eric Mortier, afgevaardigd bestuurder UZ Gent Prof. dr. Guy Vanderstraeten, decaan van de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Universiteit Gent
Bestuurders aangeduid door de Raad van Bestuur van de Universiteit Gent Dr. Debby Laukens Prof. dr. Geert De Soete Dhr. Alexander Vercamer
Bestuurders aangeduid door de hoofdarts en de artsen-diensthoofden Prof. dr. Johan Decruyenaere Prof. dr. Simon Van Belle
Directiecomité
Bestuurders aangeduid door de artsen die geen diensthoofd zijn, met minstens een halftijdse opdracht Dr. Nadia Den Blauwen Prof. dr. Guy T’sjoen
Leden door bovenstaande bestuurders en de voorzitter gecoöpteerd op basis van hun bevoegdheid op het vlak van beheer Dhr. William Van Malderen Dhr. Ivo Van Vaerenbergh
Controleorganen Dhr. Yannick De Clercq, regeringscommissaris Dhr. Daniël Ketels, inspecteur-generaal van Financiën
Secretaris Mevr. Sabine De Smyter
Permanent uitgenodigd Prof. dr. Freddy Mortier, vicerector van de Universiteit Gent 58
Voorzitter Prof. dr. Eric Mortier, afgevaardigd bestuurder
Leden Prof. dr. Renaat Peleman, hoofdarts Prof. dr. Rik Verhaeghe, directeur Verpleging Prof. dr. Koenraad Vandewoude, directeur Externe Relaties en Dienstverlening Mevr. Chantal Haeck, directeur Bedrijfsondersteunende Sector
Controleorganen Dhr. Yannick De Clercq, regeringscommissaris Dhr. Daniël Ketels, inspecteur-generaal van Financiën
Secretaris Mevr. Sabine De Smyter 59
Colofon Verantwoordelijke uitgever / Prof. dr. Eric Mortier, afgevaardigd bestuurder Redactie en coördinatie / Jansen & Janssen Creative Content en dienst Communicatie & Evenementen UZ Gent Fotografie / Christophe Vander Eecken / Thomas Verfaille Vormgeving / De Blauwe Peer Mei 2014
Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185 - 9000 GENT +32 (0)9 332 21 11 -
[email protected] www.uzgent.be
Volg ons op
