2011: VERNIEUWD ZATERDAGPROGRAMMA FILOSOFIE OOST-WEST
Spiritualiteit in dialoog
Filosofie tussen culturen
het bezielde lichaam
serie II
serie I
jaarthema
lezingen voor mensen die zich willen verdiepen in de culturele en wijsgerige tradities in oost en west en de vertaalslag willen maken naar het dagelijks leven
DOELSTELLING FOW
COMITÉ VAN AANBEVELING
Met haar lezingen en andere activiteiten
Prof. dr. H.P. Kunneman (Univ. voor
komt FOW tegemoet aan de behoefte
Humanistiek, Utrecht), prof. dr. U.
van steeds meer mensen aan verbreding
Libbrecht (Em. hoogleraar Katholieke
van hun wereldbeschouwelijke inzichten
Universiteit van Leuven), dr. S. Noorda
en aan existentiële verdieping. Daarbij
(voorzitter VSNU), prof. drs. P. Scheffer
poogt FOW de intellectuele betekenis
(publicist) en prof. dr. H.H.F. Wijffels
en de praktische waarden van zowel de
(ex-bewindvoerder Wereldbank)
westerse als de oosterse filosofie te verenigen, met als doel bij te dragen aan
BESTUUR
de ontwikkeling van mondiaal denken op
Prof. dr. Arjo Klamer (voorzitter), drs.
basis van wederzijds begrip en respect,
Marten Knip (secretaris), mr. drs Jan-
en waar mogelijk een dialoog op gang te
Carel Diecken (penningmeester), dr. Jan
brengen.
Bor, mr. André Grijpmoed, mr. drs. Jan Willem Houthoff en Simon Korteweg
FOW is levensbeschouwelijk neutraal en huldigt de stelling dat de ‘waarheid’ in
DIRECTEUR
vele gedaanten komt en niet het exclu-
Katja Beekman
sieve bezit is van één traditie. Tevens
[email protected]
gaat zij ervan uit dat de oosterse en westerse tradities ingebed liggen in en
AANMELDINGEN EN INLICHTINGEN
geënt zijn op concrete levensstijlen die
Drs. Babs Jongman
onlosmakelijk verbonden zijn met de
FOW, Dodeweg 8, 3832 RD Leusden
reflectie daarop en een poging vormen
[email protected]
antwoord te geven op existentiële
www.filosofie-oostwest.nl
vragen. PROGRAMMARAAD Het corps van vaste en gastdocenten
Dr. Hein van Dongen (voorzitter), dr. Jan
bestaat uit meer dan vijftig Nederlandse
Bor (vice-voorzitter), drs. Babs Jongman
en Vlaamse geleerden en wetenschap-
(secretaris), André van der Braak,
pers die zijn gespecialiseerd in voor FOW
drs. Theo van Leeuwen,
relevante disciplines.
dr. Michiel Leezenberg en dr. Bruno Nagel ERELEDEN Hans Bosse en prof. dr. Ulrich Libbrecht
FOW wordt financieel ondersteund door de Stichting Perseus. 4
5
SERIE I - Filosofie tussen culturen
Lezingen die informatie bieden over culturen en tradities van de klassieke tijd tot heden. Ter introductie geven drie docenten in januari 2011 een inleiding tot de comparatieve en interculturele filosofie. In februari komt het ontstaan van de filosofie aan de orde vanuit het perspectief van het klassieke Chinese, Griekse en Indiase denken. De navolgende cursusdagen worden hoofdstromen, die zich van hieruit hebben ontwikkeld, verdiept en uitgewerkt tot aan de interculturele ontwikkelingen in de moderne tijd toe. Deze reeks biedt een elementaire kennismaking met niet-westerse denktradities en/ofvergelijkende filosofie. Voor deze lezingen is geen voorafgaande kennis noodzakelijk.
15 januari 2011 Inleiding tot de comparatieve en interculturele filosofie - dr. Jan Bor - dr. Michiel Leezenberg - drs. Theo van Leeuwen
Chinese filosofische tradities door naar hun oorsprong terug te keren: zijn ze verschillende variaties op een universeel thema, of zijn deze tradities fundamenteel onvergelijkbaar?
Filosofie komt voort uit verwondering, zei Plato ooit. De verwondering op haar beurt ontstaat vaak als we zien dat andere mensen en andere culturen anders denken en doen dan wij. De interculturele en vergelijkende wijsbegeerte gaan ervan uit dat we andere cultuur in hun eigen termen moeten leren verstaan, in plaats van klakkeloos uit te gaan van wat we zelf denken. Tegelijkertijd blijkt dat de verschillende culturen op onze planeet voortdurend aan elkaars invloed blootgesteld zijn, en ook veel van elkaar kunnen leren.
19 maart 2011 Twee hoofdstromen in de Chinese filosofie: confucianisme en daoïsme. - dr. Karel van der Leeuw - dr. René Ransdorp
12 februari 2011 De bakermat van de filosofie in comparatief perspectief: India en China - dr. Bruno Nagel - dr. André van der Braak Meestal wordt de bakermat van de filosofie in het oude Griekenland gelegd. Maar een dergelijk eurocentrisch perspectief is allang niet meer van deze tijd. De Griekse filosofie heeft voor een deel haar wortels in de Indiase Upanishaden. Er bestaan raakvlakken tussen Griekse en boeddhistische filosofie. En in China ontstond een geheel eigen filosofische traditie met andere vragen dan in het Westen en India. We vergelijken de Westerse, Indiase en 6
16 april 2011 Hindoeïstische filosofie en hindoemoderniteit - dr. Bruno Nagel - dr. Victor van Bijlert Op deze cursusdag worden in de morgen de hoofdlijnen van de klassieke hindoeïstische filosofie uiteengezet en geïllustreerd aan de hand van enkele teksten uit de Bhagavad Gita. In de middag komen enkele 19e-eeuwse reformatiebewegingen aan de orde, waarvan de invloed tot in onze tijd doorwerkt. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan structuurmomenten die inzicht kunnen geven in de dynamiek van het Hindoeïsme om de diaspora zoals bijvoorbeeld in Nederland.
Karel van der Leeuw zal het antieke confucianisme bespreken aan de hand van fragmenten uit de Gesprekken van Confucius, de Mencius en de Xunzi, waarbij de nadruk zal liggen op de ideeën over zelfvervolmaking en spiritualiteit in het confucianisme. Belangrijke begrippen in die context zijn tian (de hemel) en shen (geest of spiritualiteit). Hoe actueel zijn de genoemde ideeën nog voor onze tijd?
14 mei 2011 Meister Eckhart’s negatieve theologie en de contemplatieve praktijk van zen - Nico Tydeman
René Ransdorp zal aan de hand van fragmenten uit de geschriften van Lao Zi en Zhuang Zi, de grondleggers van de daoïstische filosofie, enkele daoïstische kernbegrippen toelichten, zoals: dao (de weg), de (deugd, kracht) en wu-wei (niet-doen). De behandeling van het thema ‘zwerven’ in Zhuang Zi’s filosofie sluit daar rechtstreeks op aan. De vraag naar de actualiteit van dit klassieke Chinese gedachtegoed zal speciale aandacht krijgen.
Hoewel nooit officieel erkend, behoort Meister Eckhart (1260 - 1328) tot de grote mystici van de Katholieke Kerk. Geboren in Thüringen uit een oud adellijk geslacht. Dominicaan. Gaat in 1313 naar Straatsburg waar hij preekt en zijn geestelijke instructies geeft. Hij brengt vroomheid in de volkstaal, levende taal. Gedurende de laatste vijf jaar van zijn leven was hij hoofd van het Studium Generale te Keulen. Krijgt een proces op eigen verzoek en wordt vrijgesproken. Wordt later opnieuw voor de inquisitie gedaagd, gaat naar Rome om zich te verdedigen, maar overlijdt ergens onderweg. 7
Zijn grote thema’s: de afgescheidenheid, de adel van de ziel, de Gods geboorte, de doorbraak in de Godheid. Een alledaagse geest. Contemplatie is actie. Wat is ware troost?
rationalistische filosofen tegen, die zelfs radicale kritiek op geopenbaarde religie niet schuwen. Latere auteurs slaan een verzoenender toon aan, in de richting van zowel de wetsgerichte godsdienst als de mystiek. In een dagdeel behandelt Michiel Leezenberg de belangrijkste thema’s uit de klassieke islamitische filosofie. Twee thema’s krijgen bijzondere aandacht: de speculatieve en devotionele mystiek van (de verschillende verschijningsvormen van) het soefisme, en de manier waarop thema’s en begrippen uit de islamitische filosofie doorwerken in het middeleeuwse en vroegmoderne joodse denken van auteurs als Maimonides en Spinoza.
10 september 2011 Boeddhistische filosofie in India, China, Japan en het Westen - dr. André van der Braak - dr. Paul van der Velde In de ochtend kijken we naar de specifieke Indiase wortels van de boeddhistische filosofie. De voorstellingen rond de persoon van de Boeddha hebben later vele gevolgen gehad voor het gehele boeddhisme.
Met Rolf Post gaan de deelnemers de stad binnen genaamd ‘Joodse filosofie’ en onderzoeken eerst wat Joods is en wat wij onder Joodse filosofie kunnen verstaan. Terwijl de geschiedenis van het Griekse denken wel getypeerd wordt als de gang van ‘Mythos zum Logos’, blijft de Joodse filosofie altijd innig gehecht aan de Tora. Zoekend naar de ingang van het paleis verkennen wij de ontwikkeling van de wijsbegeerte van het volk van Israël in zijn contacten met andere culturen: het hellenisme (Philo), Babylon en Perzië (Talmoed en Midrasj), het middeleeuwse Andalusië (Halevi en Maimonides), de Gouden Eeuw in Holland (Spinoza), modern Duitsland (Rosenzweig en Buber) en de Verenigde Staten (Soloveitchik). We zullen samen teksten lezen en bespreken en ongetwijfeld af en toe een glimp opvangen van de vertrekken, de binnenplaats en – wie weet – de troon…
‘s Middags komen aan de orde de gedaantewisselingen die het boeddhisme onderging toen het zich verspreidde naar China en Japan. Met name het mahayanaboeddhisme ging een verbinding aan met o.a. het daoïsme. Dit leidde ertoe dat radicaal nieuwe opvattingen ontstonden over de aard van verlichting en de weg er naartoe. Met name in de zentraditie zijn dergelijke opvattingen ook in het Westen bij velen bekend geworden.
8 oktober 2011 Islamitische en joodse filosofie - dr. Michiel Leezenberg - drs. Rolf Post De islamitische filosofie bouwt voort op de antiek-Griekse wijsbegeerte, maar ontwikkelt deze langs geheel eigen lijnen verder. Al in de tiende eeuw komen we 8
gekend. Met het bereiken van de onafhankelijkheid in de tweede helft van de 20e eeuw kwam een herbezinning op de waarde van de Afrikaanse culturen op gang en daarmee ook de herontdekking van de Afrikaanse filosofie. Op een enkele uitzondering na is de Afrikaanse filosofie door de eeuwen heen mondeling beoefend en overgeleverd. Naast de kennis van deze filosofie - die bij wijze mannen en vrouwen nog aanwezig is - kan de inhoud ervan uit de taal, de mythes en vertellingen, de orale literatuur en de beeldende kunst worden opgemaakt. In de onafhankelijke staten ontstaan universiteiten die naast westerse filosofie de Afrikaanse filosofische tradities trachten uit te werken. Hieraan worden ook in de Afrikaanse diaspora (vooral in Frankrijk, Groot-Britannië en de Verenigde Staten) belangrijke bijdragen geleverd.
12 november 2011 Westerse esoterie en oosterse wijsheid; filosofie als gnosis in de Oudheid - John van Schaik Na lezing van een boekje met de titel ‘Boeddhisme’ stelde John van Schaik vast dat dit ging over boeddhistische mystiek. Maar hét boeddhisme is niet hetzelfde als boeddhistische mystiek, net zomin als hét christendom hetzelfde is als christelijke mystiek. In het Westen hebben we een romantisch beeld over hét boeddhisme en halen alleen de mooie krenten uit het boeddhisme om vervolgens bijvoorbeeld te verklaren dat het boeddhisme geen geloof is, geen goden kent en niet dogmatisch is. In feite hebben we het dan over boeddhistische vormen van mystiek. Zo is het ook in de christelijke mystiek. Ook daar gaat het om onthechting en vrij worden om vanuit soevereiniteit te handelen. Soevereiniteit is hetzelfde als het ‘niet-grijpen’. We moeten dus de christelijke mystiek vergelijken met de boeddhistische mystiek - niet hét christendom vergelijken met boeddhistische mystiek. In deze lezing zullen kenmerkende overeenkomsten én verschillen tussen beide mystieke wegen worden verkend.
10 december 2011 Afrikaanse filosofie in de context van een wereldfilosofie - dr. Henk Haenen Het kolonialisme in de Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara betekende dat aan Afrikaanse mensen en Afrikaanse culturen geen enkele waarde werd toe9
15 januari 2011 Mevlana Rumi en de mystiek van de islam - drs. Paul Mulders
SERIE II - Spiritualiteit in dialoog
Paul Mulders gaat in deze lezing in op de theoretische en practische achtergronden van het soefisme als de levende en mystieke kern van de Islam. Hij doet dat vooral aan de hand van teksten en gedichten van Mevlana Rumi, een eminente vertegenwoordiger van deze spirituele traditie, die leefde van 1206 tot 1273 in Konya, Turkije. Aan de orde komen zowel de historische ontwikkeling van het soefisme of tassawuf als een levende traditie binnen de religie van de Islam, als de niet-historische bezielende aanwezigheid hiervan binnen de gemeenschap van gelovigen en zoekers. De lezing gaat daarom over afstandelijke kennisoverdracht, maar doet ook een beroep op de ervaringsdimensie van kennis.
Filosofische inzichten zijn niet alleen theorie, maar geven vorm aan het leven. Spirituele tradities leiden tot de afstemming van de mens op wat hij het meest wezenlijk vindt in zijn bestaan. Deze serie toont de spirituele en vitale achtergronden van verschillende tradities. Verschillende vormen van mystiek en meditatie, evenals de filosofische achtergrond van muziek, van natuurbeleving en van veranderde bewustzijnstoestanden krijgen de aandacht. Hier gaat het om zien, luisteren en ervaren vanuit mondiaal perspectief.
12 februari 2011 Modern boeddhisme - dr. Paul van der Velde Het boeddhisme is in het westen zeer populair. Het boeddhisme wordt beschouwd als a-dogmatisch, als empirisch, zelfs als wetenschappelijk. Velen stellen verder ook dat het boeddhisme geen religie is en dat leidt tot allerlei verwarrende misverstanden. In het westen is vaak te zien dat als het boeddhisme geen religie zou zijn, dit veelal leidt tot positieve reacties. In Azië daarentegen is tegenwoordig juist een houding te zien in de sfeer van ‘Wat is er nu weer mis met ons? Waarom mogen wij geen religie zijn en de anderen wel?’. 10
opviel dat er, ondanks de verschillende tradities waarin de Deense filosoof en de oude zenmeesters staan, frappante overeenkomsten zijn in hun oriëntatie. Zo wordt wat in zen de grote twijfel heet door Kierkegaard vertwijfeling genoemd, maar doelen ze op hetzelfde. Ook op het punt van het geloof en van de bevrijding zijn er belangrijke parallellen. Om deze op te sporen, moet je wel je theologenbril afzetten en de teksten van de meesters en de filosoof met je hart lezen.
In deze presentatie gaan we in op de beeldvorming rond het boeddhisme, hoe ‘wetenschappelijk’, ‘a-dogmatisch’ en ‘empirisch’ is het boeddhisme nu eigenlijk? Of zijn dit in feite verkeerde termen?
19 maart 2011 Japanse spiritualiteit en rituelen - dr. Henny van der Veere In een religieus landschap waarin affiliatie met een organisatie onbelangrijk is en pragmatisme de keuze voor religieuze diensten bepaalt, spelen rituelen een middelende rol als focus voor religiositeit en spiritualiteit. In Japan bestaat een veelvoud aan rituelen, zoals het vuurritueel, die aan de diverse spirituele en niet-spirituele wensen van de “gelovigen” tegemoetkomen. Het ritueel is dan middel om genezing van mentale en fysieke kwalen te bereiken, zakelijk of persoonlijk voordeel te verkrijgen of een stap te maken op weg naar verlichting. Deze lezing besteedt aandacht aan de onderbouwing van de effectiviteit en het probleemoplossend vermogen van rituelen met beeldmateriaal als illustratie van de uitvoering in de praktijk.
14 mei 2011 Mindfulness en Vipassana; een discontinue overgang - Prof. dr. Henk Barendregt Mindfulness Trainingen worden gegeven aan mensen die (zelf-)hulp kunnen gebruiken om “lief te hebben en te werken”. Vipassana, dat ook mindfulness als belangrijk hulpmiddel inzet, gaat verder: deze millennia-oude meditatietechniek is erop gericht om diepe innerlijke vrede te vinden, door middel van het temmen van onze existentiële angsten. Het hebben van deze angsten is geen teken van geestelijke zwakte. Het berust integendeel op een inzicht in de ware aard van de werkelijkheid en onze geest. Er zal besproken worden wat dat inhoudt en wat er zoal langskomt bij deze boeiende weg van de zuivering. 1. Mindfulness training 2. Vipassana meditatie 3. Aard van de werkelijkheid en onze geest 4. Mystiek en zuivering
16 april 2011 Kierkegaard en zen - Prof. dr. Ton Lathouwers - dr. Jan Bor Ton Lathouwers en Jan Bor schreven met een derde auteur (Luce Ramaker) een boek over Kierkegaard en zen. Waarom juist over Kierkegaard en zen? Omdat hen 11
10 september 2011 Kyotoschool: Leegte als bron van bestaan - drs. Annewieke Vroom
8 oktober 2011 Schoonheidservaringen en Indiase muziek - Prof. dr. Joep Bor - Marianne Svašek - Ludwig Pesch
Aan de hand van Engelstalige tekstfragmenten van Zen-denkers uit de Japanse Kyotoschool onderzoeken we enkele momenten uit de moderne geschiedenis van het begrip Leegte. De geschiedenis van het begrip Leegte begint met de term sunyata, dat door de boeddhistische denker Nagarjuna werd gebruikt om aan te geven dat de fenomenen leeg zijn van eigen-wezen (sva-bhava). De positieve betekenis van het begrip ontstaat in de relatie tot de begrippen boeddha-natuur en natuurlijkheid. De twintigste-eeuwse Kyotoschool maakt de hermeneutiek van het begrip tot een ware sport door het tot leven te wekken in een westers discours waar het de onderscheiding subject-object moet overwinnen. Joodse, christelijke en feministische denkers plaatsen vervolgens kritische kanttekeningen bij het belang dat aan leegte gehecht wordt in de Kyotoschool. De filosofen proberen voortdurend om het begrip te beschermen voor het droevige lot van wijsgerige begrippen, namelijk dat de ervaringsdimensie waar het om te doen was er niet meer door gecommuniceerd wordt. Met enkele experimentele werkvormen zullen ook wij proberen iets van de levende leegte tot uitdrukking te brengen.
India is één van de muzikaalste landen van de wereld. Waar je ook komt, overal hoor je muziek. India is ook het enige land ter wereld met twee klassieke muziektradities. De kunstmuziek in het noorden heet Hindoestaanse muziek en die in het zuiden Karnatische muziek. In beide tradities spelen de raga’s – de melodische raamwerken waarbinnen gecomponeerd en geïmproviseerd wordt – en ritmische cycli of tala’s een centrale rol. Wat zijn de subtiele verschillen tussen die raga’s en tala’s? Hoe ervaren luisteraars de kleuren en stemmingen die de raga’s uitdrukken, en de tijd, en de stilte? Dit verkennen we aan de hand van een lezing en workshops.
12 november 2011 Bewustzijnstoestanden in het filosoferen - dr. Hein van Dongen - Prof. dr. Hans Gerding - Arno Adelaars, sjamaan
gezien als een legitieme weg tot inzicht in de aard van de werkelijkheid. Bewustzijnstoestanden zijn niet alleen psychologische gegevens maar bepalen ook hoe mensen in het leven staan en waarmee zij zich identificeren.
10 december 2011 Mogen alle levende wezens gelukkig zijn: het natuurbeeld in hindoeïsme en boeddhisme - Prof. dr. Matthijs Schouten Het beeld dat de mens zich vormt van de natuur zegt niet zoveel over de natuur maar wel over de mens. Het natuurbeeld is namelijk een weerspiegeling van het beeld dat de mens heeft van zichzelf en van de plaats die hij voor zichzelf ziet binnen de aardse werkelijkheid. Deze beelden zijn weer onlosmakelijk verbonden met opvattingen over het bovennatuurlijke, dat wil zeggen het godsbeeld. De lezing verkent de verhoudingen tussen natuur-, mens- en godsbeeld zoals die naar voren komen in de geschiedenis van het hindoeïsme en het boeddhisme.
In de Westerse filosofie en wetenschap wordt vooral waarde gehecht aan “helder denken” en aan het nauwkeurig observeren van fysieke gebeurtenissen. In de Oosterse filosofie en het sjamanisme is er ook veel aandacht voor andere bewustzijnstoestanden (meditatie, contemplatie, trance, dromen). Kennis van de mogelijke veranderingen van ons bewustzijn wordt in die tradities 12
13
jaarthema - het bezielde lichaam
In onze geseculariseerde samenleving is ook ons zelfbeeld steeds minder op religie geënt. Veel mensen vatten hun lichaam louter op als materie. Hoe staat het dan met de geest, de ziel, het bewustzijn - of hoe we het ook mogen noemen? En hoe voltrekt dit proces zich in de niet-westerse wereld? Door de globalisatie ontmoeten we andere lichaamsbeelden die veel meer open lijken te staan voor een niet-materiële dimensie. In dit themajaar worden oosterse en westerse opvattingen over het bezielde lichaam met elkaar vergeleken.
15 januari 2011 Een kleine comparatieve filosofie van het lichaam - Prof. dr. Antoon van den Braembussche
19 maart 2011 De vrouwelijke oerenergie als bezielende basis en verbinding van oost en west - dr. Annine van der Meer
16 april 2011 De fenomenologie van het lichaam bij Merleau-Ponty - dr. Jeroen Bartels
Volgens Nietzsche is de Westerse filosofie sinds Plato gekenmerkt door een ware lichaamsverachting. In elk geval is er een probleem dat wellicht zijn culminatie heeft bereikt in het beruchte Cartesiaans dualisme, in het Engels vaak op treffende wijze omschreven als ‘the ghost in the machine’. Het westerse dualisme wordt ook vaak gecontrasteerd met het denken van de niet-dualiteit in het Oosten. Maar zijn de zaken wel zo simpel? Bestaat er in de Oosterse filosofie ook een dualisme tussen lichaam en geest? En zo ja, in welk opzicht? En bestaan er in de Westerse filosofie pogingen om het lichaam de plaats toe te kennen die het verdient? Afronding: meditatie over/illustratie uit de danswereld.
Lang geleden bestonden er zowel in oost als west oude culturen waar men leefde vanuit de intuïtie, het gevoel en de kennis van het hart. Vanuit de bezieling van een onzichtbare binnenwereld respecteerde men alles in de zichtbare buitenwereld. Er heerste vrede. Dit type egalitaire en vreedzame samenleving van jagers/verzamelaarsters en vroege landbouwculturen staat aan de basis van onze huidige mondiale culturen. Hier werden de vrouwelijke waarden die vanuit contact met de binnenwereld meer intuïtief gericht zijn, niet gedomineerd door mannelijke waarden die meer op de buitenwereld en de materie gericht zijn. Kennis van en inzicht in deze oerlaag van onze collectieve (voor)geschiedenis geeft verbinding ermee en haalt oude ervaringen en kennis weer boven. Vandaag de dag openbaart zich een nieuwe kwaliteit van de vrouwelijke oerenergie: naast het complementaire is er namelijk het verbindende waardoor losse delen weer een geheel gaan vormen. Door de nieuwe verbinding tussen buiten en binnen, boven en beneden en vrouwelijk en mannelijk groeit er vanuit een geïntegreerd bewustzijn balans en eenheid. In deze workshop wordt kennis van oude én moderne egalitaire culturen aangereikt. Daarnaast zijn er oefeningen om van binnenuit het bezielde lichaam te ervaren en om het vrouwelijke en mannelijke te samen te brengen in een androgyn en geïntegreerd mensbeeld.
Tegenover de wetenschappelijke benadering van het lichaam stelt Merleau-Ponty de fenomenologische beschrijving. Het lichaam zoals dat in de eigen ervaring aanwezig is, is dan deel van een existentieel veld waarin object- en subjectaspecten, lichaam- en geestaspecten, samengaan. De overgang naar dit dynamisch veld maakt deel uit van een weg naar de bronnen van zelf-zijn en wereld, wat een bevrijding betekent van de vaste patronen van het denkende kennen en de wereld.
12 februari 2011 Virtueel: lichaam zonder lichaam - Bert Mulder, m.a. De afgelopen decennia is digitalisering een indringende en persoonlijke ervaring geworden: wij lijken te zijn waar wij niet zijn, en lijken afwezig waar wij zijn. Virtuele ervaringen creëren een belevenis van een lichaam zonder lichaam waarin we onszelf vreemd zijn. Is er een parallel met beelden uit andere culturen wanneer ik in het lichaam ben maar niet van het lichaam? Een verkenning van de aspecten van virtualiteit, parallellen met beelden uit andere culturen en de mogelijke betekenis daarvan voor morgen. 14
14 mei 2011 Lichaam en ziel in de Joodse mystiek - drs. Sjef Laenen In de mystieke traditie van het Jodendom staat de gedachte centraal dat lichaam en ziel een onverbrekelijke eenheid vormen. Een mens leeft in deze materiële wereld, maar is tegelijkertijd door zijn ziel naar het evenbeeld van God geschapen. De ziel bestaat volgens het Jodendom uit drie onderdelen: nefesh, ruach en neshama. Een Joodse mysticus vraagt zich bij alles af wat het wezen ervan is: Waarom hebben wij een lichaam? Wat is de symbolische betekenis van eten en drinken? Waarom worden wij ziek en hoe worden wij weer gezond? Op grond van enkele basisprincipes in de Joodse mystiek worden deze vragen uitvoerig besproken.
15
Op grond van enkele basisprincipes in de Joodse mystiek worden deze vragen uitvoerig besproken.
Gelegen langs de ruggengraat worden aan de chakra’s specifieke functies, symbolen en kleuren toegekend. Chakra’s vertegenwoordigen bijbehorende centra in het subtiele of energetische lichaam als een bepaalde fase in de spirituele evolutie. Mystici uit Oost en West zien de spirituele evolutie als een successievelijke ontvouwing: men kan een nieuwe beslissende stap nemen wanneer de voorafgaande stap voldoende is doorleefd. Binnen het subtiele gebied is er een hiërarchie van steeds fijnere illuminaties naarmate er een opstijging plaatsvindt van chakra naar chakra. De mens kan zo zijn hoogste mogelijkheden realiseren. Yogaoefeningen zijn bevorderlijk voor het vrije stromen van prana ten behoeve van een goede lichamelijke en emotionele gezondheid.
10 september 2011 Lichaam en ziel in de Chinese geneeskunde - drs. Dianne Sommers In de Neijing, het basisboek van de Chinese geneeskunde, komen niet alleen de traditionele medische onderwerpen aan de orde. Naast informatie over allerlei ziekteaspecten gaat het boek uitgebreid in op filosofische onderwerpen zoals de plaats van de mens in de wereld en de wijze waarop de relatie tussen lichaam en geest gezien moet worden. In de lezing gaan we in op dit klassieke Chinese mensbeeld, op de connectie tussen lichaam, ziel en geest en op het begrip Qi, wat de verbindende schakel vormt waardoor de samenhang der dingen wordt gewaarborgd.
12 november 2011 Het bezielde lichaam en de belichaamde ziel in het boeddhisme - dr. Adeline van Waning Hier onderzoeken we verschillende boeddhistische benaderingen van `bodyspeech-mind’. Deze worden wel gezien als de Drie Poorten: het juiste denken (mind), het juiste woord (spreken), en de juiste actie (body). We zullen daarbij een aantal lichaamsgerichte, ‘mind’- en bewustzijnsmeditaties beoefenen om e.e.a. aan den lijve te ervaren. Aandacht wordt gegeven aan meditatie-neuroscience onderzoek. Adeline van Waning vertelt over haar deelname in `The Shamatha Project’, een 3 maanden durende meditatie retraite gecombineerd met actueel wetenschappelijk onderzoek in de
8 oktober 2011 Chakra’s, yoga en het lichaam als hoeder van de ziel - drs. Theo van Leeuwen In de yogatraditie is er een heel eigen visie op het bezielde lichaam, die o.a. expressie heeft gekregen in het buitengewoon boeiende kundalinisysteem met zijn chakra’s, dat in het Westen veel te weinig bekend is. Chakra’s (krachtwielen) zijn energiecentra waar de nadi’s (subtiele zenuwbanen) elkaar kruisen en waardoor prana (vitale levenskracht) stroomt. 16
VS betreffende correlaties van intensieve meditatie enerzijds met EEG, bloed, speeksel, aandachts- en emotieregulatie, en psychologisch onderzoek anderzijds. Ook komt onderzoek in eigen land naar shamatha meditaties en hartcoherentie aan de orde.
10 december 2011 Zen: de verlichting van het lichaam - dr. André van der Braak In veel westerse opvattingen over Zen wordt ‘verlichting’ gezien als een diep geestelijk inzicht en een spirituele transformatie. Voor de Japanse zendenker Dögen (1200–1253) is verlichting echter in de eerste plaats een kwestie van het lichaam. De zitpraktijk van zazen is voor Dögen een somatische praktijk, die bestaat uit een rituele identificatie met de verlichting van de Boeddha. Ze is geen weg naar verlichting maar een levende expressie van verlichting zelf. Wanneer ons lichaam één wordt met het kosmische ‘boeddhalichaam’, brengen we op ons zenkussen alle levende wezens voortdurend tot verlichting.
17
STEUNFONDS VRIENDENKRING FOW
LEESGROEPEN EN LEESCURSUSSEN
De Stichting Filosofie Oost-West is een
Bij voldoende deelnemers initieert FOW
vrijwilligersorganisatie waarin veel werk
leescursussen onder leiding van een
verzet wordt door een relatief klein aantal
docent, of leesgroepen verzorgd door
vrijwilligers. Niettemin moeten soms ook
cursisten onderling, waarbij ook niet-
beroepskrachten worden ingehuurd om
cursisten welkom zijn.
projecten te realiseren. Samen met de
Deze bijeenkomsten kunnen plaatsvinden
kosten voor zaalhuur, AV-materiaal en
op verschillende locaties en accomodaties
andere middelen kost dit veel geld.
(soms bij iemand thuis) en variëren in frequentie en groepsgrootte. Er kunnen
Behalve de zaterdaglezingen organiseert
ook kleinschalige lees-, werk-, discussie-
FOW nog andere activiteiten. Momenteel
of schrijfgroepen worden gevormd.
worden plannen uitgewerkt om ook elders
De leesgroepen functioneren in principe
in het land activiteiten te ontplooien ter
zoveel mogelijk zelfstandig en geven de
ondersteuning van onze doelstelling.
bijeenkomsten zelf invulling.
Daarnaast bestaat de wens om boeken
FOW wil initiatieven ondersteunen en
uit te geven waarin de bijdragen aan de
daarin bemiddelen.
jaarthema’s van de afgelopen jaren worden gebundeld. Dergelijke plannen kunnen pas worden gerealiseerd als daarvoor de financiële middelen zijn gevonden. Om gelden ter ondersteuning van de Stichting Filosofie Oost-West te werven is een aantal jaren geleden het STEUNFONDS VRIENDENKRING FOW opgericht. Ook ú kunt FOW een extra steun in de rug geven door een gift aan het steunfonds over te maken op ING-NUMMER 753 827 TE LEUSDEN. FOW is geregistreerd als zogenaamd ‘goed doel’. Uw gift komt in aanmerking voor belastingaftrek.
18
19
DOELSTELLING FOW
HOE WERKT HET ?
Waar Met haar lezingen en andere De zaterdaglezingen wordenactiviteiten gehouden in de Universiteit voor Humanisitiek, komt FOWNieuwegracht tegemoet aan 29, de behoefte Kromme 3512 HDvan Utrecht, op iets meer dan 10 minuten lopen steeds meer mensen aan verbreding van van het NS-station door het mooie oude centrum van de stad. hun wereldbeschouwelijke inzichten en Hoe en wat aan existentiële verdieping. Daarbij poogt Een cursusdag duurt van 10.00 tot 16.30 uur, met koffie- en theepauzes en een FOW de intellectuele betekenis en de lunchpauze van 12.30 tot 14.00 uur. Aan het begin van de lunchpauze is er voor praktische waarden van zowel de westerse belangstellenden een meditatieoefening van circa 15 minuten. als de oosterse filosofie te verenigen, met als doel bij te dragen aan de ontwikkeling Wanneer van mondiaal opdoor basistot vanen wederDe series I endenken II lopen met mei 2012: zij omvatten 14 lezingen, die zijds en respect,2012. en waar mogelijk lopenbegrip tot september Vanaf die datum zal de zaterdagprogrammering van een opgelijk gang lopen te brengen. FOWdialoog telkens met het academisch jaar.
De vervolgdata van de lezingenseries I en II in 2012 zijn ook al vastgelegd: FOW is levensbeschouwelijk neutraal 14 januari, 11 februari, 17 maart, 14en april en 12 mei 2012. huldigt de stellingover dat de Meer informatie de‘waarheid’ docenteninen hun lezingen staat op de FOW-website. vele gedaanten komt en niet het excluKosten sieve bezit is van één traditie. Tevens gaat Deelnemers kunnen zich aanmelden voor één lezing, voor één jaar (= 9 lezingen) zij ervan uit dat de oosterse en westerse of voor de duur van een serie (= 14 lezingen). tradities ingebed liggen in en geënt zijn Het bijwonen van één lezing kost € 50, bij binnenkomst contant te betalen. op concrete levensstijlen die onlosmakeAanverbonden degenen die vóór eind december lijk zijn zich met de reflectie daarop 2010 opgeven biedt FOW korting: - jaardeelnemers die zich inschrijven en een poging vormen antwoord te gevenvoor 9 lezingen betalen € 350 - seriedeelnemers betalen voor 14 lezingen € 525 op existentiële vragen.
ervan uitgaande dat die bedragen vóór 17 januari 2011 zijn bijgeschreven op de ING-rekening 3068789 van Filosofie Oost-West te Leusden. Betaling in (maximaal twee) termijnen is mogelijk. Door de wens daartoe aan te geven op het aanmeldingsformulier verplicht de deelnemer zich om vóór 17 januari 2011 en vóór 23 mei 2011 de helft van de inschrijvingskosten over te maken naar de ING-rekening 3068789 van Filosofie Oost-West te Leusden.
Aanmelding voor afzonderlijke lezingen Voor dagdeelnemers: via het inschrijvingsformulier op www.filosofie-oostwest.nl. Jaar- of seriedeelnemers hoeven zich niet telkens voorafgaand aan een zaterdaglezing aan te melden, TENZIJ zij een andere lezing willen volgen dan waarvoor zij zich hebben ingeschreven.
Programmawijzigingen voorbehouden - raadpleeg altijd onze website! Bij inschrijving indien mogelijk altijd naast een mailadres ook een (mobiel) nummer opgeven - zodat wij u ingeval van onvoorziene omstandigheden kunnen bereiken!! versie 29 november 2010 20
21
