“Ecodesign
en de ontw e
rppraktijk”
Bart Jansen 18/09/2007 1
2
1
Gefaseerd en klantgericht project: Product Roadmapping
+ Conceptontwikkeling
+ Productontwerp en visualisatie
+ Product engineering & Prototyping
+ Productievoorbereiding & coördinatie
=innovating
products
3
“to be or no
t to be”
ecodesign... 4
2
Oplossing v oor opwarm ing van de aard e 5
6
3
Oplossing v o
or plastic za k
jes
Goed beda ch t
7
8
4
Leuke gadg ets
t Goed beda ch voet in ond erzoek en p
raktijk
9
• 50% Smidesign en 50% VITO • Ontwerper • Consultancy voor industrie & overheid • Domein: productbeleid (IPP, EuP, packaging, ...) • Elektronische producten (EuP Directive, studies verlichting, WEEE en RoHS) • Verpakkingen, momenteel: bioplastics • Levenscyclusanalyse (LCA) en ecodesign studies • MacroMacro-economische modellen en milieurekeningen – Om “Wetenschappelijk verantwoord” te relativeren (bv. plastic zakjes, verpakkingen, ...) – Idem om te prioriteiten te stellen
10
5
• … een complexe wetenschap • Kostprijs is €, maar milieu-impact is ???
Milieu is...
• … geen waarheid • Prijskaartje is een feit, de milieu-impact geloof je of geloof je niet • Zoveel infobronnen, zoveel waarheden (bv. de “groene jongens” t.o.v. de “industrie”) • Overtuigd zijn van een visie en ervoor gaan (bv. bioecologisch t.o.v. LCA-groen)
• …commitment, commitment is moeite doen, moeite doen is investeren
11
“Wat
kunne n
we al s
smidE
SIGN
doen
?”
Onze visie op ecodesign 12
6
ecodesign Onze visie op
• Milieu de “wetenschappelijke benadering” – bio is niet altijd beter, hetzelfde geldt voor herbruikbaarheid, ... – veel fabels in de wereld van milieu…
• De “totale levenscyclus”levenscyclus”- benadering • 3 peilers van duurzaam: economie, milieu, … “het sociale en ethische” is evenzeer belangrijk maar is moeilijker
13
“Wat is duu
rzaam?”
8 strategieën 14
7
8 strategieë n Onze visie op
ecodesign
15
•
Idealisme graag - maar met beide voeten op de grond
•
Heilige huisjes – Analyse (en software) wordt zwaar overschat en lost het probleem niet op. – Creativiteit is de (onderschatte) sleutel tot innovatie. – Ecodesign is géén milieugerichte productontwikkeling. Milieu moet een aandachtspunt zijn bij de integrale discipline productontwikkeling (lees: dus GEEN uitgangspunt). – “Winst voor bedrijf én millieu”. Is niet altijd zeker, maar wel een nobele doelstelling. Ook bij een – in de meeste gevallen - (bijna) nuloperatie moet milieu echter meespelen. – “Winst voor de consument” veroorzaakt rebound effect. Daarom eerder zinvol om de waarde van het product te verhogen en te verantwoorden (gewaardeerde functionaliteit, fun-factor, aantrekkelijk design...) – Is minder een kwestie van kennis en aanpak dan van WIL – Ecodesign is NIET weinig moeite
•
We moeten ambitieus durven zijn ! Gaan innovaties op gebied van duurzaamheid ver genoeg? – Strategie 0 “Nieuwe product-dienst ontwikkeling”
16
8
“Hydrogen Jack” in 19 7 8
17
18
9
Roadmapp ing
ecodesign Onze visie op
• De moeite moet in verhouding tot het resultaat staan • De juiste keuzes maken en zit dikwijls in de dingen die je niet ziet. – Ontwerper maakt keuze’s in eerste rang. – Een klein beetje bij veel is beter dan veel bij een klein beetje. – Net dat ene stapje meer doen dan “(good) business as usual”.
• Naar de klant toe – Subtiel aanmoedigen : geen bewuste communicatie hieromtrent (wel als milieu een belangrijk onderwerp is binnen het kader van de opdracht). – Principieel zijn, maar niks forceren – Motiveren, niet discrimineren – Op de hoogte zijn van opportuniteiten (bv. subsidietoelagen, veranderingen in de markt...)
Aanpak in th
eorie
19
Fase
Activiteit
Product planning
Algemene strategie bepalen (uitgangspunten voor milieu)
Gegenereerde informatie
Analyse
Analyse van vergelijkbare producten, opzoeken beschikbare LCA’s
Ontwerprichtlijnen, evt. ontbrekende ecoeco-indicatoren
IdeeIdee-ontwikkeling
Gebruik richtlijnen en indicatoren
Voorselectie van ideeën
Concept
Korte screenings met indicatoren
Selectie concept
Detail ontwerp
Specifieke vragen beantwoorden
Detail uitwerking
20
10
raktijk Aanpak in p
Fase
Activiteit
Product planning
Algemene strategie bepalen (commercieel, markt, …, aandachtspunten aandachtspunten milieu)
Gegenereerde informatie
Analyse
Analyse van vergelijkbare producten, producten, opzoeken beschikbare LCA’s
Ontwerprichtlijnen, Ontwerprichtlijnen, evt. ontbrekende ecoeco-indicatoren
IdeeIdee-ontwikkeling
Gebruik richtlijnen en indicatoren.
Voorselectie van ideeën
Creativiteit, gezond verstand!
Concept
Korte screenings met indicatoren, navraag doen (specifieke vragen, bij twijfel)
Selectie concept
Detail ontwerp
Specifieke vragen beantwoorden
Detail uitwerking
Samenwerking met leveranciers! leveranciers!
21
Materiaalgebruik
Energie
Gevaarlijke stoffen
Reductie van componenten
Veel en verschillende verpakkingsmaterialen
Aantal onbekende materialen
Individueel verpakte Armaturen en lampen
EnergieEnergie-Efficië Efficiënt totaalconcept (installatie, armaturen...) Lampen en componenten met hoog rendement én Lage inhoud zware metalen (productie electriciteit=ook zware metalen)
Transport van lege verpakkingen
Herstellijn (binnen garantie)
Afval Verspanen metaal vs. aluminium gietproducten
Mens
Technische levensduur langer werkelijke gebruiksduur (en wordt steeds korter)
Verpakking wordt teruggenomen Styropor chips (hergebruik of biobio-chips)
Creatie van werkgelegenheid in regio Gezonde werkomgeving
Creatie van aangename en gezonde winkelomgeving
Oude installaties worden teruggenomen (Recupel) Recuperatie armaturen, onderdelen financieel onaantrekkelijk tenzij verbonden aan levering nieuwe verlichting. Ook verouderde, minder efficiente technologie
22
11
Strategie: li chtgewicht
23
24
12
actiepunten
Strategie: n uttig gebru ik Roundup + geen metaa l
25
26
13
Strategie: k leiner is bete
r
t : recyclaa t materiaal
Vertrekpun
27
28
14
Strategie: g een metaal
informatie ecodesign
•
‘Ad hoc’ informatiebehoefte bij specifieke vragen, geen systematische milieumilieu-evaluatie
•
Evalueren op basis van het totale levenscyclus principe –
Tools binnen smidESIGN: • • • • • •
–
•
B.v. kunststoffen ok: APME-profielen EU-databases en EuP-tool Indien niet: teken van onwil / iets te verbergen ?
Ranking van materialen moet (graag) kunnen, maar.. – –
• •
Total Cost of Ownership berekenen
Beschikbaarheid en betrouwbaarheid informatie – – –
•
de Ecolizer van OVAM, NIBE classificatie bouwmaterialen, zwarte en grijze lijst van schadelijke stoffen, de EuP excel tool, ecoSME, VITO (kennis LCA, gedetailleerde LCA dbases, wetgeving, ...)
Wel in de context van hun toepassing, maar daarvoor zijn we productontwerpers 2-orde keuze: kijken wat het knelpunt is en navragen of er iets aan gedaan is / kan worden leverancier x is de ‘gemiddelde’ leverancier niet
Snel, werkbaar en gebruiksvriendelijk EuPEuP-Directieve geeft goed overzicht van ontwerprichtlijnen (Annex I)
Ecolizer
29
30
15
f) Ontwerp gericht op hergebruik en recyclage (recycleerbare materialen, minimale koste en eenvoud van demontage, standaard tools en verbindingen, gemakkelijke toegankelijk en snel te demonteren onderdelen (bv gevaarlijk, kostbaar)
g) Inbouw van gebruikte componenten h) niet-toepassing van technische oplossingen die nadelig zijn voor hergebruik en recycling van componenten en gehele apparaten
i) Verlenging van de levensduur (gegarandeerde minimumlevensduur, minimum beschikbaarheid reserveonderdelen, modulariteit, mogelijkheid tot upgraden, repareerbaarheid)
c) Verbruik van energie, water en andere hulpbronnen doorheen de levenscyclus
e) Hoeveelheid en aard van verbruiksgoederen nodig voor het gebruik en onderhoud van het product
b) Gebruik van gerecycleerde materialen d) Gebruik van voor de mens en milieu gevaarlijke stoffen
a) Gewicht en volume van het product
j) hoeveelheden geproduceerde afvalstoffen en hoeveelheden geproduceerde gevaarlijke afvalstoffen
k) luchtemissies (broeikasgassen, zware metalen, fijne en zwevende vaste deeltjes, …) l) wateremissies (zware metalen, enz…)
31
8 strategieë n
m) bodememissies (vooral lekkages van gevaarlijke stoffen tijdens de gebruiksfase van producten, en het risico van uitspoeling bij verwijdering als afval).
32
16
“Hoe ziet d
e toekomst
eruit?”
...en wat met milieu?
Roadmapp ing
33
34
17
Onze visie op
ecodesign
• Strategie 1 : “Nieuwe product ((-dienst) ontwikkeling” • Durf vooruit kijken : geloof in systeeminnovatie en onze rol hieron als productontwikkelaar – de combinatie van technologische, structurele en culturele veranderingen die ertoe leiden dat; – behoeften op een geheel nieuwe wijze kunnen worden vervuld; – dit vraagt bedrijfs- en organisatieoverstijgende vernieuwingen die door uiteenlopende belanghebbenden gezamenlijk gerealiseerd worden
• “Product“Product-dienst combinaties (PSS)” • Maar ook hier realist in zijn: – is niet voor elk product van toepassing (bv.voeding); – systeeminnovaties genereren niet altijd milieuvoordeel; – is moeilijk en moeizaam! (vereist samenwerking, aanpassing, ...)
• Duurzame Product Roadmapping workshops
Roadmapp ing
35
36
18
37
Ronny & Su sy
• 7 projecten lopende – – – – –
Roscon Toplight Lareco Bornem Reynaers Groencreatie
– a2o-architecten – De Boer
Babyproducten Winkelverlichting Wegsignalisatie Alu profielen Biologisch afbreekbare kunststoffen Duurzaamheid binnen architectenbureau Waterproofing solutions
• Nog 3 plaatsen ! Meer info en inschrijven : www.ronny-en-susy.be
38
19
...en verder
• ProPro-actief investeren in kennisuitbreiding & ervaring – Ecodesign Project Ronny & Susy (PRESTI5 subsidie) – TOP-tool verpakkingsevaluatie – Kennis rond LED-technologie (technologiepartners, projecten in samenwerking,...)
• Netwerking – b.v. samenwerking met Hogeschool Antwerpen, milieu-adviesbureau (bv. BECO) – lijntjes leggen tussen leveranciers en klanten – Mailing lists (O2 netwerk, LCA forums, enz…)
39
20
