Aan: deelnemers workshop voormiddag 20/02/2006 (Het samenspel en de afstemming tussen het aanbod en publiek of deelnemers) Van: BIP (Administratie Cultuur) Betreft: Cultuurcentrum Houthalen-Helchteren - Stedelijke musea Antwerpen Verslag: Katrien Thienpont 1.
Welkom/inleiding
Piet Forger (Cultuurnet) schetst de context van deze workshop “Het samenspel en de afstemming tussen het aanbod en publiek of deelnemers” binnen het kader van de actiedag interculturaliseren. Vervolgens gaat hij verder in op de aanpak van de workshop en worden de verschillende sprekers voorgesteld. De focus ligt op de krachtlijnen van de voorgestelde projecten en de resultaten die ze opleveren. 2. Cultuurcentrum Houthalen-Helchteren presentatie: Ivo Van Dessel (Casino) en Necati Yurdakul (migrantenraad Houthalen-Helchteren)
www.houthalen-helchteren.be/casino Samenvatting: Cultuurcentrum Casino Houthalen werkt in een voormalige mijngemeente. Het cultuurcentrum stemt de werking af op o.m. veel jong volk, een gekleurde (arbeiders)bevolking en veel toeristen (park Midden-Limburg). Het casino - overigens een te restaureren modernistisch (mijn)gebouw met architecturale waarde – ligt in de multiculturele wijk Meulenberg. In de programmering komen diverse artiesten aan bod uit meerdere disciplines zoals Union Suspecte, Brocolitheater, Nilgün Yerli, De Krijtkring, Mercedes Peon, Sükriye Tutkun, Majid Bekkas… Afhankelijk van het soort voorstelling bereikt CC Casino een 50 à 90% allochtoon publiek. Het Nationaal Orkest Van Meulenberg is een eigen productiegroep met professionele ondersteuning, gegroeid uit jongeren-cultuurateliers. Het multiculturele minifestival Le Grand Bazar biedt een mix van toonmomenten van eigen bodem en korte professionele voorstellingen. Het cultuurcentrum integreert zichzelf via logistieke steun in de wijk, open deur voor talloze verhuringen, gemengd bestuur en personeel, allochtone uitbater van het cafetaria. Tegelijk is er een stijgende belangstelling van Vlamingen in het casino. Belangrijk is ook de samenwerking met cultuurpartners. Voor de programmering bijvoorbeeld: migrantenraad, Turkse Unie, Salam, Allevieten, Willemsfonds, Hogar Espanol, KAV, Turkse moskee, dansgroepen Ezgi en Sümela en F.C. Eendracht Meulenberg.
Het CC Casino is gelegen in Houthalen-Helchteren, de Limburgse mijnstreek. Het is gehuisvest in een modernistisch gebouw van 1954, in de ‘citéwijk’ Meulenberg (arbeiderswijk). De gemeente kocht het vervallen mijngebouw in 1974 en begon een renovatie. In 1978 vond een eerste podiumopvoering plaats en sinds 1984 is het geheel van vijf verspreide gebouwen erkend als Cultuurcentrum. Van in het begin heeft het CC samengewerkt met lokale partners. Houthalen-Helchteren is een groene, toeristische gemeente met 30.000 inw, waarvan circa 20% niet-Vlamingen met vijf grote groepen: Spaans, Italiaans, Oekraïens, Turks en Marokaans. De bevolking is bovendien opvallend jong: 1/3de is jonger dan 25 jaar.
1
Het cultuurcentrum stelt zijn profilering zoveel mogelijk af op deze situatie en werkt samen met verschillende lokale partners zoals -VOEM (Vereniging ontwikkeling en emancipatie van Moslims), -vzw Kaljo (Marokkaans-Vlaamse clubwerking), -Turkse Unie Beringen, -integratieraad Houthalen-Helchteren, -Hogar Espanol, -KAV, -El Moustakbal, -Straathoekwerk, -migrantenraad, -enz… In de loop der jaren ontwikkelde het cultuurcentrum steeds meer activiteiten en ook het aantal bezoekers en deelnemers steeg gestaag. Vanaf 2000 begint het cultuurcentrum te experimenteren met ‘multiculti’-projecten. Het was niet altijd eenvoudig. Zoeken naar ingang bij de verschillende gemeenschappen in de gemeente. Inschuiven bij bestaande projecten of organisaties. Voorbeelden van multiculti projecten • Een eerste dansproject ‘de Wending’ loopt in samenwerking met iemand uit de wijk en dat is meteen een mogelijkheid om ook de andere jongeren van de wijk erbij te betrekken. Maar achteraf bekeken waren er niet zoveel allochtonen aanwezig. Eerste voorzichtige passen. • “Meulenberg Open” • Samen met migrantenraad: Internationaal/Turks kinderfeest met gezinsprogramma’s • Logistieke medewerking wijkfeest Podiumaanbod 2002 -2006 Ongeveer 1/5 van de totale programmatie is multiculti. Socio-artistieke schoolprojecten (vooral technisch onderwijs) • “Staaltjes in staal” 1999: kunstenaars in de klas (in beroepsschool staal, ¾ van de leerlingen is allochtoon), met bijhorende expositie. • “Dekselse hoofden” 2001: hoofddoeken en hoeden + tentoonstelling en cursus ‘Sportieve hoofddoekjes’ • “S(h)it” 2002: zitmeubels • “Letternijen” 2004: poëzie Nationaal Orkest van Meulenberg Dansgroep uit de moskee. Samen een project gemaakt met vallen en opstaan. Minifestival Le Grand Bazar Cultuur om Casino samenbrengen, ook aandacht voor beeldende kunst. Oa eigen flamencogroep. Dit was een groot succes! Aandachtspunten in de structuur: • Persoonlijke contacten via cursuswerking, zowel eigen (Saz) als van verenigingen (Ezgi, Ganita, Khalid, Sümela). • Thuisgevoel in cultuurcentrum via verhuringen aan verenigingen en privé (hennafeesten, bruiloften) – niet altijd evident, opvolging huurreglement is noodzakelijk. • Diversiteit in bestuur en personeel van cultuurcentrum. • Cultuurcentrum integreert zichzelf via vb. medewerking aan wijkfeest en internationaal kinderfeest, toelichting aan migrantentraad, partnerschappen zijn belangrijk. • Allochtone uitbating van cafetaria. Taverne casino is een van de weinige plekken waar mensen uit diverse culturen mekaar ontmoeten, dit creëert veel goodwill. • Casino is objectief veilige plek met medewerking van buurtvaders, eigen toezichters en technische beveiliging. Assertief en communicatief.
2
• Hanteren van sociale tarieven voor multiculti-programmering, zoals vb. ook voor familieprogrammering, locatieprojecten (Wijk in de kijker) of straattheater in de zomermaanden. Sociale groepstarieven. • Persoonlijk engagement, contacten met spilfiguren, gezamenlijke prospectie. • Doelgroepen onderscheiden binnen multiculti-programmering; vb. ook traditionele muziek voor 1ste generatie, theater in moedertaal. Moet Casino verdergaan op dezelfde manier? Ja, maar het uiteindelijke doel is dat de multiculti-programmering zichzelf stilaan overbodig maakt en dat lijkt te werken. De culturele competentie is opmerkelijk gegroeid de voorbije jaren. Kinderen spelen hier een belangrijke rol in. 3. Stedelijke musea Antwerpen presentatie: Kris Geysen (stad Antwerpen) en Chris De Lauwer (Museum etnografie)
http://museum.antwerpen.be/
http://museum.antwerpen.be/etnografisch_museum/ Samenvatting: Het Etnografisch Museum en de dienst Publieksbeleid maken deel uit van de groep Musea, bewaarbibliotheken en erfgoed stad Antwerpen. Om een breed en divers publiek aan te trekken ontwikkelen de musea een gedifferentieerd publieksbeleid. De coördinerende dienst Publieksbeleid is verantwoordelijk voor een overkoepelende aanpak voor specifieke doelgroepen, zoals allochtonen en vluchtelingen. Het Etnografisch museum, met kunst- en gebruiksvoorwerpen uit Niet-Europese culturen, werkte een eigen aanpak rond diversiteit uit. Respect voor elkaar staat centraal in de missie van het museum. Cultuurvergelijkende thema-rondleidingen dienen als basis voor projecten met diverse partners. Het gaat hier niet om de Noord-Zuid problematiek, ook niet over "wij" versus de "ander", maar over de mens als cultuurdrager in het algemeen. Als de musea van Stad Antwerpen 1 op 5 van de Antwerpenaren niet over het hoofd willen zien, moeten ze hun aanbod ook toegankelijk maken voor inwoners van allochtone afkomst. Sinds 2001 staat aandacht voor diversiteit ingeschreven in het beleidsplan van de dienst Publieksbeleid.
Het overkoepelende beleidsplan van de negen musea heeft sinds 2001 uitdrukkelijk aandacht voor diversiteit en er werd beslist om gedurende 1 jaar een extra projectmedewerker aan te nemen die een basis kon leggen voor dit beleid. De drie c’s voor diversiteit: 1) Collectie: nieuwe verhalen - Onderzoek aantrekkingskracht collecties door medewerker die collectie bewust anders bekijkt - Feedback van museumbezoeken door diverse groepen (oa allochtonen) ¾ Elke collectie, elk museum biedt kansen ¾ Mensen staan centraal, niet objecten 2) Collega’s - Allochtoon personeel • Allochtone gidsen kunnen grote impact hebben • Projectmedewerker gedurende 1 jaar, allochtone herkomst ¾ Bewustwording als start van diversiteit ¾ concrete projecten zijn goede motor ¾ niet enkel verantwoordelijkheid van extra medewerker, elk personeelslid heeft rol ¾ trage veranderingen, eigenlijk was 1 jaar te kort - Interculturele vaardigheden van personeel: vorming voor personeel: iedereen 3 dagen training • Suppoosten • Publiekswerkers
3
• Gidsen (moeten flexibel zijn) ¾ Gids als bemiddelaar, vooral in multiculturele groep ¾ Voorwaarden in tweevoud 3) Communicatie - Doelgroepenmarketing: communicatie gericht op speciale doelgroepen - Samenwerking • KIDS • PINA (onthaalbureau voor nieuwkomers): ‘Antwerpen in museumvlucht’ Geïntegreerd beleid Het is een taak voor alles en iedereen: het aanbod, de gidsen, het wetenschappelijk personeel, … Dit kost zeker moeite (tijdsintensief, medestand van oa directie nodig, etc.) maar het loont ook de moeite (het is een verrijkend leerproces, meer zelfbewustwording en openheid nadien). Toekomstplannen - Interculturele pakketten voor onderwijs - Diversiteit in gidsenbestand opbouwen - Buurtwerking Middelheimmuseum : ‘Bij-buurten op het Kiel’ - Etnografisch museum (zie verder) Het etnografische museum ligt in het centrum van Antwerpen. De collectie bevat voorwerpen uit traditionele, niet-Europese culturen. De aard van deze collectie maakt het museum een ideale plek voor diversiteit maar in de praktijk blijkt dit niet altijd zo evident. De visie van het museum evolueerde in de loop der jaren. Oorspronkelijk (jaren 50) was het museum een wetenschappelijke instelling en was de collectie vooral een historische verzameling losse voorwerpen. De kijk was eurocentrisch en alles was gericht op een monocultureel publiek.
In de jaren 60-70 vindt een meer antropologische visie ingang. Er komt steeds meer aandacht voor de context maar de eurocentrische blik blijft vaak nog dominant (wij t.o.v. de ander, noord t.o.v. zuid). Vandaag staat de museale context in vraag. Het publiek is multicultureel en het museum vervult ook een maatschappelijke rol. Er is oog voor een nieuw collectiebeleid met bv aandacht voor actuele kunst. In 2003 werd een gedeelte van het museum heringericht maar de nieuwe opstelling weerspiegelt de hedendaagse visie nog te weinig. De objecten zijn nog iets te ‘sec’ opgesteld. Onderwijs is een belangrijke partner in een goed diversiteitsbeleid. Het museum organiseert voor scholen themarondleidingen in de vaste collectie. Voor rondleidingen in tijdelijke tentoonstellingen richt het museum zicht tot de lokale gemeenschappen. Hiervoor worden vaak ‘lokale’ medewerkers en gidsen ingeschakeld die een persoonlijkere band hebben met de geselecteerde objecten. De voorwerpen verwijzen zoveel mogelijk naar grote basisgevoelens van mensen (geboorte, dood, …). Het museum probeert ook in te spelen op traditionele feesten (zonder in folklore te vervallen!). Ook het verhaal van de bezoekers telt. Doelstellingen van al deze rondleidingen: - diversiteit van culturen herkennen en erkennen - geografisch en historisch perspectief bieden - eigen identiteit ontdekken - inzicht verwerven, bewustwording van multiculturaliteit en interculturaliteit De methodiek die wordt gehanteerd: - kijken zonder vooroordeel - vergelijking met eigen leefwereld - nadruk op overeenkomsten i.p.v. verschillen Voor de tijdelijke tentoonstelling over Marokko werden Marokkaanse gidsen aangetrokken die gekozen werden op basis van hun persoonlijkheid en nadien een speciale opleiding kregen. Het museum gaat ook partnerschappen met andere organisaties.
4
4. Discussie • Het parallelle ‘migrantencircuit’ bestaat ook en blijft bestaan en dat is goed. Zijn we met z’n allen niet te pessimistisch over de participatie van allochtonen? Necati Yurdakul (voorzitter migrantenraad Houthalen-Helchteren) antwoordt: Ja, het andere circuit bestaat inderdaad ook nog maar dat er nu meer samenwerking is met en ondersteuning is van het plaatselijke cultuurcentrum is een grote motivatie. Het betekent een ontlasting van de eigen organisaties en er is nieuwe ruimte voor ontmoeting en begrip tussen groepen. • Hoe kan je het succes van interculturele projecten evalueren?. Wat het museum betreft is er een opvallende trend van stijgende schoolbezoeken (x4). Ook zijn er steeds meer (onderwijs)projecten die het museum vragen als partner. Wat CC Casino betreft stellen dezelfde vragen zich voor alle activiteiten, niet alleen de interculturele. Als oude mijngemeente is er bv een grote arbeidersbevolking, dat heeft als gevolg dat er in de lokale context vaak meer interesse is voor muziek dan voor theater. In elk genre is er kwaliteit nodig en mogelijk en het is de taak van het CC om die kwaliteit op te zoeken. Op termijn willen de programmatoren wel afstappen van het aparte ‘multiculti’-pakket want is het niet goed dat kunstenaars of projecten in een afzonderlijk multiculti-hoekje geduwd worden. Er moet meer doorstroming mogelijk zijn. Zo nam Willem Vermandere tijdens zijn optreden mensen uit de wijk mee op het podium.
5
