raad voor cultuur raad voor cultuur raad voor cultuur
R.J. Schimrnelpennincklaan 3
postbus 61243 2506 AE Den Haag telefoon +31(0)70 310 66 86
fax +31(0)70 36147 27 e-mail
[email protected] www.cultuur.nl
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Mevrouw M.JA van der Hoeven Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
datum: 6 november 2006 uw kenmerk: MLB/LB/2006/31.153 uw brief van: 28 juli 2006 ons kenmerk: let-2006.03150/2
onderwerp: Cultuurnota-advies El Hizjra 2007-2008
Geachte mevrouw Van der Hoeven, In uw brief van 28 juli jl. heeft u de Raad voor Cultuur gevraagd advies uit te brengen over het al dan niet continueren van de Cultuurnotasubsidie van Stichting El Hizjra voor de jaren 2007-2008. De Raad adviseerde in zijn Cultuurnota-advies 2005-2008 gedeeltelijk positief over het beleidsplan van El Hizjra, en stelde een verlaging van de subsidie voor. Concentratie op een professionele uitvoering van de kernactiviteiten, consolidering van de organisatie, en aantoonbare verbetering van de professionaliteit van El Hizjra in bestuurlijk, financieel en organisatorisch opzicht, waaronder het realiseren van structurele samenwerking met relevante partners, zag de Raad als het primaire doel. De Raad adviseerde daarom Stichting El Hizjra voor de periode 20052008 slechts subsidie toe te kennen voor haar kernactiviteiten: de El Hizjra literatuurprijs, het organiseren van lezingen en debatten, en de informatiefunctie. Uw ambtsvoorganger heeft het advies van de Raad overgenomen, met uitzondering van de duur van de subsidieperiode. Zij kende El Hizjra een tweejarige subsidie toe en gaf aan in de tweede helft van 2006 een beslissing te willen nemen over de eventuele voortzetting van de subsidie voor de periode 2007-2008 op grond van de uitvoering van de kernactiviteiten en de professionaliteit van het bestuur en beheer van de instelling. Als bijlagen bij uw adviesaanvraag ontving de Raad het Activiteitenplan 2007-2008, het bestuursverslag 2006 en het activiteitenverslag 2006, een jaarrekening over 2005 en een over de eerste helft van 2006. Op 19 juni 2006 heeft de commissie Letteren, aangevuld met de voorzitter van de commissie Intercultureel Cultuurbeleid ter voorbereiding op deze aanvraag een gesprek gevoerd met een aantal bestuurleden en de directeur van Stichting El Hizjra. Verder is kennis genomen van door de
raad voor cultuur
pagn.2
raad voor cultuur
10:-2006.03150/2
raad voor cultuur
instelling georganiseerde evenementen, haar publicaties en de website www.elhizjra.nl. Dit advies is voorbereid door de Commissie Letteren; de commissie Intercultureel Cultuurbeleid is daarbij betrokken geweest. Aangezien dit een advies in het kader van de Cultuurnota 2005-2008 betreft, heeft de Raad hetzelfde beoordelingskader gehanteerd als destijds'.
Inleiding Het activiteitenplan 2007-2008, dat Stichting El Hizjra ten behoeve van de subsidieaanvraag voor deze periode heeft opgesteld, begint met de missie van de stichting. El Hizjra betekent letterlijk 'de migratie' en stichting El Hizjra vindt haar bestaansgrond in de blijvende aanwezigheid in Nederland van een groot aantal migranten uit Arabische landen. De stichting legt het accent op haar functie van brug tussen culturen, onder welk motto zij in 1987 is opgericht. Kennis van Arabische kunstvormen - met name literatuur, theater en film - en kennis van het Arabische gedachtegoed draagt bij aan een meer genuanceerde beeldvorming en biedt migranten gelegenheid om ook in hun oorspronkelijke cultuur elementen te vinden voor het ontwikkelen van een moderne identiteit, zo geeft El Hizjra aan. El Hizjra wil een Euro-Arabische dialoog stimuleren vanuit een kritische beschouwing van zowel Arabisch-islamitische als Westerse cultuuropvattingen.
De huidige kernactiviteiten van El Hizjra zijn: de El Hizjra literatuurprijs, het organiseren van lezingen en debatten en de informatiefunctie. El Hizjra wil haar beleid in de periode 2007-2008 richten op het volgende: mede inhoud geven aan de ontwikkeling van landelijke/plaatselijke Huizen van de Dialoog, bredere nationale presentatie van de kerntaken en het ontwikkelen van enkele nieuwe landelijke projecten. De El Hizjra Literatuurprijs heeft in vijftien jaar grote bekendheid gekregen; bijna jaarlijks wordt talent ontdekt dat vervolgens bekend wordt in de Nederlandse of Arabischtalige literaire wereld. De literatuurwedstrijd bereikt jong talent in veel verschillende plaatsen, verspreid over heel Nederland en België. De prijs heeft een uitstekend bereik onder meisje en vrouwen en onder lager opgeleide jongeren, aldus de Stichting. De bekroonde verhalen en gedichten worden gepubliceerd in een bundel. Winnaars kunnen zich verder ontwikkelen via masterclasses die El Hizjra afhankelijk van de belangstelling - in het Nederlands, Arabisch of Tamazight aanbiedt. Ook geeft El Hizjra voorlichting over schrijfcursussen en publicatiemogelijkheden. Sinds 2005 vallen naast proza en poëzie ook de genres essay, rap en song, toneel en cabaretteksten onder de prijs, en staat de prijs, oorspronkelijk ingesteld voor deelnemers met een Marokkaanse of Arabische achtergrond, open voor iedereen. Om uitbreiding van deelnemende
i Zie deel 1 (Algemeen) en de inleiding van deel 12 (Letteren) van Spiegel van de Cultuur, advies Cultuurnota 2005-2008 van de Raad voor Cultuur (uitgebracht april
2004).
raad voor cultuur
,,,s.3
raad Voor cultuur
iet-2006.031so/2
raad voor cultuur
bevolkingsgroepen te realiseren wil de stichting samenwerking zoeken met Turkse en Iraanse culturele zelforganisaties. El Hizjra werkt in het kader van CKV jaarlijks samen met ten minste één middelbare school, waar met hulp van eerdere prijswinnaars het literaire schrijven wordt gestimuleerd. El Hizjra streeft naar vergroting van het aantal deelnemers en uitbreiding van deze activiteiten naar Rotterdam en Den Haag. De lezingen en voordrachten, waarvoor schrijvers worden uitgenodigd, geven inzicht in het islamitische gedachtegoed, het literaire erfgoed en hedendaagse Marokkaanse en Arabische literatuur in Nederland. El Hizjra streeft naar nuance, diepgang en variatie; vaste aandachtspunten zijn Islam, de positie van vrouwen en de cultuur van belangrijke minderheidsgroepen. Per jaar worden zes lezingen gepland, de stichting streeft naar een publieksbereik van 300 belangstellenden. Nieuw element zal zijn dat bij alle lezingen jongeren gevraagd wordt hun opvattingen naar voren te brengen. El Hizjra informeert instellingen en particulieren vanuit haar functie als informatie- en documentatiecentrum; ook adviseert en bemiddelt zij op verzoek van instellingen bij de programmering van activiteiten. El Hizjra formuleert een aantal nieuwe voornemens. De stichting wordt regelmatig gevraagd projecten te organiseren. Vanwege gebrek aan stafkracht heeft de stichting hieraan weinig gehoor kunnen geven in de afgelopen periode. De stichting wil de interne organisatie aanpassen en - op voorwaarde dat hiervoor elders middelen worden gevonden - projecten gaan uitvoeren samen met aanvragers. Daarnaast is El Hizjra - eveneens onder voorbehoud van extra middelen - voornemens drie landelijke projecten op te zetten over Maghrebijnse kalligrafie, Marokkaanse mode en architectuur. Om jongeren beter te bereiken worden in Amsterdam momenteel op wijkniveau in samenwerking met buurthuizen en de Openbare Bibliotheek educatieve cursussen georganiseerd over onder andere de geschiedenis en cultuur van Marokko, kalligrafie en Arabische taal en literatuur. El Hizjra is voornemens de komende twee jaar deze cursussen ook aan te bieden in Den Haag en Rotterdam. El Hizjra brengt in herinnering dat zij sinds 2000 pleit voor de vorming van een landelijk Centrum voor Arabische Kunst. De tijd was er toen niet rijp voor, aldus de stichting. Inmiddels is een door kabinet en ministeries breed gedragen plan voor het Huis van de Dialoog ontwikkeld. El Hizjra geeft aan bereid te zijn en initiatieven te willen nemen om in een flexibele vorm van eenheid en samenwerking het Huis van de Dialoog landelijk en plaatselijk mede vorm te geven. El Hizjra streeft verder naar voortzetting van samenwerking met de Openbare Bibliotheek in Amsterdam, en wil samenwerking opbouwen met de openbare bibliotheken van Rotterdam en Den Haag, en met culturele zelforganisaties binnen Amsterdam. Bij grote literaire festivals wil El Hizjra de deelname van schrijvers met een dubbele culturele achtergrond stimuleren. Wat betreft de organisatie geeft El Hizjra aan dat zowel de stafkracht als de financiën van El Hizjra beperkt zijn. De kosten van publiciteit worden beperkt gehouden, onder meer door de publiciteit voor verschillende activiteiten te
raad voor cultuur
pages
raad voor cultuur
let-20oo.031so/2
raad voor cultuur
combineren. Alleen aan de El Hizjra Literatuurprijs zal extra publiciteit worden gegeven. Over 2005 is een negatief saldo ontstaan van €24.185,-, de eerste helft van 2006 kende eveneens een negatief exploitatiesaldo van € 7.164,-. In het bestuursverslag 2006 geeft de stichting aan dat "de financiën onder controle zijn". Het bestuur ziet als voornaamste probleem dat het huidige budget - slechts 30% van het eerdere budget vanwege stopzetting van de subsidie door de gemeente Amsterdam en halvering van de rijkssubsidie - niet volstaat. Het documentatiecentrum moest op een laag pitje worden gezet en mensen die uitgenodigd worden voor lezingen kan slechts een kleine tegemoetkoming geboden worden. De staf is enthousiast maar te klein om de organisatie naar behoren te ontwikkelen, aldus het bestuur. Om staf en bestuur inhoudelijk te ondersteunen zal El Hizjra een Raad van Advies vormen met commissies die, mits er aanvullende middelen worden gevonden, projecten kunnen entameren. Professionaliteit van het bestuur wordt nagestreefd door te zoeken naar gekwalificeerde leden met managementervaring, netwerken en inzicht in aanvullende financiële bronnen. Beoordeling Het activiteitenplan 2007-2008 kenmerkt zich door tegengestelde richtingen concentratie, een brede oriëntatie en voorbehoud. Er is sprake van concentratie op de kerntaken literatuurprijs, lezingen en voordrachten en de informatiefunctie. Tegelijkertijd verlegt de oriëntatie zich meer naar lokale activiteiten, die bovendien erg divers van aard zijn: gericht op verschillende kunstvormen, op participatie en educatie, en zowel gericht op het culturele als het politieke en sociaalmaatschappelijke domein. Daarnaast kenmerkt voorbehoud de plannen voor de komende jaren, omdat het de organisatie aan middelen ontbreekt om de kernactiviteiten goed te vervullen, er voor gewenste nieuwe projecten eerst aanvullende financiën moeten worden gevonden, en de bestuurlijke en organisatorische vernieuwing nog grotendeels gestalte moet krijgen. Waar El Hizjra zich voorheen richtte op literatuur en het intellectuele debat over de islam en westerse cultuur, bevat haar missie steeds meer óók cultuurhistorische en sociaalmaatschappelijke elementen. De organisatie bevindt zich in een spagaat: er wordt zowel groot en nationaal gedacht - met betrokkenheid van de grote steden -, als lokaal - met literaire en algemeen-culturele activiteiten in buurthuizen. De stichting kiest geen duidelijke positie en rol in het veld. De stichting benadrukt dat de organisatie zich heeft moeten aanpassen aan een enorme beperking van de financiële armslag. De Raad onderkent dit, en heeft waardering voor het feit dat El Hizjra zich heeft ingespannen om zich, zoals geadviseerd, op haar kerntaken terug te trekken. Tegelijkertijd moet de Raad constateren dat de organisatie zich nog steeds in een wankele financiële situatie bevindt en dat het beleidsplan een visie ontbeert op de vraag hoe uit die situatie te komen valt. El Hizjra is nog altijd een pioniersorganisatie, maar is er niet in geslaagd de organisatie een breed draagvlak te geven. De subsidieaanvraag bevat veel plannen,
raad voor cultuur
pagina s
raad voor cultuur
10:-2006.03150/2
raad voor cultuur
maar er spreekt ook een weinig reële visie uit op de eigen mogelijkheden én beperkingen, en de begroting en de voornemens tot samenwerking worden niet structureel uitgewerkt. Ook worden er geen structurele financiële oplossingen voorgesteld. Het tekort in 2006 lijkt verminderd te zijn ten opzichte van 2005, maar de begroting wordt op orde gemaakt door nog niet gerealiseerde sponsoring. De Raad vraagt zich in aansluiting op zijn eerdere advies af of El Hizjra in staat zal zijn om, gelet op de huidige financiële en organisatorische situatie, de zaken zowel inhoudelijk als financieel op orde te krijgen. De Raad benadrukt, evenals in het advies uit 2004, het belang van de literatuurwedstrijd, de prijs, de bundel, de workshops en de begeleiding van de wedstrijddeelnemers. De literatuurprijs is naar de mening van de Raad de belangrijkste activiteit van El Hizjra. In plaats van de brede oriëntatie die de stichting in de aanvraag 2007-2008 heeft gekozen, acht de Raad verdere concentratie op de literatuurwedstrijd van belang. De prijs kent een mooie traditie en heeft een goede naam, vervult een duidelijke functie binnen de literaire wereld en is ook uitdrukkelijk verbonden aan El Hizjra. Instandhouding van de prijs én van de organisatie die nodig is voor realisering van de prijs en activiteiten die in het verlengde van de literatuurwedstrijd liggen, heeft voor de Raad prioriteit. De huidige voornemens voor de komende jaren bieden hiervoor naar de mening van de Raad te weinig garanties, omdat ze zich op te veel zaken tegelijk richten. De Raad acht uitvoering van het voorgestelde, breed georiënteerde activiteitenplan dan ook niet realistisch en ook niet wenselijk. De Raad geeft in vervolg op zijn advies uit 2004 de voorkeur aan verdergaande concentratie, met als doel: behoud en uitbouw van de literatuurprijs door professionele landelijke uitvoering ervan en het opzetten van structurele samenwerkingsverbanden met relevante landelijke partners. De stichting zou zich moeten concentreren op de professionele en landelijke uitvoering van de El Hizjra Literatuurprijs en eraan gelieerde activiteiten, zoals samenwerking met scholen. Deze omslag zou binnen de komende twee jaar plaats moeten vinden. Aansluiting bij het Huis van de Dialoog acht de Raad een voor de hand liggende optie. De Raad merkt wel op dat het Huis van de Dialoog een eigen dynamiek kent en de komende jaren verder wordt vormgegeven. Daarom dient daarnaast samenwerking overwogen te worden met andere bestaande landelijke organisaties als Passionate, School der Poëzie en de Kunstbende, evenals met landelijke schrijfopleidingen.
Conclusie en advies De Raad adviseert Stichting El Hizjra de komende twee jaar in de gelegenheid te stellen de huidige organisatie verder te saneren en te professionaliseren en toe te laten werken naar concentratie op de Literatuurprijs en inbedding in andere organisaties wat betreft de overige activiteiten: de organisatie van lezingen en debatten voor zover die geen direct verband met de literatuurprijs hebben, en de informatiefunctie. De stichting zou een duidelijke visie moeten ontwikkelen op de verdere uitbouw van de
raad voor cultuur
,,,s., e
raad voor cultuur
iet-2006.o31so/2
raad voor cultuur
wedstrijd en de prijs, en op mogelijke structurele inhoudelijke en organisatorische samenwerking met andere organisaties. Ook dient de komende jaren prioriteit uit te gaan naar bestuurlijke vernieuwing en daadwerkelijke professionalisering van bureau en bestuur. De Raad adviseert El Hizjra voor de komende twee jaar Cultuurnotasubsidie toe te kennen ter hoogte van de huidige subsidie (€ l17.000,- per jaar), en deze middelen te oormerken voor de landelijke organisatie van de literatuurwedstrijd en eraan gelieerde activiteiten, en voor verdergaande professionalisering van de organisatie.
Hoogachtend,
Els H. Swaab Voorzitter
Kees Weeda Algemeen Secretaris
