Jaarverslag 2012
Inhoudsopgave Voorwoord
3
1. Bibliotheek voor de Rotterdammers
4
2. Lezen en Leren Educatief programma Brede School Boekstart Laaggeletterdheid Mediawijsheid
6 6 7 8 8 9
3. Cultuur en Literatuur Literaire Cultuur Tentoonstellingen, lezingen en debatten Programmering en cultuur in de vestigingen Erasmus Center for Early Modern Studies
10 10 12 13 13
4. Collectie en Informatie Collectie Informatie Bibliotheek voor Varenden en Bibliobus
15 15 16 17
5. Klanten en samenwerking
19
2
Voorwoord Stichting Bibliotheek Rotterdam Vanaf 1 januari is de Bibliotheek Rotterdam een stichting. Het afgelopen jaar is er hard aan de verzelfstandiging gewerkt. De bezoeker merkt hier niet veel van, behalve dat de bibliotheek zich hult in de landelijke huisstijl. Voor de organisatie is er veel veranderd. Als stichting hebben wij meer ruimte om zelf te ondernemen, bijvoorbeeld door verhuur en sponsoring. Dit leidt ertoe dat de organisatie efficiënter werkt en er meer financiële ruimte komt om onze doelstellingen steviger neer te zetten. We sluiten als stichting meer aan bij de branche en de diensten die landelijk worden ontwikkeld. Er zijn in 2012 ook stappen om onze samenwerking in de regio om te zetten naar een fusie met vier regiobibliotheken. Een belangrijk gevolg van de verzelfstandiging voor het personeel is de overgang naar de CAO-bibliotheken. Met de OR en de vakbonden hebben we gezamenlijk een akkoord tot stand gebracht voor onze medewerkers, waardoor de verschillen in rechtspositie worden gecompenseerd. Inhoudelijk heeft de focus in 2012 gelegen op vestigingsbeleid en op de Bibliotheek op school. In 2012 zijn er twee nieuwe stadsbibliotheken geopend, in IJsselmonde en in Feijenoord. De Bibliotheek op school heeft succesvol gedraaid op 40 basisscholen. Dit aantal wordt in 2013 flink uitgebreid. In 2012 is een nieuwe stap gezet in de samenwerking met literaire organisaties in Rotterdam. Op 4 oktober is in het opgeknapte theater de Stichting Verzamelde Werken opgericht, de belangenvereniging voor de Rotterdamse letteren. Ester Naomi Perquin was onze stadsdichter dit jaar en heeft zes prachtige stadsgedichten geschreven. Het Lezersfeest op 10 november was wederom een hoogtepunt in de programmering. Net zo succesvol was de boekenweek waar Gerrit Komrij te gast was op de literaire High Tea. Het werd een gedenkwaardige middag, vooral omdat dit een van zijn laatste openbare optredens was. Ik wil daarom besluiten met een citaat uit een gedicht van zijn hand: ‘Alles blijft’ Daar stond een muur die ik heb aangeraakt De muur werd afgebroken. Van het puin Werd verderop een fundament gemaakt. Ik plantte een fruitboom in mijn oude tuin.
Mart Toet Directeur Stichting Bibliotheek Rotterdam
3
1. Bibliotheek voor de Rotterdammers Vestigingsbeleid In 2012 is het vestigingsbeleid van de Bibliotheek Rotterdam doorgezet. Uitgangspunten van dit beleid zijn: In 2020 zijn er zeven stadsbibliotheken waarin alle functies zijn ondergebracht: uitleen, culturele programmering, studie en ontmoeting. Centraal gelegen vestigingen met ruime openingstijden, toegankelijk voor elke Rotterdammer. Voor wijken in Rotterdam die veraf liggen van de zes stadsbibliotheken wordt een aanvulling op de leenfunctie aangeboden met servicepunten. De niet-mobiele Rotterdammer maakt gebruik van de professionele bezorgdienst Bibliotheek aan Huis. Stadsbibliotheken In 2012 zijn twee stadsbibliotheken geopend. In maart opende stadsbibliotheek IJsselmonde de deuren. Een mooie bibliotheek op een centrale plaats in de deelgemeente, direct naast winkelcentrum Keizerswaard. Om de culturele programmering goed tot zijn recht te laten komen, is het nog wel wachten op de opening van de ‘buren’; Cultuur Werkplaats IJsselmonde. In september openende stadsbibliotheek Feijenoord. In een fraai, goed bereikbaar verzamelgebouw aan het Sandelingplein is de bibliotheek te vinden naast verschillende zorgaanbieders. In 2012 is met Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta overeengekomen dat Bibliotheek Rozenburg per 1 januari 2014 onderdeel uitmaakt van Stichting Bibliotheek Rotterdam. Rozenburg wordt dan de zevende stadsbibliotheek. Sluiting wijkvestigingen Volgens planning sloten de wijkvestigingen Beverwaard, Bloemhof, Feijenoord, Hillegersberg, Het Oude Westen en Pendrecht. Sluiting van de vestiging in Schiebroek is een jaar uitgesteld omdat vervangende dienstverlening in de deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek nog niet is gerealiseerd. Ongeveer 6 weken voor het sluiten van een wijkvestiging startte de communicatiecampagnes voor leden en bezoekers. De campagnes omvatten onder meer brieven aan leden, advertenties in huis-aan-huisbladen, posters en flyers in de wijkvestiging en een vermelding op de website en in digitale nieuwsbrief. Mocht een bezoeker onverhoopt deze communicatie uitingen hebben gemist en voor een dichte deur staan, dan vindt hij daar een poster met een verwijzing naar de dichtstbijzijnde bibliotheek. Bibliotheek aan Huis Voor de bezorgdienst Bibliotheek aan Huis is de Bibliotheek Rotterdam een samenwerking aangegaan met de Unie van Vrijwilligers. De al jarenlang op bescheiden schaal bestaande service - het halen en brengen van boeken - voor mensen met een fysieke beperking wordt op die manier sterk uitgebreid. Voor deze service zijn geen extra lidmaatschapskosten verschuldigd. Om deze service onder de aandacht te brengen startte de Bibliotheek Rotterdam najaar 2012 een communicatiecampagne.
4
Fusies De samenwerking met vier regiobibliotheken is voortgezet om te komen tot een fusie. Dit zijn bibliotheek Schiedam, bibliotheek a/d IJssel, bibliotheek Vlaardingen en bibliotheek Maassluis/Midden-Delfland.
5
2. Lezen en Leren Educatief programma De Bibliotheek op school De Bibliotheek Rotterdam is in 2011, in samenhang met het nieuwe vestigingsbeleid, gestart met de omvorming van het educatief programma. In het vestigingsbeleid verschuift de uitvoering van het educatief programma van de wijkvestiging naar de school. Leerlingen gaan niet meer naar de bibliotheek, maar de bibliotheek komt naar de school toe. In dit kader en in lijn met het Rotterdams onderwijsbeleid (programma Beter Presteren) heeft de Bibliotheek Rotterdam een nieuw educatief programma voor 0-13 jarigen en hun ouders ontwikkeld: de Bibliotheek op school. De Bibliotheek op school levert een deskundige aanvulling op het reguliere taal- en leesonderwijs. Doel is leesbevordering te professionaliseren en te borgen in het onderwijs zodat kinderen meer, beter en met meer plezier gaan lezen. Enerzijds door het leveren van een actuele boekencollectie die kinderen stimuleert om meer te lezen. Anderzijds door het inzetten van een leesconsulent die een uitnodigend leesklimaat creëert. De leesconsulent van de bibliotheek is een deskundige op het gebied van leesbevordering die onder meer leesactiviteiten organiseert en nauw samenwerkt met de leescoördinator van de school. De leescoördinator van de school organiseert met steun van het onderwijsteam de basisvoorwaarden voor de leesbevordering op school. Hij/zij maakt (met ondersteuning van de leesconsulent) een leesplan met daarin een visie op lezen, de basisvoorwaarden voor leesbevordering en een jaarplanning van leesactiviteiten. De Bibliotheek Rotterdam verzorgt in de opleiding tot leescoördinator. In september 2011 zijn er pilots met het nieuwe programma gestart. Zestien locaties voor basisonderwijs namen deel aan de pilot. Medio 2012 is de pilot afgerond en de ervaringen zijn dermate positief dat in het schooljaar 2012/2013 de Bibliotheek op school wordt aangeboden aan basisscholen waar de ‘eigen’ wijkvestiging is gesloten of dat schooljaar zal sluiten. Alle pilotscholen blijven deelnemen aan het nieuwe programma. Eind 2012 maakten 38 scholen gebruik van de Bibliotheek op school. Vanaf schooljaar 2013 - 2014 wordt de Bibliotheek op school aan alle basisscholen en voor- en vroegschoolse instellingen aangeboden. De scholen nemen deel aan een monitor die jaarlijks kwalitatieve gegevens verzamelt en (tussen-) rapportages oplevert. De onderwerpen in de monitor hebben betrekking op: Leesattitude leerlingen; Leesgedrag op school en thuis; Leesbevordering in de klas; Leesbevorderingbeleid in de school. De uitleencijfers geven de kwantitatieve informatie over het leesgedrag weer. De uitkomsten worden door bibliotheek en school gebruikt om het leesbevorderingbeleid op te baseren. De Bibliotheek op school is opgenomen in de Beleidsregel Onderwijs 2012-2013 van de Gemeente Rotterdam, wat inhoudt dat scholen middelen vanuit het Programma Beter Presteren kunnen inzetten om het programma af te nemen.
6
De Bibliotheek Rotterdam heeft subsidie van Kunst van lezen en het SIOB ontvangen voor uitvoering van de pilots. Overgangsjaar Het schooljaar 2012 - 2013 is een overgangsjaar. Aan de ene kant wordt de Bibliotheek op school geïmplementeerd en tegelijkertijd wordt het oude educatief programma nog deels uitgevoerd. Een deel van het oude educatief programma is ondergebracht in een Voordeelpakket. Het pakket garandeert een doorgaande lijn in de ‘leesloopbaan’ en het mediawijzer worden van de leerlingen. De bibliotheek biedt alle activiteiten ook los aan, zodat scholen en instellingen het Voordeelpakket kunnen uitbreiden of zelf een pakket kunnen samenstellen. In 2012 is een aantal nieuwe mogelijkheden toegevoegd. Alle aangeboden activiteiten worden uitgevoerd op de school of instelling. Daarom is er een klassenpas ontwikkeld, waarmee scholen en instellingen op elke gewenste vestiging boeken kunnen lenen. In 2012 hebben 164 scholen gebruikt gemaakt van het oude educatieve programma. In 2012 is op 85 instellingen voor kinderopvang en op 110 peuterspeelzalen het oud educatief programma uitgevoerd. Belangrijk onderdeel van dit programma is de Voorleesvogel. De voorleesvogel is een voorleesprogramma dat kinderen van 0-6 jaar de kans geeft uit te groeien tot enthousiaste lezers. Het stimuleert ouders om met meer plezier voor te lezen en ondersteunt professionals. In 56 bijeenkomsten zijn ruim 550 ouders geïnformeerd over waarom voorlezen belangrijk is voor de taalontwikkeling van hun kind en van hun zelf. De ouders zijn tevens gestimuleerd om hun eigen taalniveau te verhogen door gebruik te maken van de mogelijke taalcursussen in de stad. Deze ouderbijeenkomsten zijn vnl. op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en in het basisonderwijs uitgevoerd. Brede School In 2012 zijn er 13 dagarrangementscholen bereikt met in de meeste gevallen een programma van meer dan 2 uur per week. Er zijn in totaal 69 activiteiten/groepsbezoeken per week uitgevoerd op het gebied van leesplezier, mediawijsheid en ouderbetrokkenheid. Naast deze programma’s van 13 dagarrangementscholen zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: op een aantal basisscholen zijn schoolbibliotheken vernieuwd opgezet. er zijn activiteiten rond kinderboekenweek, Sinterklaas en Kerstactiviteiten uitgevoerd. er is voor het derde jaar 4,0 fte aan culturele cultuurcoaches ingezet op 6 VDA scholen. Cultuurcoaches (voorheen combinatiefunctionarissen) zijn vakkrachten die vanuit hun eigen vakgebied op dagarrangementscholen werken in de focuswijken. Dit is landelijk ingezet voor de sport en de cultuur. De vakkrachten werken voor twee werkgevers, de sport/culturele instelling en een Brede School (basis of voortgezet) en kunnen zo een verbinding leggen tussen deze werkvelden. Met ingang van het schooljaar 2013-2014 gaat het programma van de dagarrangementscholen over in de Bibliotheek op school.
7
Boekstart Wie meer wordt voorgelezen, wordt beter in taal. Met voorlezen kun je dan ook niet vroeg genoeg beginnen. Naast het plezier dat opvoeder en kind beleven, blijkt uit talloze studies dat voorlezen aan jonge kinderen een positief effect heeft op de ontwikkeling van kennis en vaardigheden die invloed hebben op het latere leren op school. Boekstart is een leesbevorderingsproject voor ouders met baby’s en omvat stimuleringsactiviteiten en middelen om ouders en baby’s kennis te laten maken met voorlezen en boeken. Met de Gemeente Rotterdam en de consultatiebureaus van Bureau Ouder & Kind wordt nauw samengewerkt. In iedere bibliotheekvestiging staat een BoekStart collectie, in iedere Stadswinkel wordt bij geboorteaangifte de BoekStartbrief uitgedeeld waarmee ouders voor hun kind het boekenkoffertje en lidmaatschap van de bibliotheek kunnen halen en in ieder consultatiebureau is een BoekStart hoek en wordt voorlichting gegeven over BoekStart. BoekStart is opgenomen in het Taaloffensief van de Gemeente Rotterdam. Met BoekStart is niet alleen de doelgroep voorschools vergroot, ook is terrein gewonnen op gebied van preventie van laaggeletterdheid en ouderparticipatie. Uit de evaluatie blijkt dat BoekStart onder meer effect heeft op het ledenaantal. Bij aanvang van het project in 2010 was het leden aantal 0-2 nihil. In december 2012 telde de Bibliotheek Rotterdam 2052 0-2 jarigen als lid. Ten opzichte van 2011 is dat een toename van 268 leden. In 2012 is op 5 kinderdagverblijven een pilot gestart met het project BoekStart in de kinderopvang. In 2013 worden de uitkomsten van deze pilot verwacht. Hiermee wordt het terrein verlegd en vergroot: van individuele klant naar de kinderopvanginstellingen. BoekStart in de kinderopvang maakt deel uit van het nieuw educatief programma de Bibliotheek op school. Laaggeletterdheid Taaloffensief De Bibliotheek Rotterdam is een belangrijke partner in het Rotterdams Taaloffensief. Het Rotterdams Taaloffensief richt zich op het beter beheersen van de Nederlandse taal door Rotterdamse inwoners, zoals ouders en opvoeders van jonge kinderen, jongeren met een taalachterstand en werknemers en werkzoekenden. De Bibliotheek Rotterdam heeft een leidende rol in Nederland als het gaat om volwasseneneducatie in de bibliotheek. In 2012 heeft de Bibliotheek Rotterdam bijgedragen aan de toeleiding naar taalaanbieders. Lees en Schrijf! Op de Lees en Schrijf! plekken zijn in 2012 diverse activiteiten uitgevoerd. De activiteiten die hebben plaatsgevonden zijn o.a. kennismakingsbezoeken Lees en Schrijf!, voorlichtingsbijeenkomsten, arbeidscoaching, workshop sollicitatiebrief schrijven, verhalenvertellers en schrijversbezoeken voor buurtbewoners en buurtorganisaties en alfacursisten van de taalaanbieders. Participatie De Bibliotheek Rotterdam heeft eind 2009 met SOZAWE en JOS afstemming bereikt over opname in de aanbesteding Taal en Participatie 2010-2012. Taalaanbieders kopen het programma Volwassenen Educatie in bij de bibliotheek. Dit programma bestaat uit een
8
aantal bijeenkomsten met introductie- en kennismakingsactiviteiten. In 2012 zijn er 89 groepen ontvangen met 1258 deelnemers en zijn er 1173 bibliotheekpassen uitgegeven. Aanvullend zijn er meerdere programma’s mogelijk: Het Bibliotheekprogramma Taal is een interactieve introductie met de bibliotheek. Deze bestaat uit keuzemodules en uit het leren toepassen van kennis en vaardigheden m.b.t. het gebruik van de bibliotheek voor de eigen leefsituatie; Het Bibliotheekprogramma Interactief Voorlezen bestaat uit een interactieve introductie en het kunnen toepassen van de basiselementen van voorlezen aan jonge kinderen; Het Bibliotheekprogramma Participatie bestaat uit een snuffel/taalstage en vrijwilligerswerk. Dit programma wordt per individuele cursist aangeboden. Mediawijsheid In 2012 hebben vijf gecertificeerde mediacoaches een bijdrage geleverd aan het mediawijzer worden van personeel en klanten. De coaches verzorgden opleidingen aan personeel naast cursussen en activiteiten voor klanten. Daarnaast verzorgden de mediacoaches de blogs op www.bibliotheek.rotterdam.nl en hielden regelmatig spreekuur voor klanten met problemen op digitaal gebied. In de nieuwe vestiging Feijenoord werd een permanent ipad-café gevestigd, waar klanten kennis kunnen maken met nieuwe media en nieuwe apparatuur. Sinds december 2012 is de Centrale Bibliotheek de eerste officiële vestiging van Seniorweb waar de mediacoach de eerste beginnerscursus internet verzorgd heeft.
9
3. Cultuur en Literatuur Literaire cultuur Boeken, muziek en films: daar staat de Bibliotheek Rotterdam om bekend. Maar natuurlijk heeft de bibliotheek nog veel meer in huis. Dagelijks vinden er diverse literairculturele activiteiten plaats zoals tentoonstellingen, debatten, voorstellingen en lezingen. Een bruisend programma dat geschikt is voor elke Rotterdammer! In totaal vonden er bijna 350 activiteiten plaats in 2012. Deze trokken totaal bijna 16.000 bezoekers, waarvan ruim 6.000 in de Centrale Bibliotheek. Daarnaast werden tentoonstellingen bekeken door een veelvoud aan passanten. Op de wijkvestigingen werden meer kleinschalige activiteiten geprogrammeerd. Zes prachtige stadsgedichten 2012 was het tweede en laatste jaar dat Ester Naomi Perquin actief was als Stadsdichter. In 2012 leverde het stadsdichterschap zes prachtige stadsgedichten op. Bij een van de gedichten schilderden cliënten van Orion portretten. Leerlingen van het Grafisch Lyceum gingen ook aan de slag; zij ontwierpen nieuwe terrastafels voor café DikT en verwerkten hierbij een gedicht. Een ander gedicht werd gepresenteerd tijdens het Dunya Festival. Ook maakte zij een protestgedicht tegen de aanleg van de verbindingssnelweg tussen de A13 en A16. In de buitenruimte zijn in de Librijesteeg en in het Muizengaatje bij Station Noord gedichten van haar te zien. Op de thee met Gerrit Komrij in de Boekenweek Vriendschap en andere ongemakken, dat was het thema van de Boekenweek. Ook de Bibliotheek Rotterdam had natuurlijk een mooi programma. Als eerste de jaarlijkse columnwedstrijd. Maar liefst 154 deelnemers deden hieraan mee. Tijdens de Boekenweek vond in het theater de bekendmaking plaats van het Beste Rotterdamse Boek. Na het tellen van de stemmen ging de prijs uiteindelijk naar Carel van Hees voor zijn boek over Cor Eversteijn, Rotterdamse bokser en herenkapper. En wie zin had in een literaire high tea was bij de bibliotheek ook aan het juiste adres. Bij de Centrale en diverse vestigingen kon je “op de thee” met een schrijver. Gerrit Komrij was toch wel het hoogtepunt. Lezersfeest Op zaterdagavond 10 november opende de Centrale Bibliotheek Rotterdam de deuren voor de 16e editie van het Lezersfeest. Het literaire festival ontving ruim 1.500 bezoekers die konden genieten van diverse optredens, interviews, voordrachten en een uitgebreide randprogrammering op maar liefst zeven podia. Dit jaar was er voor het eerst een bijzondere samenwerking met Dagblad Metro. De Centrale Hal werd omgedoopt tot Metro Hal, met optredens van Paulien Cornelisse, Herman Brusselmans, Gummbah en Metro-columniste Ebru Umar. Elders in de bibliotheek ging presentator Abdelkader Benali in gesprek met onder anderen Tommy Wieringa, Naima El Bezaz en Oek de Jong. Verder was er een bijzonder themapodium onder de noemer ‘Met het Hoofd, met het Hart’. Presentator Jeroen S. Rozendaal besprak ‘het hoofd’ met hoofdgast Dick Swaab, Michiel Stroink en James Worthy om vervolgens tot ‘het hart’ van de zaak te komen met Mensje van Keulen, Bert
10
Natter en Herman Brusselmans. Helaas kwam Bernlef, een van de belangrijkste genodigden, kort voor het Lezersfeest te overlijden. Uiteraard kon vanaf middernacht volop worden gedanst! Allereerst met The Kik, huisband van De Wereld Draait Door, en daarna met het DJ collectief Rotterdam Shuffle. Duizenden kinderen bij het Kinderboekenweekfeest Elk jaar tijdens de kinderboekenweek gooit de Bibliotheek Rotterdam de deuren wagenwijd open voor alle kinderen uit Rotterdam en omstreken. Op 7 oktober was het namelijk Kinderboekenweekfeest; meer dan 2.500 kinderen maakten een wereldreis door de Centrale. Het thema was immers Hallo Wereld. Bekende schrijvers als Lydia Rood en Bibi Dumon Tak lazen voor, overal konden kinderen meedoen aan internationale workshops en Rotterdamse theatergroepen en andere culturele instellingen gaven voorproefjes van hun voorstellingen. Voorstellingen voor de jeugd Ook via de jeugdtheatervoorstellingen in het bibliotheektheater brengt de bibliotheek kinderen in aanraking met jeugdliteratuur. We programmeren speciaal voorstellingen die gebaseerd zijn op kinderboeken of waarin bekende jeugdschrijvers spelen. We startten met drie voorstellingen in de herfstvakantie. Tosca Menten, de schrijfster van het kinderboekenweekgeschenk van dit jaar, maakte haar opwachting met een spetterende show rond haar werk. Meesterverhalenverteller Eric Borrias blies het aloude verhaal over de Rattenvanger van Hamelen nieuw leven in. En er was een uitverkochte zaal voor liedjeszanger Dirk Scheele, bij alle kinderen bekend van zijn tv-programma’s op Nickelodeon en Kindernet. Verzet je zinnen Een van de succesvolle evenementen die de bibliotheek zelf organiseert is Verzet je Zinnen, een talentenjacht voor iedereen die iets heeft met de Nederlandse taal. Het is een open podium bedoeld voor jong en oud en het kent verschillende genres zoals gedichten, verhalen, zang en rap. In 2012 was het een succes: per keer hadden we gemiddeld vijftien talenten die meededen en een publiek van vijftig, zestig personen. Een driekoppige jury beoordeelt de talenten en de uiteindelijke winnaar krijgt een geldbedrag en een live-optreden bij Radio Rijnmond. Samenwerken op de jongerenvloer Een druk bezochte jongerenvloer vraagt om een goed activiteitenprogramma. Wat we in 2012 leerden was dat een voorwaarde voor een geslaagd project een coproductie met jongeren is. Samenwerking in de stad met onze partners uit het onderwijs maakte dat we nieuwe jongeren interesseerden voor de bibliotheek. Een voorbeeld was het project Bibliophilia. Studenten van het Grafisch Lyceum verwerkten afgeschreven boeken in de meest bijzondere kunstwerken en exposeerden deze vol trots op de jongerenvloer. Bij een ander project werden illustratiestudenten van de Willem de Kooning uitgedaagd om een hedendaagse Pippi Langkous te ontwerpen. Dergelijke projecten vonden ook plaats met Hogeschool Rotterdam en het Comenius College. Naast deze projecten waren er ook andere activiteiten zoals een social gaming tournooi, optredens van de Popronde en North Sea Round Town en een workshop young adult thriller schrijven.
11
Rotterdamse letteren in de bibliotheek Als sinds jaar en dag vindt in de bibliotheek het Rotterdams Letterenoverleg plaats, een tweemaandelijkse bijeenkomst met alle belangrijke - grote en kleine - partijen uit de Rotterdamse literaire wereld. Om de letteren nog steviger op de kaart te zetten, werd op 4 oktober ‘Verzamelde Werken’ gelanceerd, de belangenorganisatie voor de Rotterdamse letteren. Auteurs, uitgevers, literaire instellingen en podia gaan vanaf deze datum nog meer samenwerken aan een bruisend literair klimaat in onze stad. Bibliotheek Rotterdam draagt hier volop aan bij. De lancering vond plaats tijdens een feestelijk programma in het Bibliotheektheater. Er waren ruim honderd aanwezigen, die onder meer konden genieten van een literaire talkshow met hierin een exclusief gesprek met Nelleke Noordervliet en diverse andere literaire gasten. Tijdens de avond was ook de presentatie van de website www.letteren010.nl, die informatie gaat verschaffen over literaire activiteiten en ontwikkelingen in de Rotterdamse letterensector. Tentoonstellingen, lezingen en debatten 010-Actueel debat Een vast en inmiddels niet meer weg te denken onderdeel op de agenda van de Centrale Bibliotheek is het 010-Actueel debat in de hal. 010-Actueel is het debatpodium voor elke Rotterdammer die wil meepraten over actuele Rotterdamse onderwerpen. Iedereen kan met elkaar in gesprek; direct en zonder poespas. Er worden ideeën en meningen uitgewisseld, problemen aangekaart en oplossingen bedacht. De debatten worden georganiseerd in samenwerking met de Stichting LOKAAL. In 2012 werden acht debatten gehouden, met een gemiddelde opkomst van zo’n tachtig bezoekers per debat. Met elke keer weer een ander onderwerp zoals de macht van de media, Oost-Europeanen in Rotterdam en de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Vaste presentatoren als Jacobine Geel en Prem Radhakishun en gasten als Hero Brinkman, Willem Post, wethouder Korrie Louwes, Chris Aalberts zorgden ook dit jaar weer voor levendige en soms verhitte gesprekken. Over de letteren en de stad In de grote hal van de centrale bibliotheek was er in 2012 een zeer divers programma, maar met een aantal belangrijke overeenkomsten. Stuk van stuk kenmerkten ze zich door toegankelijkheid voor een brede doelgroep en een link met de stad en/of met literatuur. In februari werden de bouwplannen van het nieuwe Centraal Station toegelicht, in april toonden we een overzicht van de Rotterdamse geschiedenis i.s.m. het Stadsarchief, in mei herdachten we het geboortejaar van striptekenaar Marten Toonder. In juli werd de kracht van Rotterdam(mers) in de spotlights gezet en in september lieten we de ambities zien van studenten over de hele wereld met de fototentoonstelling 'Op Kamers'. Tot slot was in de kerstvakantie voor kinderen en volwassenen een bijzonder overzicht van het werk van Marit Tornqvist en Astrid Lindgren te bewonderen. Op de diverse verdiepingen waren kleinere exposities te zien. Bijvoorbeeld over de samenwerking met de Shanghai Library, over Turkse strips en filosoof Pierre Bayle. De tentoonstelling 'Rotterdam, gehavende stad' sloot het jaar af met een overzicht van ruim vijftig jaar muziek en literatuur in Rotterdam van 1960 tot nu.
12
Boeken komen tot leven op de jeugdafdeling De centrale bibliotheek is in 2012 gestart met een aantal nieuwe culturele samenwerkingspartners, speciaal voor de jeugd. Gedurende het jaar gaven de partners van Jeugdtheater Hofplein, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en Theatergroep Maas voorproefjes van hun nieuwe producties op de jeugdafdeling. Acteurs van Theatergroep Maas lazen bijvoorbeeld voor uit Peter Pan en schrijver Koos Meinderts van het Jeugdtheater Hofplein droeg voor uit "De Club Van Lelijke Kinderen". Deze nieuwe samenwerking werkt! Ook in 2014 wordt dit voortgezet en met nieuwe partners uitgebreid. Stand-up wetenschap in de kroeg Vaste gast in 2012 was het maandelijkse wetenschapscafé, georganiseerd door Science 4You. In Cafe DikT staat elke maand één wetenschapper centraal, die op een toegankelijke manier vertelt over zijn passie voor wetenschap. Na een korte pauze volgde een levendige en vaak verrassende discussie waaraan iedereen kon meedoen. Programmering en cultuur in de vestigingen In alle wijkvestigingen zijn activiteiten georganiseerd tijdens de Boekenweek, Kinderboekenweek, de Nationale Voorleesdagen en Nederland Leest. In Hoogvliet werd de Boekenweek gevierd met een literaire High Tea waar schrijfster Loes den Hollander te gast was. Rosita Steenbeek was te gast tijdens de literaire avond in stadsbibliotheek IJsselmonde. Tijdens de Kinderboekenweek bezocht Stasia Cramer bibliotheek Nesselande. De poppenkastvoorstelling Korvera werd door maar liefst 100 kinderen in bibliotheek Alexanderpolder bezocht. Het 550 jarig bestaan van Charlois vierde de bibliotheek met een feestelijke programma voor kinderen en volwassen met onder meer historische films, voorlezen, op de foto als ridder en een quiz. Eén van de hoogtepunten van 2012 was de opening van stadsbibliotheek Feijenoord op 15 september in ’t Slag met medewerking van de Biebkids en voetballer Ben Wijnstekers. Erasmus Center for Early Modern Studies De Bibliotheek Rotterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) werken samen in het Erasmus Center for Early Modern Studies (ECEMS). Dit centrum faciliteert en bevordert het gebruik van de Erfgoedcollecties-tot-1801 van de Bibliotheek Rotterdam (waaronder een wereldwijd bekende Erasmuscollectie), met name in onderzoek en onderwijs. Ook worden activiteiten ontplooid om deze erfgoedcollecties meer bekendheid te geven bij het grote publiek. Om deze reden zijn in 2012 plannen ontwikkeld om te komen tot een permanente Erasmus Experience die het een groot publiek mogelijk maakt om Erasmus, zijn leven, zijn gedachtegoed en zijn boeken te leren kennen. In 2013 wordt besloten of de plannen werkelijkheid worden. In oktober zijn alle acht brugklassen van het Erasmiaans Gymnasium Rotterdam op bezoek geweest in de Erasmuszaal om kennis te maken met Erasmus’ boeken en ideeën.
13
In september is op deze school vanuit het ECEMS aan de gezamenlijke vierdeklassers lesgegeven over Erasmus. Verder zijn presentaties over de erfgoedcollecties gegeven aan diverse belangstellenden, zoals studenten van de Open Universiteit Rotterdam en van ROC Midden Nederland in Utrecht (Business & Administration College), aan een groep inburgeraars en aan burgemeester Aboutaleb. Op 10 november vond tijdens het Lezersfeest viermaal een Tour der Zotheid plaats die geïnteresseerden meevoerde naar de Erasmuscollectie. In maart waren boeken uit de Erfgoedcollecties-tot-1801 te bewonderen in Studio Pulchri in Den Haag op de tentoonstelling Wie is de nar? die het Theater Instituut Nederland organiseerde. Op 15 maart zond de NTR een aflevering van het jeugdprogramma Klokhuis uit over Erasmus. De beelden waren voor een groot deel opgenomen in de Erasmuszaal. Aan de activiteiten van het gemeentelijke Comité Erasmus Icoon van Rotterdam is ook in 2012 actief bijgedragen. Doelstellingen van dit Comité zijn het uitdragen van Erasmus’ gedachtegoed en het profileren van Erasmus als boegbeeld van Rotterdam. Zowel in het Comité als in het bestuur van de bijbehorende stichting is het ECEMS vertegenwoordigd. Comité en stichting hebben op 28 oktober de 546e verjaardag van Erasmus groots gevierd met een vrij toegankelijk feest in de Laurenskerk waar zo’n tweehonderd belangstellenden aanwezig waren, onder wie wethouder Louwes. Op 1 november organiseerde het ECEMS in het Bibliotheektheater de 33e Erasmus Birthday Lecture—in samenwerking met de internationale Erasmus of Rotterdam Society, die ermee instemde om deze prestigieuze wetenschappelijke lezing wederom in Rotterdam te laten plaatsvinden. De Erasmus Research Master in Early Modern Intellectual History aan de EUR is gecontinueerd. In deze opleiding spelen de Erfgoedcollecties-tot-1801 van de Bibliotheek Rotterdam een wezenlijke rol. Sommige colleges vinden plaats in de Erasmuszaal van de bibliotheek. Met de restauratie van beschadigde erasmiana is grote vordering gemaakt. Dit project kan plaatsvinden dankzij een royale schenking die in 2010 is verworven. Ook zijn weer zeldzame erasmiana aangeschaft, zoals een exemplaar van Erasmus’ Colloquia uitgegeven in Antwerpen door Martin de Keyser in 1535. Voor zover bekend is dit het enige exemplaar ter wereld dat van deze uitgave resteert! In 2012 is verder gewerkt aan een inventarisatie van de pamfletten in de bruikleencollectie van de RemonstrantsGereformeerde Gemeente Rotterdam, die de Bibliotheek Rotterdam sinds 1950 beheert.
14
4. Collectie en Informatie Collectie Collectie algemeen De Bibliotheek Rotterdam is er in 2012 wederom in geslaagd een aantrekkelijke collectie aan te schaffen en te onderhouden. De totale collectie van de Bibliotheek Rotterdam bedraagt 830.000 objecten, waarvan 680.000 in de open opstelling, dus zichtbaar voor het publiek. 720.000 objecten zijn uitleenbaar. In 2012 hebben er 2,9 miljoen uitleningen (inclusief verlengingen) plaatsgevonden. Dit zijn er iets minder dan in 2011. De uitleenfrequentie in 2012 is 4,0 en daarmee gelijk gebleven met 2011. Specifieke klantgroepen Ontwikkelingen in het bibliotheekwerk, de markt, de klantvraag, aanbodopties en digitale ontwikkelingen worden gevolgd. Er is geïnvesteerd in de aanschaf van boeken en andere media die interessant en herkenbaar zijn voor specifieke klantgroepen en collecties, zoals het Makkelijk Lezen Plein, 4You!, de Jongerenvloer en de Lees & Schrijf plekken voor laaggeletterde volwassenen en inburgeraars. DVD en bladmuziek In 2012 zijn door een aanpassing van de uitleenvoorwaarden voor DVD's ruim 25% meer documentaires uitgeleend. Daarentegen loopt het gebruik van de collectie bladmuziek al jaren gestaag terug. Over 2012 met bijna 20%. Een evaluatie van het gebruik van de collectie bladmuziek zal ertoe leiden dat bij de aanschaf meer zal worden uitgegaan van instrumenten die binnen het muziekonderwijs populair blijven zoals de piano, de gitaar en de menselijke stem. Reisgidsen De impuls die in 2011aan de collectie reisgidsen van de Centrale Bibliotheek is gegeven, heeft ervoor gezorgd dat het aantal uitleningen van de reisgidsen in 2012 met maar liefst 52% is gestegen ten opzichte van 2010. Van 37.793 uitleningen in 2010 naar 57.430 uitleningen in 2012. Presentatiesysteem PIM Voor Feijenoord heeft de Bibliotheek Rotterdam gekozen voor indeling van de informatieve boeken volgens het PIM systeem. Het Presentatiesysteem Informatieve Media (PIM) is gebaseerd op dagelijks taalgebruik en komt tegemoet aan het snuffelend zoekgedrag van de bibliotheekbezoeker. Door een combinatie van gekleurde pictogrammen voor de rubrieksaanduiding en duidelijke trefwoorden voor het onderwerp op het etiket vinden de klanten makkelijk de weg in de bibliotheek. In de toekomst zullen de informatieve collecties in andere vestigingen ook overgaan naar PIM. Windows of Shanghai-collectie Shanghai en Rotterdam zijn zustersteden. De Bibliotheek Rotterdam schonk Erasmusboeken aan de Shanghai Library en kreeg de Window of Shanghai-collectie terug. Deze collectie is in 2012 weer aangevuld met ongeveer 100 boeken. Met deze bijzondere collectie wil de Bibliotheek Rotterdam voorzien in de groeiende behoefte aan informatie over het sterk in opkomst zijnde China. De collectie is samengesteld door selecteurs van de Bibliotheek Rotterdam.
15
Van de Stichting Welzijnsbehartiging Chinezen in Rotterdam WAH FOOK WUI hebben wij een bijzondere collectie Chinese boeken en speelfilms ontvangen, in 2013 wordt gestart met het verwerken van de collectie in de catalogus zodat de boeken en films beschikbaar komen voor de klant. E-books De e-book collectie is in 2012 aanzienlijk uitgebreid. Het aantal e-books via de e-Portal bedraagt inmiddels meer dan 1000 titels. Daarnaast zijn er de e-books Eregalerij en de Selectie e-books (vele rechtenvrije titels uit de wereldliteratuur). De klant kan sinds december ook gebruik maken van streaming e-books. In 2012 zijn er 6.500 e-books uitgeleend. Nieuws Centrum In het Nieuws Centrum van de Centrale Bibliotheek zijn naast papieren binnenlandse en buitenlandse kranten en actuele weekbladen ook digitale binnenlandse en buitenlandse kranten beschikbaar. Een toenemend aantal klanten raadpleegt de ca. 4.500 digitale kranten en andere nieuwsbronnen. Alle landen van de wereld zijn vertegenwoordigd met minimaal één nieuwsbron. Voor een betere toegankelijkheid heeft de bibliotheek het aantal digitale kranten-pc’s in het Nieuws Centrum verhoogd naar 12. Schatkamers Sinds 2008 ontsluit de Bibliotheek Rotterdam een deel van haar collectie op de website via de applicatie ‘Schatkamers van de Bibliotheek’. De thema’s Reizen, Mode, Natuur & Techniek worden op speelse wijze getoond en toegelicht. De Schatkamers hadden dit jaar 2500 bezoekers. De vorig jaar gedigitaliseerde 70 kaarten van Rotterdam zijn geupload en beschikbaar gesteld voor het publiek. Europe Direct Het Europe Direct Informatiecentrum is gevestigd in de Centrale Bibliotheek. Europe Direct Rotterdam is hét Europa informatiecentrum voor Rotterdam en de provincie ZuidHolland. Europe Direct Rotterdam beoogt haar informatie zo objectief mogelijk te brengen, vanuit verschillende invalshoeken en ziet zich daarom niet als verlengstuk van de Europese Commissie. In 2012 werden er vier goed bezochte lezingen (60 personen per lezing) in de Centrale Bibliotheek verzorgd door Feico Houweling van Stichting Hoorgeschiedenis. Het thema van de kinderboekenweek 'Hallo Wereld' sloot perfect aan bij de doelstellingen van Europe Direct. Op het Kinderboekenweekfeest werd een Europese quiz georganiseerd. Verder is er één goed bezocht debat (ruim honderd deelnemers) in de hal georganiseerd rondom een Europees thema in een Rotterdams perspectief. Ten slotte was Europe Direct Rotterdam aanwezig op het Lezersfeest 10 november om daarmee de aandacht op het informatiecentrum te vestigen. Informatie Databanken De klant had in 2012 de beschikking over ruim 40 databanken. Deze databanken worden via onze website aangeboden.
16
G!DS G!DS is een landelijke database op sociaal, educatief en cultureel gebied, gevuld met informatie over organisaties, agendagegevens en achtergrondinformatie via internetlinks in de InternetG!DS (actueel 12.000 links). Instellingen voegen informatie aan de database toe en hebben een coördinerende rol. G!DS-informatie wordt door de bibliotheek voorzien van metadata en lokaal, regionaal en landelijk gepresenteerd door zowel de bibliotheken als hun samenwerkingspartners. Medio november is G!DS door BNL gekozen tot landelijke standaard voor de openbare bibliotheken. Leestips Met de leestips levert de bibliotheek nieuws en wetenswaardigheden over de collectie. Dit gebeurt niet alleen via de website maar ook via sociale media Facebook en Twitter. De leestips sluiten voor zover mogelijk aan op de Rotterdamse en landelijke literaire actualiteit. Blogs In 2012 is een blogapplicatie in gebruik genomen. Bloggen is een nieuwe manier voor de bibliotheek om klanten te voorzien van extra informatie en ook bedoeld om met klanten in contact te komen. De Bibliotheek Rotterdam beschikte eerder al over een educatieblog en muziekblog; deze zijn opgenomen in de blogapplicatie. Om mediawijsheid meer onder de aandacht te brengen werd ook een blog voor mediawijze zaken in het leven geroepen. De blogs trokken in 2012 bijna 60.000 bezoekers. Vraag het de Bieb In 2012 is elke zaterdag tussen 12.00 en 14.00 uur op Radio Rijnmond het programma Vraag het de Bieb gepresenteerd vanuit de Centrale Bibliotheek. Het programma is een samenwerking tussen de Bibliotheek Rotterdam en RTV Rijnmond. Luisteraars kunnen alles wat zij willen weten vragen via alle mogelijke communicatiemiddelen: telefoon, email, Facebook, twitter en chat. Medewerkers van de bibliotheek zoeken het antwoord op: soms is het antwoord er in de uitzending, soms in een volgende uitzending. Op de website van RTV Rijnmond: http://www.rijnmond.nl/programmas/vraag-het-de-bieb worden de antwoorden bewaard. In 2011 zijn er 50 uitzendingen geweest en er zijn ongeveer 700 vragen gesteld. Populaire onderwerpen zijn: betekenissen van woorden en uitdrukkingen, dieren, Rotterdam, gezondheid en regels van overheden (ook Europees). Er wordt veelvuldig gevraagd naar boeken, liedjes, televisieprogramma’s of films. Het programma wordt in Rotterdam en omstreken zeer goed beluisterd. Via het programma worden de activiteiten van de bibliotheek breed onder de aandacht gebracht en zijn er boekbesprekingen en cdtips. Vraag het de Bieb is daarmee een uitstekend en goedkoop marketinginstrument. Bibliotheek voor Varenden en Bibliobus Bibliotheek voor Varenden De Bibliotheek voor Varenden maakt sinds 2004 deel uit van de Bibliotheek Rotterdam. De Bibliotheek voor Varenden omvat de dienstverlening aan de binnenvaart, de zeevaart en de expats. Het is de enige vorm van dienstverlening aan varenden in Nederland. De werkzaamheden van de afdeling Varenden bestaan in grote lijnen uit:
17
Beheer en samenstellen collecties voor depots, voor kisten zeevaart en voor expats (instellingen); Vullen en vervoer kisten naar schepen en shipchandlers; Verwerking transport binnenvaart; Evenementen en promotie zoals bijwonen beurzen, persberichten en advertenties; Verzorgen administratie van leden (o.a. de paspoorten), ruilingen zeevaart, verwerking media, en financiële administratie.
De Bibliobus De Bibliobus is een rijdende bibliotheekbus die ingezet wordt in wijken waar een bibliotheekvestiging moeilijk bereikbaar is. Doel van de Bibliobus is het uitlenen van bibliotheekmaterialen. In 2012 had de bus standplaatsen in de volgende wijken: OudMathenesse, Pernis, Zalmplaat en Heijplaat. De Bibliobus werd na sluiting van bibliotheek Vreewijk (eind 2010) tijdelijk ingezet in Vreewijk. Met de opening van bibliotheek Feijenoord in september 2012 is deze standplaats komen te vervallen.
18
5. Klanten en samenwerking In 2012 maakte 35% van alle Rotterdammers gebruik van de bibliotheek. Ons totale ledenaantal is vrij stabiel rond de 100.000. Het aantal betalende leden is echter gedaald, het aantal (gratis) jeugdleden is gestegen. De bezoekerscijfers zijn in 2012 iets teruggelopen naar 2,4 miljoen. Het aantal bezoekers van de Centrale Bibliotheek is stabiel gebleven op 1,4 miljoen. Gebruikerspas Om meer veiligheid te kunnen garanderen op het bibliotheeknetwerk en meer kennis op te doen over klantgedrag is in 2012 de Gebruikerspas geïntroduceerd. Met deze pas krijgen klanten toegang tot (draadloos) internet, kopieerapparatuur en een veilige persoonlijke digitale werkomgeving. In 2012 is de Gebruikerspas van maart t/m september gratis verstrekt aan belangstellenden. Vanaf oktober is de pas voor €12,50 verkrijgbaar. Voor het inzien van materialen, het lezen van kranten en tijdschriften en het stellen van vragen is geen pas nodig, iedereen kan vrij gebruik maken van deze diensten. In totaal zijn 8.469 Gebruikerspassen verstrekt. Daarnaast is er voor passanten de mogelijkheid om een dagpas aan te schaffen. Biebpanel In 2012 hebben wij weer dankbaar gebruik gemaakt van ons online klantenpanel. Dit panel bestaat uit gemiddeld 700 leden die wij viermaal per jaar bevragen over een onderwerp als communicatie, collectie, de website, e.d. Over het algemeen is men erg tevreden met de dienstverlening van de bibliotheek, maar juist op onderdelen worden er veel verbetersuggesties gedaan. De uitkomsten gebruiken wij om het bibliotheekbeleid aan te scherpen; de vele tips gebruiken wij om onze directe dienstverlening te verbeteren. Voordeel met je biebpas Met een Biebpas kan veel meer dan alleen lenen! Bibliotheekleden worden getrakteerd op kortingen op diverse (culturele) activiteiten of anderen aantrekkelijke voordelen. De website voordeelmetjebiebpas.nl staat boordevol met kortingsacties voor bibliotheekleden in de provincies Brabant, Gelderland en Noord- en Zuid-Holland. Online de bibliotheek bezoeken Bibliotheek Rotterdam is een van de drukst bezochte culturele instellingen en dat geldt net zo goed voor de online variant. Meer dan een miljoen digitale bezoeken werden in 2012 afgelegd aan www.bibliotheek.rotterdam.nl, onze website die sinds vorig jaar een ware metamorfose heeft ondergaan. Met name het online inloggen is favoriet. De toepassing Mijn Bibliotheek geeft een duidelijk overzicht van het bibliotheeklidmaatschap, geleende titels en saldo. Wanneer je een profiel aanmaakt kun je vanuit huis eenvoudig via de online catalogus verlengen of reserveren. Wie op de hoogte wil blijven van de laatste ontwikkelingen rondom de bibliotheek kan natuurlijk de blogs bekijken. Die worden dagelijks gevuld met interessante artikelen en video’s: www.blogs.bibliotheek.rotterdam.nl.
19
Behalve de eigen producten wordt via de website ook het landelijk aanbod aangeboden, met onder andere mogelijkheden voor het aanmaken van smaakprofielen en het downloaden van e-books. Met de opening van het nieuwe theater is ook Online kaartverkoop in gebruik genomen. Via de website van de bibliotheek is het nu mogelijk direct kaarten aan te schaffen voor theaterbezoek en evenementen. In 2013 wordt de kaartverkoopoplossing doorontwikkeld naar de landelijke oplossing. In 2012 is de website bijna 1,9 miljoen keer bezocht. Bijna 600.00 keer betrof dit een raadpleging van de online-catalogus. De blogs werden 60.000 bezocht. In 2012 vonden bijna 900 mensen de bibliotheek Rotterdam op Facebook leuk. Via Twitter wordt de bibliotheek door 2.700 mensen gevolgd. Samenwerking Voor het activiteitenprogramma sluit Bibliotheek Rotterdam zo veel mogelijk aan bij de grote landelijke acties van het CPNB zoals Nederland Leest, de Boekenweek en de Kinderboekenweek. Ook stedelijk is er samengewerkt met culturele partijen en is aansluiting gezocht met stedelijke festivals. Dit om de Rotterdammer een sterk en samenhangend programma te bieden en de bibliotheek als belangrijk literair-cultureel podium onder de aandacht te brengen. Met de regiobibliotheken is intensief gesproken om de samenwerking te versterken en in de toekomst te komen tot een fusie met de regiobibliotheken. Dit zijn bibliotheek Schiedam, bibliotheek a/d IJssel, bibliotheek Vlaardingen en bibliotheek Maassluis/Midden-Delfland. De Bibliotheek Rotterdam en Nationale Bibliotheek Curaçao hebben in 2012 een samenwerkingsovereenkomst getekend. De bibliotheken gaan o.a. samenwerken op het punt van collectievorming, digitalisering van producten, informatietechnologie en de culturele en educatieve programma’s. Bibliotheek Rotterdam helpt Nationale Bibliotheek Curaçao met de door hen gewenste vernieuwing van de ondersteunende afdelingen. Nationale Bibliotheek Curaçao helpt Bibliotheek Rotterdam op haar beurt met het beter bereiken van de grote Curaçaose gemeenschap in Rotterdam. De samenwerking wordt voorlopig aangegaan voor de duur van twee jaar. De Bibliotheek Rotterdam krijgt regelmatig van buitenlandse bibliotheken een verzoek tot informatie uitwisseling met een rondleiding in de centrale bibliotheek of één van de nieuwe stadsbibliotheken. Zo ontvingen wij in 2012 onder meer collega’s uit Noorwegen, Parijs en Japan.
20
