2 is een literair-kritisch maandblad voor science-fiction, fantastiek en griezel, en alle aanverwante genre's, samengesteld en uitgegeven door:

2 is een literair-kritisch maandblad voor science-fiction, fantastiek en griezel, en alle aanverwante genre's, samenge­ steld en uitgegeven door:

SF-GIDS is een persoonlijke uit­ gave, een tijdschrift zonder winstbejag. De doelstrekkingen zijn : het verschaffen van alle mogelijke aktuele informatie in het domein van de essef, de fantastische en de griezellite­ ratuur, met inbegrip van alle mediatieke strekkingen die aan deze kunstvormen uiting geven; tevens het publiseren van alle teksten die bijdragen tot een betere kennis en begrip daarvan, dit specifiek in het vlaams- en nederlandstalig domein. Daar­ naast wordt ook ruime aandacht besteed aan alle publikaties en manifestaties in eender welke kunstvorm in andere landen, in die mate dat zij betrekking heb­ ben op de doelgerichtheid van SF-GIDS. Daarbij dient gesteld te worden dat SF-GIDS specifiek gericht is op literatuur, plas­ tische en mediakunst, en zich wenst te distanciëren van okkul­ te en paranormale onderzoeksver­ enigingen, UFO-logie,e.d. Even­ min is SF-GIDS politiek of religieus gericht: SF-GIDS verkiest een open oog en oor te houden, zonder enige verbinte­ nissen van eender welke aard.Op­ name van teksten betekent niet dat deze overeenstemmen met de persoonlijke opinie van de re­ daktie.

De gehele inhoud van SF-GIDS is­ (c)copyright by Eddy C. Bertin, Gent. Alle rechten van de indi­ viduele bijdragen worden bij publikatie overgedragen aan de individuele auteurs of teke­ naars. Elke overname, reproduk­ tie of vertaling is verboden, tenzij mits schriftelijke toe­ stemming van de copyright-hou­ der(s). Elke auteur is en blijft ook individueel verantwoordelijk voor de inhoud en strekking van zijn teksten. Medewerkers op alle gebied zijn altijd welkom: auteurs, dich­ ters, tekenaars, recensenten;de enige vergoeding die wij echter kunnen geven bestaat uit gratis eksemplaren bij publikatie. Bij eerste inzendingen, wil graag retour-porto insluiten, a.U. b. ABONNEMENTEN op SF-GIDS lopen over 6 of 12 nummers (300 BF of 600 BF), te storten op bankrek. 290-0098409-72 van Eddy BERTIN bij de Generale Bankmaatschap­ pij te Gent, België; voor het buitenland per internationaal postmandaat of met eurocheque in BF én EC-kaartnummer vermel­ den a.U.b. Een lijst van nog leverbare ou­ dere nummers van SF-GIDS is verkrijgbaar op aanvraag.

is de vlaamstalige vereniging voor SF & Fantastiek, wiens tijdschrift PROGRESSEF nu inbegrepen is in SF-G. Bij wederzijdse overeenkomst krijgen alle leden van SFAN de SF-GIDS gratis, en zijn alle abonnees van SF-GIDS ook au­ tomatisch lid van de vereniging SFAN. Voorzitter(& Coördin. Gent): ANDRE DE RYCKE, Eendenplasstr.70 9050 Evergem (T.091/57.31.64) Sekretariaat & ledendienst: PAUL TORFS,Van Trierstraat 54 2000 Antwerpen (T.03/216.08.76)

Inform.&coördin. Antwerpen: BENNY SUYKERBUYK,Aug.Vermeylenlaan 21 bus 20, 2050 Antwerpen (tel.03/219.44.63) Lidgeld: 300 SF per halfjaar door abonnement op SF-GIDS

N.B.Sekretariaat & ledendienst vanaf oktober per adres van SF-GIDS.

volledige inhoud is 1982 39 40

3 JULI/AUGUSTUS 1982

ESSEFORIAL: SF DOOD IN BELGIE ? NEE, HOOR !/E.C.Bertin 4 VERHALEN: DE MELDING TE SEILLAC/Robert Smets 7 DE MISTDEMON/Eddy C. Bertin 44 DUPLO/Kathinka Lannoy 66 VERONTRUSTENDE SPROOKJES 2: WAT BENNARD IN ZIJN GELADEN POEL VING/Tais Teng 75 MEDIA: ORWELLCON 1983 - X-CON 1983 55 FOCUS OP: ROBERT SMETS, EEN INTERVIEW/Red.Progressef 22 ROBERT SMETS, EEN BIBLIOGRAFIE/E.C.Bertin 28 ARTIKELS: ROBOTS,TIJDREIZEN EN ERGER/Frank RF De Cuyper 31 SF IN DUITSLAND/Wolfgang Jeschke 68 RUBRIEKEN: RAASVELDS RIANTE ROCK'N ROLLS ROYCE SHOW 1 56 DE SFAN PAGINA'S/Eddy C. Bertin 39 FILM: CAMERA: NIGHT OF THE DEMONS/E.C.Bertin 69 ACADEMY OF SF,F & HORROR AWARDS 1982 74 VIDEO: VIDEO-FANTASTIEK: INLEIDING/Patrick Van de Wiele 29 MUZIEK: SPACE SOUNDS/Patrick Van de Wiele 43 NIEUW: DUNWICH DREAMS 1 38 BRIEVEN: ARENA: DE LEZERS AAN HET WOORD: Rob Vooren, 57 Frank De Cuyper, Karla Madonna, IJCRSFC,Alfons Maes, Julien C. Raasveld, en andere CARTOON: SFORROR/Gilbert De Wilde 79 RECENSIES: RECENSIES VAN NIEUWE SF EN FANTASTIEK, door 76 E.C.Bertin,Edith Brendall,Koen Buytaert, Myriam Syno TIJDSCHRIFTEN VAN EIGEN BODEM/E.C.Bertin 36 Drukwerk, FV, Foreign Fanzine,H-SF,Orbit,SOB, Tjonge,SF Terra DAW-SF BOOKS: AMERIKAANSE SF/E.C.Bertin 78 ILLUSTRATIES: OMSLAG door Rob Peeters (Studio SPAD) voor DE MIST­ DEMON, evenals blz.44 & 51 Syds Marra voor DE MELDING TE SEILLAC, blz.8,11,17 Tais Teng voor VERONTRUSTENDE SPROOKJES blz.75 & 25 Michael H. Cline voor TIJDREIZEN,ETC. blz. 35 Eddy C. Bertin voor DUNWICH DREAMS:HPL blz.38 UITGEVERS besproken in dit nummer: Ploegsma,Heureka,DAP-Reinaert, Parel-Elsevier,DAW blz.76,77,70 Lay-out, illustraties hoofdingen, typografie: Eddy C. Bertin. Hoofding SFAN PAGINA'S Syds Marra, typografie diverse verhalen en artikels in dit nummer Patrick Van de Wiele & Paul Torfs, waar­ voor mijn dank. Het staat tweemaal in dit nummer, let er dus op ! ALGEMENE LEDENVERGADERING SFAN op 16 OKTOBER 1982 VERVALT UW ABONNEMENT NIET ? KIJK NA OP BLZ.41-42

MET STEUN VAN EN DANK AAN DE

4 SF DOOD IN BELGIE ? NEE HOOR ! De uitroep 'SF is dood in Vlaande­ ren/België !' - of iets in die aard - keert met irriterende regelmaat terug boven artikels van diverse welweters die nu en dan eens een artikeltje in een of andere krant mogen plegen, en die meestal - helaas ! - hun flagrante onwetendheid inzake SF ten toon spreiden voor een schare lezers die niet beter weten dan wat hun dagblad hun wenst voor te schotelen. Dat dergelijke schrijvers - ik aarzel vaak het woord 'auteurs' te gebruiken - daarmee zelf een messteek toebrengen in het lichaam van een genre dat al altijd een marginale liteatuur geweest is - en dat ook wel altijd zal blijven - beseffen die mensen niet, ofhet kan hun niet schelen als ze maar voor hun prulschrijverij betaald worden. Om te beginnen is science fiction - beschouwd in het grote kader van de literatuur - in Vlaanderen en Nederland nooit werkelijk 'levend' geweest,in de betekenis van een genre dat algemeen aanvaard en gewenst geworden is door een erg brede lezersschare. Experimenten met 'pulp'-uitgaven zoals APOLLO en HORROR, en tijdschriften zoals 'Morgen' bewijzen dit. Het mag een mirakel genoemd worden dat een semi-professioneel tijdschrift zoals 'ORBIT' er nog altijd in slaagt het hoofd boven water te houden en de SF-vlag uit te dragen naar het grote lezerspubliek, wat waarschijnlijk overwegend te danken is aan de persoonlijke inzet van redakteur Kees Van Toorn.

op de TV nog nooit een dergelijk interview mogen zien en horen met bv.Paul van Herck of Wim Gijsen, die momenteel voor Vlaanderen en Nederland toch zowat de eigen be­ langrijke SF-prominenten zijn, al dan niet volgens de mening van hun uitgevers, die niet altijd overeen­ stemt met de fans. Goed. Voor de massa-media vormen de SF-klubs en -fans een te nege­ ren minderheid, of tenminste toch een minderheid die in feite hele­ maal niet au serieux dient genomen te worden. Getuige daarvan de in­ fantiele SF-space opera series die de TV wenst aan te kopen, en die ­ ondanks mooi verzorgde speciale effekten en schaars gekleede beeld­ schone dames - meestal beneden het IQ van een twaalfjarige liggen wat konsistentie en verhaalniveau be­ treft. Reservatie mag hier genomen worden voor enkele gelukkige uit­ zonderingen (al betreft het soms maar één enkele aflevering van een feuilleton, die het tot een volwas­ sen peil brengt) maar daarover wil ik het hier nu niet hebben.

In de ghetto's van de Sf-klubs in Vlaanderen en Nederland is SF 'ali­ ve and well'... maar er dient in­ derdaad wel wat aan gedaan te wor­ den om die 'levende SF' op een fant­ soenlijk peil te brengen, voor 'SF in Vlaanderen' inderdaad een corpus geworden is. En dat 'er iets aan doen' is wat wij hier proberen, zo­ wel ik persoonlijk, door de redak­ tie en uitgave van SF-GIDS, als door de mensen van diverse werk­ groepen van verenigingen en klubs. Het enige doel is SF beter bekend te maken bij de grote massa, als Werkelijk 'levend' is de SF in de het kwaliteitsprodukt dat het kàn Benelux altijd slechts geweest in de zelfgeschapen en zelfvergenoegde zijn - en,gelukkig,soms ook is ghetto's van de SF-klubs en klubjes,dit door het brengen van informa­ en wanneer SF in onze kleine land- tie in de breedste zin van het jes al eens naar buiten treedt, is woord over het SF-gebeuren in bin­ het via de publiciteit die verkre- nen- en buitenland, door een kans tot publikatie te geven van jonge gen wordt door het inrichten van een congres, een Convention,liefst en beginnende auteurs en teke­ naars, door een selectieproces door met aanwezigheid van enkele eregasten uit het buitenland. De reak- te voeren - via recensies - in wat ties op het kosmische(komische) ge- de uitgevers van diverse pluimage doe van een Con in de kranten zijn op de markt gooien met de stempel 'SF' erop. Het is verheugend vast altijd erg verschillend, maar het te stellen dat de SF-redaktie bij zijn reakties in elk geval. De TV houdt dan al eens een urenlang in- de meeste uitgevers deskundig is, en voor een degelijk programma terview met Pohl en Vance; ik heb

ESSEFORIAAL zorgt, meestal een kombinatie van ouder en nog niet vertaald werk, samen met nieuw buitenlands (en soms inlands) talent. Anderen echter modderen maar door in de onkunde, zonder zich om kwali­ teit te bekommeren, en zeggen we eerlijk: een lezer die voor het eerst een SF-boek koopt (en daar meestal een mooi sommetje voor neertelt, want boeken ZIJN duur) en zich dan bekocht voelt door een rotprodukt, zal niet vlug weerkeren tot een genre dat hij/ zij automatisch vereenzelvigt met dat ene boek. Inzake auteurs is een bepaalde stagnatie vast te stellen: de oudere krachten schrijven min­ der SF (het afzetgebied ver­ nauwt voortdurend), en de mees­ te nieuwe elementen moeten zich nog bewijzen. Hier kan men ook van een Lange Tenen-Syndroom spreken: ik krijg veel korte ver­ halen van onbekende schrijvers, verhalen die (helaas) meestal beneden peil zijn wat kwaliteit betreft, al zitten er soms goe­ de ideeën in. Meestal reageren die schrijvers erg negatief op elke suggestie die tot een ver­ betering van het verhaal zou kunnen leiden, of op elk voor­ stel tot wijziging of herschrij­ ving. Men denkt blijkbaar dat àlles kan en mag omdat men zich­ zelf reeds als 'Auteur' ziet. Nu is het niet de bedoeling van SF-Gids om eender welke rotzooi te publiceren enkel OMDAT het SF is volgens de auteur. Enige ken­ nis van spelling, vervoeging en grammatica is wel vereist, zou ik zeggen, en DAARNA kunnen we spreken over de kwaliteiten van een verhaal of een idee. Ikzelf had meer dan 150 (jawal) verhalen geschreven voor er ééntje ge­ publiceerd werd, en dan nog in een schoolkrant waar ik zelf aan meewerkte. Die verhalen werden door zowat elke uitgever gewei­ gerd, en als ik ze nu herlees, besef ik maar al te goed dat dit met reden was. Niettemin had ik ook dat Lange Tenen-Syndroom,dat irriterende idee van "Hoe DURVEN ze mijn verhaal WEIGEREN terwijl ik toch zo'n goed AUTEUR ben ?!'

5

Wel, beginnende schrijver, geef het NIET OP, zoals zovelen doen. Om niet in clichés te vervallen zal ik NIET zeggen'Oefening baart kunst' (ik ZEI het niet, ik SCHREEF het!) maar daar komt het vaak op neer. Op die tien verha­ len die je schrijft, zal er misschien toch wel één zijn dat goed blijkt te zijn. Als die on­ ontbeerlijke vonk van inspiratie er ook is, natuurlijk, de schit­ tering van het 'idee', de vondst, het aanvoelen van emoties en de mogelijkheid ze weer te geven op papier...en DIE dingen kan je niet verwerven door oefening. De aandacht die we kregen op de Conventie in Gent bewees dat er interesse bestaat voor SF, en ook dat er voldoende mensen zijn die zich op hun eigen terrein willen inzetten voor de SF. SF is niet dood, maar de levendigheid ervan mag best wat aangewakkerd worden. Dat is wat wij gaan pro­ beren te doen. Dit is het eerste gekombineerde nummer, dwz. het eerste nummer dat zowel aan de vastelezers van SF-Gids, als aan de leden van de vereniging Sfan gestuurd wordt. De samensmeltinq is - eindelijk ­ een feit geworden, na wekenlange hoofdbrekens, berekeningen, vergaderingen, en noem maar op. Dit brengt ook een verdubbeling van oplage met zich mee, én een eerste proef met een nieuwe drukker. Het resultaat zou beter papier moeten zijn, een degelijke druk, betere reproduktie van illustraties, een stevig omslag; dit door SF-Gids over te schakelen op het produk­ tieproces van ABRAXAS. De kost­ prijs komt allicht hoger te lig­ gen,maar als het resultaat dit verantwoordt, zal SF-Gids in de toekomst zo blijven als dit nummer, natuurlijk iets minder dik, want dit hier is een dubbelnummer. Deze overgangsfaze werd opgedrongen: het juni-nummer kon nog net tijdig verstuurd worden voor ik met ver­ lof ging, begin augustus. Een ver­ diend verlof waar ik van genoten heb, en waarvan ik tevens gebruik gemaakt heb om 16 dikke boeken te lezen die al lang ter recensie

6

ESSEFORIAAL

klaar lagen te wachten. Toen ik terugkwam, was er de keuze: ofwel eerst en vooral DIT nummer verwezenlijken, zodat U, de lezers, het nog einde augustus zouden krijgen, ofwel mij inzetten voor de diverse programmapunten van het SF-congres te Gent waarvoor ik mij opgegeven had. Het welslagen van dat Congres was een allereerste noodzaak om het overleven van SFAN te verzekeren, dus kwam dat op de eerste plaats. In dit - en alle volgende nummers - is een vaste rubriek voorzien waarin U alle verdere details kan lezen. Volstaat te zeggen dat SFAN uit de rode cijfers is, dat door de samenvoeging van beide bestanden een leefbaar leden- en lezersaantal bereikt is, en dat nu het congres achter de rug is - een verslag daarover volgt de werkgroepen van Antwerpen en Gent zich kunnen inzetten voor een werkelijk kontakt met de leden en lezers door diverse manifestaties, waarvan U zal op de hoogte gehouden worden in dit tijdschrift. Alle lezers van SF-GIDS: door Uw abonnement bent U nu automatisch lid van de vereniging voor SF en fantastiek, SFAN BELGIE, en wordt dus ook verwittigd van alle manifestaties door SFAN ingericht. Alle leden van SFAN: vanaf nu krijgt U maandelijks de SF-GIDS in de bus, dat mijn persoonlijke uitgave blijft maar tevens geldt als tijdschrift voor de vereniging, dit in vervanging van PROGRESSEF. Tussen SF-GIDS en SFAN BELGIE is de volgende overeenkomst getroffen: het lidgeld voor SFAN wordt automatisch beschouwd als het abonnementsgeld voor SF-GIDS, en is voortaan uitsluitend te storten op mijn rekening (zie blz.2); dit abonnementsgeld/lidgeld dekt de produktiekosten van het tijdschrift, publicitaire en administratieve kosten, en een werkingsreserve (erg bescheiden,al zeg ik het zelf) voor experimenten die tot verbetering van het tijdschrift kunnen leiden. SF-GIDS staat daarvan maandelijks een bepaald percentage af, dat gestort wordt in de verenigingskas.

Verder in dit nummer zal de lezer een alfabetische lijst aan­ treffen. Wil deze lijst nazien want daarin staat precies tot en met welk nummer van SF-GIDS uw abonnement/lidmaatschap nu nog loopt. Als zich daar onjuistheden in voordoen, wil mij daarvan ver­ wittigen, zodat het bestand op punt kan gezet worden. Dit werd dus een erg lange edi­ toriaal omdat dit voor vele le­ zers het eerste nummer is van SF-GIDS dat ze onder ogen krijgen. Even aanstippen dus nog dat de nadruk van SF-GIDS ligt op het literaire vlak, met speciale aandacht voor alles wat in Vlaan­ deren en Nederland voortgebracht wordt inzake SCIENCE FICTION, FANTASTIEK EN GRIEZEL, in de breedste zin van het woord. Be­ paalde rubrieken, zoals deze over film, muziek, e.d. worden korter gehouden omdat over deze onderwerpen voldoende gespecia­ liseerde tijdschriften bestaan. Alle brieven worden automatisch beschouwd als geschikt voor pu­ blikatie, tenzij de schrijver specifiek verklaart dit niet te wensen. Inkortingen en verbete­ ringen van taalfouten gebeuren naar goeddunken van de redaktie. En aan iedereen: kom eens per­ soonlijk kennismaken: ALGEMENE LEDENVERGADERING SFAN BELGIE 16 OKT. 82 vanaf 15 u. doorlopend Zaal DE ROTONDE Kortrijksesteenweg 1 (kruispunt m/d Kortrijkse­ poortstraat en de Ch.de Kerkhovelaan) te GENT U bent welkom ! Tot volgend nummer, Eddy C. BERTIN sept. 1982

7

Geïllustreerd door SYDS MARRA Langzaam, maar zonder angst, raakte hij het toestel : eerst enkel maar met de tippen van de vingers, dan met de palm van de hand. Het metaal was zacht en glad, als dat van een auto. Heel gewoon. Daarin was hij even teleurge­ steld. Hij had verwacht iets innerlijks te voelen. Iets psychisch. Een doorstromen van energie of een opgaan in een kosmische eenheid..Niet alleen maar, letterlijk, de buitenzijde te raken van een vervoermiddel. "De mystiek van de handopleg­ ging" dacht hij, en wees hij zich terecht. Toch nam hij de hand niet weg, maar liet hij haar verder glijden naar de plaats waar daarnet nog een diffuus licht had gegloeid. Het leek wel of het metaal daar warmer was, maar hij wist dat dat gewoon verbeelding was. Dan plaatste hij ook de andere hand op het toestel. Meer naar rechts ditmaal. Een buitenstaander had aan een omarming gedacht, of aan een bezitname, maar hèm was het er alleen maar om te doen de in­ tensiteit op te voeren van zijn ervaring. Zich blijvend te overtuigen dat hij werkelijk een UFO had ge­ zien, en aangeraakt, en dat hij echt met 'hen' gesproken had. Een onuitwisbaar spoor te maken in zijn geheugencellen, veilig voor twijfel en scepticisme. Hij was zeker dat hij niet droomde, en dat dit géén zins­ begoocheling was. Maar hij wist ook dat die zekerheid nauwelijks enkele minuten later zou weg­ smelten, als sneeuw in zijn hand.

Hij kende zichzelf, en dat deed hem pijn. "Help me !" smeekte hij hen ver­ twijfeld. Maar terwijl hij het zei wist hij dat dat niet kon.. * Hij was toen net veertig. Ongehuwd, tien of twaalf jaar op dezelfde plaats en in dezelfde rol, en verder één grote puin­ hoop. Intelligent, maar wereldvreemd en maniakaal en onevenwichtig. Hij gaf zich daar rekenschap van en vaak trachtte hij er ook de reden van te achterhalen : on­ zekerheid en schuldgevoelens, introversie en hypochondrie, maar wat is daarbij essentieel en wat alleen maar een symptoom? Hij was ook niet eerlijk tegenover zichzelf. Hij was er zich bijvoorbeeld van bewust dat hij altijd al erg ge­ complexeerd was geweest, en gaf dat ook grif toe, al verkoos hij zich "complex" te noemen, of "gecompliceerd". Alsof je daar­ mee een handicap tot iets bij­ zonders maakt. Zo leidde zijn introspectie alleen maar tot verontschuldig­ ingen en tot leugenachtige ver­ fraaingen : achtereenvolgens maakte hij zich scherpe verwij­ ten, en kende hij zich allerlei verdiensten toe. Was hij altijd eenzaam en in zichzelf gekeerd ? Ja, maar hij was ook niet gebonden en ver­ veelde niemand met zijn pro­ blemen. Had hij moeite dromen en rea­ liteit, problemen en obsessies uit elkaar te houden..? Ja, maar kan iemand ooit voldoende twijfelen, vooral aan zichzelf? Gedroeg hij zich neurotisch nauwgezet ? Ja, maar in onze maatschappij komt perfektionisme helemaal niet ongelegen.

8

DE MELDING TE SEILLAC Folterde hij zichzelf door da­ gelijks compulsief tientallen kleine handelingen te stellen en te herhalen, door voor elk gebruiksvoorwerp een verplichte plaats en een verplichte stand te bedenken, door zich drie-, viermaal na elkaar opnieuw te verzekeren dat de gas wel afge­ sloten was of geen peukjes na­ smeulden..? Ja, misschien was het wel be­ lachelijk, maar anderzijds liet hem dat toe in één oogopslag na te gaan of iemand op zijn flat was geweest, of aan zijn zaken had geraakt. En waagde hij het niet die ri­ tuele gebaren te laten, dan vormden zij toch een vorm van zelfdiscipline en verplichten zij hem oog te hebben voor de­ tails, die hem anders zeker zouden zijn ontgaan.. Had het overigens wel zin symptomen te bestrijden, die toch even snel door andere zouden zijn vervangen, en die hoe dan ook toch allemaal bij toverslag zouden verdwijnen, zo­ dra hij de werkelijke oorzaak van zljn moeilijkheden had achterhaald ? Het waren pasklare antwoorden, die hij zelf wel doorzag, maar die hem een schijn van steun boden. En was het dan vrij pathetisch, het was ook weer helemaal niet ongewoon. * Zijn kontakt met een UFO viel voor te Seillac, een klein plaatsje in Frankrijk, even ten noorden van de Loire. Het was middenaugustus, bij het einde van een korte vakantie, en daags voor hij weer naar huis zou vertrekken. Hij was reeds vroeger in de str­ eek geweest, maar kende Seillac tevoren niet. Het was ook minuskuul : vier of vijf woonhuizen, een landelijke herberg en een tot hotel omge­ bouwd landgoed in erg onzekere stijl.

DE MELDING TE SEILLAC Daaromheen dan de wijngaarden. Binnen het domein, behalve het kasteel, ook een grote vijver en een park, waarin een aantal bungalows verscholen lagen, die 's avonds nagenoeg on­ zichtbaar waren. Zelf logeerde hij in het hoofd­ gebouw. Hij was er alleen, want zijn affektieve leven was vrij schraal, en vrienden maken deed hij zelden. Hij kon wel snel en enthousiast met mensen aan het praten raken, maar even snel gingen diezelfde mensen hem daarna weer vervelen, en bijna systematisch vermeed hij hen een tweede maal te zien. Deels om geen banden te scheppen deels omdat hij zich al vol­ doende had blootgegeven. Soms wenste hij zich wel enige geborgenheid, maar daar stond dan weer tegenover dat de meeste gezinnen die hem onder ogen kwa­ men wel degelijk de karikatuur vormden, die hij voor zichzelf had afgewezen. Op het domein liep hij weinig risico zijn privacy verbroken te zien : de meer sportieve gasten bleven bij elkaar, terwijl de anderen, net als hij, van 's morgens vroeg op weg waren om de kastelen in de omgeving te bezoeken. Zij kruisten elkaar bij het op­ en afrijden, en dat was dat. Hij dineerde 's avonds alleen, vrij laat, dronk daarbij be­ hoorlijk wat en besloot de dag met een eenzame wandeling rond de vijver. Ook daar nam zijn dagindeling snel een vast patroon aan. * Die laatste avond was het nog iets later geworden. Bij de maaltijd ledigde hij een fles Sancerre, maar dat deed hij wel meer, zonder echt dronken te worden. Half-elf wandelde hij naar de 'foyer' op, waar een orkestje van vier man net evenveel gasten trachtte op te vrolijken.

9

Zonder succes echter, want die verkozen te lezen of te schaken, en zelfs een uitstekende "Lullaby of Birdland" was aan hen niet besteed. De gitarist was een fijne, donkere jongeman en de avond tevoren had hij er zich echt toe aangetrokken gevoeld. Hij herinnerde het zich met een schok, maar schudde het van zich af als onzin en dwaasheid van een vorige dronkenschap. Toch verkoos hij zich nu bui­ ten te zetten, op het terras. Wanneer de barman hem, minuten later, wat verveeld kwam vragen wat hij wenste, bestelde hij zich overmoedig een tweede Sancerre. Het was ongewoon, maar de andere reageerde nauwelijks. De wijn werd hem ijskoud geserveerd, en snel vormde zich condensatie op de fles en op zijn glas. Toch dronk hij met grote teugen. Hij helde daarbij gevaarlijk achterover in zijn zetel en morste op zijn pantalon, maar dat merkte hij niet meer. Het licht van de 'foyer' reikte niet zover, en daarom schrok hij even wanneer plots twee erg jonge meisjes uit de duisternis traden en naar de bar toestapten. Hij zette zich rechter, stak een sigaret op en oogde ze wellustig na, wanneer ze even later met een fles mineraal water onder de arm weer in dezelfde richting verdwenen. Hij trachtte ze zich in de bungalow voor te stellen, zonder de strakke truitjes en de witte shorts, maar drukte een beginne­ nde erectie weg en besloot zich die fantasie voor later te re­ serveren, op de kamer. Dit werd echt een mooie avond. Nog enkele glazen later deed zich de vermoeidheid voelen. De vele trappen, natuurlijk, die je in de vverschillende kastelen op en af moet. Toen de hemel even opklaarde merkte hij met genoegen dat het enkele dagen later volle maan zou zijn.

10

DE MELDING TE SEILLAC

Vreemd genoeg was het of al zijn batterijen daarbij opgeladen werden. Dat had hij maand na maand voor zichzelf vastgesteld, al wist hij er geen sluitende verklaring voor te bedenken. Ook had hij er met niemand over gesproken. Het was gewoon één van die dingen, waarin hij dan wèl geloofde. * Die dubbelzinnige houding tegenover het irrationele kan ook enig licht werpen op wat hem overkwam.

Zo had hij bijvoorbeeld het ge­ voel voortdurend geobserveerd te worden. Gevolgd, geleid of getest. Er waren hem zaken overkomen die hij tè onwaarschijnlijk vond en die interpreteerde hij als vingerwijzigingen, of als geschenkjes, die hem werden toe­ gestopt, omdat iemand daarboven van hem hield. Vaak dagdroomde hij dat hij in kontakt kwam met zijn nieuws­ gierige toeschouwers en dat hij met hen sprak en hen onze we­ reld verklaarde, en zichzelf.. *

Hij was godsdienstig opgevoed, maar in een wat enge, preutse geest. Nu laat godsdienst, en zeker het katholicisme, de meeste mensen toe wat soepeler te staan tegenover hun geweten, maar hij had het ernstig opgevat. Pijnlijk ernstig zelfs. En wanneer spanningen zich in zijn puberteitsjaren, te sterk opbouwden, had hij dan ook bij wijze van reaktie met de hele zaak gebroken en het geloof rationeel en ideologisch wegverklaard. "Kerken zijn totalitair"zei hij, "..terwijl hun leer hooguit wat valse verklaringen en individualistische oplossingen biedt.." Inderdaad is de hypothese van een bezorgde schepper wel moeilijk verenigbaar met aardbevingen en kanker en geniepige infecties, en het is wellicht beter zonder illusies te leven. In eenzelfde beweging had hij echter ook alle andere conventies weggevaagd, als Land en Familie en Gezin. Stelde hij zich hard en zelfs agressief op, wanneer irrationele ideeën ter sprake kwamen, dan was hij ook daar niet helemaal eerlijk. Misschien was het wel een vorm van zelfverdediging, want voor zichzelf onderhield hij allerlei theoriën, die je nauwelijks wetenschappelijk kan noemen.

Was het echt al zo laat ? De muziek was weggesorven en zijn fles stond leeg in een vlek water. Hij twijfelde even, maar besloot toch een laatste wande­ ling door het park te maken. Bij wijze van herinnering, want dinsdag zat hij weer op kantoor. * Er liep een smal pad van het terras weg, de duisternis in, recht op de vijver toe. En goede honderd meter. Links en rechts ervan lagen grasvelden, met wat schrale rozenstruiken, maar meer naar het water toe liep de weg door laag struikgewas, dat de vijver omzoomde. Dan kwam je bij een vissers­ pad, dat toeliet helemaal rond te wandelen. Het lag volledig afgeschermd en zelfs overdag zag je vandaar enkel maar het dak van het kasteel. Zo'n dertig meter van het ter­ ras liep hij reeds in het don­ ker, met slechts een kleiner wordende lichtvlek achter zich. Dat hinderde hem niet, want van vorige wandelingen kende hij het terrein uit zijn hoofd. Even verder had je dat kleine rondpunt, met het fonteintje, dan een ondiepe uitholling in de weg, dan de eerste struiken, weer enkele meters gras en ten­ slotte het visserspad en het riet en het water..

DE MELDING TE SEILLAC "Vreemd" dacht hij,".. hoe een vijver, en ook een grasveld, in het duister en in de stilte tot leven komen..Een ritsellng ver­ raadt de aanwezigheid van nieuws­ gierige dieren, onverwachte ont­ moetingen, of van die kleine drama's, waaraan de natuur zo rijk is.. Langzaam wennen je ogen aan het donker, leer je geluiden herken­ nen en lokaliseren, weet je pre­ cies waar het water tegen de oever kabbelt en ga je je één voelen met de natuur..stil en vredig.." Dat was wat hij hier elke avond zocht, en ook voor enkele minu­ ten vond. * Een hele tijd verliep zijn trip als elk van de vorige dagen. Even de struiken voorbij raakte hij echter onverwacht iets hards, met de knie. Het was een tuinstoel, die iem­ and daar tljdens de dag ge­ plaatst en achtergelaten had. Iets bracht hem ertoe, zich daar te zetten : de vermoeidheid, natuurlijk, maar ook de wijn. Hij voelde zich echt niet te best, had een akelig gevoel in de maag en kreeg het achtereen­ volgens warm en koud..Dronken, echt te dronken..Even rusten, heel even maar, en dan snel naar zijn kamer..Dan kwam het wel weer goed.. Kwam het altijd niet weer goed? Pas wanneer hij daar al even zat merkte hij, op vrij korte afstand een onscherp licht, laag bij het water. Hij keek scherper toe en onderscheidde een middelgroot voor­ werp, dat tussen het riet aan de oever lag. Hij dacht een motorboot, die op het land ge­ trokken was, maar twijfelde. De vijver was te ondiep. Een caravan dan, of een motor-home, maar hoe zouden die zover gekomen zijn ? Je zag de bungalows niet eens van bij het water, en waarom..?

11

12

DE MELDING TE SEILLAC

Het licht leek even helderder te worden. Als om zijn aan­ dacht te trekken. Alles ging daarbij erg snel : nog terwijl hij 'onzin, natuurlijk' dacht, trof hem hoe rustig hij zich plots voelde, en hoeveel beter, en hoe intens, en hoe hij wel boven zichzelf uit leek te zweven.. Een fraktie van een seconde later ving de dialoog aan en kreeg hij meteen zijn eerste antwoord. "Ja," zie iets in hem. Het was geen echte dialoog. Telepathie misschien, maar die term klinkt zo goedkoop. Het was alsof er op hetzelfde ogenblik vragen in hem opkwa­ men, zonder dat hij de tijd kreeg ze precies te formuleren, en hem meteen ook een antwoord werd gegeven. Of gesuggereerd. Of vragen en antwoorden in hem werden losgeweekt. Of hij werd geholpen inzichten te vinden, die latent aanwezig waren. "Was dit toestel soms..Hoe noem je het ? Een UFO ? Een onbekend..Maar natuurlijk vraag je onbekenden niet of zij 'onbe­ kenden' zijn..Hoe vraag je hen..?" Het was op al die vragen dat zij 'Ja' hadden geantwoord. Of beter, dat hijzelf be­ vestigend en aanvaardend had geantwoord. Toch overheerste zijn onzeker­ heid nog enige tijd hun ont­ moeting. Min of meer onvrijwillig zocht hij zich verder te overtuigen. Een kontakt met buitenaardse bezoekers is toch iets.. buitengewoons..Vraagt toch iets méér dan eenlettergrepige ontvangstmeldingen..Wààr zij vandaan kwamen, en.. Hun 'antwoord' had iets van een terechtwijzing. Hij onderscheidde een wat on-

verschillig 'Ver..' en daarop enkele namen en een fragment van een sterrekaart, maar dat ging zo snel dat duidelijk geen informatie werd bedoeld. Alsof zij hem wilden laten ver­ staan dat precieze aanduidingen hem toch niets zouden bij­ brengen. Vooral echter dat hiermee géén sensatie was gemoeid. Dat dit individuele voorval niets te betekenen had en dat hun identi­ teit en herkomst even irrele­ vant was als de zijne. Die indruk was moeilijk te ver­ werken. Er ging een te grote fascinatie uit van hun anders zijn en van-elders-komen om het daarbij te laten en hij voel­ de zich als het ware verplicht aan te dringen en al die vragen te stellen, die je verwacht wordt aan buitenaardse be­ zoekers te stellen. Hij wist zich daarbij enkel wat cliché's voor de geest te roe­ pen als 'superbeschavingen' en grote steden met hoge glazen koepels en in plastic geklede figuren, die zich zwevend ver­ plaatsten tegen een achtergrond van dicht bij elkaar staande sterren. Nog terwijl hij zich inspande zijn vraag te formuleren, wist hij dat die oude science-fiction illustraties voor hen geen be­ tekenis had. In de eerste plaats omdat zij slechts een schaduw aan extra­ polatie inhield. Vooral echter omdat alles zo anders lag, dat het ondenkbaar was het in onze termen weer te geven. Toch volgde er een poging tot suggestie. Weer minder van pre­ cieze feiten dan van de pro­ bleemstelling zelf. Geleidelijk bouwden zich groep­ en ideeën op, die samen een duizelingwekkend totaalbeeld vormden. Natuurlijk waren er hoog-techn­ ische ontwikkelingsmodellen, maar dat was enkel maar één weg, temidden zovele andere.

DE MELDING TE SEILLAC Het was ook niet hun weg, hoe­ wel..Vergeet in tegenstellingen te denken : naast elke weg ligt er weer een andere, naast elke wereld een verschillende.. Zij ontmoeten elkaar, ontle­ nen van elkaar, maar vervol­ gen in hun eigen richting. De wereld is dynamisch, evo­ lueert voortdurend en steeds sneller. Daarbij ontstaat een breder en breder wordende waaier aan mogelijkheden en opties. In alle dimensies en op alle niveaus. Stoffelijk en geestelijk. Een oneindigheid aan keuzen. Hij onderkende geestdrift, maar ook bezorgdheid. Elke keuze impliceert een be­ slissing. En vragen. En nieuwe problemen. Eenheid handhaven in de ver­ scheidenheid. Het individu in de gemeenschap. Vrijheid in de noodzaak. Compliceer en vermenigvuldig met oneindig. * Hij realiseerde zich dat zij hem evenmin een boodschap of een credo zouden geven als zij hem sensationele onthullingen over zichzelf hadden geboden. Géén inmenging. Zij weigerden ge­ woon te poseren als vertegen­ woordigers van een hogere orde, almachtig en alwetend, met pas­ klare waarheden en formules. Die bestonden niet, beseft hij. Maar hij was tezeer zichzelf om zich daarhij neer te leggen. Natuurlijk was niets eenvoudig­ of eenvoüdig genoeg voor hem, of voor ons. Maar naast die ingewikkelde problemen waren er toch simpele, fundamentele re­ gels..Die voor iedereen gelden.. Wat met het geluk, wat met de zin van het leven ?

13

"Fout" zeiden zij. Menen dat moeilijkheden weg te denken vallen berust op geestelijke luiheid. Vulgarisatie. Denk nooit dat je iets be­ grepen hebt. Niets is ooit rond, of volledig. Je vat enkel maar aspekten, voorlopige en plaatselijke antwoorden. Ook begrippen als geluk en motivatie zijn plaatsgebonden en evolueren en breiden zich uit. Toch werd ook ditmaal een in­ spanning gedaan hem een vinger­ wijzing te geven. Hun per­ soonlijke conceptie dan. Meer niet. Er werd hem een uitdeining ge­ suggereerd, en een weervinden. Elkaar nooit uit het oog ver­ liezen. Steeds breder worden ge­ meenschappen. "Wij" en "Zij", en dan weer "wij", maar groter en ruimer dan eerst. Een abstrakte, algemene motivatie hestaat er niet. Je kiest zelf de zin die je wil geven. Maar er zijn de anderen, en de keuze ligt voor de hand..Verblindend klaar, en stimulerend..Hij onderscheidde enthoesiasme en ging er mee in op. "Kijk, geluk is sensueel" zei­ den zij, "maar er zijn oneindig veel zintuigen en gewaarwordingen en ook begrip en liefde en be­ langstelling zijn zintuiglijke vreugden en zoveel andere erva­ ringen.." Als in een droom stapelden de beelden en inzichten zich op. Een verbazende belevenis, die je te allen prijze wil bewa­ ren en delen. Maar wanneer je ze later tracht te herinneren. of neer te schrijven, smelten hele brokken weg en blijven er enkel losse, zinloze incidenten overeind en verschrompelen de grootste con­ cepten tot wat droge, doorde­ weekse theorie. *

14

DE MELDING TE SEILLAC

Er woei een frisse wind over de vijver. Daarhij realiseerde hij zich dat zij de kommunikatie hadden onderbroken. Terugge­ keerd tot wat ze hier in de eerste plaats ook deden. Onverwacht keerde ook zijn ongesteldheid weer. Hij ademde snel en zweette overvloedig.. Ach, waarom liet hij zich toch telkens weer gaan? Vroeger was alles eenvoudiger. En moest hij zich uitgerekend nu onpasselijk voelen.. Juist nu of was het misschien daardoor..? Het toestel stond er echter nog steeds. Heel reeël en heel on­ bewogen. "Werkelijk té dom" dacht hij, "..die uitzonderlijk kans..en hoe graag hij langer was gebleven en hen verder had willen uitvragen.." Hoe stelde hij zich echter niet aan ? Frustratie en onmacht en zelfverwijt vochten in hem, en pijn en irritatie.. Heel karakteristiek trachtte hij die verwijten op de buitenaardse bezoekers af te wentelen : als zij dan toch zo knap waren, waarom hadden zij hem dan niet op een geschikter ogenblik gekontakteerd..? Maar dat hadden zij helemaal niet. En waarom hadden zij niemand anders..? Omdat zij helemaal niet de be­ doeling hadden wie dan ook.. Goed, maar wat deden zij hier dan? Waarom op Aarde landen? En waarom altijd 's nachts en op afgelegen plaatsen..Om klei­ ne lieden aan het schrikken te maken..? Het was zijn oude bezwaar tegen UFO's..Als zij dan toch de middelen hadden, dan wisten zij toch zeker wel techniek en natuur te onderscheiden en bewoonde

centra te ontdekken ? Wel, waar­ om landden zij dan niet voor het Kapitool, als in die film..of op het Rode Plein ? De Kaaba ? Place de la Concorde ? Noem maar op. En waarom vroegen zij niet meteen leiders te spreken, of geleerden ? Pausen of imans, zelfs ? Daarop werd hij gedwongen in zichzelf te kijken. Eenvoudige herinneringen. Hij zag zichzelf door een raam een kleuterklas observeren. Natuurlijk ging hun aandacht niet staan trekken. Dan was er dat Marokkaanse jongetje. Een vorige vakantie. Vuil en in gebroken frans had hij hem iets te koop geboden. Een ongelooflijk onhandig ge­ maakt houten dier. Verontwaar­ digd had hij het kind van zich af geduwd.. Het was een beledi­ ging voor zijn smaak en zijn onderscheidingsvermogen hèm zo­ iets klungeligs te durven aan­ bieden.. Inauthentiek, en vals, en.. Het was een pijnlijke metafoor. Maar trefzeker. En ter beves­ tiging kreeg hij een reeks beel­ den van armoede en gevechten en politici en militairen toege­ voegd. Een ontzettende hoeveelheid ge­ meenheid, en pijn. * De mens interesseerde hen slechts matig. Als een onderdeel van een veel groter geheel. Michelangelo en My-Lai. En natuurlijk was deze plaats enkel vanuit zijn standpunt een­ zaam en donker. Vanuit elke andere optiek was zij vol leven en wensen en erva­ ringen. Daarvoor waren zij hier. Om al die ervaringen in zich op te nemen. Al wat hen werd gedeeld. De rust van de eenden op het water, maar ook reeds hun angst, als zij in de herfst door jagers zouden worden geschoten.

DE MELDING TE SEILLAC Hij wilde langer blijven, maar wist dat het weinig bijbracht. Zij hadden hem even laten mee­ luisteren, maar hij had zich vijandig aangesteld. Zij hadden een wereld voor hem ge­ opend, maar hij had zijn per­ soonlijke problemen meegebracht, als vuil aan zijn schoenen in een duur salon..Dat werd hem niet verweten, maar gewoon aanvaard. Begrepen, maar zonder sympathie. Hij besloot daaruit dat ook zij niet volmaakt waren, maar zocht zich onmiddellijk voor die ge­ dachte te verontschuldigen. Niet dat het iets betekende. Het rond-drentelen van een kind, meer niet. Niet minder, maar ook niet meer. Het was daarop dat hij naar het toestel toeliep en er zich tegenaan drukte. Tot het laatste blijven, en be­ wijzen verzamelen. Nee, dat leek verraad. Niet voor een melding, dan, maar voor zichzelf ? "Help me" vroeg hij. Verkeerd, verkeerd, verkeerd. * Hij had enige moeite om zich los te rukken, maar het had echt geen zin hier langer te blijven. Kordaat stapte hij van het toe­ stel weg, maar toch niet zon­ der even achterom te kijken. Het leek wel opgeslorpt door de omgeving, en het viel hem in dat dit ook zo hoorde. Op­ stijgen en wegvliegen was echt te banaal geweest, en onderbe­ wust wenste hij echt geen spo­ ren. In de foyer was enkel nog de barman aanwezig, die glazen rangschikte, en een drietal late drinkers. De klok wees één uur twintig.. Zo lang had het dus niet ge­ duurd. Of wel ? De vraag was echter wat hem nu te doen stond?

15

Hij moest er nu over spreken, of helemaal niet..En, wel, natuur­ lijk was het zijn ervaring, iets persoonlijks dat hij niet direkt wenste te delen, maar ander­ zijds was er de..wetenschap of zo, en moest hij toch een aan­ gifte doen. Misschien waren er echt materiele aanwijzigingen, die morgen verdwenen zouden zijn. Uit de blikken die hem werden toegeworpen, leidde hij af dat hij er behoorlijk verward uit zag, en dat het lastig zou worden hier ernstig genomen te wor­ den. Zeker door dat lawaaierige stel. Even wachten, dacht hij, en zet­ te zich apart aan een tafeltje. Liever alles even overdenken. Of hij wel zeker was en hoe hij de zaak zou voorstellen. Tactvol werd hem gevraagd of hij nog iets wilde drinken ? Zonder de minste aandrang, echter, en ook dat liet niets aan duidelijkheid te wensen. Terwille van de geloofwaardigheid alleen al moest hij weigeren. Even later stond het drie­ tal recht, en maakte aan­ stalte om te verdwijnen. "Waar er op dit uur nog iets te beleven viel ?", en "Nee, de afstand speelde helemaal geen rol.." Zij waren met de wagen, en "zo dronken waren ze nu ook weer niet".."Er was toch niemand meer op de baan, of wel..?" "Het hangt er van af wat jullie precies zoeken.." morde de barman, beleefd, maar droog. Dat bracht gelach teweeg. Toch evident, niet ? Of waar­ voor nam hij hen ? "Wat elke normaal gebouwde vent wil, zonder er noodzakelijk voor te betalen.."

16

DE MELDING TE SEILLAC

Het was een oude soldatengrol, die enkel afkeer in hem wekte. Gelukkig waren ze kort daarop verdwenen. Hij wachtte niet langer en stapte op de barman toe. Hij deed zijn best om zakelijk te lijken, maar wist niet of hij ook echt zo overkwam. "Kijk," zei hij ," ..ik weet dat ik dronken lijk, ik ben het ook wel een beetje, maar dat doet niets terzake..Daarnet, in het park, heb ik een UFO gezien .." Hoe zei je UFO in het Frans ? O.V.N.I. ? Dat was moeilijk uit te spreken en misschien kende hij de term niet. "Soucoupe volante" zei hij dan maar. Het misverstand begon. "Ik wil er echt geen drukte over maken," voegde hij er snel aan toe,"..geen sensatie of zo.. Maar ik dacht dat ik het toch echt moest melden..Verwittig je de gendarmerie of zo ?" De uitdrukking van de barman veranderde nauwelijks. Hij was nog vrij jong, met een zuiders voorkomen. Donker en afstandelijk. En hij had al weer méér meegemaakt, dat zag je. Een UFO, waarom ook niet ? "Mag het morgen ?" vroeg hij, en dat was heel knap geplaatst, natuurlijk. "Die mensen, de gendarmerie, zij worden ook niet graag gestoord.. zo midden in de nacht..Zij zouden snel gaan denken..Tenzij er sporen zijn, die dreigen te verdwijnen ? Maar het regent niet, en zo lang duurt het ook niet meer ?" Vooral dat laatste klonk ijzig ironisch.

"Nee," gaf hij toe,"..maar niet te laat, want ik dacht vroeg door te rijden" Tonen, dat hij morgen niet zou wijken. * Die nacht sliep hij snel en diep. Er was wel reden toe, maar toch was het wat vreemd. Normaal had hij de ganse nacht zijn verklaring voorbereid, tot hij haar woordelijk kon reciteren. En alle details genoteerd. Op papier, aub. Zoveel zelfvertrouwen was hij niet gewend. Hij ontwaakte verrassend fris, en herinnerde zich bijna dade­ lijk wat er voorgevallen was. Even had hij angst, voor de verklaring, die hij zou moeten afleggen. Of beter, om al te belachelijk te lijken. Maar, goed, hij had er al over ge­ sproken, en nu kon hij er beter mee verder gaan. Al ware het maar om zijn eigen twijfels te overwinnen. Pas nu viel hem op hoe weinig hij te bieden had. Géén echte beschrijving. Géén herkomst. Géén boodschap, géén instruc­ ties. Dit was een belangrijk moment in de geschiedenis van de mensheid, en hij wist echt niet méér te zeggen dan dat hij 'iets' in het halfduister had waargenomen, en dat hem een stuk of wat ideeën waren ingevallen..Dat hij zelfs niet helemaal zeker was of hij het zich niet had ingebeeld, stel je voor. Waarom zouden anderen hem dan geloven ? Zijn inzichten hadden hem heel, heel belangrijk geleken. Ech­ te wijsheid. Maar bij nader inzien bleef er weinig van overeind. Het was al moeilijk de redenering te

DE MELDING TE SEILLAC herhalen. Er kwam zelfs geen redenering bij te pas. Het was alsof hij een goudstuk had gekregen, dat in lood ver­ anderde, als hij er iets wilde mee kopen. Dat klonk bombastisch, bovendien. * "De regels van het spel". Dat hield hij zich voor de geest. Hij zou de regels volgen van het spel, en zich niet laten intimideren. Hij trof de barman bij de re­ ceptie, en groette hem be­ leefd. De ander reageerde kort, maar zonder enig initiatief te ne­ men. Zo had hij het verwacht. Waarschijnlijk was hij er hele­ maal niet zo zeker van dat Mijnheer er nog zou aan houden de overheden te bellen..? Ja toch ? Wel, een ogenblik dan. Het duurde wel even voor het telefonisch kontakt tot stand kwam. De Gendarmerie ? Toch wel. Opmerkelijk hoe neutraal de jongen zijn melding kon doen klinken. Geen ironie, ditmaal. Wel enkele verwonderde blikken van andere personeelsleden, die het gesprek ongewild volg­ den. Snel vormde zich een krin­ getje rond hem, maar hij hield zich groot. Er verliep een hele tijd, voor de rijkswachters ter plaatse waren, en in die tussenpoos diende hij zijn verhaal wel een tiental malen over te doen. Dat deed hij kort en wat verle­ gen. Minimaliserend. Hij zocht geen uitbundige reakties en kreeg die ook niet. Hooguit ver­ wonderde of meewarige blikken. Ook de gendarmes toonden weinig enthousiasme. Het was een erg drukke dag, met een algemene terugkeer, en zijn oproep kwam duidelijk ongelegen. Toch ble-

17

18

DE MELDING TE SEILLAC

ve, zij heel korrekt, en meende hij pas enige scepsis te ontwaren, als hij zijn nationaliteit opgaf. "Monsieur est Belge ?" Hij reageerde niet, maar deed zijn best precies en wetenschappelijk te klinken. Net als hij de avond tevoren had gedaan. Zij noteerden plaats en uur, en begaven zich dan met hem en een kleine groep nieuwsgierigen ter plaatse. Hoewel er niets te merken was, bleven zij toch langer dan hij verwacht had. Hadden zij misschien instruc­ ties voor dergelijke gevallen ? Was dat zo, dan waren die toch niet zo heel praktisch, want in de plaats van een lintmeter hadden zij hier met een geiger­ teller moeten werken. Maar ja. De administratie. En iets méér had het toch niet opgeleverd. "Waren er, eh..boodschappen ?" "Nee, In feite niet.." zei hij. "..Wij hebben wel lang van gedachten gewisseld, maar, nee.. Het was erg gecompliceerd.. Wat zij zeiden was tenslotte dat wij hen niet interesseren." "Dat wij hen..niet..?" Ditmaal klonk het echt pijnlijk. Maar toch was het zo. Al was dat niet de essentie van hun ge­ sprek. "Als wij hen niet..,wel, enig idee waarom zij hier dan wèl komen .. ?" Misschien wel om voor korte tijd hun zorgen te vergeten, net als hij. Maar dat was en­ kel maar een hypothese. "Het was een lange conversatie, telepathisch of zo, en er kwamen allerlei onderwerpen ter sprake..Het komt hierop neer, dat zij emoties absor­ beren..Zij hebben véél meer zintuigen dan wij, en nemen de natuur in zich op..de rust, en de..pijn en.."

God, wat klonk het lullig. Zienderogen gleed alles door zijn vingers door. "Toeristen.." resumeerde die­ gene, die de leiding had, waar­ op de ander iets tussen zijn tanden mompelde. "Het zijn niet alleen de Bel­ gen, die.." ving hij op. Coluche of zo. Ja, dat was een bijkomende handicap, geen ont­ komen aan. "Wel, wij zullen het doorgeven. In orde ?" Zij hingen nog even rond. Een korte adempauze, voor zij weer de baan op gingen, met de onvermijdelijke doden en ge­ kwetsten van het weekeinde. Even praten over de aanplantin­ gen in het park, en twee woor­ den apart met de barman. Een korte nota, achteraan. Raden was overbodig. Zelf stelde hij zijn vertrek niet langer uit. Hij rekende af en nam heel kort afscheid. Hier zouden zij hem niet te­ rugzien. Maar daar hielden zij waar­ schijniijk ook niet aan. Hoe verder hij het 'Domaine' achter zich had, hoe irreëler de hele zaak ging lijken. * De daaropvolgende dagen brach­ ten hun ups en downs. Beurtelings overvielen hem de overtuiging dat hij toch werkelijk iets bijzonders had be­ leefd, en die dat hij hier toch beter kon over zwijgen, zeker als hij aan zichzelf twijfelde. Op kantoor had het zijn repu­ tatie enkel kunnen schaden, en dus sprak hij er met niemand over. Ook aan de waarde van zijn 'inzichten' twijfelde hij. Je kan toch niet ernstig gelo­ ven dat de wereld er aandacht zou aan schenken, of plots van

19

DE MELDING TE SEILLAC koers zou veranderen.. ? Broe­ derlijkheid, jazeker. Dat was de oplossing, maar iets nieuws schuilde daar niet in. En was het de moeite er een kruistocht voor op te zetten, dan gold hetzelfde, a fortiori, voor allerlei vormen van enga­ gement.En hij was toch ook nooit naar de Tropen vertrokken, of naar Calcutta. Iemand had zijn idee moeten aanvaarden, met enige bewonde­ ring dan nog, en verder al het werk moeten doen. Weer zo'n zelfkritiek, waar het verder bij bleef. Misschien stond hij iets sterk­ er, als er in de pers iets over zijn ontmoeting verscheen.. ? Plaatselijke Franse kranten wa­ ren hier niet te vinden. En "Le Monde" was te ernstig. De Vlaamse kranten dan maar. Blijkbaar was ergens iets ver­ schenen, en had het feit dat het over een Belgisch toerist ging, enige reaktie verwekt. Een zestal dagen later merkte hij inderdaad een korte mel­ ding, achteraan een Antwerpse krant. Het bericht was erg kort, en de naam 'Seillac' was hope­ loos verminkt. Maar het ging toch wel over 'zijn' UFO. Wilde hij verder iets onder­ nemen, dan was dit het ge­ schikte moment. Of je hebt echt een grote boodschap voor de mensheid, of je hebt die niet. Je gelooft er in, of je gelooft er niet in, maar doe je dat wèl, dan hoor je het allemaal over de daken te schreeuwen. Je te gedragen als iemand die zelf overtuigd is, of je la­ ten afschrijven. En wacht je te lang, dan loopt je geloof­ waardigheid snel achteruit. Gesterkt door enkele glazen belde hij de krant op, en vroeg de 'reporter-streek­ nieuws' te spreken. Die herinnerde zich het be-

richt, en had de zaak echt wel willen opvolgen, hoewel de politiek van de krant niet echt zo..Maar kom..Hij had echter geen adres, en daarom.. Maar nu zou hij zeker iemand zenden, dat sprak vanzelf.. Echt, beloofd.. "Augustus," dacht hij, terwijl hij neerlegde. Er was toch wei­ nig ander nieuws. En een UFO wordt toch altijd leuke lek­ tuur voor familievaders aan het strand. Zand tussen de pagina's en blèrende kinderen. Maar dit was anders. Hij was anders. * Er verliep een dag uiteraard ging hij twijfelen. Hij was met een kluitje in stuurd.

of twee, en aan het natuurlijk het riet ge­

De krant reageerde wel echt, maar dat werd de zoveelste te­ leurstelling. De man die hem werd gezonden was een debuterend joernalist, waaraan hij bijna alles diende te dicteren. Toch hield hij moedig vol. Je moet werken met het materiaal wat je hebt. En al was het snel duidelijk dat hiervan weinig zou terechtkomen, toch spelde hij de namen voor hem uit, en lichtte hij termen toe als 'extra-sensorieel' en 'exobiologie'. Dit was zijn kans, en het zou zeker niet zijn schuld zijn, als het fout ging. Een hele tijd monologeerde hij uitgebreid over het pro en contra van UFO's en buitenaardse kontakten. Ook over wat hij de 'UFO-ervaring' noemde. Wat iemand tot een waarneming kon brengen en waarom je daar zelfs in het beste geval nooit honderd percent zeker van kan zijn. Dat was een mooie uitleg, die hij voor zichzelf had uitgedacht.

20

DE MELDING TE SEILLAC

"Al van paralele bewustzijnscircuits gehoord ?" Welnee. Je kon net zo goed tegen een muur staan praten. Maar toch niet opgeven. En doen noteren. "Andere vormen van bewustzijn, die latent aanwezig zijn, naast de gewone, dagelijkse vorm, en die in bijzondere omstandigheden geactiveerd worden..Door sensoriele deprivatie, bijvoorbeeld. De afwezigheid van licht en van geluid..Bepaalde stimulanten verscherpen dan nog de waarneming, drugs onder andere .." Ging je daar verder op in, dan waren verschillende van die factoren in zijn geval verenigd. Wat inhield dat, ook als hij helemaal niets materieels had waargenomen, dat hij dan toch op een heel speciale manier uit zichzelf was getreden en daarbij heel toevallig datzelfde niveau had bereikt dat andere mensen vóór hem hadden gemeld.. Zo toevallig was het dus ook niet, en daaruit kon je dan weer besluiten dat er toch ècht iets bestond.. Erg subtiel. Maar ook weer niet helemaal eerlijk. Want met opzet sprak hij niet van al die zaken, die in de richting van een onechte ervaring wezen. Heel persoonlijke elementen, die hij doorheen zijn verhaal weervond. Zijn inwendige dialogeren en zijn behoefte aan geborgenheid.Antwoorden, die de zijne waren. Ook ging hij een hele tijd in op wat hem was gezegd. Voorzover hij het zich nu nog herinnerde. Ja, het leek weinig, en simplistisch. Maar grote waarheden moeten misschien wel eenvoudig zijn, net als grote kunst ? De reporter noteerde niet lan­ ger. Hij had genoeg materiaal, zei hij. O ja, en hij kon ook niet beloven dan hun gesprek

snel zou verschijnen. Een krant moet voorzichtig zijn. Maar hij zou wel zijn best doen. Hij kon het de jongen zelfs niet kwalijk nemen. Ook dat wa­ ren de regels van het spel. "Wat onze maatschappij ten onder brengt," voegde hij er ongevraagd nog aan toe,"..is de inertie..Die crisis, bij­ voorbeeld..Ik ben ervan overtuigd dat er zoveel mensen met ideeën lopen, en met goede wil, mensen die iets te zeggen heb­ ben, en mensen die echt willen helpen, maar overal lopen zij tegen de muur..Er is geen uit­ weg, omdat alle circuits ge­ blokkeerd zitten, politiek en economisch..En dat ontmoedigt hopeloos. Het brengt onver­ schillligheid teweeg, en geweld." De journalist was recht ge­ staan, en had zijn papieren bij elkaar geraapt. Bij de deur aarzelde hij nog even. "Als U verder wil gaan, mis­ schien kan ik U helpen..Mis­ schien kan ik hier eens over spreken met een vriend...Die werkt voor een andere krant, maar hij heeft voor haar week-eind editie al wel eens iets geschreven over science fiction, en ik dacht.." "Ja, doe maar.." zei hij lusteloos. De jongen had er ten­ slotte geen schuld aan dat die andere krant radikaal Vlaams en rechts en katholiek was , en dat hij er elke vezel van verafschuwde. * Het interview verscheen vrij snel. Alleszins sneller dan hij had verwacht. En het was ook degelijker dan kon worden ge­ vreesd. Een goede driehonderd woorden. Wat toelichting over de feiten, en twee woorden commentaar. Wel waren alle moeilijke termen geschrapt.

DE MELDING TE SEILLAC Die andere journalist, die op hem werd afgestuurd, was echter minder dan niets. Juist zoals hij had gedacht. Hij was duide­ lijk op sensatie uit en had ge­ hoopt iemand voor zich te krij­ gen, waarmee lol kon worden ge­ schopt. Een UFO-freak, of zo. Een tweetal vragen over 'groene mannetjes' werden kurkdroog be­ antwoord, en daarom gooide hij het maar over een andere boeg. "Ging hij er mee akkoord dat geloof in UFO's en in science­ fiction een substituut vormden voor verminderde godsdienstigheid ? De oeroude behoefte aan spiritualiteit ?" Méér had hij echt niet nodig om tot uitbarsting te komen. Ruw en brutaal gaf hij de man zijn mening te kennen over ge­ loof en spiritualiteit, en over zijn krant en zijn kerk. Dan wees hij hem de deur, en ver­ bood hij hem ook maar één woord te schrijven over zijn ervaring. Wat dacht die wel ? Hem be­ lachelijk maken en de gelegen­ heid benutten om hem woorden in de mond te leggen, die hij nooit zou zeggen ? Om de mensen weer naar de mis te jagen ? Te laat realiseerde hij zich dat die uitval de man juist de stof zou geven, waar hij in de eerste plaats voor ge­ komen was. Een dwaas artikel, waarin hij voor schut werd gezet, en waarin de ander zijn weerwaraak zou nemen. Dat zou pas stof doen opwaaien. Maar helemaal niet in de goede zin. En als het zijn collega's onder ogen kwam, en de directie .. Er was maar één uitweg : hem voor zijn. Hen alles vertellen, voor ze het te lezen kregen. En er bij zeggen dat hij in de val gelokt was. Dat hij eerlijk zijn waarneming had gemeld, en het slachtoffer geworden was van gewetenloze perslui.

21

Begrip en medelijden wekken, die rol lag hem wel. Daags daarop vroeg hij zijn direkteur te spreken en deed hij zijn verhaal. De aandacht ontbrak daarbij helemaal. Zij werden tot drie­ maal toe onderbroken door be­ langrijke telefoons, en telkens moest hij van vooraan weer op­ nieuw beginnen. De reaktie was beleefd, maar verveeld. Die vakantieherinneringen, en dan al die dwaze filosofie daarom­ heen. Plus de tijd, die je verliest, met die persoonlijke problemen. Je hebt een bedrijf te leiden, en hoeveel tijd kan je in feite aan de zaken besteden ? Hij voelde dat hij een erg slechte beurt had gemaakt. Maar het was nodig, troostte hij zich. Nog altijd beter dan later ter verantwoording te worden geroepen. Het gevreesde artikel kwam er echter niet. En dus had hij zich zonder de minste reden blootgegeven. Dat was het ergste, tot nu toe. *

Er bleven hem twee kranten­ knipsels en een grote schaamte. Reden tot twijfelen en tot verdere introversie. Als zelfs dit hen niet intere­ sseerde, dacht hij, wat valt er dan verder te zeggen ? Even dacht hij erover, zijn versie op papier te zetten. Een boek te schrijven. Verder dan een vijftiental blad­ zijden kwam hij echter niet. Bovendien klonk het zo per­ soonlijk.. als een biecht bijna. Hij herschreef die eerste pagina's, maar dan in de derde persoon, en noteerde, voor heel op het laatst :

22

DE MELDING TE SEILLAC

"Let wel, dit verhaal is echt gebeurd" Even later zette hij daar zelf een vraagteken achter. Hij had dit allemaal zo vaak verteld, dat hij niet langer wist of hij zich nu feiten herinnerde, of slechts zijn eigen woorden ? Vergeet het, besloot hij, je hebt er genoeg moeilijkheden mee gehad. En : "Buitenaardsen, mij intere­ sseren ze evenmin !" (c)1982 Robert Smets.

Het volgende interview had in 1981 plaats tussen de toenmalige redaktie van PROGRESSEF en Robert Smets. Het lijkt me gepast het hier nu te brengen, in aansluiting op Smets' verhaal. Vraag : De lezer kent je als fan en als redacteur van SF-magazine en van Rigel, mis­ schien ook wel als auteur van wat eigenzinnige verhalen. Afge­ zien van wat sarcastische uitla­ tingen ben je echter altijd vrij diskreet gebleven over jezelf. Als we daar bij wijze van inlei­ ding even aan verhielpen ? Antwoord : Ach, moet dat echt ? Vooruit dan maar ... Wel ik ben hier in Antwerpen ge­ boren, in 1940. De oorlogsjaren dus. Op de loop,je weet hoe dat gaat. Mijn vader heb ik pas in '43 of in '44 gekend, nadat hij uit Duitsland was gevlucht. Ik ben er trouwens behoorlijk van geschrokken, Geen al te vrolij­ ke jaren. Misschien daarom dat ik altijd al wat stil en terugge­ getrokken ben gebleven. Ik heb gewone studies gedaan, maar wel in de klassieke richting. Daar zat nog Grieks bij op mijn twaalf­ de, maar, wel, ik las toen al veel Geschiedenis en kunst en noem maar op ...

V : Science-Fiction ? A : Ja, ook science­ fiction. Ik heb op mijn veertien­ de of zo Asimov ontdekt, en Brad­ bury en Damon Knight. Vooral het paradoxale beviel me daarin, het omdraaien van ingewortelde idee­ en. Er zijn toen enkele pockets verschenen bij Prisma, en natuur­ lijk had je ook een mooi aanbod in Amerikaanse uitgaven. Science­ fiction zat zo'n beetje in die sfeer, weet je ... Die zaken die ons uit de States kwamen overwaai­ en. Rock 'n roll en al die zaken. Dat was een sensatie. V : Was je onmiddellijk een 'fan' ? A : Oh, nee, helemaal niet. Ik apprecieerde sf en ken­ de het zo'n beetje. Maar mijn echte lektuur, dat waren Sartre en Camus en die mensen. En al die achttiende-eeuwse franse auteurs. Diderot en Voltaire. Ik lees ze nu nog regelmatig. V : Je had grote be­ langstelling voor geschiedenis en literatuur, zei je. Maar als ik me niet vergis ben je toch hele­ maal die richting niet uitgeqaan ? Je zit meer in de financiën en zo ? A : Dat is een hele ge­ schiedenis. Maar ook echt niet zo bijzonder. Het interesseerde me allemaal wel. Ik had echt graag archeologie gestudeerd bij­ voorbeeld. Maar praktisch kom je met al die zaken toch maar in het onderwijs terecht. Ik bedoel het niet pejoratief, weet je, maar dat zei me niets. Het is allemaal heel dom gegaan. Ik had er echt nooit dieper op na­ gedacht, wat ik zou gaan doen. Wereldvreemd en zo. Dat was in 1958, en toen had je de eerste spoetniks en de wereldtentoon­ stelling, met dat indrukwekkende wetenschappelijk paviljoen, en, echt, dat zei me ook heel veel. Bovendien hadden we een hoogle­ raar chemie in de familie, die honoris causa was te L.A. en te Moskou, weet ik veel, en dat was heel attractief. En dus werd het chemie, en dus werd het verder niets, want daar-

INTERVIEW R. SMETS aan komt heel wat fysica te pas, en als je daar geen echte aan­ leg voor hebt ... En als je je bovendien aan allerlei andere zaken laat gaan ... Schrijven bv., plus wat je nog allemaal op die leeftijd pleegt uit te richten. Heel intensief, boven­ dien. En zoals het in een hoogst moreel verhaal hoort, hield ik er enkel maar een fikse break­ down aan over. V : Publikaties ? A : Nee, gelukkig niet. En op enkele Franse gedichten na heb ik later ook alles doorge­ spoeld. Ik dacht wel ooit te herbeginnen, maar later dan. Ik was inmiddels gehuwd en ik heb enkele jaren heel ernstig gestu­ deerd. Avondschool en schrifte­ lijk, boekhouding en accountancy en fiscaliteit en nog van die zaken ... Talen ook ... Stukken in de nacht en toen ik weer op­ keek waren we in '68. Letter­ lijk. Dat was een leuke tijd, vond ik. Niet dat ik echt kon­ takt had verloren, dat niet, maar, wel, plots had je daar Sgt. Peppers en Jimi Hendrix en al wat daarbij hoorde aan flower­ power en aan kontestatie ... V : SFAN dateert van 1969 ... A : Klopt, ja. Maar bij de stichting daarvan was ik helemaal niet betrokken. Het interesseerde me wel. Alles in­ teresseerde me toen, Lennon en Lenin, zoals men zei. De popart en Jean-Luc Goddard... Je had toen ook de new-wave in sf. Science-fiction was me terloops blijven interesseren en toen ik een dag in de krant las dat er een sf-vereniging was opgericht, die een gespecisliseerd tijdschrift uitgaf, wel, dan vroeg ik ook om informatie. Dat was omstreeks de eerste SFANCON, in 1970. Er wa­ ren ook die wedstrijden voor sf­ verhalen, en omdat ik weer aan hel schrijven was gegaan, trof dat mooi. V : Meteen een eerste prijs, dachten we. Met "DodoBird". Dat verhaal zat erg in de '68-sfeer, niet ?

23

A : Ja, het was een neerslag. Een neerslag van de mislukking, wel. Je zag toen al de reaktie. Vrij tijdsgebonden verhaal, dat wel. V : Hoe raakte je bij de club zelf betrokken? A : Ook weer domweg. Ik had een stuk of wat recen­ sies ingezonden, nog voor "INFO­ SFAN" op gang kwam. Paul Torfs kan je over die eerste jaren meer vertellen dan ik. Zelf was ik er maar zijdelings bij betrokken. Als ik het goed begrepen heb, vlotte het binnen het eerste SFAN-bestuur niet zo. Financië­ le problemen en zo. En ook de aanpak. Feit is dat er na de tweede SFANCON een dieptepunt werd bereikt. Niets in kas, ontslagen in het bestuur en al wat daar bij hoort. Simon Jou­ kes en Paul Torfs hebben toen de zaken in handen genomen, met nog enkele andere mensen. Jan Jansen ondermeer en Martin Box. Ik had Simon enkele malen gesproken en we hadden nogal wat gelijklopen­ de ideeën. Vandaar misschien dat hij me vroeg of ik bij de werk­ groep wilde. Bij het bestuur, liever, want alles ging toen heel ordelijk. Bestuursvergade­ ringen en redactievergaderingen en samenraap-vergaderingen. Eerst deed ik redactiewerk en zo, dan ook meer administratief werk, dan de boekhouding en het leden­ bestand en de kassa. Het bestuur dunde verder uit en toen Simon een dag besloot de redactie over te dragen, bleef er maar één kandidaat ... Wat wil je ? Er is iets opgebouwd en je knn het zomaar niet laten ... V : Er bestonden toen nogal wat spanningen binnen het bestuur ? A : Ach, nee. Niet echt. We hebben nooit van die hoogoplopende literaire twisten gehad of zo. Gewoon problemen, die zich opstapelden. Familiale problemen en financiële proble­ men. Als er een nummer moest gestencild worden werd er binnen

24

INTERVIEW R. SMETS

het bestuur rondgegaan en kon ieder zoveel honderden fr. bij­ dragen. Die mensen hadden enorm veel op zich genomen, weet je. Een maandblad, boordevol nieuws en verhalen. Je houdt het niet vol. Goed en als je heel veel wil doen dan moet je het jezelf echt ook niet verwijten, wanneer hier en daar iets fout gaat. Maar het bouwt wel op, al die kleinigheden. En vroeg of laat wordt iets de druppel die de emmer ... Bof, allemaal heel normaal. Je mag ook de frustra­ ties niet vergeten. Je denkt te gaan schrijven, maar er zijn zoveel andere zaken te doen ... Nog even die recensie, en nog even een tekst over die of die auteur ennog even het ledenbestand en dan weer die omslagen klaar te maken ... Het wordt gewoon te veel. En als de reaktie dan ook praktisch volledig wegblijft ... In plaats van zelf te schrijven help je beginnens,die je zelden of nooit enige dank betonen, help je thesissen maken, waarvan je zelfs geen exemplaar toegezonden krijgt ... Niet dat je het voor die dankbaarheid doet, maar het bouwt op ... V : In fanzines werden soms toch harde zaken gezegd. SFAN-mensen over en weer ... A : Ja, dat wel. Maar ik kan me niet één geval herinne­ ren, waarbij het echt om vijan­ digheid ging. Gewoon ludiek. Heel ontspannend zelfs. Maar dat is dikwijls erg 'inside', en als buitenstaander heb je soms de indruk dat het gemeend is ... Stel je voor dat je nooit catch gezien hebt of zo. Die langzame sleet, dat is iets heel anders. En die frustratie. Vooral als je er 'toevallig' bij betrokken raakt en stilaan bijna alles op je schouders krijgt. Gelukkig heb ik heel veel hulp gehad en geleidelijk weer een werkgroepje kunnen verzamelen. Herman Ceulemans heeft enorm veel werk verzet en later hiel­ pen Guido Eekhaut en Marc Cort­ houts en Lou Grauwels mee en kwam ook Paul Torfs weer een handje toesteken. Al bleef het erg fragiel. Een ziekte of zo

en je hebt weer maanden vertra­ ging. Daarom doet het me echt plezier dat de werkgroep nu de­ gelijk werd uitgebreid. V : Er zijn ook andere hoofdredacteurs geweest bij SFAN. A : Natuurlijk. En niet enkel om te verpozen. Je mag je nooit ergens aanhaken, ik bedoel, er moet toch afwisse­ ling zijn. Andere mensen moeten een kans krijgen. Jongere mensen vooral. Al moet er een zeker niveau gehandhaafd blijven. Guido Eekhaut en Yves VandeZande hebben uitstekend werk geleverd, vind ik. Ideaal zou zijn ver­ schillende mensen te hebben, die om beurten nummers samenstellen. En één degelijk blad, waarin ieder zijn specialisme bedrijft. Dat was bv. de grond van een me­ ningsverschil dat bestond met Julien Raasveld, die eerste jaren. Julien zag het alsof wij ons te­ gen verscheidenheid verzetten en zelfs een lijn wilden opdringen. Alsof je in de praktijk echt zo­ veel materiaal hebt dat je een sectaire keuze zou kunnen maken ... V : Zaken lijken vaak heel anders, naargelang je ze van dichtbij bekijkt, of van op zeke­ re afstand ... A : Precies. Ik was op heel wat punten ook erg naief. Als iets me theoretisch haalbaar leek, wel, dan zag ik het al door iedereen aanvaard. Een foute in­ stelling van me. Rechtlijnig denken in plaats van dialectisch, utopisch in plaats van wetenschap­ pelijk ... Spraken we over science-fiction ? V : SFAN als microcosmos ? A : In zekere zin wel. Kijk, als ik er even op doordenk heb ik een en ander daarnet toch echt wat te negatief geschilderd. Natuurlijk waren er frustraties en noem maar op, maar tenslotte is er toch, doorheen en ondanks die moeilijkheden, ontzettend veel gepresteerd. De continuï­ teit : vijf-en-zeventig steviqe nummers van het clubblad,op tien jaar, plus tien of elf toch echt succesvolle conventions. En ook

25

26

INTERVIEW R. SMETS

persoonlijk heeft SFAN me enorm veel bijgebracht. Al die kontak­ ten, al die mensen ... Over Gent hebben we zelfs nog niet gesproken ... En al die schrijvers, die ik heb kunnen ontmoeten ... Het is heel hard werken geweest en voor een relatief kleine groep men­ sen, maar in perspektief gezien ... Ook op een strikt persoon­ lijk niveau was het een grote aanwinst. Heel leerzaam ... De kunst van de mogelijkheden, weet je wel ? V : Laten we het ook even over je eigen werk hebben. Je hebt enkele honderden boeken gerecenseerd en ook een aantal langere artikels gepleegd, over Oost-Europese SF doorgaans ... A : Nuttig misschien gelet op de kontekst, maar meer dan vulgarisatie op een lees­ baar niveau is het natuurlijk niet. Geen echt onderzoek. Daartoe ontbreekt me ook de tijd en de scholing. V : Dan zijn er je ver­ halen. Ze verschenen in aller­ lei fanzines en ook wel in meer literaire publikaties als YANG of RESTANT, links en rechts haalden ze ook wel een prijs, maar uit het meer commerciële circuit blijven ze nagenoeg af­ wezig. Ik noteerde een korte tekst in 'MORGEN' en een al even korte tekst in 'GANYMEDES 5', on­ der de naam Jean-Pierre Léwy. Terloops, wie is J.-P. Léwy ? A : J.-P. is heel toe­ vallig ontstaan. Toen Simon me de redactie van het clubblad overdroeg, stonden Herman Ceule­ mans en ik er praktisch alleen voor én zonder véél materiaal. Die eerste SF-MAGAZINES schreef ik bijna alleen vol en dat had niets met ego te maken. Herman vond dat ergens nog een kort ver­ haal bijhoorde, maar ook daar had ik enkel eigen materiaal en om het niet té bont te maken stelde ik een pseudoniem voor. Ik had het editoriaal al als 'Simon' ondertekend, dus dat gaf toch enige variatie. We hadden echt geen tijd en voor me lag een on­ gevalsaangifte ... een klein pro­ bleempje dat we met de wagen hadden gehad ... Tegenpartij

was een zekere Lucien Léwy, dacht ik. Hoe dan ook, eerder dan in het telefoonboek te kijken. En de naam beviel me wel. Pas veel later las ik ergens hoe 'Simon en Levi de stam Dan hadden uitgeroeid ...', maar dat stond me dus helemaal niet voor ogen en het is wel héél, héél inside ... V : Even aandringen toch. Die relatieve afwezigheid. Heeft het iets te maken met je instelling als schrijver, met je motivatie ? A : Alles, denk ik. Kijk, als ik schrijf is het omdat ik iets zoek uit te drukken. Ook wel eens om het vorm-experiment. Het verhaal is daarbij vaak niet meer dan een voorwendsel. In die optiek zijn mijn verhalen in­ derdaad eigenzinnig. Eerlijk­ heidshalve moet ik daarbij ook toegeven dat ze niet eens zo goed geschreven zijn. Kunstma­ tige taal en fout taalgebruik. Vooral tegenover Nederland is zoiets erg moeilijk. Kijk eens, er is iets wat je voor ogen dient te houden, als je wil schrijven. Een boek is in de eerste plaats een produkt, dat onderworpen is aan de econo­ mische wetten van vraag en aan­ bod. En die wetten liggen an­ ders dan, zeg maar de criteria van een verhalenwedstrijd. Of van een fanzine. Die commercië­ le kontekst verschilt bovendien van land tot land. In ons taal­ gebied is het zo dat er weinig of geen vraag is naar vormexperiment, in sf, bovendien, noch voor meer beschouwende SF. Je kan stellen dat de uitgever het risiko zou moeten nemen, of toch tenminste een bepaald percentage minder voor de hand liggende zaken zou moeten opnemen, maar hij heeft ook zijn verplichtingen. Boven­ dien is het zo dat datzelfde probleem voor héél wat taalge­ bieden geldt. Denk je soms dat een bepaald auteur 'buitenlands niveau' heeft, vergeet dan niet dat er in het buitenland waar­ schijnlijk evenveel mensen zijn, die dat niveau hebben, en, zij het om andere redenen, ook niet die bekendheid genieten ... Een jong auteur denkt ook vaak 'kunst' te bedrijven. Maar

INTERVIEW R. SMETS kunst is iets ... subsidiairs ... terloops, zou ik bijna zeggen. Het kan natuurlijk best, maar meestal is 'kunstigheid' iets wat de schrijver zelf, enzijn tijdgenoten ontsnapt. De middeleeuwse schilder zag zichzelf 'eenvoudig' als een vakman, maar om redenen die hem­ zelf misschien zouden ontgaan, zienwij hem als een groot kunstenaar. Groter dan die of die tijdgenoot, waar hij naar opkeek. Wie kan zeggen wat van de twintigste eeuw aan 'kunstigs' zal blijven ... ? Publicitaire spots voor TV maken een goede kans, dacht ik, maar misschien worden het zakenbrieven ? V : Als ik het goed be­ grijp ben je zelf ook een beetje ... een andere richting uitge­ gaan ... Schrijf je nog SF ? A : Ach ja. SF-verha­ len, ja toch wel, maar meer ter­ zijde. Ook weer heel toevallig allemaal. Voor een jaar of twee, drie had ik tijd gevonden eens een bundel verhalen samen te stellen, die méér commercieel wa­ ren, zeg maar. Ik had die voor­ gesteld aan ... wel, een bekend uitgever, maar, oh boy, kreeg ik even de scheel op de neus. Al wat ik je daarnet zei. En hij had gelijk. Schrijf je niet voor het publiek, dan kan je er net zo goed de kachel mee aanmaken. Niet dat ik het in de praktijk, wat die verhalen betreft, 100 % met hem eens was, maar kom, het idee was er. Ik was er echter helemaal down van, geloof me. Weet je, je bent al die jaren met andere zaken bezig, voor an­ deren dikwijls, maar met het idee dat als je ooit de tijd vind zelf iets voor te stellen, ... Het was werkelijk of ik tien jaar mijn tijd had verloren. 'Post-functional irrelevance', heel precies. Enkele maanden be­ sloot ik iets heel anders te gaan doen, en ook voor een ander taalgebied. Toneel, of radio­ spelen. Politioneel, maar met een politieke of sociale onder­ toon. Ook weer het voorwendsel. De 'polar' zoals men in Frankrijk zegt. Heel bittere zaken. De

27

hoofdfiguur is een jong, wat teleurgesteld gauchist, die toe­ vallig bij politieke rotzooi be­ trokken raakt. Wapenhandel, promotieschandalen, dat soort zaken. De misdaad, de echte mis­ daad dan, gaat ook telkens onge­ straft. V : Heb je ze niet aan­ geboden, de Vlaamse radio of te­ levisie bedoel ik ? A : Het eerste wel. Ook weer erg dom van me. Ik wacht al twee jaar op antwoord. Iemand stelde me voor een toneel­ produktie op te zetten, maar bleek een jaar later nagenoeg onbekend. Spreek me van Vlaan­ deren ! De Zwitserse radio toonde echter belangstelling, Romaans Zwitserland bedoel ik. Lausanne. Die mensen doen erg veel. Er beweegt ook een en an­ der in Zwitserland, dezer dagen. Een eerste stuk werd reeds uitge­ zonden, in augustus. Voor een tweede zijn we in onderhandeling aangaande wijzigingen, en een derde bestaat in grote trekken. Een fiktieve kidnapping, ook weer erg sordide. V : Einde goed ... A : Wat einde ? Tact­ volle bedenking, geef toe ! Maar ik loop er echt niet mee op, weet je. Het is wel aangenaam iets te kunnen zeggen, en voor een toch wat ruimer publiek, maar, eh, hout vasthouden, ja ? En finan­ cieel, ja, daaromtrent kan ik de aspirant-auteurs enkel maar be­ vestigen dat het, gelet op de inzet, oneindig lucratiever is de belastingsaangifte in te vullen van hun bakker, respektievelijk slager of boekhandelaar. Maar dat is natuurlijk een heel, heel andere zaak. V : Misschien een weer wat klassiekere vraag. Hoe zie jij SF ? A : Ik dacht dat dat tussen de lijnen al wel duide­ lijk was. Na zoveel nummers SF-Magazine en Rigel, bedoel ik. Science-Fiction is voor mij iets wat langer bestaat, maar histo­ risch gezien plots een heel ei-

28

INTERVIEW R. SMETS

gen bestaan ging leiden als com­ mercieel 'vakje' in de twintiger jaren. Wil je een beter inzicht verwerven moet je weer uit dat vakje uit, en de heuvel op. Dan merk je dat er heel wat spe­ culatieve literatuur bestaat, ook met wetenschappelijke of technische inslag, en dat het meest succesvolle daarvan veel verwantschap vertoont met alle­ gorie en utopie en satire. Wat niet belet dat een gewoon, knap verhaal natuurlijk ook zijn waarde heeft. Het loopt pas fout als het 'formule' wordt. V : En welke auteurs verkies je, in die optiek ? A : SF-auteurs ? Heel veel 'golden age'. Prachtige zaken werden ertoen qeschreven. Asimov en Bradbury en Clarke en Knight, noem maar op. Heel veel 'New Wave' ook. "Camp Concentra­ tion" blijft een echte voorkeur, van Disch, en "Dying Inside" van Silverberg, en "The Female Man" van Russ... Ian Watson ook wel, en Lem natuurlijk en de Stroegat­ ski's ... Maar hoeveel keer heb ik dat al wel niet gezegd En het is zo beperkend. Ik bedoel binnen SF blijven. Terwijl er 'buiten' mensen zijn als A. Mil­ ler en T. Williams en Vian en Yev­ tushenko en Maiakovski, zeg maar. Vooral Maiakovski. Hij staat centraal. Maar kijk uit, of dit wordt een verhandeling, en dat willen we toch niet ? of toch ? V : Euh, nee, toch niet. Dank je Robert. A. Graag gedaan. Iemand nog jasmijnthee ? Je zegt het maar ...

Beperkt tot de SF-verhalen. ANDANTE (Info-Sfan 3, 1971) INSTANT POP (Info-Sfan 6, 1971) CHARADE (Info-Sfan 11, 1972) VOORZITTER'S NACHTEGAAL (InfoSfan 12, 1972)

DIDUS INEPTUS, DODO BIRD (Yang 43/44,1972; InfoSfan 23, 1973) LOPEN (Morgen 4, 1972) STRICTLY FOR THE BIRDS (InfoSfan 21,1972; SF:Status of Status Quo, 1977; Between 2002-2003) DE ZAAK CUCZKIEWICZ (Papa 4Caputo 2,1973; Trifid 3,'73) CIRCULAIR (Info-Sfan 26,1973) DE NAGEL OP DE KOP (SF-Magazine 32, 1974) TRANSTIME, INC. (Info-Sfan, Ides et Autres 4; inbegr.in CODEX) PROBATIE (SF-Mag.34,1974)° 2002 (SF-Mag.35,1974;in CODEX)° GLORIA (SF-Mag.42, 1975)° HOE HAD U UZELF GRAAG GEHAD ? (SF-Mag.50,1976) DE VERZAMELDE BALANSEN VAN R.C.C. SMETS (SF-Mag.56,1976)° DEJA VU:PALAZZO PUBLICO (SF: Status of Status Quo,1977) CODEX PEKINENSIS (Beste SF-v. King Kong Aw.1977,deel 2) REMEMBER CLEVELAND ? (Rigel 64,1978) ALICE D'ASC (Holland SF,jg.12 no.6,1978) TIME IS A GADGET (Beste Sf-v. Benel.Award 1978) MYTHOLOGIQUES (Rigel 71,'79; Beste SF-v.KK Award 1979) FACES IN A CROWD(Rigel 71,'79)° ALICE (Ganymedes 5, 1980)° MAESTRO (Rigel 68,1979)° SOUVENIR...SOUVENIR... (SFGids 35,1982)° DE MELDING TE SEILLAC (SFGids 39/40, 1982) -De verhalen 'in CODEX' zijn eveneens opgenomen in CODEX PEKINENSIS, een bundeling verhalen en fragmenten -Verhalen gemerkt met ° verschenen onder pseudoniem J.P. LEWY -ECB-

29

Video, het nieuwe medium d t de bioscoop in de huisk mer brengt. Video, ook het systeem w rmee opgenomen TVTV-progr m­ m m 's en eigen opgenomen films (v k ntie, hobby) in de huis­ huis k mer kunnen bekeken en herbe­ herbe keken worden. Een nieuw medium d t ldus nieuwe horizonten opent n de l zo uitgebreide firm menten v n SF en horror. Een medium d t de liefhebber veel plezier k n bezorgen, m r w r n ook een nt l hoofdbrekens en sl ­ peloze n chten kunnen verbonden zijn. Om die doorsnee tech­ tech nischnisch-niet onderlegde f n, een degelijke voorlichting te ge­ ge ven v n w t er op de m rkt is, deze rubriek. Het ligt echter niet in de bedoeling om een tot lbeeld v n de videovideo-m rkt op te h ngen, d rvoor koopt u best de v kbl den, m r enkel een tipje v n de sluier die voor sommigen v n ons nog over het videovideo-gebeuren h ngt, op te lichten. Tevens zullen in deze rubriek de films bespro­ bespro ken worden, die verkrijgb r zijn op c ssette, om l d n niet te kopen of te huren, m r enkel die films die nog niet in de CAMERAn bod CAMERA-rubriek zijn gekomen. Indien dit wel gebeurd is, d n krijgt u een opsomming v n de best nde films. Gezien het m ndelijk­ ndelijk se k r kter v n SFSF-Gids, zult u ldus een zeer ctueel beeld opgeh ngen krijgen v n w t er op de videovideo-m rkt te vinden is. Iem nd zei eens : "De beste mb ss deur voor video is die­ die gene die er zelf een heeft en tevreden is." Als inleidend rtikel krijgt u een overzicht v n de best nde systemen, de mogelijkheid tot uitwisseling, de c ssettes, de

coderingen, de systemen die de clubs voeren enz., een rti­ rti kel d t steeds k n en z l n­ n gevuld worden. DRIE SYSTEMEN = EEN RESULTAAT De m teur k n in de h ndel drie systemen kopen, de pro­ pro fessionele buiten beschouwing gel ten. A/ V.H.S. (Video Home System) Een J p ns systeem d t uit­ uit gevonden en geperfectiogeperfectioneerd werd door J.V.C. en M tsushit (N tion l/P n ­ sonicsonic-Technichs), die d n ook gelden ls de voor­ voor n mste producenten v n dit systeem. Even ls bij de ndere systemen wordt gebruik gem kt v n c s­ s settes, w rbij de t pe voorbeschermd zit in een pl stic c ssette. Vele ndere f brik nten(ook Europese) hebben zich chter V.H.S. gesch rd, zod t k n gezegd worden d t ongeveer 70 % v n het m rkt ndeel dit sys­ sys teem gebruikt. Kopers v n dit systeem hebben uiter rd meer k ns op uitwisseling d n nderen. Ook z l men ondervinden d t het grootste ndeel v n vooropgenomen c sset­ sset tes op dit form t beschik­ beschik b r is. De m ximum speel­ speel duur v n een c ssette is 4 uren in een enkele rich­ rich ting, en niet omkeerb r. Andere uitvoeringen best n in 30', 60', 120', 180'. B/ BETA of BETAMAX Ook een J p ns systeem m r fkomstig v n Sony, die op dit gebied de hoofdprodu­ hoofdprodu cent is. Dit systeem neemt het tweede grootste nt l v n de wereldm rkt

30

VIDEO-FANTASTIEK

voor zijn rekening. UitwisseUitwisseling met VHS of een nder sys­ sys teem is uitgesloten, of het moet eerst vi professionele pp r tuur gedecodeerd worden, m r d n wel tegen bet ling. Bet -recorders hebben meer me­ me ch nische onderdelen d n VHS­ VHS recorders en d t is de reden w rom deze recorders meest l zw rder en groter zijn. Het enige grote verschil d t er tussen BETA en VHS best t zit hem in het b ndtr nsport. Bet -c ssettes best n in L-250, LL-370, LL-500 en LL-750 uitvoeringen. De ex cte tijdstijdsduur ken ik niet. C/ V 2000 of VCR Een Europees systeem ls nt­ nt woord op de J p nse, uitge­ uitge vonden door Philips. Ook weer tot l incomp tibel met de twee voorg nde. Bij dit sys­ sys teem kunnen de c ssetten om­ om gedr id worden, net zo ls bij een udioc ssette, zo­ zo d t de speelduur opeens met het dubbele verlengd wordt. C ssettes g n hier v n 120' - 240' - 360' tot 480' of 8 uur, w t overeenkomt met 5 films ! Dit systeem groeit zeer snel. Een n deel n Philips w s wel d t de recorders v n de eerste gener tie kw lit tief niet zo hoog scoorden ls de hui­ hui dige (het systeem VCC) w t sommigen misschien heeft doen ver nderen v n systeem. Welk systeem z l het uiteinde­ uiteinde lijk h len op de ndere ? Of komt er een nieuw, tot l re­ re volution ir systeem d t lle ndere verenigt of chter zich l t ? De toekomst z l het uitwijzen. Een nder bel ngrijk punt d t ons f ns k n interesseren, is het verlokkende nbod d t sommige Engelse en Amerik n­ n se firm 's bieden. Hier v lt wel degelijk op te letten ! Amerik nse kopijen zijn ge­ ge m kt volgens het NTSCNTSC-sys­ sys teem, en kunnen lleen vi speci le decoderingsmodulen in de TV en de video, weerge­ weerge geven worden. Engelse kopijen

zijn, n r ik vern m opgenomen met een nder geluidssign l. Er zijn dus k pers op de kust ! Ook zijn er veel pir tenten-c s­ s settes op de m rkt (de zw rte d n) die de nieuwste bioscoop­ bioscoop films tonen, m r meest l in een dubieuze kw liteit ! Ik l s onl ngs een rtikel over de j cht op de pir ten die men in Amerik houdt. Meer d rover l ter. Zelfs bij ons dient men voor­ voor zichtig de keuze v n c ssettes te m ken. Bij vooropgenomen progr mm 's dient men niet en­ en kel te kijken n r het systeem, m r ook n r het kleursysteem. (P l of Sec m) Vroeger w ren de TV's in België Belgi voorzien v n de beide systemen. Sinds de k belinvoering is lleen P l nog voorzien, en Sec m wordt door de k belm tsch ppijen utom tisch omgezet in P l. De meeste kijkers hebben dus een P ll-TV en een P ll-videorecor­ videorecor der. Koopt men nu geen P l­ l c ssette, d n komt de film toch op het scherm, m r in zw rt/wit. Zonde v n het geld ! W t ook nog even dient nge­ nge stipt te worden is, d t ons TVTV-beeld opgebouwd is uit 625 lijnen, het Amerik nse d r­ r entegen best t slechts uit 525 lijnen, w t ook weer l de moeilijkheden bevordert ! Prijzen v n videorecorders en c ssettes zijn zeer v ri bel en verschillend v n winkel tot winkel. De goedkope reeks g t v n ± 39.000 BF tot 46.000 BF. De duurderde reeks, met uiter rd meer mogelijk­ mogelijk heden, loopt v n 65.000 BF tot 80.000 BF, dit lles voor de recorders. C ssettes worden meest l bij grote nt llen goedkoper ge­ ge l ten. Sommige merken worden moeilijk geleverd en de vr g ern r wordt steeds groter. Tenslotte een woordje over de clubs, die ls p ddestoelen uit de grond rijzen, sommige leg l, en sommige illeg l. In grote lijnen volgen deze clubs twee systemen, nl. 1° De cliënt cli nt wordt lid, bebe-

VIDEO-FANTASTIEK t lt een lidgeld, d t soms n het eerste j r d lt, en huurt de c ssettes n goedkope prij­ prij zen. Een bijkomende w rborg dient hij niet te bet len. 2° De cliënt cli nt wordt geen lid,

2001 definities van SF door Frank RF De Cuyper

Wie voldoende in SF geïnte­ resseerd is om eens enkele van de talloze werken over SF te gaan lezen, zal wel gemerkt hebben dat er één teer punt is waar de heren en dames auteurs weinig raad mee weten maar toch niet onder uit kunnen : het ge­ ven van een bevredigende defi­ nitie van SF. Die auteurs kunnen we eigenlijk in twee groepen verdelen : de mensen die al dan niet beroeps­ halve met SF te maken hebben (waaronder natuurlijk in de eerste plaats de SFSF -schrijvers zelf), en de mensen die mee­ werken aan het opstellen van woordenboeken, encyclopedieën en dergelijke, en die zich dus ook verplicht zien een defini­ tie van SF te geven, ook weten ze daar de ballen van af. Eerst even een paar zaken duidelijk voorop stellen I SF behoort tot de literatuur. (SF(SF -films en -strips zi1n af­ geleid van de SFSF-literatuur en laten we hier buiten beschou­ wing.) Ieder stuk verhalende lite­ ratuur, welk genre dan ook, bestaat uit een zeker aantal elementen (met uitzondering misschien van wat sterk expe­ rimentele teksten). Die elementen zijn : een si­ tuering in tijd en plaats (of

31

dient echter per c ssette een w rborg v n 3500 BF te be­ be t len, en huurt n een prijs die min of meer overeenkomt met een bioscoopvoorstelling. A n u de keuze.

meerdere), personages (ruim genomen; niet alleen mensen, ook kabouters en sprekende dieren, in sprookjes, of aliens, BEMs, vul zelf maar aan), en een aantal gebeurte­ nissen die samen het verhaal vormen (dat kan bestaan uit diverse bijeenhorende verhaal­ lijnen, al dan niet met flash­ backs enz.). Logisch gezien zou iedere de­ finitie van om het even welk ty­ pe literatuur van deze gegevens moet uitgaan, maar (u raadt het al) dat blijkt lang niet altijd zo te zijn ... wel integendeel. Even zo'n handvol definities van SF de revue laten passeren, met vinnig commentaar natuur­ lijk. Eerst laten we even de niet­ SF- specialisten aan het woord, SF de mensen van de woordenboeken en zo : Verschurens Modern Standaard Woordenboek (editie 1968) geeft als definitie van SF : "Kort verhaal op wetenschap­ pelijke basis, met avonturen in gefantaseerde landen of in het wereldruim." Een prachtig voorbeeld van een definitie die nergens op slaat : SF bestaat niet allen in de vorm van korte verhalen, heeft niet altijd een weten­ schappelijke basis (denk maar aan tijdreizen, parallelle universa, alternatieve geschie­ denis, ...), is niet altijd avontuurlijk (Ballard, Malz­ berg, ...), en over die gefangefan-

32

ROBOTS, TIJDREIZEN EN ERGER

taseerde landen en het wereld­ ruim zullen we maar zwijgen ... The Oxford Illustrated Dictionary (1976) is al niet veel beter : "form of fiction which assu­ mes an imaginary technological advance or change in environment etc." Ten eerste hoort het woord "etcetera" beslist niet in een definitie, ten tweede is deze definitie al te vaag en houdt ze geen rekening met de elemen­ ten waarvan daarnet sprake. Idem voor het nochtans pres­ tigieuze Chambers Twentieth Century Dictionary (1972) : "fiction dealing with life on the earth in future, with space travel, and with life­ on other planets, or the like." Dit is eigenlijk helemaal geen definitie, maar een opsomming (ver van volledig nog wel !) van een paar thema's die in de SF voorkomen. Helemaal niet de bedoeling van een definitie, wat geen opsomming is maar een 'omschrijving van de kenmerken van een begrip' (Van Dale). Over Van Dale gesproken, die doet het al heel wat beter, we citeren uit de editie van 1976 "romans en verhalen gebaseerd op een voortgezette, nog niet verwezenlijkte ontwikkeling van de wetenschappen of van het historisch verloop; (in ruimere zin) fantastische toekomsttoekomst- of in andere werelden geprojecteer­ de verhalen. In het Frans spreekt men van romans (resp. littérature)d'anticipation." Deze definitie is nog wat vaag, maar toch al heel wat genuan­ ceerder dan de eerder geciteer­ de. Toch nog de beste uit de algemene woordenboeken, vind ik.

Een zeer voorzichtige defini­ tie vinden we in het Prisma vreemde woordenboek (1970) van A. Kolsteren : "bepaald literair genre, om­ vattend verhalen die spelen in gefingeerde (meestal toekomsti­ ge) omsmtandigheden, in princi­ pe gebaseerd op mogelijke we­ tenschappelijke en technische ontwikkelingen." Het "in principe ..." laat natuurlijk alles toe, en wat ook hier weer opvalt is de na­ druk op de ontwikkeling van wetenschap en technologie. Vallen, volgens deze defini­ ties, de korte verhalen van bv. J.G. Ballard, Barry N. Malzberg en R.A. Lafferty wel onder de SF ? De Petit Larousse (1972) tenslotte geeft : "genre romanesque faisant appel aux thèmes du voyage dans le temps et dans l'espace,extra­ terrestre et où l'auteur imagine l'évolution de l'humanité, en particulier les conséquences de ses progrès scientifiques." Opnieuw dezelfde opmerkingen : een opsomming van een paar SF­ thema's, en een vage opmerking over de wetenschappelijke voorvooruitgang ... Lafferty ? Malz­ berg ? ... Toch stellen we vast dat deze laatste drie definitles al heel wat meer bevrediging schenken dan de eerste drie. Dan even wat definities van dede- mensenmensen-diedie-hethet-allemaal­ zoudenzouden-moetenmoeten-weten, maar helaas blijken velen van hen weliswaar de SF zelf goed te kennen, maar niet goed te weten hoe ze de literatuurstudie moeten aan­ pakken. Even illustreren met twee de­ finities van toptop-auteurs in het genre.

ROBOTS, TIJDREIZEN EN ERGER Theodore Sturgeon zegt (ik citeer uit de Meulenhoff uitga­ ve HET HEELAL VAN DE DROMERS) : "Een SFSF-verhaal is een ver­ haal rond mensen, met een men­ selijk probleem, en een mense­ lijke oplossing van het probleem, die helemaal niet gevonden zou zijn zonder de wetenschappelijke inhoud van het verhaal." En niemand minder dan Isaac Asimov stelt in zijn artikel "Social science fiction" (in MODERN SF, ed. Reginald Bret­ nor) het volgende : "Science fiction of literaturewhich with the impact of advance upon human

is that branch is concerned scientific beings."

Beide definities zijn Ernsti­ ge Teleurstellingen. Sturgeon gaat al direkt in de fout met z'n mensen, menselijke problemen en dito oplossingen ! dan zijn de robotrobot-verhalen van Asimov geen SF, want daar staan de robots en hun specifieke ken­ merken/eigenaardigheden/problemen eerder centraal dan de mensen. Bovendien is er SF waar zelfs geen mensen aan te pas komen. (Een voorbeeld dat me direkt te binnen schiet is er een uit de Franse SF, MECANIC JUNGLE van Pierre Suragne; er zijn ook an­ dere romans en verhalen waarin enkel machines of aliens voor­ komen.) Bovendien sleurt hij er de noodzakelijke wetenschap­ pelijke achtergrond bij, en hoeveel moderne SF zou dan niet buiten Sturgeons definitie val­ len ? Zowel Sturgeon als Asimov heb­ ben het over "wetenschap", zon­ der te preciseren wat ze daar­ mee eigenlijk bedoelen : enkel de "exacte" wetenschappen (ster­ rekunde, biologie, ... ), of ook de "zachte" wetenschappen (so­ ciologie, psychologie, geschie­ denis, taalkunde, literatuurwe­ tenschap, pedagogiek, ...)

33

Wat te doen met massa's SF die geen betrekking hebben op de invloed van de vordering van de wetenschap op de mens (volgens Asimovs definitie dus geen SF), als tijdreizen, het werk van wijlen Philip K. Dick (zijn MARTIAN TIMETIME- SLIP, UBIK en THE THREE STIGMATA OF PALMER ELDRITCH wel SF volgens Asimovs definitie ?), veel "moderne" SF, enkele robotrobot-verhalen van Asimov zelf (!!), de rampenro­ mans (John Wyndham en z'n vol­ gelingen), enfin, te veel om op te noemen. Het verbazingwekkende is dat deze definities afkomstig zijn van mensen die toch (naar mag aangenomen worden) een degelij­ ke kennis van de SFSF -literatuur bezitten, en van wie we dus nor­ maal gezien heel wat betere definities zouden verwachten. Je verwacht dat Asimovs defi­ nitie dan toch tenminste zal opgaan voor het soort SF waarom hijzelf zo bekend staat : "har­ de" SF, maar ... wéér mis. Volgens Asimovs definitie zijn romans als INHERIT THE STARS van James P. Hogan en DRAGON'S EGG van Robert L. Forward géén SF, terwijl iedereen (inclusief Asimov zelf) het er over eens is dat dit tweetal pùùùre SF is! In THE WORLD OF SCIENCE FICFICTION stelt Lester del Rey : "Science fiction is an attempt to deal rationally with alterna­ te possibilities in a manner which will be entertaining." Deze definitie wijst er niet eens op dat SF een literair genre is ! Erger is het woord­ je "entertaining". Niet zozeer omdat sommige werken die duide­ lijk SF zijn verre van "enter­ taining" zijn, maar eerder om­ dat del Rey hier eigenlijk een waardeoordeel uitspreekt, en dat hoort in een definitie niet thuis. Een definitie is een

34

ROBOTS, TIJDREIZEN EN ERGER

omschrijving, een afbakening van iets, geen evaluatie. In zijn HISTOIRE DE LA SCIENCE­ FICTION MODERNE zegt Jacques Sadoul (ten onrechte) dat er geen bevredigende definitie van SF mogelijk is en zegt zelf eenvoudigweg : "Disons simplement que la science-fiction est une bran­ science che de la littérature de l' imaginaire, aux côté du fantastique et du mervéilleux." Simplement, inderdaad ! Wel de vaagst mogelijke manier om de zaken voor te stellen dacht ik. De definitie die me nog het meest beviel is die van Warner Flamen, pseudoniem van Meulen­ hoffs SFSF-redacteur, zoals aan­ gehaald in HET HEELAL VAN DE DROMERS : "SF is een genre waarin as­ pecten van de eeuwig menselijke toestand belicht worden, zoals in alle literatuur gebeurt, maar dan met meestal andere middelen, aan de hand van men­ selijke of nietniet-menselijke ac­ tiviteiten in een niet alle­ daagse omgeving. Die omgeving kan in een enkel klein detail of in een zeer groot aantal aspecten verschil­ len van een werkelijke heden­ daagse of historische omgeving; de personages kunnen mensen, anderlingen of machines uit alle denkbare tijdperken met alle denkbare vermogens zijn; maar de omstandigheden en de problemen blijven menselijk." Dat het laatste punt niet al­ tijd opgaat zeiden we al (zie hoger bij Sturgeon), maar ver­ der is dit misschien wel de beste definitie van het stel dat hier de revue gepasseerd is. Met de nodige kennis en wat Diep en Lang Nadenken blijk je dus wel nog tot een acceptabele

definitie van SF te kunnen ko­ men, hoewel sommigen dat eigen­ aardig genoeg betwijfelen, zie bv. Erik Lankester in de "Ver­ antwoordig" van zijn anthologie VAN JULES VERNE TOT ISAAC ASI­ MOV : de vijftig beste SFSF-ver­ halen (PubliBoek), waarin deze, naast andere al even twijfel­ achtige beweringen, stelt : "Wat SF precies is, valt anno 1981 niet meer te definiëren." De beste definitie van SF is echter afkomstig van niemand minder dan Darko Suvin. Helaas heeft deze geleerde kerel de slechte gewoonte zijn bedenk­ sels in een zeer "akademische" taal op papier te zetten, wat het voor nietniet-academici nogal eens moeilijk maakt hem te volgen. Mijn definitie van SF is een zo goed als ongewijzigde, maar (hopelijk) veel begrijpe­ lijker versie van Suvins defini­ tie. Toch eerst nog dit : Een definitie van om het even welk literair genre moet volgens mij uitgaan van de vaste "literatuur­ elementen" die ik in het begin al vermeldde. Verder kun je de literatuur ruwweg in twee soorten opsplit­ sen : de "realistische" litera­ tuur (die de realiteit beschrijft, of dat probeert), en de nietniet-rea­ listische. Het lijkt me logisch dat een definitie van de SF dus uit twee delen zal moeten bestaan : een deel dat de SF in de tweede kategorie plaatst, en een deel dat de SF onderscheidt van de andere genres in deze kategorie. Als je dan nog rekening houdt met het feit dat een bepaalde roman soms tot meer dan een gen­ re kan gerekend worden, m.a.w. dat er randgevallen en mengvor­ men zijn (bv. de CthulhuCthulhu-reeks van H.P. Lovecraft en co. is horror op SFSF-basis; of de verver-

ROBOTS, TIJDREIZEN EN ERGER menging van SF en fantasy die de laatste tijd zo populair heet te zijn), dan moet je toch met een siuitende definitie op de proppen kunnen komen. (Het feit dat sommige werken tot meer dan één genre behoren doet geen afbreuk aan de definitie; de roman bevat gewoon kenmerken van verschillende genres !) Hier is ze dan : SF is een literair genre dat een tijd, een plaats, personages en gebeurtenissen beschrijft die in één of meer opzichten verschillen van die uit de realistische literatuur (m.a.w. de realiteit), maar die toch binnen het gegeven kader voor­ gesteld worden als mogelijk of nietniet-onmogelijk (volgens het kennisniveau van de tijd van de auteur). Wat dit laatste stuk betreft : "mogelijk" is niet hetzelfde

35

als "waarschijnlijk". Hoe ver gezocht of absurd de gegevens ook (Lafferty !), waar het op neerkomt is dat ze "plausibel" voorgesteld worden, via een wetenschappelijke verklaring in sommige SF, of door het niet­ bestaande als iets doodnormaals voor te stellen, enz. In sprookjes en fantastiek ge­ beurt dit niet; als je in de SF een vampier tegen het lijf loopt weet je dat er een verklaring aan vastzit (Matheson, I AM LE­ GEND), niet noodzakelijk een "wetenschappelijke" (als in THE VAMPIRE OF MALLWORLD van Somtow Sucharitkul, een van de meestbe­ lovende nieuwelingen in het gen­ re). Persoonlijk vind ik deze defi­ nitie wel bevredigend; wie vindt van niet reageert er maar op los.

36 VAN EIGEN BODEM * door Eddy C. Bertin De tijdschriften worden alfabetisch behandeld per titel; publikatie-in­ formatie wordt gegeven zoals verstrekt door de uitgevers, waarvoor ik geen verantwoordelijkheid wens te nemen. DRUKWERK 2; 2e kwartaal 1982, kwart­ dige onbezonnenheid en overmoed, en jaarlijkse uitgave van Stichting een te amateuristische aanpak, on­ Letterkundig p/a Julien C. Raas­ danks al het semi-professionele veld,Karel Meyvis 29,2710 Hoboken gedoe. Goede lay-out, degelijk pa­ België; 33 blz. din-rormaat,bui­ pier, heldere en mooie druk, ge­ tenmaatsomslag inbegrepen; alco­ varieerde inhoud, maar vaak enorm holdruk(blauw);100 BF of 6 fl; kinderachtige illustraties, ver­ abonn.400 BF of 24 Fl op giro warde editorialen en een zelf-in­ 402-7042451-54 van Raasveld;uit genomen aanpak die niet precies het buitenland per int.postwissel kan beslissen of hij nu fannish­ of eurocheque. Raasveld's vizie grappig gaat doen of het serieus nogmaals in de redactioneel; een gaat menen. In dit nummer een erg interview met reisverhalenschrij­ goede novelle van Van Laerhoven ver Kossman; AB OVO, een schattig (EL PAPE), een auteur van wie we en grappig fantasy-verhaal van tegenwoordig veel te weinig nieuw Raasveld zelf; luchtig gedichtje SF-werk zien, en ook dit verhaal van Jeroen Kuypers dat feitelijk is op het randje van de main­ geen snars te zeggen heeft, leuk stream. Verder goede en minder maar papierverspilling; verder wat goede verhalen van Raasveld(her­ recensies, waarin Raasveld onder drukje),Vastenhout,Bernauw,e.a. pseudoniem 'Josfien de Borger' te plus stripjes, boek- en plaatre­ keer gaat (je kan moeilijk onder censies, interview met Vasten­ je eigen naam boeken bespreken hout(de interviews worden stil­ waarin je eigen werk staat, niet, aan toch iets beter);brievenru­ Julien?) en soms wel zinnige zabriek,stuntelige strip,nieuwsjes ken te vertellen heeft. Best een en veel publiciteit voor Meisners leuke uitgave omdat het erg nos­ andere publikaties. Kritiek is talgisch aandoet (de eerste SFAN­ gemakkelijk, maar Meisner houdt jaren, GALAX en PARALLAX en zo), het toch maar vol. Interessant maar de gevarieerde 'drukwerk'­ zijn ook de foto's en korte bio­ vlucht die ik verwachtte, neemt bibliografies van elke auteur. het toch nog niet, en ik blijf idem 4e jg.n°12a,juli 1982;2 blz; erbij dat het - voor zijn pre­ 'Extra Editie',publicitair fol­ sentatie - te duur is. Maar ieder dertje over VPRO en andere TV­ zijn egotrip, zeg ik maar, en dit zenders en hun SF-programma's. is, naast SF-Gids, het énige vlaamse fanzine(en nu krijg ik idem 4e jg n°13,juli 1982; 62 blz; weer een kwaaie brief van Raasveld 120 BF of 5,95 fl (ja, minder blz. dat het géén Fanzine is.Wedden?) maar de gulden werd duurder). In­ telligente boekrecensies, platen­ FANTASTISCHE VERTELLINGEN, 3e jg. nieuws,brieven, enz. plus een in­ no.12,april 1982; stichting FV, terview met Catherine Ouval - was Remco Meisner,DirtyBooks BV,Post­ ze al lang aan toe - en korte ver­ bus 9195,1006 AD Amsterdam, Ned. halen van wisselende kwaliteit van 98 blz,offset,dinformaat;100 BF of Henk de Gelder, Raasveld,Jan Bee 5,95 fi. Meisner heeft een inge­ landman, Rens Dekker,ea. Eveneens wikkeld prijzentarief(porto's en enkele leuke gedichtjes en een zo),dus informeer voor de folder strip van Bauke Muntz. met prijzen,oudere nummers, enz. Remco doet zijn best,maar ik heb A FOREIGN FANZINE 5/6, march 1982 de indruk dat hij aan een RAJRoelof Goudriaan,Postbus 589, Zielschot syndroom begint te lij­ 8200 AN Lelystad,Ned. 64 blz,for­ den: teveel hooi op z'n vork,door maat van SF-Gids;offset. Roelof's diverse publikaties,projekten,enz. fanzine is volledig in het engels, De bedoeling is goed, maar de reaen richt zich tot het wereldwijde lisaties getuigen soms van jeugfandom-fenomeen. Het is verkrijg-

TIJDSCHRIFTEN baar voor een LoC (letter of com­ ment, een uitgebreide lezers­ brief dus), als ruil voor een an­ der fanzine, of aan 2$ per nummer, abonnement 12 fl in Europa voor 4 nummers, elders 5$. Keurig ge­ drukt, verzorgde lay-out en mees­ tal mooie illustraties. De inhoud is erg gevarieerd, in dit nummer een parodie op de 'chte SF-Fan', eerder ongeinspireerde verhalen van Tais Teng en Dorothy Davies, interview met andrew j. offutt, uitgebreide brievenrubriek, een goed gereproduceerd fotoverslag van Beneluxcon'81, humor, arti­ kels over old & new wave SF, het SF kortverhaal, en nog heel wat meer. Lovenswaardige uittreding van het nederlandse fandom naar de Big Wide World Out There. HOLLAND SF, jg 16 no,1,jan/febr. 1982; 40 blz + covers; din; off­ set. Het tweemaandelijkse club­ blad van het NCSF (45 fl per jaar lidgeld & abonnement);in­ formatie-adres Secretariaat NC­ SF,Postbus 213,1560 AE Kromme­ nie,Ned. Thema in dit nummer is essef en muziek, waarover veel gediscussieerd wordt zonder dat men tot een besluit komt; ge­ volgd door een onderzoek naar muziek-instrumenten in SF-ver­ halen. Goede verhalen van Tho­ mas Wintner (in de Membraange­ schiedenis dan nog wel!) en Tais Teng, een afzakkertje van Caren Peeters (we zijn beter ge­ wend van haar); kommentaar op een nederlandse SF award; re­ censies, informatie en een in­ dex tot H-SF 1980. Leuke teke­ ningetjes van Gekke Rob Vooren. idem jg 16 no,2,maart/apr.1982 44 blz + covers, ditmaal een thema-nummer over SF en spel: poppen,bouwdozen,robotjes,vi­ deospelen,theater; artikels bij het overlijden van Wallace Wood en P.K.Dick; film- en boekre­ censies; luchtig(?)verhaaltje van Tais Teng; vast agenda met nieuws over conventions, plus kommentaar en aanvullingen bij het 'SF en muziek'-thema van het vorig nummer.

37

ORBIT n°19,zomer 1982 (jg 5 n.3) 48 blz;dinformaat;professioneel; Postbus 3411,3003 AK Rotterdam, Ned. Abonn.(jaargang van 4 nos)400 BF of 22,50 fl, giro 26 73 610,C.B.van Toorn,Rotterdam. Zoals gewoonlijk een rijkelijk geillustreerd (kleur & zwart-wit) stevig nummer, met lezersrubriek, filmnieuws, een erg oppervlakkige boekrecensierubriek, opgenomen in een algemene SF-nieuws­ rubriek. Als kritische bijdragen in dit nummer: SF in 't hoge noorden, interview met P.K.Dick en voorstel­ ling van Eddie Jones. Korte verha­ len van Tor Age Bringsvaerd (in Scandinavië erg bekend),Elisabeth Augustin en zowaar Karla Madonna, plus als primeur de eerste afleve­ ring van Harry Harrisons nieuwste 'Stainless Steel Rat'-roman: THE S.S.R. WANTS YOU, reden dus om Orbit verder te blijven kopen. Or­ bit brengt meestal enkele vertaal­ de verhalen van vooraanstaande au­ teurs, plus korter werk van eigen bodem. SHARDS OF BABEL, A EUROPEAN NEWS­ LETTER: n°1 (7/5/82;4 blz;dinfor­ maat;offset gedrukt); n°2 (6 blz; 5/7/82); n°3 (24/9/82; 8 blz!). Volledig in het engels, natuur­ lijk een ander produkt van Roelof Goudriaan (adres zie A FOREIGN FANZINE); abonnement voor 4 nos. is BF 100, 5 fl,2$. enz. Verklein­ de druk en boordevol informatie over wat er zowat in alle landen van de wereld omgaat inzake SF,fan­ tastiek,het fandom,conventions,en noem maar op. Elk nummer wordt dikker en uitgebreider, als Roelof er nu nog boekbesprekingen bij gaat opnemen gaat het op een europese versie van 'Locus' gaan lijken! De informatie is up-to-date, uitge­ breid en interessant, en de bedoe­ ling is zowat maandelijks te ver­ schijnen. In het laatste nummer verschijnen zelfs al foto's. Hopen maar dat Roelof het volhoudt. SF TERRA n°57, maart/apr.1982 44 blz + covers;din;offset op glans­ papier; tweemaandelijks blad van de Perry Rhodan-SF Vereniging Terra; lidm.&abonn.38,50 fl; informatie Postbus 3997,1001 AT Amsterdam,Ned.

38

TIJDSCHRIFTEN

Gevarieerd nummer met filmdossiers Heavy Metal & American Werewolf; Cliff Rendall-strip van Bert Bus voor wie nostalgisch aangelegd is; grappige 'Randjes Gifgroen' van Ed Frederiks. De boekrecensies zijn fel verbeterd: nu zijn het tenminste recensies ipv.reclame­ teksten. Vier SF-verhalen, helaas allemaal aan de erg zwakke kant (er is er zelfs eentje bij dat ik geweigerd had voor SF-Gids);zowel Knorren als Peeters kunnen beter. idem n°58,mei/juni 1982;44 blz + covers; kleuromslag! Artikel over

Don Lawrence,SF in Duitsland, Spacelab,Piloot storm; strip van Aryton; verhalen van Frank­ huizen,Peeters, van de Paverd, plus de gewone rubrieken. TJONGE n°2, 56 blz,juni 1982; net iets groter dan enkele post­ zegels (4,8x5,7 cm!),een uitgave van stichting Fantastische Ver­ tellingen(zie daar),prijs 0,25 fl. Leuk ideetje waarvan ik verder het nut niet inzie, bevat een lang ver­ haal van Ariane Smit(middelmatig), maar de druk is zo verkleind dat het praktisch onleesbaar is.

VOOR GRIEZEL-LIEFHEBBERS ENKEL: DE NIEUWSTE ECB-PUBLIKATIE 'Dunwich Dreams' is een publikatie voor de E.O.D., een ameri­ kaanse amateurspers­ vereniging, gewijd aan Lovecraft en de griezelliteratuur. No.1, pas van de pers telt 20 blz.,opmaak en formaat à la SF­ Gids, en bevat een editoriaal over Lo­ vecraft,Colin Wil­ son,split brains en mezelf, een herdrukt gedicht, en CONCERTO FOR A SATIN VAMPIRE, een 12 blz.griezel­ verhaal over rock, het bovennatuurlijke en satanisme; het is een variant op 'Ber­ lijn,ze branden je muren neer', nooit gepubliceerd. DUNWICH DREAMS is volledig in engelse taal, en drie maandelijks. De opla­ ge is 80 eks. waarvan een 10-tal resteren, voor geinteresseer­ den: 80 BF of 5 fl voor nos.1(leverbaar) en 2(januari 1983), cash,belgische post­ zegels(ongebruikte natuurlijk),cheque of op rek.SF-Gids. Wel vlug zijn ! Ver­ dere nummers zullen werk bevatten van an­ dere vlaamse auteurs in vertaling. (ECB)

39 Eddy C. BERTIN: INLEIDING TOT

DE VASTE RUBRIEK VOOR ERNSTIG VERENIGINGSNIEUWS, ZOWEL ALS VOOR HUMOR, KOLDER EN PARODIE OP SFAN, ESSEF EN FANTASTIEK EN HEEL DE WERELD ERBIJ... Gegroet, SFANNERS in Vlaanderen, Nederland, en waar er ook nog mogen uithangen, dit wordt dus de nieuwe rubriek die het infa­ meuze INSIDE MAGAZINE uit PRO­ GRESSEF zal vervangen. De inzen­ dingen van mensen die denken dat ze iets zinnigs of onzinnigs te verklaren hebben over SFAN en het SFANDOM worden gretig verwacht bij de redaktie. Voor deze lezers - de oude ge­ trouwen van SF-Gids alleen - die niet zo vertrouwd zijn met sfan­ nische toestanden, even een inlei­ ding. SFAN is de Belgische - eer­ der Vlaamse, zou ik zeggen - Vere­ niging voor SF en Fantasy, ge­ sticht in Antwerpen in 1969. De naam komt van 'SF-fan' en is ook een beetje een alluzie naar Van Vogt's bekende roman SLAN. De vereniging richtte haar eerste SF­ congres in te Antwerpen in 1970, en dit is een jaarlijkse traditie geworden. Alternatief werden Cons gehouden in Antwerpen, Leuven, Brugge en Gent. De laatste jaren is een wisselwerking ontstaan met het NCSF (Nederlands Contactcentrum voor SF) voor de inrichting van de Beneluxcons, die het ene jaar in Vlaanderen, het volgende jaar in Nederland plaatsgrijpen. Daarnaast had in Brussel ook al eens een Eurocon plaats, en was er de vereniging Progressef die al driemaal een Progressef-Dag hield in Antwerpen. SFAN als ver­ eniging kende zijn ups en downs, en het ledenaantal is momenteel min of meer gestabiliseerd. Als tijdschrift was er aanvankelijk

een persoonlijk fanzine van Ju­ lien C. Raasveld, SF & FANTASY FAN, dat het tijdschrift SFAN werd (nos.1-5, maart 1969-okt. 1970), daarna vervangen door het verenigingsblad INFO-SFAN (nos.1-31, nov.1970-dec.1973), met tussendoor nog Raasvelds eigen SFANTOOM-nieuwsbrief,de voortzetting van het door hem uitgegeven 'Sfan' (nos.5-13, 1970-1971) en één SFAN SPECIAL (no.1,april 1971). 'Info-Sfan' kreeg een meer professionele aanpak onder de titel SF-MAGA­ ZINE (nos.32-56, jan.1974-april 1977). Fan Guido Eekhaut had zijn eigen magazine, RIGEL (nos. 1-6, juni 1976-mei 1977), en dit fusioneerde met SF-MAGAZINE en nam de nummering van het laatste over, getiteld RIGEL MAGAZINE (nos.57-77, juli 1977-apr.1981). Redakteurs en medewerkers volg­ den mekaar op, en het karakter en uitzicht van het tijdschrift wisselden ook regelmatig. Even leek het of heel de ploeg er de brui aan ging geven. In Antwer­ pen was rond 1974 al een losse groep niet-SFANners ontstaan op de Asfalta-namiddagen ingericht door Raasveld (tijdschrift ASFAL­ TAGRAM, nos.1-17,1974-juli 1977), waaruit uiteindelijk de vereniging PROGRESSEF ontstaan was,met hun eigen tijdschrift PROGRESSEF (nos.1-15, dec.1977-febr.1981), en small-press publikaties (PROGRESSEF POCKETS, nos.1-5, febr. 1980-febr.1981). Begin 1981 kwam het tot een fuzie van SFAN met PROGRESSEF, die echter nooit als

40

DE SFAN PAGINA’ S

officieel vastgelegd werd in het Staatsblad. RIGEL kreeg alweer een nieuw beleid, uitzicht en naam als PROGRESSEF(nos.78-81, juni 1981-jan.1981) die - voor het gemak misschien ? - respektievelijk de nummers 1/81,2/81, 3/81 en 4/81 toebedeeld kregen. Hoewel ik aan al deze tijdschriften medewerker geweest ben, ging geen ervan precies die richting uit die ik zelf wilde, en zo ontstond SF-GIDS in 1973 (nos.1-38, jan.1973-juni 1982). De jonge ploeg van SFAN-PROGRESSEF zag het begin 1982 niet meer zitten, het ledenaantal was drastisch geslonken, dreigend tijdsgebrek en steigende drukkosten deden het ergste vrezen voor vereniging en tijdschrift. Tijdens werkver­ gaderingen Antwerpen-Gent werd een oplossing gezocht, en gevon­ den. De vereniging SFAN,VZW wordt op­ gedoekt en voortgezet als de nieuwe SFAN BELGIE, FV. Ik bracht nog twee nummers van PROGRESSEF uit (nos.82 en 83, mei-juni 1982) onder de subtitel SF-GIDS/BIS, in afwachting van de samenvoeging van beider ledenbestanden. Dit zou normaal pas gebeuren einde'82, begin '83, maar veranderde omstandigheden wijzen het andere uit. Het bijhouden van een dubbel le­ denbestand (waarbij nog rekening dient gehouden te worden met het feit dat heel wat lezers op beide tijdschriften geabonneerd zijn) bracht een volumineuze en tijdro­ vende briefwisseling met zich mee, lidgeld-stortingen die heen en weer geboekt moesten worden, enz. Daar­ om wordt onmiddellijk geopteerd voor één enkele rekening, waarop alle abonnementen en lidgelden dienen gestort te worden: deze van SF-Gids (zie blz.2). Het lidgeld van SFAN wordt dus betaald onder vorm van een abonnement op SF-GIDS. Als tegenprestatie betaalt SF-Gids maandelijks een % daarvan aan SFAN als werkprovisie voor het inrichten van manifestaties, het uitnodigen van sprekers,het huren van films, enz. op de bijeenkomsten die nu regelmatig zullen gehouden worden. De congressen blijven jaarlijks: om de twee jaar is er een BENELUXCON,

zoals dit jaar te Gent, en in 1983 in Eindhoven. Het volgende Beneluxcon is dan in 1984 weer in Gent, en wordt ingericht door de SFAN-werkgroep Gent. Die ja­ ren dat er geen Beneluxcon is, zal er wel een ééndaagscongres zijn, ingericht door de SFAN­ werkgroep Antwerpen, zoals in 1983 de ORWELLCON, dat nu al belooft zich ook over drie dagen uit te breiden. Er roert dus heel wat in het SFAN­ wereldje, maar heel wat zaken die­ nen uitgebreider besproken te wor­ den, zoals de vernietiging van de VZW SFAN, de oprichting van de FV SFAN BELGIE, het financieel ver­ slag van het SFANCON GENT, de te komen manifestaties, enz. Dit alles zal gebeuren op de : ALGEMENE LEDENVERGADERING zaterdag, 16 oktober 1982, 15 u. 'DE ROTONDE', Kortrijksesteen­ weg 1, 9000 Gent waar we alle leden - en ook alle geinteresseerden - hopen aan te treffen. De vereniging is uit de rode cijfers, beschikt nu over een werkreserve... nu moet bespro­ ken worden hoe we het verder gaan aanpakken. Volgende belangrijk punt: op de volgende pagina's staat een alfa­ betische lijst, die alle betalen­ de abonnees en leden van SF-GIDS en SFAN samenbrengt, met uitzon­ dering van voortverkoopnummers recensie-eksemplaren, uitgevers­ eksemplaren, enz. De bedoeling is het ledenbestand volledig op punt te stellen. Als iedereen dus zijn naam even opzoekt in dat be­ stand, zal hij zien hoeveel nummers hij nu nog tegoed heeft,dit na samenvoeging van zijn tegoeden bij SFAN én bij SF-GIDS. Als er betwistingen zijn, wil mij die dan zo vlug mogelijk doorseinen, met alle referenties: waar en hoe ge­ stort, aan wie betaald, hoeveel, enz. Samen met de administratie in Antwerpen zal ik al het nodige doen om overal de puntjes op de 'i's' te zetten. Over naar de lijst in kwestie dus: IEDEREEN KIJKT ZE EVEN NA GRAAG !

DE SFAN PAGINA’ S KONTROLE-LIJST DER BESTANDEN: De kolommen in volgorde: 1.Nam,woonplaats 2.Aantal nummers dat U nog tegoed had door Uw abonnement op SF-G. 3.Aanta1 nummers dat U nog tegoed had van SFAN-PROGRESSEF. 4.Na samenvoeging loopt Uw abonnement nu tot en met SF-Gids n°. ! Als in die lààtste kolom 'VERV.' staat, betekent dit dat U aan hernieuwing van Uw abonnement toe­ bent ! ! Als na Uw naam een ! -teken staat, is dit het voorlaatste num­ mer van Uw abonnement, en kan U best ook dadelijk hernieuwen ! ! Opgelet ook, in deze cijfers is al rekening gehouden met DIT dub­ belnummer, dat als 'reeds verzon­ den en afgetrokken' beschouwd is. Nog even herhalen dat vaste eksem­ plaren voor alle uitgevers, mede­ werkers buiten abonnement, voort­ verkopers, enz. hier NIET in op­ genomen zijn. - - ASLK,Biblio,Brussel - 4 44 BAETE L,Borgerhout - - VERV BAUDEWIJNS,Dilbeek - 4 44 BELPAEME,Wondelgem 6 5 51 BERGHS,Ramsel - 2 42 BERNAUW,Erembodegem 10 50 BERTIN E,Gent - TR BERTIN G,Gent - TR BEYENS,Turnhout - 9 49 BONTE,Antwerpen 12 4 56 BOSMANS,Antwerpen - 3 43 BOUMANS,Jean,Antw. - - VERV BOUTER,'sGraveland 10 50 BUYLE,Destelbergen 10 50 BUYTAERT,Gentbrugge - - VERV CALBERSON,Gent 6 7 53 CASSE,Ranst - - VERV CAUWENBERGH,Mechelen - - VERV COCQUYT,Wondelgem - 4 44 COLEBUNDERS,Kontich 34 74 CORNELIS G,Gent 4 44 CORNWELL,Beerse 12 54 CORTHOUTS,Deurne 10 50 CRUSIO,Nijmegen - - VERV CURL,Gent - 3 43 DAUTZENBERG,Nijmegen - 4 44 DAVID,Ledeberg 4 44 DAW,NY - TR DE BATIST,Hoevenen - 5 45 DE BECKER-STRUYF ! - 1 41 DE BIE,Antwerpen ! - 1 41 DE BOCK,Deurne ! - 1 41

DE BRANDT,Ternat DE CUYPER F,Gent DE DONCKER R,Gent 4 DEERENBERG,Amsterd. DE GRAEVE,Vilvoorde DE LOOF R,Gent DENIS L,Brussel 6 DEPIERRE,Maaseik DEP.NED.PUBL. Ned. DE ROCKER,Laarne DE RYCKE,Evergem 6 DESCHOUWER,Vilvoorde DESCHRIJVER,Berlare! DESMET,Lausanne DE SMET,Mechelen 9 DE VOS,Puurs 8 DEVRIESE,Hoboken ! DE WILDE,Gent DE WIT,Hombeek 10 D'HOOGH,Willebroek DUVAL,Gouda 4 EEKHAUT,Leuven 4 FERON,Waremme 10 FRANKHUIZEN,Alkmaar G.O.BIBL.Duffel G.O.BIBL.Niel G.O.BIBL.Willebroek GHYS,Merelbeke 10 GILLIS,St.D.Westr. 4 GOOSSENS,Antwerpen GORIS,Hasselt 12 GORREMANS,Hoevenen GOUDRIAAN,Lelystad GRAUWELS,Antwerpen GROSSEY,Antwerpen HAECK,Gent 10 HARDY,Hasselt HELLINGA,Bergen oZ. HERWEGEN,Berchem HOEYKENS,Antwerpen 10 HUYLEBROECK,Oostende10 HUYS,Kessel JACOBS,Buggenhout JANSEN,Schoten 12 JENNEKENS,Wilrijk KAYAERT,Brussel KEERSMAEKERS,Turnh.! KENNIS,Zoersel KINDT Leo,sGravenh. K.B.ALB.I.WETT.DEPOT KRUIT,O.Souburg LAEKEMAN,Stekene LANNOY,Egm.aZ. LEUNIS,Diest MIJ NED;LETT.BIBL. 6 MAES,Deurne 5 MARRA,Amsterdam MEISNER,Amsterdam MOENS,Lebbeke 6 MOUTON,Oostkamp 6

41 2 4 28 4 5 4 4 8 8 3 1 4 1 7 4 10 4 10 2 20 5 4 3 4 8 2 4 4 1 5 4 2 1 1 -1

42 44 44 VERV 68 44 51 44 44 48 54 43 41 44 49 48 41 47 50 44 44 44 50 VERV 50 44 50 50 44 VERV 54 60 TR 45 TR 50 44 VERV 43 50 50 44 48 54 44 44 41 VERV VERV TR 45 VERV 44 VERV 48 46 TR TR 47 45

42 MUYLAERT,Gentbrugge 6 5 NOLTE,Amsterdam 4 NYS,Tongeren 10 OLIE,Nw.,Loosdr. O.H.Bibl.Brussel 4 O.St.Bibl.,Ledeberg 10 PALLEMANS,Leopoldsb!1 PALS,Lier 10 PANNEVIS,Alphen 10 PARDOEL,Eindhoven 4 PASMANS,Ekeren 12 PEETERS,Kessel-Lo! 1 PORTIER,Vilvoorde 4 PROV.BIBL.Hasselt 10 RAASVELD,Hoboken RENS,Burgerbrug RESSELER,Antwerpen 4 ROELS R,Gent 8 2 ROELS,Saintes 4 ROTTENSTEINER,Vienn.SCHINGS,Meerssen 11 SCHIPPERS,Kontich 5 SCHUURMANS,Hamont SMETS,Antwerpen 6 5 SPIERINGS,Boxtel 10 STAD ANTW. BIBL. 4 id.TIJDSCHR.AFD. 6 S.O.BIBL.St.Nikl. 4 SUYKERBUYK B.,Antw. 3 SUYKERBUYK J.,Antw. 2 TE POEL,Bilthoven 4 TERRA,Amsterdam TORFS,Antwerpen 6 5 TRAPPENIERS,Everberg-! 1 TUFFIN,Antwerpen 4 VAN BEECK,Borgerh. 4 VAN BETS,Brassch. VAN BORM,Lanaken 4 VAN DAMEN,Merelb. 4 VAN D.ABEELE,Mariak.5 VAN D.BULCK,Grobb.! 1 VAN D.BULCKE,Ranst 4 VAN D.MEERSCHE,Leuv.VANDER HAEGEN,Weld. 6 11 VANDER LINDEN,Utr. VANDERPUTTELEN,Antw.4 VANDER WEELE,Putt. 10 VANDEVELDE,Merksem 4 VANDEWIELE,Herders. 4 VANDEZANDE,Schaffen 4 VAN DIJCK,Antwerpen 4 VAN EBBENHORST-TENG.5 VAN EWIJK,Waterin. 4 VAN GIEL,Ekeren VAN GOMPEL,Edegem VAN HAGELAND,Als. VAN HEMMEN,Beuning. 4 VAN HERWEGEN,Berch. VAN HOVE E,Gent 4 VAN LAERHOVEN,BeerseVAN LEEMPUT,Antw. -

DE SFAN PAGINA’ S 51 44 50 TR 44 50 41 50 50 44 52 41 44 50 TR VERV 44 50 44 TR 51 45 VERV 51 50 44 46 44 43 42 44 TR 51 41 44 44 VERV 44 44 45 41 44 VERV 57 TR 44 50 44 44 44 44 45 44 VERV VERV TR 44 VERV 44 VERV VERV

VAN LOGGEM,Amsterd. 10 50 VANMIERLO,Antw. - - VERV VANNOPPEN,Heusd.Zold. - - VERV VANNOPPEN T,Koersel - 4 44 VANPEBORGH,Antw. - 4 44 VANREGENMOoRTEL I 10 50 VANREGENMOoRTEL II 10 50 VAN RIJCKEGHEM,Gent - 4 44 VAN TOORN,Orbit - TR VENNEMAN Rudy,H. 10 50 VERBEKE,Drongen 4 44 VERHEYEN,Deurne 2 42 VILLAIN,Deurne - 4 44 VOOREN,Leiden 6 45 WILLEKENS,Halle - - VERV WOLLHEIM,NY - TR WUYTS,Turnhout 3 43 ------------------------------Nog enkele voetnota's bij deze kontrole-listing: sommige mede­ werkers zullen zien dat aan hun abonnement enkele nummers toege­ voegd werden, dit is in vergoe­ ding voor ontvangen of nog te ontvangen maar door hun beloofde materialen; andere medewerkers zullen hun abonnement als 'ver­ vallen' zien, die zijn dus aan hernieuwing toe, zelfs als ik nog materialen van hun heb. Pu­ blikaties van tekeningen, arti­ kels of verhalen worden normaal vergoed met enkele present-nummers; deze worden niet meer in mindering gebracht op de abon­ nementsgelden. De enige uitzon­ deringen op deze regel zijn de vaste uitwisselingsabonnementen (aangeduid met 'TR') en sommige mensen die mij voor elk nummer teksten of illustraties bezorgen; daarvoor zal later een kompen­ satieregeling getroffen worden, evenals voor de vaste typisten van het tijdschrift. Even nazien dus, eventueel brief­ je schrijven zodat ik alles met gerust hart in mijn biologische hersenkomputer kan stoppen. En als U bij Uw naam een ! of VERV zag staan: abonnnment kost nog steeds 300 of 600 BF voor 6 of 12 nummers, inklusief lidmaatschap van SFAN, op rekening van Eddy BERTIN, n° 290-00098409-72 bij de Generale Bankmaatschappij, Gent, België. Géén girokaarten aUb, daar kan ik in België niets mee beginnen.

43

TERRANOVA door NOVA CNR 655.148, 1982. Het was te verwachten, de eer­ ste elpee van NOVA, volgens de succesformule na singles als Aurora en Sol. Inderdaad gans de plaat ligt in dezelfde lijn. Nova (voorheen Peru - zie SF­ GIDS 38) heeft duidelijk het belang van commercialisatie ingezien en brengt dan ook geen experimentele of te lan­ ge nummers meer. Immers, het grote publiek heeft de diver­ se mogelijkheden van de syn­ thesiser ontdekt en Nova speelt daar handig op in. Alle muziekgenres maken dezelf­ de evolutie door, eerst wordt het genre alleen opgemerkt en geprezen door een bepaalde groep, die geleidelijk aan meer en meer mensen geïnteres­ seerd maken en dan staat er­ gens iemand op, die erin slaagt via een commercieel succes, het genre bekend te maken.(Cfr. Disco - Saturday night fever, Reggae - Bob Marley) Terranova biedt wel enige af­ wisseling door het brengen van snelle en trage tracks. Snuggere luisteraars zullen in Sol, de tweede single, het ingekorte "Sons of dawn" uit Macchu Picchu herkennen. De hoes is een Myosotispro­ dukt, de nederlandse bekende designfirma, die zovele hoe­ zen verzorgt, ook weer in de lijn van Constellations en Macchu Picchu, een ruim­ teschip in kosmische regio­ nen. Een plaat die meer de hit­ paradefanaat zal liggen dan de doorwinterde Space-sound­ liefhebber. Dat de mystiek wel wat ingeboet heeft ten koste van de nieuwe lijn, hoeft daarom nog niet te be­ tekenen dat de kwaliteit erop achteruit gaat. Nederland muziekland, nu Nederland space-land !

DISCO DREAM, door ANDROIDS Uniwave Rercords WLP 1018,1980. Dit is zoals de titel al laat ver­ moeden een disco-epos van fantazieën waarin robots de toppen scheren. De hele plaat is dan ook daarop afgestemd: houterige rit­ mes, en een voortdurende herha­ ling van dezelfde monotone thema's en teksten. Een aangepaste voco­ derzang zou veel beter gepast heb­ ben in dit kader. De lengte van de individuele nummers en de eenvor­ mige basdreun benadrukken wel de computer-robotsfeer die centraal staat, maar leiden enigzins tot verveling. De leden van ANDROIDS worden voorgesteld als stripfigu­ ren met type-nummer en naam. Niet zo zeer geslaagd; alleen via importzaken verkrijgbaar ook. KANO, door KANO Emercency Records, EMLP 7505,1980. Een plaat in de disco trend van de Amerikaans-Italiaanse samenwerking. In tegenstelling tot andere space-discogroepen lijkt mij hier de synthesizer perfect geïntegreerd in het disco-ritme,zoals bij Moroder. Dit vooral in het openingsnummer "It's a war" waarin de laserblasts meedreunen in een meeslepend ritme, dat goed afgewisseld wordt, o.a. in "Cosmic Voyager", een symfonisch-ritmisch disco-nummer. Afwisselend worden vocoder en menselijke zang door mekaar geweven. Het stylistische KANO-embleem vormt het ontwerp van de hoes, ontworpen en uitgewerkt door M. Angelo Farina. Prima harmonic tussen de spaceeffecten en het disco-ritme, de nummers zijn niet te lang uitgesponnen en van hoogstaande kwaliteit. Jammer genoeg is ook deze plaat enkel via import verkrijgbaar, en deze prijzen liggen aan de hoge kant, vergeleken met onze europese persingen. Inmiddels verscheen in 1981 hun nieuwste al: NEW YORK CAKE. Op deze en andere, zowel recente als wat oudere maar nog verkrijgbare SPACE SOUNDS komen we de volgende aflevering terug.

44

DE MISTDEMON

INLEIDING: In 1970 pleegde ik mijn eerste bescheiden poging tot sword & sorcery met A DREAM OF CRYSTALWOOD, een gedicht dan nog wel, in OUT OF DARK AND LONELY PLACES. Toen ik nog voor Hoho-Magazine schreef, maakte in uitgebreide werknota's voor 'Het Rijk van Vval' waarvan ik een serie wou maken. In 1974 schreef ik de eerste twee verhalen, DE MISTDEMON en DE BRUID VAN KRISTALWOUD, en schiep speciaal het pseudoniem 'Doriac Greysun' voor deze reeks (zelfs geregistreerd bij SABAM), psuedoniem dat daarna het hoofdpersonnage werd in de Bloedvogel-verhalen. Hoho kocht beide verhalen, publiceerde chronologisch het tweede (dat nochtans rechtstreeks op het eerste aansloot),en wat met DE MISTDEMON gebeurde,heb ik nooit geweten. In 1975 herschreef ik beide tot één novelle, HET STAAL VAN MIJN ZWAARD, HET KRISTAL VAN JE OGEN, dat het titelverhaal zou worden van een bundel fantastische verhalen uit te geven door RAJ Zielschot, een ander doodgeboren projekt dat ervoor zorgde dat de verhalen bijna drie jaar in de lade bleven liggen. Onder de titel DEMONENZWAARD wezen een drietal uitgevers ze af, omdat ze nergens in mijn 'gekende' oeuvre pasten, omdat ze te lang of te kort waren. Het tweede verhaal (alweer) kreeg eindelijk publikatie in HEXA (mei 1981), en hier is dan ook (eindelijk) het eerste, eindelijk in druk acht jaar nadat ik het geschreven heb. Het vervolg, DE BRUID VAN KRISTALWOUD, zal einde van het jaar ook hernomen worden, opnieuw met illustraties van Robert Peeters. Misschien zullen daarna nog nieuwe avonturen van DUNCAN volgen...

45

EEN VERHAAL VAN DUNCAN UIT HET RIJK VAN VVAL

Illustraties: ROBERT PEETERS (Studio SPAD, Turnhout)

de nacht vorderde had ze zich geleidelijk als een woekerende fungorziekte over gans het ble­ ke oppervlak verspreid. Nu dat Kristalwoud slechts nog één taran-dagreis verwijderd was nam ze gans de maan in beslag. Hij wist niet goed wat er van te denken. Kristalwoud was nog een gans eindje van hem af, maar tenslotte had hij niet het ge­ ringste idee van de krachten die daar huisden, en op hem wachtten. Voorzichtig liet hij zich van zijn twee meter hoge zitplaats boven op het behaarde lichaam van de taran glijden, en keek rond. Hij had zopas een bos­ streek doortrokken, en voor hem spreidde zich nu een uitgestrek­ te open vlakte uit. Het zou wel veilig zijn nu dit gebied te overbruggen, maar hij was moe. Het rijden op een taran was nu niet bepaald een ontspannende bezigheid. De zitpositie was reeds verre van gemakkelijk, met de benen wijdopengespreid in het harde zadel dat zich tussen kop en lijf bevond van de reuzen­ spin, vlak achter zijn vier ogen. De voor het oog zo vlugge en sierlijke bewegingen van het rijdier waren allesbehalve vloei­ end voor de ruiter zelf. Boven­ dien was het ook de eerste maal dat Duncan een dergelijk lange tocht per taran gemaakt had. Een gezwo]len rode maan stond Zijn voorgaande ondrachten had­ als een klomp gestold bloed aan de hemel toen Duncan afsteeg van den nauwelijks één dagrit ge­ zijn taran. Hij gluurde wantrou- vergd, en nu was hij bijna reeds een ganse week onderweg. wend naar die maan, die echter onverschillig bleef voor Duncan's Deze plek leek wel veilig genoeg om de nacht verder door te bren­ turende blikken. De ongewone gen. Het bos, dat zich nu in zijn kleur van het nachtoog was Dunrug bevond, had evenmin werke­ can reeds bij het aanbreken van lijke gevaren opgeleverd. De de nacht opgevallen. Aanvankeenige moeilijkheid die hij onlijk had de rode vlek slechts dervonden had was van enkele een klein gedeelte van de maan in beslag genonen, doch naarmate zespootkatten geweest. Gelukkig "De tijdsberekening van het Pre­ Vvaltijdperk lijkt ons verward, even onsamenhangend, onduidelijk en sinister als dit tijd­ perk zelf. Globaal gezien nam men als startpunt een mytholo­ gisch jaar 0, doch mondeling overgeleverde kennis, alsmede sommige aspekten van de magie van de vijfde cirkel doen ons veronderstellen dat er ook iets was vóór dit waarschijnlijk symbolische jaar 0. Weinig is ons nog bekend van de kundig­ heden van de magiërs van deze Pre-Vval periode, enkel maar dat hun magie, die zij 'weten­ schap' noemden, enerzijds onze hoogste magie van de zevende cirkel superieur was, en an­ derenzijds dat zij sommige der primitiefste basiselementen van de magie van de eerste en twee­ de cirkels zelfs niet kenden. Hun primitieve wereld was vol tegenstrijdigheden. Gelukkig kwamen dan in het Pre-Vvaljaar 2210 de Vval uit de Gaten van het Nietszijn en herstelden de orde, het recht, en de magie van de zeven cirkels. Glorie, Vval, Glorie !" (fragment uit 'Handhoek tot de Magie van de Eerste Cirkel', deel 1 : 'Introduktie tot de Glorie van de Vval'; 7e herschre­ ven versie, Vvaljaar 290)

46

DE MISTDEMON

waren het allemaal exemplaren van de kleine grijsgestreepte variëteit geweest die hem een poosje gevolgd hadden, onder het uitstoten van venijnig sissende geluiden. Geen van hen had het echter gewaagd een taranruiter aan te vallen. Moedig en gemeen waren ze wel, maar sluw ook. Duncan had zijn taran dan héél even de vrije teugel gelaten, en zodra de reuzentarantulla haar poten strekte, waren de zespoot­ katten naar alle richtingen uiteengestoven. Hij had daarna hun ogen nog vaak gezien, op­ lichtende groene manen die hem van tussen het struikgewas be­ loerden, maar die hem niet meer hinderden. Hij koos de armdikke wortels van een der vooruitspringende bomen als slaapgelegenheid, en spreidde er zijn zadeldeken uit. Hij ontdeed de taran van het zadel, en nam zijn twee draagzakken uit de wangbuidels van de spin. Dan gaf hij de taran het teken dat ze vrij was voor de rest van de nacht. De vier robijnogen flikkerden even op in zijn gelaat, en de tarantulla rekte haar lange poten, en richtte zich op in haar volle lengte zodat ze even hoog boven Duncan optorende. Even leek ze te aarzelen, als wist ze niet goed wàt nu pre­ cies als jachtterrein te kiezen. Dan echter scheen ze zich de zespootkatten te herinneren, en ze kwam in beweging, een enorme harige wolk duisternis die door het woud opgeslokt werd. Duncan grijnsde even, de katten zouden een zware nacht te verduren krijgen... tenmin­ ste, deze die overleefden. De taran had nog niets onder de kaken gekregen gedurende gans deze dag, en zou geen genoegen nemen met een tweetal katten. Trouwens, Ghavoc had zijn dier­ tjes goed afgericht : éénmaal losgelaten was deze taran een echte doder. Ze zou zich eerst verzadigen, en daarna op moord­ tocht gaan, en wee de katten of eender welke andere nacht-

dieren die haar voor de klauwen liepen. Ze zou slechts terug­ komen wanneer haar razernij af­ gekoeld was, en het bloed van verschillende slachtoffers de bodem van het bos verzadigd had. Met wit kalkpoeder tekende Dun­ can een beschermend pentagram rond zijn gekozen slaapplaats en sprak de drie beschermende spreuken, gevolgd door een kort gebed tot de Vval, opnieuw ge­ volgd door een binnensmondse vervloeking van de VVal. Hij installeerde zich met de rug tegen een brede wortel, en sloeg de slaapdeken over zijn stijve benen. Zijn getrokken zwaard legde hij binnen hand­ bereik naast zich. Persoonlijk was hij niet zo tuk op zwaard­ vechten, ondanks de jarenlange pogingen van Ghavoc om hem de­ ze kunst eigen te maken. Dun­ cans spieren leken nu eenmaal niet geschikt tot het hanteren van een zwaard, en hij verkoos dan ook het gebruik van de twee lange, dunne stilleto's die als twee vertrouwde huisdieren in hun schaften aan zijn laarzen genesteld zaten. Maar Ghavoc had nu eenmaal een hescherm­ spreuk over het zwaard uitge­ sproken, en als goede leerling - en pas magiër van de eerste twee cirkels - discu­ tieer je niet met een magiër van de zesde cirkel zoals Gha­ voc. Beslist niet wanneer die­ zelfde magiër ook je eigenaar is, aan wie je nog twee jaren dienstbaarheid ofwel drie op­ drachten verschuldigd bent. Nu de eerste veiligheidsmaatregelen tegen de nacht getroffen waren, kon Duncan zich concen­ treren op andere even belang­ rijke bezigheden. Zoals eten. Het taranrijden was evenmin voordelig voor het bevorderen van de spijsvertering. Geduren­ de gans de dagrit had hij zich tevreden moeten stellen met nu en dan een hap droge kaas. Nu sneed hij een brok droog en reeds hard brood af, en begon te kauwen, de hompen van tijd doorspoelend met een stevige

DE MISTDEMON teug bittere wijn uit zijn drinkbuidel. Met tegenzin ver­ brokkelde hij een stuk brood tot kruimels en strooide die naast zich op de grond; Raac kwam van zijn schouders naar beneden gekrabbeld, grommelde 'dankuwel" en begon te vre­ ten. Duncan nam het wezen op met nauwelijks verholen af­ keer. Raac had in feite géén naam, en Duncan had hem slechts daarmee bestempeld tijdens een overmoedige bui. Hij wist zelfs niet of het ding mannelijk of vrouwelijk was. Hij hoorde er zich enigszins mee verbonden te voelen, wsnt Raac was al­ tijd bij hem. Maar misschien lag in dit feit precies de oorzaak van Duncan's weerzin. Op éénder welk moment van éénder welke opdracht week Raac niet van zijn schouders of toch niet uit de buurt, zelfs niet wanneer hij zijn darmen diende te ontlasten. Het ware misschien iets beter geweest indien hij had kunnen zeggen dat Raac tenminste gedeelte­ lijk menselijk of dierlijk was, maar zelfs dit kon Duncan niet. Raac had de uiterlijke vorm van een grote vogel, maar de huid was vederloos en leder­ achtig, en ze glom alsof ze altijd vochtig was. De vleu­ gels waren zo dun dat ze bijna vliezen leken; zodat Duncan er zich steeds weer over diende te verwonderen dat het ding daarmee inderdaad vliegen kon. De vleugels hadden twee kleine grijpklauwtjes die van een vleermuis hadden kunnen zijn, moesten ze geen menselijke vingers gehad hebben. Vogels hadden ook geen tanden, Raac wél, twee rijen zelfs die een bepaald onaangenaam aspekt ga­ ven aan zijn korte snavel, die midden in zijn eerder mens­ achtig aandoende 'gezicht' ge­ plaatst was. Vlak onder zijn éne gemeen starende oog met die vaalgele pupil. Raac en zijn soortgenoten waren, net zoals de tarans, het resultaat van de vele eksperimenten van de Vval, en naar Duncan's eigen

47

mening was Raac een der minst geslaagde. De tarans waren ten­ minste nog nuttig : als je ze van jonsaf temde - en je bezat daarvoor de nodige kennis, maar daarvoor moest je minstens al tot de vierde cirkel behoren ­ waren ze uiterst betrouwbare rijdieren en gevechtsmachines, véél vlugger en wendbaarder zelfs dan de duizendpootpaarden. Maar wat kon je nu in Vvals­ naam aanvangen met iets wat een kruising leek tussen een cycloop een papegaai en een vleermuis, dat bovendien nog in staat was beledigingen en verwensingen uit te kramen, en dat er aan hield voortdurend op je schou­ der te zitten ? Raac was wel een goede uitkijkpost, maar Duncan besefte maar al te goed dat het vliegwezen in werkelijk­ heid slechts om één reden mee moest : om te fungeren als ver­ klikker voor Ghavoc. Eigenlijk hoorde hij zulke gedachten niet te hebben, dacht Duncan, Ghavoc was tenslotte zijn eigenaar en leermeester, en er waren er beslist welke die slechter en veeleisender waren dan Ghavoc. Maar na zes jaren kon Ghavoc hem toch vertrouwen ? Waarom dan moest Raac er altijd bijzijn ? Duncan wist héél goed wat er zou gebeuren als ze terug kwamen. Ghavoc zou Raac hij zich nemen, en door het ge­ bruik van zijn magie van de zes­ de cirkel zou hij het brein van het wezen kaalplukken en zo héél nauwkeurig geinformeerd worden over hetgeen gebeurd was, en over hoe Duncan gereageerd had op sommige omstandigheden. Dacht Ghavoc misschien dat Duncan nog steeds niet op zijn eigen benen kon staan ? Of was ook dit, deze bestendige controle, een onder­ deel van de eindopleiding ? De wegen van een magiër waren vaak ondoorgrondelijk. Tenslotte was Duncan na zes jaar dienstbaar­ heid slechts aan de tweede cir­ kel toe, en was hij Ghavoc en­ kel nog twee jaar, of drie op­ drachten verschuldigd, maar in die periode moest Ghavoc hem dan ook opgeleid hebben tot de

48

DE MISTDEMON

vierde cirkel. Duncan had verhalen gehoord van leerlingen van oudere magiërs die na hun dienstbaarheidsperiode bij hun meester bleven, om door deze opgeleid te worden tot de cirkels die de meesters zelf bereikt hadden...maar dat waren ook enkel geruchten. In praktijk hoorde een leerling zelf zijn kennis te zoeken. Bovendien was Ghavoc nog niet oud. Duncan verdacht er hem zelfs van dat hij probeerde tot de magie van de zevende cirkel door te dringen, die in feite voorbehouden was aan zij die Tot De Vval Gesproken Hadden. Misschien zou Ghavoc hem in­ leiden tot de derde cirkel wanneer hij deze taak, in feite Duncan's eerste werke­ lijke ondracht, vervuld had ? Als hij daar al in slaagde. Ondanks zijn zelfvertrouwen kon Duncan toch een zekere onrust niet van zich afschud­ den. Tot nu toe was het een lachertje geweest : op één enkele ontmoeting met een no­ madenstam na, was gans zijn tocht van werkelijke gevaren ontbloot gebleken. Maar Kris­ talwoud naderde, en daarmee de onzekerheid die aan zijn ingewanden knaagde. Kristal­ woud...en wat wachtte hem daar ? Ghavoc had vreemde ge­ ruchten opgevangen, hem verteld door mede-magiërs op doortocht, ofwel afgeluisterd van de gesprekken van de Wan­ delaars der Reiniging, die op weg waren naar de Vvalschrij­ nen, de zwartgeblakerde plek­ ken waar de Vval voor het eerst verschenen waren. Maar het was Duncan's opdracht om te ontdekken wat zich bevond in Kristalwoud, wat deze naam tegelijkertijd tot een verschrikking en tot een on­ weerstaanbare magneet maakte. Duncan had Ghavoc's ogen ge­ zien toen deze sprak over Kristalwoud, en daarin had méér gelegen dan verlangen naar macht, naar weten. Iets bevond zich in Kristalwoud waarnaar Ghavoc hunkerde, en

dat kon Duncan moeilijk begrij­ pen. Hij was er van overtuigd dat Ghavoc reeds anderen vóór hem daarheen gestuurd had, en dat ze niet teruggekomen wa­ ren. Natuurlijk waren dat en­ kel gewone huurlingen geweest, en géén leerling-magiërs van de tweede cirkel, maar niette­ min ! Hij dronk peinzend een laatste slok van de wijn, en propte dan het stopsel op de drink­ buidel. Dan leunde hij behaag­ lijk achteruit tegen de be­ schermende boomstronk en knip­ oogde even naar de bloedmaan. Deze knipoogde niet terug, en vergenoegde zich ermee een viesrode glimmering te strooi­ en over het naakte lemmet van Duncan's zwaard. Hij geeuwde en krabde even in zijn verwarde haardos met zijn lan­ ge, benige vingers. Zijn haren vormden een woest uitstaande massa in alle richtingen rond zijn magere gelaat met de scherpe gebogen neus en de diepliggende, melkgrijze ogen. Ghavoc had hem omwille van zijn haardos al eens een an­ der mislukt eksperiment van de Vval genoemd, namelijk een kruising tussen mens en leeuw, en dan nog met het verstand van een ezel. Niet dat Duncan zich aan woorden stoorde, in de loop van zijn dienstbaar­ heid had hij al zo veel moeten slikken van Ghavoc dat hij bij­ na afgestompt geworden was voor beledigingen, zolang de­ ze niet met schoppen gepaard gingen. Hij drapeerde zijn lange zwar­ te mantel met de zilveren symbolen rond zijn tengere ge­ stalte, en sloot de ogen. Hij speurde een krabbelende bewe­ ging aan zijn armen, maar het was enkel Raac die zijn maaltijd beeindigd had. Met vlugge ratachtige bewegingen werkte deze zich aan het ruwe materiaal van de mantel omhoog, en nam zijn plaats in op Duncan's schouder. Daar zou hij ook een kort dutje doen, doch zou dadelijk wakker schieten

DE MISTDEMON bij het minste onraad. Duncan sliep bijna onmiddellijk in, en werd zelfs niet wakker toen de taran verzadigd uit het woud terugkwam. De volgende dagreis bleek ook zonder moeilijkheden. Halver­ wege de doortocht van de open vlakte begon Raac plots ka­ baal te maken. Hij had een nomadenstam ontdekt die hun pad dreigde te kruisen. Ze waren echter te ver verwij­ derd om hen op te merken, en Duncan verpoosde tot de enor­ me massa's van hun flapdieren uit Raac's gezichtsveld ver­ dwenen waren, en hervatte dan ongehinderd zijn tocht. Toen de zon in het centrum van de hemel stond waren ze in een gebied waar op bepaal­ de plekken mist begon op te rijzen. Eenmaal zag hij ook in de verte, tussen de mist­ sluiers door, de sombere en groteske vormen van een Doden­ stad. De reusachtige gebouwen leken grotendeels totaal verwoest en vervallen, enorme grafstenen die lukraak in de grond geplant leken door een krankzinnige tuinier. De­ ze Dodenstad bevond zich niet op de kaart die Ghavoc hem meegegeven had, en Duncan no­ teerde ze getrouw. Door de mist kon hij eerst niet zien hoever de grenzen van de Do­ denstad zich uitstrekten, en even was hij bevreesd dat hij zou verplicht zijn er dwars doorheen te trekken. Gelukkig bleek zijn vrees ongegrond, door een geringe afwijking van zijn reisroute kon hij de Dodenstad volledig aan zijn linkerkant laten liggen. Niemand ging vrijwillig naar de Dodensteden, of je moest dan al een Dodenganger zijn, een van die parasieten die leefden op hetgeen zij konden wegmoffelen uit de steden. Ghavoc had Duncan eens probe­ ren uit te leggen waarom de Dodensteden niet écht gevaar­ lijk waren, maar de bijgelovi­ ge vrees was gebleven, en daar­ van kon Duncan zich niet ont-

49

doen. Vroeger leefden de mensen allemaal in de Dodensteden, had Ghavoc gezegd, en men noemden ze dan geen Dodensteden. Ze hadden vreemdklinkende magische namen : Berlijn, Amsterdam, Brussel, Moskou, Oslo, Parijs, Londen. Dat was in de Pre-Vvaljaren, toen de magie nog volledig van onszelf was, hoe beperkt en on­ volledig de magie 'Wetenschap' in die tijd ook moet geweest zijn. Die grootse magie, groter dan deze van de zevende cirkel en tevens beperkter dan die van de tweede cirkel, huist nog steeds in de Dodensteden, maar we kunnen ze niet meer begrij­ pen. Toen de Vval kwamen deden ze iets met ons, dat het ons onmogelijk maakte deze oude ma­ gie nog te aanvaarden. Wij zijn bang voor de Dodensteden, en waarom ? Omdat de Vval ons er bang voor gemaakt hebben ! Als we ooit eens terug deze magie in ons bezit zouden kunnen krijgen... Maar dan had Ghavoc vlug gezwe­ gen, en had enkele heilsgebeden gereciteerd tot Vval, en Duncan weggestuurd. Het was niet de eerste maal geweest dat Duncan Ghavoc er op betrapt had een heiligschennis uit te spreken. Ghavoc was eerzuchtig, en Duncan verdacht hem ervan om zelfs in heimelijk kontakt te zijn met de Dodengangers. Een ver­ moeden dat hij natuurlijk nooit in het openbaar zou durven uiten. Maar vanwaar kwamen anders de vreemde magische toestellen die hij eens bespeurd had in één der gesloten kamers van Ghavoc, net vooraleer deze de deur voor zijn neus dichtgesmakt had ? Dan waren er ook nog de vreemde boeken, niet de gewone studiewer­ ken die hij in handen kreeg, en de handleidingen tot de eenvoudige bezweringen van de eerste cirkels, maar wel deze die Gha­ voc nauwkeurig verborgen hield. Maar niet ZO nauwgezet dat Duncan ze niet ontdekt had. Jammer genoeg kon Duncan daar geen profijt uit halen, want deze boeken waren geschreven in let-

50

DE MISTDEMON

ters die zo klein waren dat zijn oog ganse bladzijden tekst enkel zag als een witte vlek op het zwarte papier. Ghavoc kon ze ook enkel lezen door ze via zijn magische kennis enorm vergroot op de witte muren van zijn werkkamer te weerspiegelen. Voor dergelijke magie was Dun­ can nog lang niet rijp, dat besefte hij zelf wel. De sinistere torens van de Dodenstad verdwenen uit het zicht, verborgen achter de dich­ ter wordende mist. Ook de koude zon was nu volledig weggedoken, enkel het vage licht verried dat ze er nog was, hoog boven het misttapijt waar Duncan doorheen waadde. Links van hem bevond zich nu een moeras, en van daaruit verspreidde de walgelijke en kwalijk ruikende nevel zich. De dikke brei ver­ minderde de zichtbaarheid tot nauwelijks iets meer dan twee taranpootlengtes. Zijn rijdier was nerveus en moeilijk handelbaar. De taran voelde zich niet thuis in deze omgeving, en ze vorderden slechts langzaam nu. Ook Raac was niet aan te spreken. Hij had zich stevig vastgeknepen in Duncan's schou­ der, zijn kale kop schokte ze­ nuwachtig heen en weer, en hij zat tussen zijn tanden te mom­ pelen 'houhiernietvan, hou­ hiernietvan'. Duncan zelf had elke oriëntatie verloren, en vertrouwde op het instinkt van de taran om hem in rechte baan doorheen het moeras te loodsen. Hij hoopte maar dat de spin niet teveel omwegen moest ma­ ken om de drijfzandplekken te vermijden. Hoe lang bewogen ze zich nu al voort doorheen deze melsluiers ? Hij had elk begrip van tijd verloren, en de zon hield zich angstvallig verbor­ gen. Het was waarschijnlijk minder lang dan het leek, want het was nog helder, dus wàs de zon er nog. Hij beval Raac even boven de mist op te stijgen, en de omgeving te verkennen, maar deze weigerde halsstarrig, en toen Duncan aandrong zei hij 'Doe het zelf.'

Een dergelijk rechtstreeks ver­ zet was wel ongewoon voor Raac, en Duncan voelde dat het vo­ gelwezen sidderde. Hij begon zich zelf ook steeds minder op zijn gemak te voelen. Er was iets vreemds, bijna iets onnatuurlijks aan die mist. Hij kreeg soms de onweerstaan­ bare indruk dat de mist niet overal was, maar zich enkel precies rondom hem hevond, en hem voortdurend volgde in al zijn bewegingen. Duncan voel­ de zich wel enigszins veilig boven op zijn twee-meter hoge wandelende verschrikking, maar hij trok toch zijn zwaard en sprak enkele beschermingsspreu­ ken. Het was wel slechts magie van de eerste en tweede cirkels, maar ze was toch vol­ doende tegen mindere demonen. Ghavoc had hem enkele bezwe­ ringen van de derde cirkel geleerd, maar daartoe diende hij zekere voorbereidingen te maken die nu onmogelijk waren. De aanval kwam even plotseling als onvoorzien. Plots liep een huivering doorheen het harige lichaam van de taran, en ze deinsde achteruit in verdedi­ gingshouding, de vier voorste poten uitgestrekt, terwijl ze zelf steunde op het zware achterlijf dat ze dicht tegen de grond aandrukte. Duncan had een flits van een ruiter op een taran die doorheen de mist brak, een flikkerend slagzwaard opgeheven in de hand. Het zwaard flitste voor­ bij Duncan's hoofd. Op dat moment scheen de mist samen te klonteren op de plek vlak vóór zijn taran. Dichte slier­ ten kronkelden samen en ver­ dicht en zich tot een grauwe massa die in voortdurende be­ weging leek te zijn. In het centrum van deze beweging ontstond iets dat op een gapende muil leek met té veel tanden om lang naar te kijken, en de volgende sekonde verzette de taran zich woest tegen iets dat zich probeerde rond haar kop en poten te kronkelen. Duncan was even als

51

52

DE MISTDEMON

verstard van ontzetting, en reeds strekte een slijmerige arm van het ding zich naar hem uit. Het ding had de kleur van de mist zelf, een ondefinieerbare grauwwitte lijkkleur, en de vorm zelf was vaag-menselijk, maar er was geen hoofd op de tronk die het centrale lichaam scheen te zijn. Duncan had geen tijd over om zich in kritische bespiegelingen te verdiepen over de esthetische kwaliteiten van het uitzicht van het gedrocht. De ruiter op de tweede taran had zich weer tot hem gewend, en deed een nieuwe uitval. Duncan pareerde de slag met zijn eigen zwaard, en probeerde zelf een korte, nijdige stoot die gans zijn doel miste. De tweede ruiter deinsde terug, als wist hij niet goed hoe te reageren. Duncan wendde zijn aandacht even terug tot het mistwezen, armen als dusdanig leek het niet te hebben, enkel een grote klus slijmdruipende schijnbaar gelidloze dingen, een soort tentakels die uitmondden in drie dunne klauwachtige grijpvin­ gers. Hij liet zich voorover­ zakken naar de kop van de taran toe, en zijn zwaard schoot naar beneden. Het staal sneed moei­ teloos doorheen de tentakels, maar dadelijk kwamen nieuwe slijmarmen omhoog. Huiveringen liepen doorheen het grote li­ chaam van de taran. Het mist­ wezen had zich aan de kop vastgehecht en klauwde naar de ogen van de taren. Deze had haar twee eerste voorpoten in­ getrokken en probeerde nu het kleverige lichaam van het mist­ ding van zich weg te persen. De open muil van het gedrocht be­ vond zich vervaarlijk nabij de taran, en de klauwen rukten dichte haarbossen los uit het lichaam en de poten van de spin, lieten deze vallen en klauwden opnieuw toe. In geen geval mocht Duncan toelaten dat het zichtvermogen van de spin vernietigd werd, maar eerst diende hij zichzelf te beschermen tegen zijn mysterieuze aanval-

ler. Deze scheen zijn moed her­ vat te hebben. Hij had zich plat over de kop van zijn ta­ ran gelegd, zodat zijn li­ chaam bijna gans beschut was, en waagde zo een nieuwe aan­ val, die Duncan moeiteloos ont­ week. Een goed zwaardvechter was zijn tegenstander in elk geval niet ! Hij slaagde er wel in Raac zo te doen schrik­ ken dat deze zijn plek op Duncan's schouder verliet, en nu woest kakelend boven hem rondfladderde. Duncan probeer­ de zelf een uitval, maar de afstand tussen de beide ta­ rans was te groot nu dat deze van zijn vijand zich eveneens in verdedigingshouding zette. Duncan vloekte en wenste dat hij een pijl en boog meegebracht had. Dan had hij vlug kunnen afrekenen met zijn belager, alhoewel het mikken wel moeilijk zou geweest zijn van bovenop een voor haar le­ ven vechtende taran. De kaken van de taran haakten zich nu vast in de romp van het mistwezen, en rukten. Brokstukken lillend vlees scheurden los, maar dit scheen de mistdemon niet te deren. Twee grijpklauwen haakten zich vast in zijn mantel, en hij hakte ze door met een vlugge zwaai van zijn zwaard. Dadelijk namen nieuwe klauwen hun plaats in, en hij voelde hun slijmerige kilte doorheen zijn mantel dringen. De din­ gen waren taai en veerkrachtig, maar toch niet hestand tegen de houwen van zijn zwaard. De afgehakte delen bleven aan zijn kledij vastzitten, en de ontklauwde slingerarmen zwaai­ den doelloos heen en weer als enorme voelsprieten. Uit de gapende openingen spoten stromen slijmerig vocht dat een enorme stank verspreidde. De taran kreeg het ook hard te verduren nu. De mistdemon was er in geslaagd terzijde van de kaken van Duncan's rij­ vechtdier te komen, en de gapende muil kwam nader en na­ der. De taran kon het wezen

DE MISTDEMON niet meer bereiken daar, en kon enkel nog doelloos vechten te­ gen de vele grijparmen die aan de torso van de demon ontspron­ gen. Hij moestt de taran helpen ! Een vlugge blikk terzijde toonde hem dat zijn tegenstander veilig op zijn eigen taran bleef zitten, blijkbaar had hij volle ver­ trouwen in het mistgedrocht. Waarschijnlijk kontrolleerde hij dit op magische wijze, en rekende er op dat de mistdemon zowel met Duncan als de taran zou afrekenen. Duncan rukte de afgehakte grijpklauwen van zijn kleren, huiverend bij de aanra­ king, en liet zich naar voren glijden, volledig naar de be­ dreigde kop van de taran toe. Als het mistwezen de taran doodde, was Duncan zelf ook zo goed als verloren. Zonder de spin was hij een gemakkelijke prooi, zowel voor de demon zelf als voor diens meester. Trou­ wens, zelfs indien hij aan bei­ den zou kunnen ontsnappen zou hij waarschijnlijk niet levend uit dit vervloekte hellemoeras geraken. Het zwaard was niet meer te gebruiken op deze korte afstand, en hij gooide het weg en tastte naar zijn vertrouwde stilletto's. Het was verdomd moeilijk om zich nog in even­ wicht te houden op het wild schokkende lichaam van de spin, en hij moest zich met zijn lin­ kerhand vastgrijpen aan de haarbossen. Hij hoopte maar dat de taran haar laatste verdedi­ gingstaktiek niet zou gebrui­ ken. Deze bestond er in dat de spin zich plots op haar zijde zou wentelen, in een poging om haar vijand onder haar massa te verpletteren. Bij het geringste voorteken dat de taran dit zou aanwenden moest Duncan klaar­ zijn om zich met een reuzen­ sprong in veiligheid te bren­ gen, of hij lag er ook onder. Twee grijparmen grepen naar hem, en deden hem bijna zijn evenwicht verliezen. De klauwen hadden kleine maar onge­ woon scherpe nagels die zijn wangen openreten. Hij hakte ze

53

terzijde en hoopte maar dat ze niet giftig waren. Een harde, felle pijn schoot door zijn hoofd, en belette hem even om helder te zien. Een nieuwe klauw schoot plots zijdelings op hem toe, gericht op zijn ogen, en hij kon ze nauwelijks vermijden door zich gans voor­ over te gooien...en bevond zich met zijn gelaat op en­ kele centimeters van de grote, gapende muil. De stinkende adem deed hem bijna het bewust­ zijn verliezen, en hij staarde recht in drie dubbele rijen dolkscherpe, lange grijptan­ den, afgewisseld met meer naar binnen geplaatste maaltanden. In doodsangst gooide hij zijn rechterarm naar voren en plof­ te zijn stiletto in het wezen, vlak boven de reeds dichtklap­ pende muil. Een wolk van rode mist ontplofte tussen zijn ogen, en een gekrijs dat geen gekrijs was maar de essentie van alles­ verterende pijn gilde in zijn oren. Hij klampte zijn handen tegen zijn oren in een primi­ tieve poging om het geluid buiten te sluiten, en viel over de kop van de taran tegen het ding aan. Hij raakte de grond met een klap die de adem even uit zijn longen perste doch had nog voldoende instinkt tot zelfbehoud om zich dadelijk terzijde te rollen. Zodoende vermeed hij de rondraaiende, van weerhaken voorziene ge­ vechtspoten van de taran. Hij grabbelde zijn zwaard van de grond nog terwijl hij rechtveer­ de. De mistdemon had zijn greep aan de kop van de taran losge­ laten, en de grijparmen maai­ den doelloos in het rond. Ve­ len ervan lagen afgehakt en verminkt op de bodem. De vre­ selijke muil van het wezen klapte open en dicht, en het handvat van de dolk vormde een bizar uitsteeksel boven de weerzinwekkende muil. De vrij­ gekomen taran deinsde achter­ uit nu, en Duncan zag dat het ding er toch in geslaagd was één van de ogen van de taran uit te rukken. Hij merkte nu

54

DE MISTDEMON

ook de lichtgekleurde vlekken op vlak boven de muil van het ding, net onder de hoofdkrans van waaruit de meeste vangarmen schenen te ontspringen. Zintuigen ? Het ding moest toch op één of andere manier ZIEN ? Begrip van de situatie kwam in een verhelderende gedachtenflits, toen hij zag dat zijn mysterieuze aanvaller ook van de taran afgestegen was, en nu voor hem stond met geheven zwaard. Het mistwezen HAD geen ogen, dus kon het maar op één manier zien... en het pijnlijke krijsen in zijn brein had hem die oplossing gegeven. Het vergde een waanzinnige moed om de zwartgeklede krijger met het zwaard te negeren, die op hem toesprong, maar hij deed het. Als zijn gissing foutief was, was hij verloren, maar er was geen tijd tot nadenken. Hij sloot de ogen, sprong vooruit en hakte blindelings in op het mistwezen. Een afgrijselijke pijn spleet zijn borstkas vaneen, koud staal dat zijn ribben uit elkaar reet en in zijn longen drong. Met een laatste krachtinspanning hief hij opnieuw het zwaard, en sloeg toe, in het besef dat hij stierf. Iets zilverglimmends spleet zijn schedel en wentelde zich in zijn hersenmassa, de pijn verlamde hem volkomen. Het kleverige zwaard ontglipte zijn machteloze vingers, en hij viel languit op de grond, kronkelend van de onhoudbare pijn. Dan opende hij de ogen, beseffend dat hij nog steeds in leven was, en dat de pijn verminderde. Hij betastte zijn schedel, en deze was gaaf. Toen hij moeizaam rechtwankelde, verdwenen de laatste indrukken van pijn volledig, behalve deze eigen aan zijn gekneusde ledematen. De mistdemon lag op de grond nu, de muil opengespalkt. Hij zag nu dat het zich normaal voortbewoog op een massa krioelende kleine tentakelvoetjes, als een walgelijk slangennest onderaan de romp van het ding.

De bewegingen van de grijparmen verzwakten, willoos slingerden ze heen en weer. Hij nam het zwaard terug op, en stapte naar voren om de demon af te maken, maar de taran was hem voor. Als een harige wolk duis­ ternis gleed ze over het nu weerloze lichaam van de mist­ demon. De voorpoten met de flitsende weerhaken rezen op en daalden, rezen en daalden. Fragmenten lillend vlees en weke organen spatten rond, toen de taran haar kop naar voren neigde en de demon met haar kaken uit elkaar begon te rijten. Duncan keek rond, op zoek naar zijn belager en diens taran, maar die waren nergens te be­ speuren, zoals hij reeds ver­ moed had. Ze waren er niet echt, dacht hij, die man was ikzelf, en diens taran was de mijne. De mistdemon zag niet zelf, daarom gebruikte hij de ogen van zijn slachtoffers. Daarom viel hij ook éérst de taran aan : hij kon het primitieve brein van de spin niet beïn­ vloeden en moest dus eerst de ogen van de spin uitschakelen, zodat deze weerloos zou zijn. Hij was niet écht sterk, deze demon, en daarom deed hij mij mezelf zien zoals ik dit zou gedaan hebben vanuit zijn lichaam. Eenmaal de taran weerloos, zou hij het gemakkelijk met ons beiden afgereked hebben. De mist was helemaal verdwenen nu. Waarschijnlijk was het in­ derdaad zo geweest als hij ge­ dacht had : de mist was een deel van de demon geweest dat als een mantel om hen heen ge­ hangen had, terwijl de demon wachtte op het geschikte moment om toe te slaan. Duncan verzorgde zijn wonden en slikte voor alle zekerheid twee der antigiftpillen die Ghavoc hem meegegeven had. Mis­ schien waren de klauwen van de demon niet giftig geweest, maar het was beter geen enkel risiko te nemen. Toen de taran klaar was met haar maaltijd, reinigde hij

DE MISTDEMON zijn zwaard en borg het op. Toen hij de taran verzorgd had en opsteeg, zette iets zich met een plof op zijn schouder. 'Ikke dapper gevochten,' kraaide Raac, 'ikke groot krijger.'

55

Duncan gaf hem een klap die hem enkele meter verder slingerde. Raac flapperde even rond, en kwam dan aarzelend terug. Hij zei geen woord meer de rest van de dag. (c)1982 E.C.Bertin

S F A N C O N 1 4 ' O R W E L L C O N' -------------------gaat door in de lokalen van de UFSIA aan de Rodestraat te Antwerpen, het week-end van 11-13 november 1983, en staat volledig in het kader van George Orwell en '1984' hoewel natuurlijk even rui­ me aandacht zal besteed wor­ den aan de 'normale' essef. Als eregasten werden uitge­ nodigd: ANTHONY BURGESS, de auteur van A CLOCKWORK ORANGE (Boze Jongens,Arbeiderspers), THE WAN­ TING SEED en meer recent 1985 (Arbeiderspers) dat wij onlangs bespro­ ken zagen in SF-Gids; en ALEXANDER ZINOVIEV, sovjetauteur in balling­ schap, dit om de convention een zo internationaal wetenschappelijk karakter mogelijk te geven. Wie al eens een SFANCON meemaakte of een PROGRESSEFDAC, in Antwerpen of in Gent, weet tevens dat het toch al­ lerminst een stijve bedoening zal worden ! Het inrichtend comitee bestaat uit: Paul Boumans, Walter Resseler, Benoit Suykerbuyk en Sieg Van de Cruys. Voorinschrijving: 200 BF, volledige deelname: 400 BF, op rek. 068-0810350 van 'Progressef', of per internationaal postmandaat : Benoit Suykerbuyk, Aug. Vermey­ lenlaan 21,bus 20, B-2050 Antwerpen, België. Het eerste Progress Report is al verschenen. Reservaties voor hotel kunnen tot 30/8/83 voor U gedaan worden door het comitee, waar ook de tarieven kunnen aangevraagd worden, per adres Benoit Suykerbuyk. B E N E L U X C O N 1 0 , --------------------------

georganiseerd door het N.C.S.F.

Hotel Cocagne, Eindhoven, Nederland, het week-end van 2-4 sept.1983. Weer een Con om verlangend naar uit te kijken, het kan niet op in '83! Het organiserend comitee bestaat uit Martin Berkelaar, Hermine Berke­ laar,Henk Kersbergen,Cor van Loon,Henk Langeveld,Larry van der Putte, met medewerking van Gerben Hellinga, Annemarie van Ewijck,Leo Kindt, Zweitse Klous,Jeroen Nijenhuis en Wilebald te Poel. Alle korrespon­ dentie via: Martin Berkelaar, Spreeuwendonk 51, NL-5467 CH Veghel,Ned. telefoon 04130-50010 en 040-116030. Ondersteunend lidmaatschap is 280 BF of 15 fl; deelname tot 1/1/83: 615 BF of 32,50 fl, daarna 710 BF of 37,50 fl. Banken: Nederlandse Credietbank n° 23.36.20.907 (giro van de bank is n° 10.32.741), per cheque of internationaal postmandaat aan Hermine 8erkelaar, zelfde adres als Martin hierboven. Voor hotelboe­ kingen en prijzen: vraag het Progress Report n° 0 aan, daar staat alles in. Uit het programma: SF-filmmarathon(12 uur!),SF-hoorspel,muziek, tentoonstelling SF-kunst en computerkunst,wedstrijd zelfbouw SF-muziek instrumenten, toneelstuk door Ray Bradbury.Als eregasten werden aangezocht: Brian Aldiss,Anne McCaffrey en Harry Harrison!

56

Het kortste sadistische verhaal aller tijden "Vandaag zullen jonge kinderen u veel genot schenken," las de pedo­ fiel grijnzend in zijn horoscoop. Zomaar een notitie Een van mijn grote ongenoegens bestaat in het aantreffen van rubrie­ ken en artikels met Engelse koppen in nederlandstalige tijdschriften. SURVIVAL slaat alle records op dat gebied, maar ook SF-Gids (dus voor­ heen Progressef, voorhener Rigel, nog voorhener SF-Magazine, nog veel voorhener Info-Sfan, en voorheenst Sfan - ik ben toch niets vergeten ?) draagt zijn steentje bij met 'columns' en editorialen die wel of geen 'junk' zijn (over de ontelbare 'roadies' en andere onnoemlij­ ke schepsels in de tekst wil ik het niet eens hebben). Kan het dan echt niet in eigen taal, heertjes ? Een 'column' is een rubriek of een hoekje - en was BINNENPRETJES niet veel leuker geweest dan dat stomme 'Inside Magazine' ? Surrealistisch spreekwoord Snuit nooit je neus in een olifant. Een waar verhaal Links-paranoïde pseudo-intellectueel in kroeg: "Ben jij links of ben jij rechts ?" (met een blik van: na de revolutie ga jij het werkkamp in, kameraad). Ik: "Ik ben Julien C. Raasveld." Surrealistisch spreekwoord (2) Een ijsbeer is veel schoner dan een vogelbekdier met rotte tanden. De grootste mop aller tijden Eddy C. Bertin is ook maar een mens. Het kortste vampierenverhaal aller tijden Slurp. Oproep Red de Saharaanse kamelen van de verdrinkingsdood! Stort Uw bijdrage nu! Nieuws Uitgeverij 'De Betere SF' heeft onze eigen Bob van Lariehoven twee mil­ joen IJslandse roebels aangeboden voor een boek, dat de titel 'Het num­ mer van ECB' moet krijgen. Volgens de auteur gaat het over de links­ progressieve, intellectuele, sociaal-maatschappelijke, anarcho-marxis­ tische derde-wereldsproblematische buitenzintuiglijke gevoelens bij hem opgewekt door de berucht huisnummerverandering van de wereldberuchte E.C.Beest. Een inleiding zal geschreven worden door Luk Devorst met als thema 'Het gat van de blanke ziet bruin, behalve als hij voldoende res­ tanten bij de hand heeft om het af te vegen'. Verder wordt nog een sin­ geltje voorzien waarop Benooitni Buygersuyker 'Mien waar is m'n feest­ neus' zingt. Dit laatste heeft met het boek helemaal niets te maken, maar zoals bekend is Benooitni Buygersuyker gespecialiseerd in zaken die niets met iets te maken hebben. Nog zomaar een notitie Zonder dat de gedragingen en figuren van de Reagans en Brezjnevs van deze wereld ook maar enige invloed uitoefenen op mijn stoelgang, kan ik

RAASVELDS RIANTE ROCK'N ROLLS ROYCE SHOW

57

me toch ergeren aan eenzijdige demagogie. Zo heeft men het bij Reagan voortdurend over 'die domme cowboy', terwijl de man een academische graad in economie en sociale betrekkingen heeft. Bij Melina Mercouri daarentegen wordt nooit dergelijke opmerking gemaakt, hoewel ze voor haar politieke loopbaan ook maar zangeres en actrice was - en géén academische graad heeft. Je zou bijna denken dat het SF is. Tot zover Raasvelds Minishow, waarvoor de redaktie van dit tijdschrift alle verantwoordelijkheid afwijst - nee, wij betalen niét als u een zenuwinzinking krijgt na lektuur, en kalmerende middeltjes delen wij evenmin gratis uit. Niettemin wordt kommentaar natuurlijk gretig ver­ wacht teneinde onze volgende rubriek, ARENA, te kunnen spijzen. En­ kel brieven bevattende bommen, levend ongedierte (en dood ongedierte ook) en andere wansmakelijke zaken kunnen best rechtstreeks aan het adres van Raasveld gestuurd worden !

ROB VOOREN, Hoge Rijndijk 14-A, 2313 KJ Leiden (Ned) - juli 1982: Van verre, maar nog immer intens beminde Eddy, met het klimmen der jaren nemen chaos in hoofd & studeervertrek toe, zodat het een wonder mag heten dat ik min of meer recent enige brie­ ven van jou - verkreukeld, bestoft, met spinnen en padden bedekt ­ onder de vloermat aantrof. Kijk eens, dacht ik nog bij m'n eigen, wat leuk dat ECB weer's wat van zich laat horen, dat gebeurt ook niet ieder decennium ! Nou, lollige brieven schrijf jij ! Na met een Lou­ pe en Microscope je hand- of machineschrift (geen flauw idee, welk van de twee) ontcijferd te hebben, besloot ik je Met Zeer Bekwame Spoed een briefje terug te bezorgen. En kijk eens ! Er zijn Verdoem­ den die fluisteren dat ik laks & lui ben (God hebbe hun ziel, al meen ik dat uit betrouwbare bron te mogen betwijfelen), maar zie hier : nauwelijks je brieven gevonden en al antwoord... Maar nu ter zake, krentenkakker, want daar gaat 't je om: hierbij 2 (twee, Jawal!) flapjes van 25 piek. Eén flapje (mijn Bloed kleeft er nog aan) vanwege de belachelijke boekjes die je me geleverd hebt en een Ander Flapje (met een druppel curare, maar ik zeg niet waar) voor SF-Gids nummer zoveel tot en met zoveel. En zorg dat je me de aanslui­ tend nummers als de bliksem opstuurt, Satansjong ! Vanwege die 50 bal­ len heb ik deze van Ons Aller Vader Vervloekte Dag geen Droppel Drank gedronken. Hoort zegt het Voort ! Als tegenprestatie mag je vervolgens bij de Bevoegde Instanties aan­ kondigen dat ik van zins ben - zij het niet ongewapend - begin septem­ ber Gent met Vooren's Visit te verblijden. (alweer zo een prachtzin!) De Beneluxcon, dus, bedoel ik. Ik kom ook, wil ik maar zeggen. Fijn Samen Met Andere Gescheiden Dames en Heren. Gewoon onder mekaar. (ik zweer 't je, ik heb écht niet gedronken vandaag, nog geen pilsje). Tenslotte: in een ander hoekje van mijn pentagramvormige, zonnige Studeer- en Hoereerkamer trof ik in de oogkas van een lievelingssche­ del (een grappig gebeente met horentjes en handige slag- en snijtanden die ik gebruik om o.a. jouw e.a. slecht riekende epistels te openen) bijgaand geschrift. Ik weet niet of je er voor je SF-Gids iets aan hebt (anders smijt je het maar weg): zo ja, dan graag aan het plebs te verstrekken onder de Ware Titel: "Fragment Van Een (In Asbak Gevonden) Juryrapport". 't Was aanvankelijk bestemd, zoals je zult snappen (hoop ik maar,er is Altijd Hoop), t.b.v. het juryrapport KKA/ASF '81, de verhalenwed­ strijd die al zo lang plat op z'n gat ligt. Méér weet ik me er niet

58

ARENA

meer van te herinneren. Als het iets is voor je Gids, mag je schrap­ pen, toevoegen e.a. flauwekul uithalen zoveel als je maar wilt. Verscheuren mag ook. Zie maar. Mij een rotzorg. 't Fragment etc. kan ik zelf natuurlijk ook in de prullebak kwijt, maar doe JIJ nouw maar's wat ! Met deze brief heb IK voorlopig weer genoeg gewerkt. Nou heb ik er weer genoeg van. Hoop je spoedig te zien dan wel van je te horen (zijn de Flappen veilig aangekomen; moet je NOG meer centen & franken, etc.). Tot zo lang een warme omhelzing dat je bot­ ten versplinteren en vergeet je vrouw en kind niet van me te knuf­ felen, groetjes, Rob. ECB. Wel, bedankt hoor, dat knuffelen verliep vlot tot ik vertelde dat het in jouw naam was. Enkele duistere uitlatingen volgden, zo­ als 'die zuipschuit, die vrouwengek...' en dergelijke zaken die jij beslist als komplimentjes zal beschouwen. Waarvan Akte. En durf nog eens iets schrijven over vlug antwoorden, als een arme donder zoals ik godverdrie vijf jàààààren moet wachten op die armzalige flappen. Nu heb je tenminste je achterstallige abonnement op SF-Gids betaald tot en met de nummers die ik je in 1974 gestuurd heb ! Wat je frag­ mentarische epistel betrof, ik probeerde het in de vuilnisbak te gooien, maar die braakte het prompt weer uit. Zelfs een vuilnisbak heeft zijn gevoelens, zou je zeggen... Verbranden lukte ook niet, de vlammetjes deinsden huiverend in alle richtingen behalve in die van je Afgrijselijke Epistel. Dus kan je verwachten dat het - nood­ zakelijkerwijze - in een volgend nummer van SF-Gids aan de ontzette ogen van mijn lezers zal tentoongespreid worden. Ik sta niet in voor de nefaste gevolgen van het verspreiden van dergelijke psychegevaar­ lijke literatuur. Als verheugend aanhangsel kreeg ik inmiddels nog een schrijven van de Krankzinnige Vooren, in aansluiting bij een onderhoud dat we tussen pot en pint - véél pinten - hadden op het Beneluxcon: Rob Vooren heeft weer de teugels in handen genomen, en de KING KONG AWARD PRIJSVRAAG voor het korte SF-verhaal 1983 staat weer open voor bij­ dragen en inzendingen; zelfs KING KONG MAGAZINE zal weer herleven, na een lange stilte. Volledige details & reglement in ons volgend nummer, wie haastig is kan het nu al aanvragen bij Rob Vooren. CHRIS BOUTER, Noordereinde 183, 1243 JP 's-Graveland (Ned) Beste Eddy, even een korte reactie op SF-Gids. Het idee om elke maand een SF-Gids in de bus te krijgen, spreekt me erg aan. Toch kun je je, dacht ik, het volgende afvragen: over het algemeen blijkt het bijzon­ der moeilijk te zijn voor fanzines om regelmatig te verschijnen; een in het begin stipt op tijd verschenen blad als 'Fantastische Vertel­ lingen' laat het nu toch aardig afweten; hetzelfde met 'Progressef' en in het verleden maakte SF-Gids het soms ook erg bont. Van mij hoor je echter een hartgrondig JA tegen een maandelijkse SF­ Gids! Voor het overige: ga zo door! Met vriendelijke groeten, CHRIS. ECB. Wel, dank je voor het hart onder de riem, of waar dat van mij zich ook moge bevinden. FV heeft inmiddels zijn achterstand ingelo­ pen, denk ik, en PROGRESSEF is ten grave en inbegrepen in dit en volgende nummers van SF-Gids. Een maandelijkse publikatie betekent inderdaad een zware last, maar als ik het niet probeer kan ik niet weten of het - op de lange duur - mogelijk is. Dus, we proberen ! ERIK LANKESTER, Westman's Winkel, Korte Lijnbaansteeg 1, 1012 SL Amsterdam (Nederland) - tel.249487 Beste Eddy, Dank voor je SF-Gids. Er wordt hard gewerkt aan de samen­ stelling van het 'Grote Eddy C. Bertin Horror Boek', dat Loeb gaat uitgeven. Wat is Loeb actief, hé ? Hij is zelf zo'n enorme liefhebber; ik heb hem jaar in jaar uit HORROR-pap gevoerd, en nu kan hij er niet meer buiten. Ik werk ook alweer aan twee nieuwe enorme bundels: één

ARENA

59

puur GHOST en één puur HORROR. En er komt een bundel met uitsluitend nooit eerder vertaald werk: bijv.TALE OF AN EMPTY HOUSE van Benson en PETRONELLA PAN van John Keir Cross. Ik wilde je ook vragen of je belangstelling hebt voor A.C.Prins horror-collectie (ze worden los verkocht) die te koop is, en of je die onder de aandacht van je le­ zers zoudt willen brengen. Met hartelijke groet, ERIK. ECB: Hetgeen dus hierbij gebeurt, Erik. Zo weten de lezers nu ook dadelijk waar mijn eerstvolgend boek zal verschijnen, en wat het zal worden; de titel staat uiteraard nog niet vast, publikatie is voor begin 1983 (hoop ik). Lankesters Westland's Winkel is een bescheiden winkeltje in een onooglijk klein en bijna onvindbaar steegje in Am­ sterdam (toen ik er voor het eerst heenreed heb ik er twee uur naar gezocht, zelfs Amsterdammers kenden het (toen) nog niet) dat propvol zit met verzamelaarsuitgaven, zeldzame prenten en boeken, met -zoals te verwachten- een ruime keuze zeldzame SF, fantastiek en horror, be­ slist eens een bezoekje waard. Lankester stelde vroeger veel van de Zwarte Beertjes-griezel en SF bundels samen, en doet dit nu met de dikke kanjer-anthologies voor Loeb en Publieboek; in 1983 mogen we van Loeb ook bundels verwachten van Lovecraft en Stephen King ! Wat de A.C.Prins-collectie betreft, de lijst bevat een 50-tal zeldzame boeken van Arkham House (Lovecraft,C.A.Smith,Wakefield, Bloch,Derleth,Howard, enz.) en andere antikwarische griezelwerken, in goede staat met de oorspronkelijke omslagen. De prijzen zijn niet goedkoop, maar beslist niet buitenissig voor deze uitgaven, in het buitenland betaal je er meer voor. Geinteresseerden vragen dus maar een lijstje aan, of lopen eens langs bij Lankester. FRANK DE CUYPER, Voskenslaan 181, 9000 Gent Beste Eddy, tot mijn genoegen merk ik dat SF-Gids weer regelmatiger verschijnt. Hier wat losse opmerkingen. De twee-kolommendruk is een hele vooruitgang: houden zo. Verhalen in fanzines gaan me hoe lan­ ger hoe meer tegensteken, maar 'Souvenir, Souvenir' van JP Léwy was een aangename uitzondering op de regel. Het interessantste blijft echter het informatieve gedeelte, recen­ sies dus bv. Toch een m.i. belangrijke opmerking inzake je uitspra­ ken over 'Legions of Antares' van Prescot/Akers/Bulmer: je begaat hier tot mijn verbazing dezelfde fout die veel Ernstige letterkundi­ gen begaan, nl. een boek (of zelfs een heel genre) beoordelen aan de hand van gegevens die niets met het boek zelf te maken hebben, als flaptekst, cover... Let wel, mij best als je Prescot wilt afkraken, maar dan liefst aan de hand van de inhoud ! (En eerlijk gezegd, ik vind Prescot nog van de slechtste niet!) Het ga je goed, FRANK. ECB: Ik ben zelf erg tevreden over de dubbelkolom-druk, gezien de verkleining van druk denk ik dat het de leesbaarheid erg bevordert. Niettemin zullen nog sommige teksten over heel de pagina komen,o.a. de rubriek van Raasveld en ARENA, omdat het kolommen-systeem zich niet goed leent voor deze; ook zijn er al enkele verhalen en arti­ kels uitgetikt volgens het oude systeem, en dat werk ga ik niet her­ beginnen. Wat de verhalen betreft, ik publiceer enkel deze die ik zelf goed genoeg vind...moet je die eens lezen die ik terugstuur ! Maar ieder heeft zijn eigen smaak inzake SF. Wat mijn 'kritiek' op Prescot betreft, dat zijn geen recensies maar losse opmerkingen bij boeken waarvoor ik gewoon noch de tijd noch de interesse heb om ze te lezen...zoals eindeloze saga's van Prescot,Norman,Carter,Lord en soortgelijken, en gooi er maar Perry Rhodan en Atlan ook bij. Mees­ tal lees ik hier en daar enkele pagina's om de smaak van het boek te krijgen, en voor de rest moet ik me wel baseren op de omslagteks­ ten. Blame the publishers, if they're incorrect ! En je hebt gelijk, Prescot(Bulmer) is de slechtste niet... Maar dat doet Frank binnenkort uit de doeken in een speciaal voor SF-Gids geschreven artikel over precies deze reeksen !

60

ARENA

ECB: in de maanden juli en augustus kreeg ik tot mijn verbazing het bewijs dat Karla MADONNA een regel­ rechte reismaniakke is, dit door de vier kaartjes hiernaast, die mij op ver­ schillende tijdstippen be­ reikten: St.Johann in Ti­ rol, Chartreuse, Blanken­ berge en London ! Okee, stelletje grapjassen, ik snap wel wat jullie wil­ len: me helemaal stapel­ gek maken. You're never alone with a schizophre­ nic, zou Hunter zingen. In elk geval, Karla, be­ dankt voor dat éne kaartje dat werkelijk van jou kwam ! Hoe zit het trou­ wens met eens een nieuw verhaaltje voor SF-Gids ? Het hiernavolgende briefje zou ik graag ook in origi­ nele versie afdrukken,maar helaas: gekleurd WC-papier met bloemetjes, dat aan­ vaardt mijn drukker nooit! Dus maar overtypen: IJCRSFC, Sintenaaie-Zwaver, Geachte Heer Bertin, Namens alle leden van de IJCRSFC (Internationale Ju­ lien C. Raasveld SuperFan Club) wensen wij hierbij te protesteren tegen Uw ongehoorde veronachtzaming van het schitteren­ de levenswerk van ons idool. Wij citeren uit Uw SF-Gids nr.34: 'Een nieuwe poging (na Annemarie Kindt's THE NETHERPAPERS en Jozef Peeters' CAHIER 1) om aan het bui­ tenland te laten weten dat er ook in Holland en Vlaanderen SF en een fandom bestaat' - d.i.v.m. een recensie van A FOREIGN FANZINE. Blijkbaar hebt U nooit gehoord, of veronachtzaamt U het bestaan van een door ons idool gepubliceerd fanzine PARALLAX (8 nrs. verschenen, van 0 tot 7), evenmin als van zijn in PAPA (door hem gesticht) en OMPA verschenen apazines ! Verre van ons de verdiensten van Annemarie (maar hoeveel nrs. van The Netherpapers verschenen er ?) of Jozef Peeters (idem opmerking) te ontkennen, maar wij vinden het ongehoord dat U een door ons idool uitgegeven blad met lezers tot in Australië en Zuid-Afrika gewoon ne­ geert. In de jaren 70 was het Vlaamse fandom bekend bij mensen als Dwight Decker (USA), Peter Roberts (Engeland), Nich Shears (Zuid-Afri­ ka), Marc Michalet (Frankrijk), e.v.a. in Canada, Spanje, Portugal, Italië, W.Duitsland, enz.Als we ons niet vergissen werden in PARALLAX zelfs teksten van Uw hand gepubliceerd ! Wij beklagen Uw lezers, als de rest van de door U verstrekte in­ formatie op hetzelfde peil staat ! Voor Raasveld en wat de pot schaft ! Nora, Micheline, Nadia, Tania, Mia, Brenda, Edith, Yvonne, Nicole, Betty, Yvette, Paula, Nicky, An, Lieve, Annemarie, Justine, Yoriko, Eufrasle, Bertha, Greet, Grietje, Greta, Vanessa, Brigitte, Simonne,

ARENA

61 Carla, Karla, Caroline, Georges.

ECB: Schattige jonge meis­ jes, (want niemand die al tot de jaren van verstand gekomen is zou Raasveld 'mijn idool' noemen), deze redaktie is zich niet be­ wust van enige veronachtza­ ming van het globale volu­ mineuze oeuvre van de illus­ tere JCR-SuperFan - iedereen heeft natuurlijk het volste recht zich SuperFan te noe­ men, en een Fanclub, o god, waarom niet, Eddy Wally heeft er wel een, dus waarom Raasbeest niet ? Wat de andere opmerkingen betreft echter: WIE kent Decker en Shears ? Bekend in al die landen ? Ocharme, ik neem mijn adressenboekje en ik verstuur 200 eksemplaren van SF-Gids naar alle kor­ respondenten en fanzine-uit­ gevers in die landen, plus Japan, China, Rusland, Aus­ tralie, Indonesie, en noem maar op, en dan ben ik ook 'bekend' daar. Natuurlijk stonden mijn teksten ook in PARALLAX, zoals in elk fan­ zine voor SF dat er ooit ge­ weest is in Vlaanderen en Nederland sinds de late zestiger jaren. Als ik echter bedenk dat de oplage van PARALLAX misschien zo'n 20 of 30 eksemplaren moet geweest zijn, durf ik de belangrijkheid ervan in twijfel trekken. Ik denk dat mijn artikels over 'European Fantasy' in Amerikaanse en Engelse tijd­ schriften (met oplagen van 500 tot 3000 eksemplaren) méér gedaan heb­ ben voor de erkenning van het bestaan van een Vlaamse en Hollandse SF en fantastiek, dit zonder Raasvelds bijdrage te willen kleineren. En wat PAPA betreft, tja, meisjes, daar was ik ook van in het begin bij, ik was een van de weinigen die het tot het laatste volhielden, en er waren zowat 20 leden, waarvan er meestal slechts een 8-tal hun fanzine uitbrachten. Zover wat 'belangrijkheid' betreft... Ik moet jullie trouwens nog de groetjes overbrengen vanwege het Bertiaanse Anti-Raasveld Blok, waarvan ik de namenlijst niet ga pu­ bliceren (klein telefoonboekje), daarvoor ben ik te bescheiden. ROGER ROELS, Gezondheidsstraat 4, 9000 Gent (tel.091/26.96.27) Bedankt voor SF-Gids. Ik ben nog steeds op zoek naar de volgende boe­ ken: M.Plattel: Utopie en kritisch denken, Ambo 1970,Bilthoven / J.A. Hes: Amerikaanse toekomstverwachting in de SF, Amersfoort 1966,Werk­ groep 2000 / Danny de Laet, met medewerking van Francis Bolen en Wil­ ly Maghiels: SF en fantastiek in de Belgische film 1913-1974 ! Luk de Vos, red: SF: Status of status quo,Antwerpen,Restant uitgaven n° VI,3-4,1977. Aan redelijke prijs graag, of desnoods fotokopie (van sommige heb ik al een fotokopie, maar ik zoek de originelen). ECB: wie dus een van die boeken heeft, kontakteert Roger maar !

62

ARENA

ALFONS J. MAES, voorzitter/secretaris 'The Academy of SF, Fantasy and Horror VZW, Ruqgeveldlaan 519, 2100 Deurne: Beste Eddy, eerst en vooral bedank ik je voor de kritiek die je toeschrijft aan 'Survival'. De schilderij van Siodmak hebben we maar voor deze ene keer gebruikt daar wij in nood zaten met een co­ ver. Over de algemene afwerking van het blad: je zal wel weten wat 'Progressef' kostte en wat 'SF-Gids' kost. 'Survival' kost ons 'rea­ dy for shipment' een prijs die belachelijk laag is, en die je ner­ gens meer vind. Dus probeer a.u.b. geen vergelijking qua kwaliteit van papier, druk en andere...te maken met 'Progressef' en gelijk­ aardige tijdschriften. De toekomst van ons blad ziet er heel roos­ kleurig uit, daar wij vanaf ons nummer 1 op een eigen stripteke­ naar kunnen rekenen en een eigen illustrator. Dit houdt natuurlijk niet in dat we van de gunsten van Syds Marra en andere zullen op­ houden. De rubriek 'Books on screen' is er om de verfilmde werken van bepaalde auteurs te belichten, maar ik geef grif toe dat er te weinig toelichting is over de auteur zelf, maar daar komen we later op terug. Nu wil ik het over de kwis hebben, want deze is er toch voor onze lezers, en niet voor de oude rakkers in het vak (he,Eddy). In de reakties die ik al ontvangen heb van de lezers, vragen zij om de kwis niet te moeilijk te maken, het gaat hier niet om intellek­ tuelen, maar om de gewone arbeidersklasse. Ook zullen wij trachten ons magazine door de drukker meer kontrastrijker te laten drukken. Ik hoop dat ons volgend nummer meer presentabeler zal zijn ! ECB: Ja, Alfons, de kostprijs van een tijdschrift is natuurlijk de werkelijke basis voor het overleven ervan, daar weet ik van mee te spreken. Het heeft inderdaad geen enkele zin een luxueus gedrukt en geillustreerd tijdschrift uit te geven, zelfs niet als je enkele honderden lezers hebt, als de produktieprijs hoger komt te liggen dan wat je ontvangt aan abonnementen. Het is wél normaal dat je het eerste jaar toch zélf geld in je tijdschrift moet pompen, van die eerste abonnees zal het niet komen. Sinds het ontstaan van SF-Gids heb ik er doorlopend zelf geld ingestoken, pas twee jaar geleden zo­ wat begon SF-Gids een kleine winstmarge op te leveren, waarmee gelei­ delijk mijn eigen investering aangezuiverd wordt. Mijn kritiek was echter niet enkel op de kwaliteit van het papier, maar ook op de vele taal- en typfouten, dààr heeft kostprijs niks mee te maken. De tekeningen van je nieuwe medewerker zagen er veelbelovend uit, we wachten af. Wat de kwis betreft, je hebt gelijk, maak hem maar zo eenvoudig mogelijk. Op het Beneluxcon te Gent nam je zelf deel aan de kwis die ik leidde, dus weet je dat onder de diverse kandidaten toch heel wat mensen waren die een zekere reputatie hebben in de SF en het fandom. Ik was verbaasd over de onwetendheid over toch alge­ mene zaken van SF; blijkbaar is de belangstelling voor SF bij de meesten nooit verder geraakt dan het lezen van de laatste Vance. SURVIVAL n°1 is inmiddels toegekomen, telaat voor de tijdschriften­ rubriek in dit nummer, dus overgeheveld naar n°41. LES S. CORNWELL, Polendam 2, 2340 Beerse: Beste, ik vraag me serieus af waar jij al die tijd vandaan haalt om alles waar je mee bezig bent gedaan te krijgen. Beschik je misschien over een tijdmachine ? Ik volg SF-Gids nog op de voet. Tenminste,wat lezen betreft. Ik heb voorlopig geen kopij liggen die geschikt is voor publikatie in SF-Gids. Korte verhalen zijn allang niet meer uit mijn typemachine gerold, poëzie schrijf ik hoogst zelden nog en songs heb ik sedert het uiteenvallen van de groep waar ik voor schreef niet meer gemaakt (ik lieg: ik heb, een tijdje geleden, patituur + lyrics geleverd voor een stripverhaal van Marvano naar een scenario van Bob Van Laerhoven). Ik werk aan een serieuze roman (mainstream, maar niet autobiografisch of experimenteel, zoals mijn eersteling

ARENA

63

die ik zelfs aan de straatstenen niet kwijt kan) maar dat is een werk van lange adem: ik ben al bijna twee jaar bezig en het kan ze­ ker nog twee jaar duren. Ik heb ook de ambitie of de werklust niet (zoals jij en Bob) om het als schrijver te maken. Ik zit al heel de dag op kantoor (ik werk als technisch vertaler, weet je wel) en kan maar zelden de moed opbrengen om na een zware dagtaak (ja, lach maar) achter de schrijfmachine te kruipen... Lezen doe ik ontzettend veel: hoofdzakelijk Engels, vrij weinig science-fiction. In de SF-tijd­ schriften ben ik vooral in de recensies geïnteresseerd, hoef ik niet meer zelf al die boeken te lezen, alleen de allerbeste. Het gebruik van die dubbele kolom in SF-Gids is een vooruitgang. Toch vraag ik me af waarom je in nr.35 zeven bladzijden of dubbel zoveel kolommen wijdt aan een trilogie die je in de laatste regels omschrijft als een'daad van masochisme' en een 'regelrechte psychische foltering'. Is erniets beters op de markt momenteel ? Dan heb ik liever dat je meer aandacht besteedt aan reklame voor je eigen werk (The Evil that Men do). Graag meer verhalen van J.P.Léwy, maar nog liever van R. Smets ! Tenslotte mijn dank voor het prachtig artikel over Colin Wil­ son. Tais Teng begrijp ik niet, maar dat zal wel aan mij liggen. Eddy, ik zou zeggen: doe zo voort. Je komt er nog ! (maar waar of wanneer, dat kan ik je niet zeggen). Dosvidåniè, LES. ECB: Tijd, tijd, hoe zou ik weten hoe ik het doe ? Ik snap het zelf niet. Weinig slapen, zo'n beetje touwtje lopen boven de afgrond, denk ik. Die tijdmachine lijkt me een leuk idee, heeft iemand een tweedehands-eksemplaar ergens op zolder staan ? (in de kelder is ook goed, als ze maar goedkoop is). Wat mijn lange recensie van C.S.Le­ wis' trilogie betreft: het is gewoon dat iedereen die boeken als klassiekers van de SF en fantastiek beschouwt, en ik vind ze rotzooi, en als ik dat van een boek wil zeggen, zeg ik ook waarom. Misschien heb ik me een beetje laten gaan omdat heel de stellingname van het boek tegen mijn eigen overtuigingen ingaat - foutje, foutje, als re­ censent dien je objektief te blijve, of het toch te proberen ! Je wens voor een verhaal van Smets is hiermede vervuld. Het soort arti­ kels waarin een schrijver/fster besproken wordt aan de hand van het globale werk, schijnt weerklank te vinden, ik kreeg dergelijke po­ sitieve reakties ook inzake Lessing; in de volgende nummers zal dit dus nog gedaan worden: Tonke Dragt en Ayn Rand staan al op het pro­ gramma. En jij zit heel de dag op kantoor... waar denk je dat IK zit? Ik heb trouwens nog een 'Star Sea-Song' liggen die je ooit eens met Bob van Laerhoven samen schreef, dus kom je toch nog eens als auteur in SFG. Bob is de laatste tijd erg druk in de weer geweest met het schrijven van toneelstukken, filmscenario's, stripverhalen, zelfs een boek over oogverzorging (verschijnt bij Elsevier deze maand) ! Hij heeft me echter beloofd zich weer tot de SF te zullen bekeren en dus mogen we misschien eens een nieuw verhaal van hem verwachten. Hoe zit het ermee, Laerbeest ? Al was het maar om een nummer van SFG gratis te krijgen, kan je de hernieuwing van je abonnement nog een maand uitstellen. Vooruit, aan de schrijfmachine ! JULIEN C. RAASVELD (De Enige Ware, Grote,Etc.) Karel Meyvis 27, 2710 Hoboken O, Ber (geef er ons nog een)tijn, Het houdt niet op, alweer een brief van de Grootmeester. Hoezo, Drukwerk duur ? Een publicatie van mij is onbetaalbaar, dat zou je zo langzamerhand moeten weten ! Bovendien moet je de laatste prij­ zen van papier, hectografisch carbon, alcohol (om te drukken, ke­ reltje !), verzending, enz. een berekenen (op dit ogenblik kost D verzonden naar NL vijftig ballen, heerschap !). Dan wil ik het niet eens over mijn werkuren hebben en het feit dat D volkomen handwerk is (kunstambacht, als het ware). Ik zou natuurlijk tijdschriftenta­ rief kunnen vragen maar dat verdom ik (ik doe in een blad wat ik wil en niet de PTT), daarom koos ik ook heel subtiel de titel Druk­ werk. Het tweede nr is intussen compleet (op typen en drukken na,

64

ARENA

natuurlijk), dus behoudens Acts of God, revoluties, enz. kan je daar binnen een tijdje je tanden in zetten. Ik sluit onder het zingen van 'Sigaretten en whisky en wilde wijven'. Loop eens op je handen, dan slijten je schoenen minder vlug. ps. Als je 'Karel Bertman' ziet, zeg hem dan dat ik a)niets meer op­ neem van 'onbekenden' zonder adres; b)alleen tijdschriftrecensies doe van bladen die ik zelf ontvangen heb. Men zegge het voort. ECB: Drukwerk duur ? Heb ik dat ooit gezegd ? Jawel, en ik zeg het nog eens, bij de recensie van D-2 in dit nummer. Gebruik jij soms whisky van betere kwaliteit om te drukken ? Whisky= dat goudkleu­ rige nat; alcohol om te drukken=blauw. Moest je het niet weten. Van 'Karel Bertman', wie of wat hij ook is, kreeg ik geen verdere brieven of reakties meer. Wél van Arnald Jevilescu. ARNALD JEVILESCU: Héhé, toch dik liggen gehad - nooit van anagrammen gehoord ? arnaldjevilescu juliencraasveld ECB: Da's al een pak van m'n hartje. Kent iemand het anagram voor Karla Madonna ? Van Raasveld kreeg ik in de laatste maanden zoveel brieven dat ik er noodgedwongen een sellektie uit moet maken, an­ ders kon ik dit nummer zowel 'De verzamelde brieven van julien c. raasveld, periode april-augustus 1982' noemen. Hier volgen dus nog een stel uittreksels, dit rekening houdend met de vurige fanclub van Raasveld. Goed, schatjes, hier nog wat van jullie idool. JCR: "Haha-pffrrt-haha-pffrt-haha-pffrt..." Lach van een aan diarree lijdende hyena. M'n hartje, Nâ, hier weer een RRRRRS-aflevering. En begin nu niet te mopperen als je regelmatig RRRRRS krijgt. Ook niet zeuren als ik eens een tijdje geen tijd heb. "For a virgin, you haven't done so badly" Garry Kilworth, Split Second. Big bad Eddyboy, Doet me plezier dat iemand me eindelijk eens gelijk geeft, al heb ik dat altijd. Probeer van kort hout geen lange planken te zagen, (héhé). ECB: Laat ze maar komen, Juul ! En pas op voor verdacht uitziende brieven in je bus. Ik weet niet of de lezers je plankenzagerij gaan snappen, maar kom... JCR: "Yee-oew-oew-oew-oew" (gehuil van een bronstige wolf) "Fuck Rogers en Thrash Gordon, maar leve Prinses hijg-hijg Ardala!" (Alain de Niverance tijdens een warme zomernacht op het terrasje van Den Duvel). Negenenzestiger, Met het gebruikelijke enthousiasme dat ik voor speciale gelegenheden bewaar, zoals het wild krijsend en met afgezakte broek achternazitten van gillende meiden in het plaatselijk park, heb ik de nieuwste SF-Gids ontvangen in mijn wegens de econo­ mische krisis en mijn spreekwoordelijke luiheid niet meer zo versge­ lakte brievenbus. Deze wilde geestdrift bekoelde uiteraard snel,toen ik merkte dat er niets nieuws onder de SF-Gids-zon was. Ach ja, ik zou enkele snedige opmerkingen kunnen maken over dat Mil­ fordgedoe van Smets en V.d.Sande, maar laat ze Vonnegut maar eens na­ lezen over dat soort workshops. Alleen de volgende bedenkingen : moest dit vriendenweekendje nu echt over meer dan vier pagina's uitge­ smeerd worden, met tweemaal een vrijwel eensluidend verslag ? Een goe­ de raad voor wie zich illusies maakt over schrijven : een verhaal (in­ houd) bedenken léér je niet, dat kun je of dat kun je niet. Dat ver­ haal op een degelijke manier op papier brengen qua structuur leer je wel, maar alleen van jezelf, door het te proberen en door aandachtig het werk van goede schrijvers te lezen (dus geen Bertins, mijn appel­ flapjes). Het enige wat je wél kunt leren is een goed taalgebruik (de juiste spelling, de juiste woorden en een goede zinsstructuur).Daar­ voor bestaan allerlei cursussen, handboeken, enz. Dat laatste is mis­ schien een goede raad voor de heren van dat Nederlandse Milford - mis­ schien ontdekt Smets dan ooit nog wel eens dat kortelings niet binnen-

ARENA

65

kort betekent, zoals hij schijnt te denken, maar kort geleden. ECB: Tot zover deze taalles. Ik ga volledig akkoord met je kom­ mentaar inzake 'kunnen schrijven of niet' en heb mijn eigen be­ denkingen bij 'schrijvers-workshops', maar ik vond het wel in­ teressant genoeg om de twee visies van de twee vlaamse deelne­ mers te geven. SF-Gids is overwegend informatief, en - zoals ik nogmaals herhaal - de opinies van opgenomen medewerkers zijn niet altijd de mijne. Nochtans dien ik er aan toe te voegen dat deze workshops in het buitenland blijkbaar toch goede resultaten afwerpen, denk maar aan de Clarion-bloemlezingen, en aan het kommen­ taar dat buitenlandse schrijvers geven over dergelijke week-ends. JCR(terug): De kring begint te vernauwen. Madonna schrijft, zoals ik je vol leedvermaak vertelde, steevast 'stencilleren' i.p.v. stencilen (en zo iemand ken ik toevallig, héhé) en Karel Bertman gebruikt een schrijfmachine met een opvallend uit de band springende hoofdletter K, die, oh toeval, ook gebruikt is voor een Progress Report van de Beneluxcon dit jaar. Goede verstaanders... Ophouden dus, grapjurk; en zeker niet proberen MIJ in verlegenheid te brengen. Poets je tanden met autobanden ! ECB: Dit was taalles 2, je kan beter onderwijzer worden, Julien, dat betaalt beter dan vertalen of schrijven. Wat je hoofdletter K betreft, misschien ben ik geen goed verstaander, maar ja, ik schrijf ook geen Progress Reports... Wie heeft een schrijfmachine met een dergelijke hoogst-verdachte hoofdletter K ? Nee, Franz, JIJ niet ! JCR: Het dreigement in 'Waarschuwing' is natuurlijk niet ernstig, maar als je brieven in ARENA wil, neem dan brieven en geen onderdelen van teksten. Zeker niet zonder eerst te vragen of ik er wel mee akkoord ben (en in dit geval zou ik er niet mee akkoord geweest zijn - nu is de hele bedoeling van RRRR-Show een beetje ontwricht, de mengeling van ernst en satire is niet meer evenwichtig, zonder dat stukje).Dus niet meer doen, of paps wordt boos, liefje. Zit niet teveel op je klauwen te kauwen. ECB:Greghhfghhm.Slik.Even klauwtje doorslikken. Dit fragment heeft dus betrekking op de ARENA/FORUM-rubriek in PROGRESSEF 83/SF-GIDS 38bis, dat enkel aan de SFAN-abonnees gestuurd werd, en waarin een fragment van de eerste RRRRS-rubriek gepubliceerd werd. Zoals je ziet,Julien, staat je rubriek volledig en integraal in dit nummer, geen KOMMA veranderd zelfs. Tevreden ? Meteen kennen de lezers ook het opzet van de Raasvelds Riante Etc.Show. Wat het inkorten van brieven betreft,tja, dat is nu eenmaal een noodzaak: het heeft geen zin ettelijke 'I Love SF-Gids, SF-Gids is prachtig' enz.zinnen te herhalen in ARENA. Een brievenrubriek moet uit meer bestaan dan lof: kritiek, daar kunnen we onze tanden inzetten ! En het privaat gedeelte uit sommige brieven, dat de lezers helemaal niet interesseert, wordt natuurlijk automatisch geknipt. En hiermede moeten we deze ARENA wel afsluiten, om plaats te maken voor nog wat andere rubrieken. Ik kreeg interessante brieven van heel wat mensen, en sommige komen in het volgend nummer, oa. van Luk de Vos, Patrick Bernauw, Remco Meisner, Julien C. Raasveld (alweer), Jozef Peeters, Les Cornwell, George Tuffin, Yves Vandezande, Michel Esso. Ook diegenen wiens naam hier niet vermeld wordt, mijn dank voor uw kommentaar, lovende woorden of kritiek. Ons volgende nummer zal bij de drukker zijn als U dit leest, en daar ik in dat nummer ook graag een ARENA heb, worden uw brieven overgeheveld tot volgende maand. Blijf schrijven, mensen ! Uw mening, uw ideen en opvattingen zijn¨ welkom, over SF, fantastiek, griezel, het fandom, SF-Gids, noem maar op.

66

Ik heb geen zin om precies uit te leggen hoe ik het heb gedaan. Het is niet nodig het jullie zo gemakkelijk te maken. Zoek het maar uit ! Ikzelf heb er jaren over gedaan. En eer­ lijk gezegd : ik gun het jullie niet, dat je het zomaar even uit je mouw zou schudden. Mij heeft het talloze slapeloze nachten gekost. Daarom laat ik weg hoe het mij gelukte mijzelf te dupliceren. Maar nu het eenmaal zover is, kan ik je verzekeren dat het verduiveld gemakkelijk is en bijzonder plezierig. Niemand die ik het niet vertel, merkt er iets van - als die persoon ons tenminste niet samen ziet, mijn duplo en mij. In eerdere stadia van mijn proefnemingen was het mij al gelukt mij gedeeltelijk te du­ pliceren. Een hand, een been en zelfs één keer mijn hele bovenlichaam, omhoog vanaf mijn heupen. Maar dat laatste was wel een bijzonder ongemakke­ lijke toestand. We kregen al gauw pijn in mijn zij en wis­ ten geen raad met onze armen. Het was in die periode dat wat gedupliceerd was, weer na heel korte tijd door het oorspron­ kelijke lichaam werd geabsorbeerd. Ik had toen - gelukkigde lak nog niet uitgevonden, die wat je dupliceert besten­ digt. Ik zeg expres 'gelukkig' want wat je uitvindt, wil je ook gebruiken en stel je eens voor dat ik blijvend drie han­ den of drie benen zou hebben gehad of als een misgeboorte met twee hoofden door het le­ ven had moeten gaan. Nee, pas nu ik mijzelf helemaal gedupliceerd heb, kan ik de lak gebruiken. En zo lig ik hier dan heerlijk te luieren in de zon,

terwijl mijn duplo dit ver­ haal voor mij opschrijft en alle klusjes en karweitjes op­ knapt, waar ik geen zin in heb. Ik kan hem alles laten doen. En zonder mij te ver­ moeien ook weten wàt hij doet. Als hij iets prettigs uit­ voert, kan ik ervan meegenie­ ten zonder er een vinger voor te hoeven uitsteken. Heer­ lijke, wonderbare vinding ! Ja, benijd me maar, tot je er groen en geel van ziet. Misschien kom je me tegen, haastig en met een zorgelijk gezicht - terwijl ik heer­ lijk ontspannen mij door mij­ zelf kan laten verwennen. Er is trouwens nog iets dat ik mijn duplo kan laten doen, hoewel ik daar zelf pas veel later aan heb gedacht. Ik kan hem voor mij oud laten worden, afgewerkt en ver­ moeid. Alleen moet ik wel voor mijzelf eten en drin­ ken, want al kan ik dan mee­ proeven wat er over zijn tong en langs zijn gehemelte naar binnen glijdt, mijn oorspron­ kelijke lichaam moet zijn eigen voedingsstoffen tot zich nemen, daar ontkom ik niet aan. Natuurlijk kan ik hem wel het eten voor mij laten bereiden zoals ik dat het lekkerst vind. Hij is mijn slaaf, mijn lijfeigene, in de meest letterlijke be­ tekenis van het woord. Maar hij kan mij niet vergiftigen - omdat ik het zou weten. Omdat ik alles van hem ervaar, weet ik ook dat hij mij haat ­ vooral ook omdat hij door wat en wie hij is niet anders kan dan mij gehoorzamen. Er is een situatie ontstaan, waaraan ik nooit heb gedacht:

DUPLO hij heeft de vrouw ontmoet, die ik mij altijd heb ge­ droomd. Ze is sedert kort werkzaam op het kantoor, waar duplo mijn plaats nu al geruime tijd heeft ingeno­ men. Ze zijn weg van elkaar, duplo en zij. Natuurlijk ben ik ook weg van haar, anders zou duplo niet zo reageren. De druiven, die ik genietend op mijn rustbank naar binnen slurp, smaken eensklaps bitter. Ik kijk het aan en smacht naar haar kussen voor mijn eigen lippen en naar haar ogen vlak voor de mijne. Ik word verteerd door jaloezie - op duplo - op mijzelf. Een zelf dat ik toch niet zo he­ lemaal zelf ben als ik tot nu toe dacht. En nog voor het avond is, die dag van hun eerste kussen, weet ik dat duplo verdwijnen moet. Nu is niets gemakkelijker dan dat - sinds kort. Men zal het zelfs nooit zelfmoord kunnen noemen. Ik hoef hem alleen te bespuiten met het negatief van de opgespoten lak. Als zijn vel is opgelost zal hij onmiddellijk vervluchtigen en als het ware in mij terugke­ ren, dat weet ik immers uit ondervinding. Ik haal de spuit meteen. Daar is hij al. Ik neem de lege kleren op en hang ze over een stoel. Het is een keurig pak, dat ik pas voor duplo heb laten maken. Hoe lang is het geleden dat ikzelf een costuum heb gedra­ gen ? Zeker twee jaar. Nu moet ik zelf een maaltijd klaarmaken en de TV aanzet­ ten, mijn bed rechttrekken, noem maar op. Alles net als vroeger. Nu ja, als ik dat zou willen kan ik al tijd weer een andere duplo maken te zijner tijd. Doodmoe val ik die avond in bed. De volgende morgen merk ik tot mijn verbazing dat het costuum van duplo mij niet past. Ik moet van de broek de achternaad een heel eind opentornen en het vest moet

67 van achteren helemaal uit el­ kaar terwijl het colbert on­ mogelijk dicht kan. Nu ja, ik heb ook nooit meer in een spiegel gekeken met zijn le­ vende beeltenis om mij heen. Maar het doel van al mijn moeite maakt dat ik die niet tel. Mijn geest is dezelfde en snelt de liefste tegemoet. Nu zal ikzelf haar kunnen omhelzen. Ze herkent me niet. In haar mooie ogen lees ik alleen walging. En als ik haar alles vertel, walgt zij des te meer. - O jij vieze, dikke pad, zegt zij alleen vol afschuw. Ze wil niet eens verder luis­ teren, ze draait zich om en loopt weg. Of ze mij gelooft ? Ik zou het niet eens kunnen zeggen. Maar ik moet zo snel mogelijk een nieuwe duplo maken als ik tenminste nog iets van haar behouden wil. En ik maak er een, diezelfde avond nog : een dik, lui en afgestompt wezen met on­ derkinnen en een vette buik. Ik wil hem niet eens fixeren. Het haalt allemaal niets meer uit. (c)Kathinka Lannoy. ----------------------------Kathinka LANNOY werd geboren... maar nee, van een dame verklap je dat niet. Zeggen wij dat ze voldoende bekend is in de alge­ mene literatuur door haar volu­ mineuze mainstream-romans en trilogie, terwijl haar SF-output eerder beperkt is tot een reeks korte verhalen :ALLES IS TE KOOP in SF-Mag.46, DRUGS in Orbit 3 (en in TERRA SF, DAW Books,NY!), BEING in Holland SF jg.7 n.2, RADIOHOOFD in Ganymedes 2 ,POP­ PENREGEN in Ganymedes 4, AAN­ SLUITING in King Kong 10, DE WE­ RELD WENTELT...NOG in Ganymedes 6, en een heel stel andere. In 1977 verscheen een SF-roman voor de jeugd, HET ZWARTE GLAS(Stan­ daard) en liefhebbers en kenners bezitten haar twee bundels ultra­ korte fantastische en spookverha­ len TUSSEN ELF EN EEN, vol.I & II (resp.Bruna 1959 en 1965,Zw.B.)

68 door Wolfgang Jeschke 'Science Fiction & der deutsche Markt' vertaald door Paul TORFS. Wolfgang Jeschke was een der eregasten op Beneluxcon 7/Sfancon 11 te Gent in september 1980. In een voordracht verschafte hij een idee van de ontwikkeling en de bloei van de SF in Duitsland. Maar al te vaak denken wij nog dat SF IN DUITSLAND enkel bestaat in Perry Rho­ dan en gelijkaardige pulpreeksen, of in ultra-linkse of rechtse po­ litiek geëngageerde verhalen en scripties; in feite hebben wij door­ gaans nauwelijks enig vermoeden van wat zich zo vlak naast onze deur afspeelt. Daarom deze korte samenvatting van Jeschke's lezing, die in al haar beknoptheid toch een overzicht brengt van SF IN DUITSLAND. De geschiedenis van science­ fiction in Duitsland is vrij be­ vreemdend. In het begin van deze eeuw waren er naast bestseller-au­ teurs als Hans Dominik,ook schrij­ vers van toekomstromans, die men als voorlopers van SF-auteurs kan beschouwen en wier produkten een groot afzetgebied kenden. De nazi-periode zou deze ontwikkeling niet enkel tot stil­ stand brengen, maar zelfs in de kiem smoren ... En dat juist op het ogenblik waarop SF zich in de Angelsaksische landen en vooral dan in de USA tot een vol­ waardige tak van de ontspannings­ literatuur ontwikkelde. Na de oorlog stond het Duitse publiek dan ook weer wat vreemd tegenover dit verschijn­ sel. Pogingen om de tijdschrif­ tentraditie nieuw leven in te blazen faalden en het succes dat bepaalde reeksen in de twin­ tiger en dertiger jaren kenden bleek niet te hernieuwen. Verder was het zo dat ken­ nis en techniek tijdens de oor­ logsjaren een vlucht hadden ge­ nomen, waarmee de meeste auteurs elk kontakt hadden verloren ... Dat leidde bv. vaak tot erg na­ ieve voorstellingen over atoom­ energie. Een poging van de uitgeve­ rij Karl Rauch leed schipbreuk in 1952 : goede Amerikaanse SF werd niet gegeerd. Het volgende jaar werd de konklusie getrokken : het was duidelijk dat eerst een markt moest geschapen worden en daar-

om viel men terug op pulpreek­ sen. Er werd geen hoog peil na­ gestreefd ... Een mengeling van kiosk-literatuur met Amerikaan­ se space-opera uit de dertiger en veertiger jaren volstond. Daarmee werd de Duitse lezer opgevoed en bekeerd tot SF. Robert Kraft, Bernd Kel­ lermann, Rudolf Heinrich Dau­ mann en Otto Willi Gail schreven verhalen waarin steevast een vlucht naar de maan werd beschre­ ven. Zo werd de Duitse lezer binnengeleid in de wereld van SF. In 1953 WAS HET DE BEURT aan "Jim Parkers Abenteuer im Weltraum" en andere minder of meer bekende sukses rijke reeksen. Daarna verscheen "Perry Rhodan" als omstreden figuur we­ gens enkele fascistische trekjes. Cijfers bewijzen echter zijn po­ pulariteit : 1.000 nummers, een vierde druk loopt parallel met de eerste drie, een half miljard exemplaren (meer dan het dubbele van de oplage van de bijbel). Aan het einde van de vijf­ tiger jaren drong zich een wijzi­ ging op. Kioskliteratuur gaf geen voldoening meer. De in­ houd bevredigde nog wel, de ver­ schijningsvorm niet. De reeksen Misdaad, Cowboy, Liefde, Dokter en ... Science­ Fiction verschenen in pocket­ formaat. In 1960 verscheen bij Wilhelm Heyne Verlag de eerste science-fiction pocket. Van­ daag is deze uitgever met 80 nieuwe titels per jaar de groot­ ste sci-fi pocket producent ter wereld.

SF IN DUITSLAND In 1962 volgde het Wilhelm Goldmann Verlag, na een weinig suksesrijke hard-cover reeks, met SF-pockets. Meerder uitge­ vers brachten SF-reeksen : Fische (ondertussen gestaakt), Ullstein Winter (gestaakt), Moewig (toen onder de naam Comeback), Pabel, Williams (ge­ staakt), König (gestaakt), Bas­ tei, Knaur en Suhrkamp. De verder ontwikkeling ver­ liep niel moeiteloos, het niveau was wisselvallig, het sukses grillig. Enkel Heyne Verlag bleef zijn lezers trouwen kon zijn programma verder opbouwen en jaar na jaar uitbreiden. Reken maar : 3 titels in 1960, 10 in 1963, 18 in 1964, reeds 48 in 1973 en vandaag 80 per jaar, dit wil zeggen ± 7 titels per maand. De inhoud der boeken werd verdubbeld (met uitzondering van volumineuze boeken die men vroe­ ger inkortte of gewoon niet uit­ gaf). De omzet van SF steeg in de laatste 8 jaar met 12-15 % per jaar of 120 over de gehele periode en bedraagt nu 4 miijoen DM. Het marktaandeel ligt rond 70 %.

69 Deze resultaten schiepen een mogelijkheid voor de uitgever om een hoger peil na te streven, jonge of onbekende, Europese of Oost-Europese auteurs op de voor­ grond te schuiven. Deze gezonde politiek maakte het sukses gro­ ter. Knaur, Goldmann, Bastei en Moewig brengen nu ook inter­ nationale bloemlezingen waar een nieuwe generatie een kans krijgt uit de fanzines te groeien. Deze science-fiction wild­ groei houdt reeds drie jaren aan en bracht de nieuwe uitgaven van 130 naar 200 per jaar. Daarbij mag het sukses niet alleen het resultaat van een uit­ geverspolitiek blijken of een manier om de afhankelijkheid van de oppermachtige Amerikaanse markt te doorbreken maar ook een kwestie van fair play tegenover Europese schrijvers om hun werk uit te geven.

De literatuur wint daardoor aan kleur en de science fiction aan veredeling een veelzijdig­ heid.

door Eddy C. Bertin

Zoals iedereen die ooit eens naar de TV kijkt, of de krant leest, nu wel al weet had in het Casino te Knokke het 1e Internationaal Film­ festival Knokke-Heist plaats de week van 20-29 augustus 1982. Een lo­ venswaardige poging, waarvan de organisatie soms wel eens verkeerd liep. Dan nog gezwegen van de 'jury', waaronder wel enkele mensen die er iets van afwisten, maar Sofie en Johan Verminnen, met alle respekt voor hun muzikale kwaliteiten, maar als filmjury ? Maar daarover gaat het feitelijk niet, belangrijk is de grote aandacht die besteed werd aan de B-film, en aan de fantastische en griezelfilm. Een korte opsomming van de vertoonde prenten in deze genre's: BASKET CASE (een nieuwe amerikaanse 'cult'-film van Fred Henenlotter), THE WORM EATERS (van Ted V. Mikels in de reeks 'wansmakelijke produkties'), NOCTURNA

70

CAMERA: NIGHT OF THE DEMONS

SAM RAIMI ('Evid Dead')

(een disco-parodie op DRACULA van Nai Bonet), THE CHAN­ GELING (van Peter Medak, een revela­ tie), FULL MOON HIGH (van Larry Co­ hen - je weet wel, "I was a Teenage Werewolf" en "It's Alive", een paro­ die op weerwolven), THE APPOINTMENT (van Lindsay G.Vi­ ckers), STRANGE BE­ HAVIOR (van Anthony I.Ginnane & John Barnett, muziek van Tangerine Dream), THE IMP (van Jeff San & Dennis Yu), THE LAST MOVIE (van Dennis Hopper & Paul Lewis), EATING RAOUL (van Paul Bartel), ATTACK OF THE KILLER TOMATOES (en die titel zegt al veel !}, ROBOT MONSTER (1953) en PLAN NINE FROM OUTER SPACE (1959), twee be­ ruchte rotfilms, THE INCREDIBLY STRANGE CREATURES WHO STOPPED LIVING AND BECAME MIXED-UP ZOMBIES (van Ray Dennis Steckler), deze laatste vier in de reeks 'de slechtste films aller tijden'. Daarbij dan nog de drie films van de 'NACHT VAN DE DEMONEN', waarover straks meer. Een aanzienlijke reeks, dacht ik, en hopelijk vinden enkele van deze produkties ook hun weg in het normale bioscoop-circuit in België;som­ mige ervan bespreken we later in een volgend nummer. De NIGHT OF THE DEMONS omhelsde drie films, die op andere dagen ook vertoond werden, gemakkelijk voor wie heel de week in Knokke-Heist is, maar niet voor iemand die speciaal daarvoor naar de kust rijdt voor één avond/nacht. Mijn NACHT VAN DE DEMONEN begon al niet al te best. Ik was uitge­ nodigd door Maes van de 'Academy of SF, Fantasy & Horror', vrijdag­ namiddag om 15 u. voor de persconferentie met Roger Corman. Voor ik met verlof ging was er slechts een lijstje met filmtitels verkrijg­ baar als informatie, en alle publiciteit inzake vertoningen, wie kwam, waar en wanneer verscheen in de dagbladen terwijl ik in het buiten­ land boeken ter recensie aan het lezen was. Ik verwachtte bij mijn terugkeer een volledige persmap te vinden met alle informatie, maar niks, die lag in Knokke op mij te wachten. Dan maar aangezet. Nauwe­ lijks ben ik in het centrum van Gent, op weg naar de autosnelweg,of ik moet stoppen voor een rood licht, en een vluggerd achter mij rijdt in mijn achtersteven. Wagen kan niet meer rijden, verzekeringspapie­ ren opgemaakt, veel ekskuzes en zo, maar daar ben ik niet vet mee! Garagist opgebeld, wagen gedepanneerd, terug naar huis, en met de Mini van mijn vrouw naar Heist. Tegen die tijd (17 u.) is alles na­ tuurlijk al afgelopen, aan de receptie weet niemand van iets, Corman nergens te vinden, maar gelukkig duikt Maes op met mijn persmap en perskaart. Zo hoor ik voor het eerst over de NIGHT OF THE DEMONS,die begint om 21 u. en loopt tot... 3 u. 's nachts ! En dat met mijn vrouw en dochtertje erbij. Nouja...mààr... hoewel tot diezelfde dag toe in de radio publiciteit gemaakt wordt voor die NACHT, blijkt de zaal al twee dagen volgeboekt te zijn. Vrouw en dochter, geen toegang, nog beter, mijn perskaart verschaft normaal OOK geen toegang, en aan kaarten is niet meer te geraken. Waarvoor kom ik dan ? Nu, ik ben niet groot, en wie kan MIJ buitenhouden als er griezelfilms vertoond worden ? Dan maar anderhalf uur op voorhand aan de kassa gaan staan, want 'na 21 u. worden niet bezette plaatsen doorverkocht ... zo staat

CAMERA: NIGHT OF THE DEMONS

71

het in alle aankondigingen, en zo weet je maar dadelijk wat je in het vervolg niet meer moet geloven. Zelfs Maes en ons aller horrorfilm-criticus bij uitstek Gilbert Verschooten ('FANTOOM', weel je nog ?) slagen er niet in mijn vrouw & dochter kaarten te bezorgen. Dan maar wachten. Een uur in de rij, tot bijna half tien, voor de zaal opengaat. Ik wip naar binnen met mijn perskaart, de zaal raakt bijna vol, dan beginnen kleine groepjes binnen te komen. Denk ik: nu zijn mijn vrouw & dochter toch aan kaarten geraakt, ze staan daar al anderhalf uur als eersten aan de kassa. Nee hoor, blijkbaar wordt daar een strikt 'ik-ken-jou-jij-krijgt-een-kaart' principe toegepast. Het standaard-ant­ woord aan 'onbekenden' is: Géén kaarten meer, iedereen is er. Mensen die van ver gekomen zijn voor de NIGHT, aangelokt door de reklame en de radio-aankondigin­ gen van dezelfde dag zelfs, mogen weer naar huis keren, met allerminst prettige herinneringen. Ik kijk rond, de zaal is ruim en komfortabel, de trappen zijn breed, daar kunnen minstens nog honderd mensen goed zitten zonder dat ze iemands (opdracht van ROGER zicht belemmeren, en fanatieke filmkijkers CORMAN stellen zich gewoon tegen de muur aangeleund. Nee hoor, bericht van de plaatselijke brandweer: wie geen zitplaats heeft, moet buiten, of het gaat niet door. Absurd gedoe, maar genadeloos. Dan kan de NACHT VAN DE DEMONEN eindelijk beginnen. Carl Huybrechts, getooid met Dracula-cape, hoge hoed en blote voeten, komt uit zijn doodskist op het podium, en vertelt ons hoe het voelt een levende dode te zijn. Aanvankelijk is het wat gekunsteld, maar dan komt hij in de sfeer en weet heel de verdere nacht met veel brio en humor (en met hijgend-fluisterende grafstem) aan mekaar te praten. EVIL DEAD (Can They Be Stopped ?) opent de demonische nacht. Een revelatie, dat wel. De eerste langspeelfilm van de 23-jarige Sam Rai­ mi (die aanwezig was), pas uit, met Bruce Campbell, Ellen Sandweiss en andere onbekenden in de hoofdrollen. Raimi's jongere broer, Ted, ook in een hoofdrol, met speciale (gruwel-)effekten van Tom Sullivan, een leerling van Rick Baker (die er ook zou geweest zijn, maar die zag ik niet). TEXAS CHAINSAW -MASSACRE en NIGHT OF THE LIVING DEAD werden kult-films en propelleerden Tobe Hooper en George Romero naar de top, hoewel ze - realistisch gezien - weinig of geen 'blood & gore' vertoon­ den: het was de kijker zelf die de illusie kreeg dat hij heel wat gru­ welijke en bloederige zaken te zien kreeg, terwijl de meeste daarvan zich buiten het scherm - en in zijn verbeelding - afspeelden. EVIL DEAD doet net het tegenovergestelde. Na Fulci's ZOMBIES 2 en Romero's DAWN OF THE DEAD, dacht ik: nu heb ik wel de uitersten gezien waartot men kan gaan inzake gruwel en guignole op het scherm. Wel, ik was mis. EVIL DEAD gaat verder. Dit is gruwel om de gruwel, een guignolesk in­ ferno van bloed, mutilatie, shock-effekten tot het uiterste. Tom Sulli­ van en Raimi gaven later uitleg over hun film, en het is duidelijk dat zij het maksimaal hebben geprobeerd te bereiken. De desintegratie­ scene aan het einde bv. duurt drie minuten lang, en werd opgenomen met stop-motion techniek, dàgen lang werk. En erg effektief, dat moet ik toegeven.

72

CAMERA: NIGHT OF THE DEMONS

Het basis-thema is zeer lineair: vijf jonge mooie mensen (twee vrienden en drie meisjes) hebben een afgelegen woudcabine gehuurd om hun verlof door te brengen, ergens in Amerika. In die blokt­ hut vinden ze een oud boek, ach­ tergelaten door een vroegere be­ woner (misschien kreeg ik niet alles eksakt mee, de films waren in originele engelstalige versie, soms moeilijk verstaanbaar, en zonder ondertitels), waaruit ze natuurlijk luidop spreuken be­ ginnen te lezen. Resultaat: de schimmen van eeuwenoude in­ diaanse demonen komen weer tot leven en wreken zich op de on­ schuldige toeristen. De moraal of moreel laat ik terzijde,ern­ stige filmcritici zullen er wel hun gading in vinden: door on­ geloof en domheid kan het ver­ leden zich wreken op de 'moder­ ne mens', de oude natuurkrach­ ten, gekend en beheerst door de door de blanken uitgeroeide indianen, nemen nu wraak op de nazaten van de uitroeiiers,enz. De kultfanaten zullen er hun eigen ideeën wel in reflekte­ ren, dat is mijn zorg niet, en evenmin, denk ik, van de re-

gisseur. Die heeft gewoon een griezelfilm willen maken, zonder enige restrikties of toegevingen, noch aan de goede smaak (dineer best voor je EVIL DEAD gaat zien, daarna heb je geen eetlust meer) noch aan de emotionaliteit van de kijker, en dat is belangrijker: we beginnen te sympathiseren met de personnages, maar de film kent geen medelijden met hun, en daar­ door ook niet met ons, de kijkers. Het thema is bovennatuurlijk, fan­ tastisch, maar de realiteit die ons ingehamerd wordt is heel duide­ lijk: de dood kent geen erbarmen, houdt met niets of niemand reke­ ning. Dat is het wat TEXAS CHAIN SAW en NIGHT OF THE LIVING DEAD tot kultfilms maakte, het feit dat een film de kijker met zijn neus in zijn eigen sterfelijkheid en onbelangrijkheid drukt, dat sho­ keert nog altijd, omdat het ons in ons diepste innerlijk raakt. Let wel, ik zeg niet dat EVIL DEAD een 'goede' film is: ik ben tegen het gruweleffekt OM de gru­ wel (en EVIL DEAD gaat alle gren­ zen te buiten), maar toch fasci­ neert het ergens, al is het maar omdat je je afvraagt 'hoe doen ze het', en daar de effekten zichzelf beginnen te herhalen en te lang uitgesponnen worden, begin je die al vlug op zichzelf te be­ schouwen, buiten het kader van het verhaal. Dat verhaal heeft verder weinig om het lijf: de eerste juffrouw van het gezel­ schap hoort 's nachts vreemde geluiden buiten, en gaat in haar nachtkleed een wandelin­ getje maken, waarbij ze letter­ lijk aangerand, gekneveld en verkracht wordt door 'bezielde' takken van het struikgewas. Knap getrukeerd, maar totaal ab­ surd en belachelijk, zowel het idee als het feit DAT die dame zomaar 's nachts gaat gaan zien wie of wat er rond de hut rond­ dwaalt, Sympatieke reakties in de zaal: Nee, niet doen! Maar die trut is stapelgek! Zover betreffende de logika van het verhaal. Enfin, de dame keert terug, en verandert dan - in zuivere EXORCIST-imitatie - in een indiaanse demon, die er

CAMERA/ NIGHT OF THE enkel op belust is de anderen te doden. De vier anderen slagen er­ in het demonische wezen op te sluiten in de kelder, maar de op­ gestane demonen - die de kijker slechts ervaart als een ademha­ ling en een windsnelle camera ­ rusten niet. Stuk na stuk nemen ze de anderen over, bloed en ingewanden vloeien met stromen, de personnages - die we tegen die tijd toch al redelijk sym­ patiek vinden- worden gekonfron­ teerd met één dilemma: doodt diegene die je eens beminde of als je beste vriend beschouwde, anders doodt hij/zij jou. Ama­ teur-psychologen en filmcriti­ ci, haalt jullie hartjes op ! Een ware orgie van mutilatie, doodslag, bloed en gruwel volgt, zodanig zelfs dat de kijker uit het oog verliest dat de logika van dezelfde person­ nages kant noch wal meer raakt. Het is hetzelfde kumulatieve shock-effekt van NIGHT OF THE LIVING DEAD: éénmaal een totale sfeer van zinsverbijste­ rende terreur geschapen,hoef je je niet meer om de logika van de kijker te bekommeren, die merkt het toch niet meer. De film eindigt in de beste traditie van de moderne hor­ rorfilm: de demonen bezwijken tijdens een veel te lang uit­ gesponnen (maar wel uiterst lugubere) desintegratie-scene... een nieuwe dag breekt aan, de gruwelen van de voor­ bije nacht lijken enkel nog een nachtmerrie... maar nee, de nachtmerrie is niet ten einde ! Ondanks de zwakheden een opmerkelijk debuut. Korte pauze, vlug even naar de bar en het toilet. Maes wijst mij Roger CORMAN aan, en eindelijk de kans enkele woordjes met een van mijn favoriete regisseurs te wisselen. Corman ziet er verbazend jong uit, rustig, vriendelijk, we praten even over zijn Poe-films, over het (in Europa verwijderde) slotfragment van X-RAY EYES.

DEMONS

73

Na de pauze sta ik mijn plaats af aan mijn echtgenote, mijn dochter is al binnengeslipt, en ik ga even op Gilbert Verschooten's knieën gaan zitten op de voorste rij tot de 'brandweer-kontrole' voorbij is. (Gilbert heeft de films al gezien, en wil enkel wat foto's van Sul­ livan later). Tussendoor krijgen we een soort ballet in verband met hekserij, een verhaal snap ik er niet in, maar het is visueel erg mooi en deskundig gebracht, en de muziek is erg goed en sfeervol. Daarna leidt Corman zelf de volgen­ de film in. Hij is heel rustig en eerlijk, hij maakt B-films, commer­ ciële films dus, en dat is alles. Typisch amerikaans, recht voor de raap weg, I made this movie, so just enjoy it, nothing more. An­ deren zullen wel schrijven over de kunst van Corman, hij ziet zichzelf als een ambachtsman die een verkoopbaar en genietbaar pro­ dukt aflevert. Dat wordt dan MUTANT alias FORBIDDEN WORLD, van Cormans New World-Studios, onder regie van Cormans beschermeling Allan Holzman, gedraaid in 26 da­ gen (als ik mij goed herinner) na GALAXY OF TERROR. MUTANT is een best genietbare film, als men er rekening mee houdt dat het regelrecht een imi­ tatie is van ALIEN. In een weten­ schappelijk onderzoekscentrum in de ruimte experimenteert men met kunstmatig gekweekte alternatieve voeding. Een van die voedingsele­ menten loopt letterlijk uit de hand, en muteert in een ALIEN­ achtig monster, met alle gevolgen daarvan. Er wordt een en an­ der vertelt over de wereld DAN, niets daarvan belangrijk of zelfs maar verstaanbaar, en ettelijke ge­ beurtenissen van de film krijgt men twee- of driemaal in flash­ back/flash-forward flitsen te zien; vraag me niet waarom - allicht om de film op normale lengte te bren­ gen. Geen van de personnages is belangrijk of geloofwaardig - het lijkt wel 'Texas City vraagt huur­ doder om Monster te vernietigen', Er is heel wat bloot te zien (2 vrouwen, 4 borsten dus), zowel

74

CAMERA: NIGHT OF THE DEMONS

lesbisch als 'normaal', maar niets daarvan is echt erotisch stimulerend (ondanks de boezem­ capaciteit van de dames in kwestie) of bepaald visueel aantrekkelijk gefilmd. Borsten in het water dus, jammer. Wel wordt er gul opgesprongen met bloed en ingewanden, maar dan wel op een manier die typisch Corman is (denk aan PIRANNHA), een bizarre soort zwarte humor, die kulmineert in de finale van de film, die tot de vernietiging van het Monster moet leiden. Daar de film allicht ook in de gewone bioscopen zal komen, wil ik dat niet verklappen, maar het is een regelrechte giller van Gahan Wilsoniaanse griezel­ humor. Trouwens, als je gewoon de film gaat zien om je eens te vermaken, en hem wil be­ schouwen als een parodische rip-off van ALIEN, zal je best leut hebben. De speciale effekten zijn goed ver­ zorgd, en om de imbeciliteit van het verhaal hoef je je niet te bekommeren. Ik heb er best plezier aan gehad. En dat is meer dan ik kan zeg­ gen van THE BOOGENS. De laat­ ste film van een NIGHT OF THE DEMONS, moet normalerwijze de rolwals zijn die alles wat voorheen kwam verplettert.

Helaas is dat niet het geval ge­ bleken. THE BOOGENS is een pro­ duktie van Charles E. Selier, on­ der regie van James L. Conway, gefilmd in Canada, en beiden zijn niet aan hun proefstuk toe inzake de griezelfilm. Twee jonge koppels huren een landhuis (alweer) nabij een verlaten mijn. Een oude man probeert hun te waarschuwen voor de 'Boogens', maar natuurlijk ge­ looft niemand hem. De personnages worden nooit echt 'levend', ze blijven er maar voor de film, en als ze dan stuk voor stuk ten of­ fer vallen aan de BOOGENS, wie kan het wat schelen ? Die 'Boogens' zijn een soort oktopusachtige we­ zens, voorzien van tentakels met klauwen, die 's nachts uit de oude mijn via gaanderijen in het huis geraken en daar hun slacht­ offers zoeken en vinden. Deze beginscenes zijn wel effektief, maar verliezen hun invloed door konstante herhaling, en éénmaal de Boogens getoond worden op het scherm is alle geloofwaardigheid eraf. Lichtende rode oogjes,amaai! Meer een praatfilm (nietszeggend dan nog) dan een echte horror­ film, en wie kan het dan nog wat schelen als de Boogens opgebla­ zen worden en de mijn instort... tot ze er (hopelijk toch niet?) nog eens zullen uitkomen in... BOOGENS ii ? THE RETURN OF THE BOOGENS ? Nee dank U. End of the NIGHT OF THE DEMONS.

Tussendoor gaf Tom Sullivan dan nog een demonstratie van make-up en hoe de speciale effekten in griezelfilms gecreëerd werden, tot en met een illustratie van hoe demonenhanden zich loswerken uit de in­ gewanden van hun slachtoffers. Best grappig; Maar dan komt de lange rit naar huis, om 4 u. 's nachts. Vrouw & kindje slapen in de wagen, en ik maar rijden, en geen enkele demon die mij gezelschap wil hou­ den om mij wakker te houden onderweg ! FILMNIEUWS: De Amerikaanse ACADEMY OF SF, FANTASY & HORROR FILMS heeft op 30/6/82 de winnaars van haar 9e jaarlijkse awards bekend gemaakt: beste akteur HARRISON FORD (Raiders),beste actrice KAREN ALLEN (id.), beste tweede rollen FRANCES STERNHAGEN (Outland) en BURGESS MEREDITH (Clash Titans), beste regisseur STEVEN SPIELBERG (Raiders), beste scenario LAWRENCE KARDAN, beste filmmuziek JOHN WILLIAMS, beste speciale effekten RICHARD EDLUND (alle drie ook voor Raiders), beste make-up RICK BAKER (American Werewolf), beste kostumage BOB RINGWOOD (Excalibur). De beste films: SUPERMAN II(SF), RAIDERS (fantasy) en AMERICAN WEREWOLF (horror); beste internationale film QUEST FOR FIRE,beste klein-budget film BUTCHER,BAKER,NIGHTMARE MAKER. De award voor zijn hele carriere ging naar RAY HARRYHAUSEN; de persoonlijke prijs van de voorzitter naar TIME BANDITS.

75

Voor hij visser besloot te wor­ den had Rennad zich enige tijd in de magische kunsten bekwaamd. Hoewel 'bekwaamd' hier misschien niet de juiste omschrijving is: hij werd gehandicapt door een zekere schutterigheid en de neiging vitale lettergrepen in toverspreuken achterwege te laten. Na dat vuurelementairen de woonboom van zijn magister in lichterlaaie hadden gezet, en de door Rennad ter blussing op­ geroepen waterssylfen het bos onder twintig meter vloeistof hadden bedolven, gaf de magis­ ter Rennad als een hopeloos geval op. Niet dat je geen geschikte kerel bent, had hij gezegd, maar geschikt voor iets anders, niet voor de oc­ culte kunsten. Toch had Rennad wel iets op­ gestoken. In zijn nieuwe rol van visser groef hij een die­ pe poel, door een goot ver­ bonden met de zee. Deze poel laadde hij op met dierlijk magnetisme, haar zo onweer­ staanbaar makend voor zee­ leven. De goot en de poel kolkte dag en nacht met gre­ tig vissenleven. Elke ochtend speerde hij de grootste ex­ emplaren en leidde zo een lui en verzadigd leventje. Op een ochtend ontdekte hij een opvallend omvangrijke vis. Hij strekte zijn arm naar achteren en wilde juist zijn glazen speer werpen toen de vis door de waterspiegel brak en riep : Dood mij niet! Ik ben een magische vis! Dat zeggen ze allemaal; zei Rennad die een slecht humeur had. Maar ik kan spreken!, wierp de vis tegen. Ik ook, zei Rennad. Ben ik daarom magisch? Verre van dat.

Vraag het mijn vroegere leer­ meester! Rennad, zei hij, je bent uniek. Andere, mindere magiërs zouden je van kwaadwilligheid verdenken. Ik echter herken je voor wat je bent. Een man met het uit­ zonderlijke talent om zelfs de eenvoudigste spreuken tot de grootste rampen te trans­ formeren. Zo, zei de vis. Wat zielig, zei de vis. Kijk eigenlijk ben ik geen vis, maar... een betoverde prinses, vulde Rennad aan. De vis klaarde op. Je hebt wel degelijk magische talen­ ten. Weinig mensen zouden het zo snel door hebben. Klets maar raak, zei Rennad. Ik ben benieuwd hoe leugen­ achtige vissen smaken. Als je me drie maal aait, word ik weer een prinses!, riep de vis. Probeer het in ieder geval. Later kun je me altijd nog oneten! Daar zit wat in, zei Rennad. Ik heb nog nooit een prinses geproefd. Hij boog zich over het water en aaide de vis. Bij de eerste aai expandeerde de vis. Bij de tweede aai wierp zij haar schubben in een glinsterende regen af. Bij de derde aai stapte ze uit het water en glimlachte. Ze was beeldschoon... voor een demon. Ik ben Zamnazendei, lachtte ze. Prinses van de vierde Hel. Een witte magiër veranderde mij in een vis. Haar grijns ontblootte prachtig witte slagtanden van een centimeter of tien lang, haar koraalrode ogen walmden. Hoe bevallig waren haar slanke vingers met de messcherpe klauwen!

76

WAT RENNAD IN ZIJN GELADEN POEL VING

Oh jij heerlijke man! juichtte ze terwijl ze een hap uit zijn

linkerschouder nam. Ik hou van je! (c)1982 Tais Teng

HET MYSTERIEUZE MOTEL: HET VER­ HAAL VAN EEN ONTDEKKING David MACAULAY Ploegsma,1980,gebonden,80 blz, groot formaat, 490 BF. Orig.MO­ TEL OF THE MYSTERIES (1979). Een fantastisch boek. In het jaar 4022 worden opgravingen ge­ daan in het bijna vergeten land Usa, en onder de lagen afkomstig van de vervuilingsramp van 1985, wordt een motel teruggevonden, bijna intakt. Tekenaar-schrijver Macauley heeft zijn boek opgevat als het relaas van deze opgra­ vingen, gevolgd door een verkla­ rende gids tot de mysterieuze en beslist heilige voorwerpen die gevonden werden. Een SF-satire van de beste klasse, een kijk­ en leesboek (de helft bestaat uit tekeningen) dat mij toch even doet nadenken of wat wij ménen te weten over uitgestorven volkeren en beschavingen wel zo korrekt is als we denken. (Eddy C. BERTIN)

SF-TOP CLASS 1 samenst. Donald A. WOLLHEIM D.A.P./Reinaert,1979,paperback, 331 blz, 298 Bf/19,90 fl; omslag Misj Lambrecht (gewoon de titel in rode letters op blauwe achter­ grond, is dat een 'omslag' vermel­ ding waard ?); orig. THE 1978 AN­ NUAL WORLD'S BEST SF, DAW-SF 288, mei 1978, vert.door Mark Wynants. Een vertaling van Wollheims keuze van de beste amerikaanse SF van 1977, dus wel gegarandeerd goede moderne SF: James Gunn, Harlan Ellison (dat precies feilelijk geen SF is),Brunner, Bryant, Bis­ hop,Simak. Even noteren dat de volgende verhalen in andere ne­ derlandstalige bundels en bloem­ lezingen verkrijgbaar zijn: Var­ ley,Haldeman,Sheldon,Vinge. (Myriam SYNO)

DE DAGBOEKEN VAN FRANKENSTEIN Rev. Hubert Venables Heureka,Weesp,1980,'Een Charles Herridge Boek',gebonden met om­ slag,120 blz,groot formaat,570 BF orig.THE FRANKENSTEIN DIARIES, Hutchinson/Herridge,1980, vert. door Hansje Blömer. Nog een opperbest kijk- en lees­ boek; het papier is geelachtig en de randen zijn opzettelijk bruingemaakt om een oude indruk te geven. Het is een dag bij dag verslag van het werk van Viktor Frankenstein en zijn creatie van het geduchte monster, kompleet met werkschetsen en notities, oude gravures en illustraties, randnota's, en noem maar op.Wie 'Frankenstein' zelf niet gele­ zen heeft, zal er wel niet veel aan hebben, maar voor elke ver­ zamelaar van klassieke griezel­ literatuur is dit een must. (Edith BRENDALL)

POORT VAN IVREL en WELPUT VAN SHIUAN beide C.J. CHERRYH DAP/Reinaert.1980,paperbacks, 222 & 277 blz,295 BF & 365 BF, omslagill.Misj Lambrechts (erbar­ melijk,het eerste lijkt een roman over de Tartaren,het tweede lijkt een western met indianen),vertal. Son Tyberg; orig.GATE Of IVREL en WELL OF SHIUAN, DAW-SF 180 & 284, 1976 & 1978. Eerst even vermelden dat dit de eerste twee zijn van een trilogie, waarvan het derde boek, FIRES OF AZEROTH (DAW-341,1979) nog niet vertaald werd. De drie samen vor­ men de omnibus THE BOOK OF MORGAI­ NE,Nelson/Doubleday SFBC,NY 1979. Deze drie vormen een prachtige en boeiende trilogie in een stijl die vaak aan Tolkien doet denken. Het geheel speelt zich af op drie ver­ schillende planeten (één in elk boek) die bezocht worden door Vanye en Morgaine. Vanye werd uit­ gestoten uit zijn clan wegens moord op zijn broer. Morgaine is een mysterieuze vrouw die over ma­ gische krachten en wapens beschikt,

RECENSIES

77

en die als op­ DE DERDE WERELDOORLOG: AUGUSTUS dracht heeft 1985, GESCHIEDENIS VAN DE TOEde bestaande KOMST ! sterrepoorten Generaal Sir John HACKETT e.a. te vernieti­ Parel Pocket,Elsevier,1982,336 gen en zo een blz, 185 BF;omslag studio Myo­ tweede kos­ sotis(alweer enkel lettertjes), mische ramp orig.THE THIRD WORLD WAR,A FU­ te vermijden. TURE HISTORY, Sidgwick&Jackson, In POORT VAN 1978, vertaling Nico Kuipers. IVREL, waarin Het soort boek voor militaris­ Vanye en Mor­ tische fanaten, verzamelaars van gaine elkaar oorlogsliteratuur, wargamers,e.d. ontmoeten, maar dat ik enkel koop ter vol­ komt alles ledigheid van de verzameling. eerder traag Het boek is precies wat de titel op dreef en zegt: het relaas van een moge­ bepaalde ge­ lijke derde wereldoorlog,kompleet beurtenissen met kaarten,diagrammen,indexen, C.J.Cherryh herhalen zich enz. en waarbij wel een degelij­ dikwijls, pas ke militaire en politieke kennis naar het einde toe komt er wat van de wereldsituatie vereist is. meer aktie, en grijpt een prach­ In tegenstelling met Fred Allhoffs tige confrontatie plaats die in BOMMEN OP NEW YORK (Bruna,1981) is de volgende delen aanleiding het geen roman met hoofdpersonna­ geeft tot konflikten,twijfels ges,maar een journalistieke/stra­ en verraad. In WELPUT VAN SHIUAN tegische alternatieve geschied­ en FIRES OF AZEROTH - die vlot­ schrijving.Een soort SF dus,maar ter geschreven zijn - ligt ook angstwekkend dicht bij de reali­ weer de vernietiging van de poor­ teit. Het boek is een bestseller, ten aan de basis, maar meer aan­ opgenomen in diverse boekenclubs, dacht wordt besteed aan de neven­ en Hackett heeft inmiddels al een personnages. Hoe verder je leest, vervolg geschreven dat dieper in­ hoe meer je denkt te weten te ko­ gaat op bepaalde aspekten van men, en je vermoedt dan ook dat zijn derde wereldoorlog. Voor het einde een volledige verkla­ liefhebbers enkel. ring zal bevatten, maar... (Eddy C. BERTIN) Het is een mengeling van SF en fantasy: alles wordt beschreven DE LAATSTE OEVER vanuit de beperkte kennis van de Nevil SHUTE verschillende planeetbewoners die nog - of terug - in een primitief Parel Pocket,Elsevier,1980,316 magisch-religieus stadium verke­ blz, 155 BF;omslag Studio Myoso­ ren. Zo wordt bv. een soort laser­ tis,orig.ON THE BEACH,Morrow,NY wapen gebruikt, maar Cherryh be­ 1957, vertaald Hans van Assumburg. schrijft het enkel als een zwarte De klassieke Na De Bom-roman van doos waaruit een bliksemstraal de overleden Nevil Shute Norway, schiet. De hoofdpersonnages zijn in 1959 op schitterende manier zeker geen superhelden, maar men­ verfilmd door Stanley Kramer.Uit sen die als ze voor een gevaar­ is de derde druk, oorspronkelijk lijke opdracht staan de darmen in verscheen het bij Stok Zuidhol. mekaar voelen krimpen, en die met landse Uitg.Mij in 1957, in 1959 klamme handen aanzelend de eerste hertiteld WACHT OP MIJ, en ook stappen ondernemen. Nog even ver­ hernomen in een NEVIL SHUTE OMNI­ melden dat WELPUT VAN SHIUIIN de BUS. Stok 1972. Het sobere relaas John W. Campbell Award gekregen van de laatste overlevenden van heeft als beste SF boek van 1978. een atoomoorlog, en hun laatste (Koen BUYTAERT) dagen. (Eddy C. BERTIN) -Mijn ekskuzes voor het erg korte recensie-gedeelte; dit nummer was bedoeld als 'vakantie-nummer', maar wees gerust, lezers, zo'n 200 boeken liggen klaar waarover je in de volgende nummers meer hoort-

78 een doorlopende recensie­ rubriek van de amerikaan­ se reeks DAW-SF De reeks wordt numeriek (en dus chronologisch) behandeld. Al­ le recensies of notities zijn van Eddy C. Bertin, behalve waar specifiek een andere recensent vermeld wordt. 483. ERIC OF ZANTHODON, Lin Carter. UE1731,may 1982,176 blz,co­ ver Josh Kirby,$2.25. Fantastis­ che avonturen in een barbaarse wereld onder de Sahara: helden en piraten,dinosauriërs en prinsessen in nood, en tevens het 5e en laat­ ste deel van Eric Carstairs' avon­ turen aldaar die uiteindelijk de 'Omad-of-Omads' gekroond wordt,de Keizer van Zanthodon... maar het slot laat vermoeden dat we binnen­ kort dan de avonturen zullen krij­ gen van zijn zoon, Gar, als die volwassen zal zijn. 484. JALAV, AMAZON WARRION:1, THE CRYSTALS OF MIDA, Sharon Green. UE1735,june 1982,352 blz(kleine druk),cover Ken W. Kelly,$2.95. Feministische SF kent een nieuwe drive in de VSA: de vrouwelijke krijger, al dan niet een ware 'Amazone', en dit is weer een uit­ loper daarvan, overduidelijk ge­ baseerd op de reuzeverkoop van John Normans slavernij & bondage­ boeken op barbaarse werelden. Alle ingrediënten ook bij Green: semi-archaische (pseudo bloemrij­ ke) dialoog, strijdende nomaden­ bendes, geketende slavinnen, en het feit dat de ik-figuur vrouwe­ lijk is verandert niet veel. Och ja, er komt een vleugje SF in ook. 485. AMAZONS II, edited Jessica Amanda Salmonson. UE1736,june '82, 239 blz,cover Michael Whelan,$2.95. Begrijpelijk na het sukses van AMAZONS I, maar de tweede antholo­ gie 'originele amazoneverhalen' haalt het niet wat kwaliteit be­ treft. Salmonsons inleiding is een samenraapsel van vrouwelijke hel­ dendaden in geschiedenis en mytho­ logie. Arnasons THE IVORY COMB is een werkelijk dom pseudosprookje over een listige magiër-dief die zich in de vagina van een oude vrouw verbergt. Mayhars WHO COURTS A RELUCTANT MAIDEN is een weinig boeiend routineverhaal over een grote, forse vrouwelijke ridder die slimmer en sterker is dan man­ nen en demonen. Tanith Lee's

SOUTHERN LIGHTS is passabel: ver­ dere avonturen van Jaisil, die in een dorpje terecht komt vol magie en vergeten wetenschap. Verder nog verhalen van Busby,Gillian Fitzgerald,P.A.Karr,Lee Killough, Jo Clayton,G.R.R.Martin,e.a. 486. THE DIMENSIONEERS, Doris Pi­ serchia, UE1738,june '82,176 blz, cover Kelly Freas,$2.25. Piserchia slaagt erin een eerder absurd, luchtig, onbenullig verhaal te schrijven, dat toch leuk leesbaar is, ontspanning zonder pretenties. Hoofdpersoon is een weeskind, een opstandige jongedame in een wereld die blijkbaar ergens in onze toe­ komst moet liggen (tijdssituering of enige uitleg is blijkbaar niet nodig bij Piserchia). Er lopen een soort leeuwen rond met wie som­ mige mensen een psychisch kontakt kunnen maken, en dan kunnen ze 'skippen' in de vierde dimensie waarheen ze maar willen. Onze jon­ gedame doet dat regelmatig met haar leeuwin Wyala, en zo ontdek­ ken ze de griezelige Kriff. De vierde dimensie bestaat uit een honderdtal werelden die in cirkel­ vorm rond een soort centrale koker gespreid liggen, en de Kriff heb­ ben besloten al die werelden te veroveren met bruut wapengeweld en onderdrukking, Onze jonge hel­ din, die meestal eigenwijzer is dan goed is voor haar, begint een éénvrouws-oorlog tegen de Kriff, waarbij ze gebruik maakt van een 'gesloten wereld' in de centrale dimensie-koker, en die een soort Hel is. Een vlot leesbaar en grap­ pig avontuur, dat je daarna even gemakkelijk weer kan vergeten.Het zal geen Hugo-winnaar worden. 487. MAZES OF SCORPIO, Dray Pres­ cot:27 (Ken Bulmer). UE1739,june '82,176 blz,cover Richard Hescox, $2.25. Verdere avonturen in de eindeloze reeks, 'zoals verteld door Dray Prescot aan Alan Burt Akers'. Prescot krijgt een nieuwe tegenstander in het dodelijke la­ byrint van Coup Blag.

79

Toelating P.T.T. 25/5/1975 Postkant. Merelbeke-Flora JULI-AUGUSTUS 1982

BESTE POSTBODE, INDIEN ONBESTELBAAR GRAAG TERUG AAN AFZENDER. DANK U !