(ILEVXWPEKSFWIVZIVIR
-RPIMHMRK
Wanneer je een sprintje hebt moeten trekken om nog net de laatste trein te halen, zul je, wanneer je hijgend op een bank neerploft, je hart snel voelen kloppen. Door de extra inspanning die je hebt geleverd is er een toenemende zuurstofbehoefte, waardoor het bloed sneller moet circuleren. Na een poosje voel je dat het bonzen ophoudt. Misschien heb je met sporten wel geleerd om op je hartslag te letten. Het kan namelijk belangrijk zijn om na te gaan hoelang het duurt voordat, na een intensieve training, je polsslag weer een normale frequentie heeft. Dit wordt ook wel de recuperatietijd genoemd. “Even de pols tellen”, hoor je verpleegkundigen vaak zeggen in het ziekenhuis. Door de pols te voelen, controleren verpleegkundigen de hartslag van de cliënt tegelijk met de lichaamstemperatuur. Door de hartslag te tellen, observeert de verpleegkundige de snelheid waarmee het hart het bloed door het lichaam pompt. Voor een volwassen persoon is dit normaal gesproken 5.000 ml per minuut. Er valt van alles af te lezen uit iemands hartslag. De hartslag geeft informatie over de hartfunctie en over de manier waarop een persoon bijvoorbeeld reageert op extra inspanning. Meestal wordt de hartslag gecontroleerd door de polsslag te tellen. Wanneer het niet mogelijk is de hartslag aan de pols te voelen, moet je weten waar je de ‘pols’ dan wel kunt tellen. Als de toestand van een cliënt bijvoorbeeld plotseling erg verslechtert ten gevolge van een inwendige bloeding, is de polsslag erg moeilijk te voelen. Het hart wil de hersenen namelijk zo lang mogelijk van bloed voorzien en dan is de arteria carotis de beste plaats om snel de ‘pols’ te voelen. Net als bij het bepalen van de lichaamstemperatuur van cliënten geldt voor het observeren van de hartslag dat je overtuigd bent dat je de waarde op een betrouwbare wijze gemeten hebt. Voor het interpreteren van de hartslag is het belangrijk dat je weet welke de normaalwaarden voor iemand zijn en uiteraard welke factoren van invloed zijn op de hartslag. Zo is het onzin om alarm te slaan wanneer je een hoge hartslag meet bij een cliënt die net een bepaalde inspanning geleverd heeft na een periode van bedrust. Van belang is dan tevens dat je de cliënt niet onnodig ongerust maakt en hem dit naar tevredenheid kunt uitleggen. Met behulp van de studieopdrachten in paragraaf 5.2 verwerf je inzicht in de achtergronden en uitvoeringsvoorwaarden voor het bepalen van de polsslag. In paragraaf 5.3 is de inhoudelijke analyse opgenomen van het observeren van de radiale pols (5.3.1).
40
7XYHMISTHVEGLXIR
Observatietechnieken
7XYHMISTHVEGLXIR
Bespreek de antwoorden op de onderstaande studieopdrachten zoveel mogelijk met medestudenten. Raadpleeg ook de Thematische cd-rom Observatietechnieken en meerdere handboeken om verschillen en dergelijke te kunnen opsporen. Werk volgens je studieplan.
:MRKIVWEERHITSPW
“Ik weet nu dat ik een pols van 78 p/min heb”, zei je vriendin. “Het is een mooi getal en in het ziekenhuis waren ze tevreden. Mijn circulatie was goed! Bij mijn buurvrouw was de circulatie slecht. Dat wil zeggen, de perifere circulatie was slecht zo vertelde ze me. Maar, toen ik vroeg hoeveel slagen per minuut kon ze me niets vertellen. Volgens mij wilde de buurvrouw interessant doen. Circulatie is circulatie. Of niet?” 1a
Leg je vriendin uit wat er bedoeld wordt met circulatie en perifere circulatie en hoe je die kunt observeren. Vergelijk je antwoord met de informatie hierover op de cdrom.
.SRKIRWRIP#
Je nicht Truce is een paar dagen geleden met een keizerssnede bevallen van een zoon. Wanneer je bij haar in het ziekenhuis op bezoek bent maakt ze een wat bezorgde indruk. “Ze zeggen dat alles goed is met Sem maar ik weet het niet hoor. Kijk maar eens naar de lijsten die ze steeds invullen.” Op de temperatuurlijst van Sem zie je dat de temperatuur steeds tussen de 36,6 ˚C en 37,2 ˚C schommelt en de polswaarden variëren tussen de 140 p/min en 160 p/min. Haar lijst laat een temperatuur van rond de 37,5 ˚C zien en polswaarden tussen de 80 p/min en 90 p/min. “Nou, dat is toch niet normaal? Hij heeft vast iets met zijn hart! Waarom controleren ze anders de hartslag? Zo hoog heb ik mijn pols alleen als ik aan het hard lopen ben.” 2
a Motiveer of en hoe je je nicht gerust kunt stellen. Vind je dat eigenlijk jouw taak of die van de verpleegkundigen? Leg je nicht ook uit waarom haar hartslag gecontroleerd wordt.
41
2
b Op welke plaatsen kan bij Sem de polsslag gemeten worden (cd-rom geraadpleegd?)
2
c Inspanning, zoals hard lopen, is van invloed op de hartslag. Ga na welke andere factoren de hartslag kunnen bepalen. Vergelijk je antwoorden met de cd-rom.
2MIXEPPIIRHIWRIPLIMHXIPX
Je loopt je tweedejaarsstage van de hbo-v en deze dag mag je meelopen op de medium care afdeling van een algemeen ziekenhuis. In de rapportage van mevrouw Bos lees je dat mevrouw steeds een bradycardie heeft; verder heeft ze een irregulaire pols en de polsslag is ook wat ongelijkmatig. Je weet niet precies wat al die woorden betekenen. Bradycardie heeft te maken met de frequentie, dat zien ze dus waarschijnlijk op de monitor, denk je. Irregulair is onregelmatig, dat is ook op de monitor te zien. Maar wat is ongelijkmatig dan en hoe kun je dat weten, vraag je je af. 3
42
a Je werkbegeleider vertelt dat er verschillende aspecten aan de hartslag te observeren zijn. Hij vraagt je die aspecten op een rijtje te zetten, per aspect te beschrijven wat dit over de hartslag zegt en hoe je verschillen aan de ‘pols’ kunt voelen.
7XYHMISTHVEGLXIR
Observatietechnieken
<JOMFWJOHTUBBL>
,SSVMOLIXKSIH#
Je hebt besloten om bloeddonor te worden. Daarvoor moet je langs de keuringsarts, die je enkele vragen stelt en ook je bloeddruk en polsslag opneemt. Als hij je pols telt, merk je dat hij het twee keer achter elkaar doet. Vervolgens vraagt hij of hij het aan je andere pols mag doen. Dan pakt hij zijn stethoscoop en vraagt hij of hij even naar je hart mag luisteren. Vervolgens zegt de arts tegen je dat hij iets afwijkends hoort, maar niet goed weet wat het is. Hij adviseert je om op korte termijn met je huisarts contact op te nemen voor een uitgebreidere controle. Op dit moment vindt hij het niet verstandig dat je bloed geeft. 4
a Stel je voor wat er allemaal door je heen zal gaan op zo’n moment. Wat zou jij belangrijk vinden in de benadering op dat moment? Wat zou je gaan doen?
4
b Kun je nog andere situaties bedenken waarin de uitslag van het tellen van de hartslag heel belangrijk kan zijn voor mensen? Bedenk hoe jij als verpleegkundige daarmee om zou gaan.
)IRªTSPWNI«LSKIVSJPEKIV#
Maaike, een meisje van veertien jaar, heeft bij het volleyballen haar beide polsen gekneusd. Omdat ze veel pijn houdt, moet ze in het ziekenhuis foto’s laten maken. Haar rechterpols blijkt gebroken te zijn. Ze moet alsnog geopereerd worden. Verpleegkundige Johan maakt Maaike klaar voor de operatie en voert de routinecontroles uit. Hij telt onder andere de pols van Maaike. 5
a Bestudeer de inhoudelijke analyse van het observeren van de radiale pols in paragraaf 5.3.
43
5
b Verpleegkundige Petra neemt de zorg voor Maaike op zich. Maaike heeft na de operatie haar rechterarm in het gips en om haar linkerpols zit een drukverband voor de kneuzing. Petra wil bij Maaike de hartslag tellen. Op welke plaats gaat Petra de hartslag bij Maaike tellen, denk je, en hoe doet ze dat? Vergelijk je antwoord met het videofragment op de cd-rom; heb je dingen gezien die je anders deed?
5
c Welke eisen stel je aan een plaats waar je de hartslag gaat tellen?
5 d Op welke plaatsen is het nog meer mogelijk om de hartslag te tellen? Vergelijk je antwoord m.b.v. de cd-rom en bekijk ook de bijbehorende videofragmenten.
5
44
e Waarom wil Petra meteen na de operatie de hartslag tellen?
7XYHMISTHVEGLXIR
Observatietechnieken
,SSK1EEV[EEVSQ#
Meneer Spanjaard is veertig jaar en verblijft op de opnameafdeling van de psychiatrische instelling waar jij stage loopt. Hij is begonnen met medicijnen in verband met een ernstige psychose. Die medicijnen kunnen hartritmestoornissen tot gevolg hebben, vandaar dat de pols twee keer op een dag geteld moet worden. Als jij dat bij meneer Spanjaard doet, tel je een pols van 136 slagen per minuut. 6
a Je vindt de polsslag van meneer Spanjaard inderdaad hoog. Hoe zou je dat kunnen verklaren? Welke factoren beïnvloeden nog meer de hartslag?
6
b Meneer Spanjaard merkt dat jij je zorgen maakt. Hij vraagt wat zijn hartslag moet zijn. Wat is jouw antwoord?
6
c Hij begrijpt dat zijn hartslag dus veel te hoog is. Hoe bespreek je dit met hem?
45
%PPIWMROEEVX
“Eindelijk weer een beetje rust”, verzucht je werkbegeleider, met wie je avonddienst hebt. “Op operatiedagen zoals vandaag en gisteren heb je nauwelijks tijd om alle gegevens in de rapportage bij te werken. Ik ben nog steeds niet bij met alle controles van de patiënten op de templijsten te noteren. Ik moet ze van meneer Van Meer nog. Hij is gisteren geopereerd in verband met een blindedarmontsteking. Maar misschien wil jij dat wel doen. Hier heb je de gegevens over zijn pols en temperatuur. Als je wilt kun je ze op deze curve invullen”, zegt ze terwijl ze je de spullen overhandigt. 7
a Als je naar het lijstje kijkt, zie je de onderstaande gegevens. Zet ze overzichtelijk in een curve.
22 maart
12.00
pols
68 p/min
temp
36,9
15.00
pols
84 p/min
temp
38,2
18.00
pols
88 p/min
temp
38,4
22.00
46
7XYHMISTHVEGLXIR
pols
84 p/min
temp
38,5
Observatietechnieken
23 maart
8.00 13.00 18.00 22.00
pols
68 p/min
temp
37,5
pols
64 p/min
temp
37,4
pols
72 p/min
temp
37,9
pols
72 p/min
temp
37,9
-RLSYHIPMNOIEREP]WI
We hebben een analyse voor het observeren van de pols aan de arteria radialis in dit werkcahier opgenomen, omdat aan deze arteria gewoonlijk de hartslag gevoeld wordt. Tevens geeft deze analyse voldoende houvast voor het observeren van de hartslag aan de andere arteriën. Datgene wat varieert in de techniek van de handeling is het kunnen vinden van de hartslag aan de daarvoor geschikte arteriën. In het practicum oefen je met het observeren van de hartslag aan de arteria radialis en aan de ateria carotis.
(IVEHMEPITSPWSFWIVZIVIR
463')(96)
;)6/;-.>)
83)0-',8-2+
% %2(%',874928)2 /6-8-)/) 4928)2 3&7)6:%8-)7
WPPS Cliënt 1
Raadpleeg het ver-
pleegkundig dossier.
Lees in de rapportage gege-
Om continuïteit van de zorg
Let op of de polskwaliteit
vens over:
te waarborgen.
en de plaats van het pols
–
de pols
tellen genoteerd staan.
–
de plaats van meting en
Wanneer de hartslag onre-
–
eventuele bijzonderhe-
gelmatig is, moet gedu-
den.
rende een hele minuut de pols geteld worden.
Ga na of een halve minuut gemeten moet worden. 2
Bereid de cliënt
Vertel doel en werkwijze.
voor.
Voor een optimale mede-
Zorg voor ontspanning of
werking.
rustpauze na inspanning.
Ga na of de cliënt voldoende gerust heeft.
Omgeving 3
Breng de omgeving Zet het sein aan.
in orde.
Zodat je bereikbaar blijft.
Zorg voor een rustige omge-
Lawaai beïnvloedt de pols-
ving.
slag.
Volgens standaardproce-
Ter voorkoming van het
Volg de in de instelling
dure.
overdragen van micro-orga-
geldende richtlijnen.
nismen.
Voorkom dat je ijskoude
Techniek 4
Was en/of desinfec-
teer de handen.
handen hebt.
47
463')(96)
;)6/;-.>)
83)0-',8-2+
5
Pak:
Werkt efficiënt.
Verzamel de beno-
digdheden.
–
% %2(%',874928)2 /6-8-)/) 4928)2 3&7)6:%8-)7
polsteller of horloge met
secondewijzer –
pen en papier.
UJKEFOT Cliënt 6
Breng de cliënt in
de juiste houding.
Laat de cliënt liggen of
Ter voorkoming van stu-
zitten, waarbij de arm
wing.
gesteund kan worden en onbekneld is.
Omgeving Geen bijzonderheden.
Techniek 7
Voel de polsslag-
ader.
Pak de arm bij het polsge-
De arm mag ook iets ver-
wricht.
der doorgedraaid liggen
Draai de arm op de zijkant
zodat de handpalm zicht-
met de duim naar boven.
baar is. Plaats niet je duim op de
Plaats jouw middelste drie
slagader. De duim heeft
vingers op de vermoedelijke
een eigen polsslag.
plek van de polsslagader. Oefen lichte druk uit. Verschuif je vingers totdat je
Polsslagader zoeken door
de polsslag voelt.
het verschuiven van de vingers.
8
Bepaal de polsslag
en let op de polskwali-
Bij afwijkingen in de
Tel de pols gedurende 30
polskwaliteiten dient de
seconden.
teiten.
pols gedurende een hele Begin bij het gebruik van
Zo valt de eerste meetel-
een zandloper met het tellen
lende polsslag in de telfase.
bij ‘0’, draai bij ‘0’ de zandloper om.
48
%REP]WI
Observatietechnieken
minuut te worden geteld.
463')(96)
;)6/;-.>)
83)0-',8-2+
% %2(%',874928)2 /6-8-)/) 4928)2 3&7)6:%8-)7
Begin bij het gebruik van een horloge als de secondewijzer precies boven- of onderaan staat. Let bij het voelen van de pols op regelmaat, kracht, vulling en gelijkmatigheid. 9
Schrijf de waarde
op.
Maak een kladnotitie.
Direct opschrijven voor-
Vermenigvuldig het aantal
komt dat de waarde wordt
pulsaties per 30 seconden
vergeten of verwisseld met
met de factor 2.
andere waarden.
OB Cliënt 10 Vertel de cliënt de
Vertel de waarde en even-
Ga in op reacties van de
polskwaliteiten.
tuele bijzonderheden zoals
cliënt en geef uitleg.
(on)regelmatigheid.
Let op afspraken hieromtrent in het verpleegkundig dossier.
11 Help de cliënt zo
Help de cliënt in de voor
Stimuleert het welbevinden
nodig in de gewenste
hem gewenste houding.
van de cliënt.
houding. 12 Rapporteer.
Schrijf de waarden en even-
Om continuïteit van de zorg
Volg in de wijze van rap-
tuele bijzonderheden op in
te waarborgen.
porteren de geldende afspraken. Rapporteer
het verpleegkundig dossier.
opvallende afwijkingen direct aan de eerstverantwoordelijke verpleegkundige en/of de arts.
Omgeving 13 Breng de omgeving Zorg ervoor dat de cliënt bij
Stimuleert het welbevin-
Vergeet niet het sein uit te
in orde.
den en het comfort van de
zetten.
zijn spullen kan.
cliënt.
49
463')(96)
;)6/;-.>)
83)0-',8-2+
Techniek 14 Ruim de gebruikte
Berg polsteller of horloge,
materialen op.
pen en papier op afgesproken wijze op.
15 Was en/of desinfec-
Volgens standaardproce-
Ter voorkoming van het
teer de handen.
dure.
overdragen van micro-organismen.
50
%REP]WI
Observatietechnieken
% %2(%',874928)2 /6-8-)/) 4928)2 3&7)6:%8-)7
0IIVVIWYPXEXIR
Controleer of je de onderstaande leerresultaten bereikt hebt. Bekijk eventueel nog de bijbehorende opdrachten als je vragen hebt. Ga na of je nog volgens je studieplan werkt en pas zo nodig je manier van studeren en je studieplanning aan. -/ / % 2 1
verschillende redenen aangeven waarom de hartslag gecontroleerd wordt;
2
vijf observatiepunten voor het controleren van de hartslag benoemen en toelichten;
3
interne en externe factoren toelichten die op de hartslag van invloed zijn;
4
de normale polsfrequentie voor volwassenen, pasgeborenen, kinderen en ouderen vertellen;
5
de principes van het controleren van de hartslag toelichten en deze op verschillende plaatsen bij een cliënt bepalen;
6
toelichten hoe ik omga met verschillende belevingen van cliënten waarbij de hartslag gecontro-
7
beschrijven waar ik op let als ik bij een cliënt de hartslag wil bepalen;
8
de stappen benoemen bij het controleren van de hartslag aan de arteria radialis en de arteria
9
motiveren wat het belang is van de rapportage van de hartslag en in welke situatie ik actie
leerd wordt;
carotis; onderneem; 10
gegevens met betrekking tot pols en temperatuur op een daarvoor bestemde lijst noteren;
11
aangeven hoe ik de continuïteit van zorg bewaak als ik de hartslag gecontroleerd heb;
12
…
13
…
14
…
51
