16

Energieroadshow VCB Kortenberg 16/02/16

Inhoud

1. Provinciaal klimaatbeleid 2. Provinciaal Steunpunt Duurzaam Wonen en Bouwen 3. Duurzaam bouwadvies in de praktijk

Provinciaal Klimaatbeleid

Provinciale klimaatambitie Provinciale beleidsverklaring 2013: Het provinciebestuur stelt dat ze de provincie Vlaams-Brabant klimaatneutraal wil maken → positieve effecten op het leefmilieu

→ versnellen overgang naar schone technologieën (energie, transport, materialen en gebouwen) → zorgen voor een toekomstgerichte en sterkere regionale economie met • kennisopbouw • jobcreatie • gezondere leef- en werkomstandigheden • grotere energie- en materialenonafhankelijkheid

Provinciale klimaatambitie  Klimaatneutraliteit = finale doelstelling  reductie van 80 à 95 % van de broeikasgassen op het grondgebied van de provincie  Tussentijdse doelstelling: aansluiten bij Europese 20/20/20 doelstellingen 20% CO2-emissie tegen 2020  via ondertekening Burgemeestersconvenant door gemeenten

Provinciale nulmeting 2011 Broeikasgassen: CO2, N2O +CH4 0,3% 6,7%

4,2%

Transport 14,5% 43,9%

Huishoudens Handel en diensten Industrie (niet ETS)

Transport en gebouwen verantwoordelijk voor 88% van de broeikasgasemissies

Landbouw & Natuur Lokale energieproductie 30,4%

Totaal = 6.249.167 ton broeikasgasemissies (ton CO2e )

Provinciale nulmeting 2011 3 000 000

2 500 000

2 000 000 Elektriciteit Aardgas 1 500 000

Vloeibaar gas Stookolie

1 000 000

Diesel Benzine

500 000

Steenkool Mest en vertering C-stock

0

-500 000

-1 000 000

Conclusie klimaatstudie 83 % reductie mogelijk tegen 2040 t.o.v. 2011 0,3% 6,7%

14,5%

4,2%

43,9%

30,4% Transport Huishoudens Handel en diensten Industrie (niet ETS) Landbouw & Natuur Lokale energieproductie

Klimaatstudie → prioriteiten  Versnelde modal shift : van 75% naar 50% autogebruik ten voordele van andere vervoersmodi  Technologische shift naar meer elektrische en efficiëntere voertuigen  Cultuurshift naar anders en kleiner wonen  Verhogen van de energieprestaties gebouwen en van de renovatiegraad door in te zetten op collectieve renovatieprojecten, samenaankopen, slimme subsidies  Ambitieuze uitbreiding van lokale hernieuwbare energieproductie

Klimaatneutraal via 3 trajecten Europees Burgemeestersconvenant: Gemeentelijke actieplannen

Actieplan voor provincie als grondgebied

Actieplan eigen werking

Provincie coördineert, stimuleert en ondersteunt

Samen met gemeenten, kennisinstellingen, bedrijven, middenveld en burgers

Provinciebestuur als voorbeeld

Burgemeestersconvenant 58 van de 65 gemeenten: -20 % CO2 tegen 2020

Ondersteuning gemeenten

 November 2015 : 39 klimaatplannen goedgekeurd door gemeenteraad, naar Europese commissie voor goedkeuring

30 middenveldorganisaties tekenen Vlaams-Brabantse klimaatengagement Burgemeestersconvenant: Gemeente

Provincie als voorbeeld Eerste stappen gezet “Energiebeleidsverklaring voor provinciale infrastructuur”

Tegen 2020 • 20% minder energieverbruik • 55% reductie van de CO2-uitstoot • 20% hernieuwbare productie • Minstens één groot project van hernieuwbare energie realiseren Nieuwe provinciale gebouwen vanaf 2015: Bijna energieneutraal (BEN)

Provinciaal Steunpunt Duurzaam Wonen en Bouwen

Duurzaam Wonen en Bouwen = prioriteit Europa • Alle nieuwe gebouwen bijna-energieneutraal (BEN): tegen 2021 • Nieuwe overheidsgebouwen: tegen 2019

• Een gebouwenpark dat ca. 90% minder CO2 uitstoot tegen 2050 Vlaanderen • Transitieproject duurzaam wonen en bouwen • Renovatiepact!

Provinciaal Steunpunt Duurzaam Wonen en Bouwen • Vlaamse overheid ondersteunt uitbouw van een steunpunt duurzaam wonen en bouwen in elke provincie = provinciaal samenwerkingsverband met als promotor de provincie • Doel:  zorgen voor een zo breed mogelijke toepassing van de principes van duurzaam bouwen  maximale samenwerking tussen overheid, bouwsector, middenveldorganisaties, kennispartners … • Afstemming en samenwerking tussen de 5 Vlaamse steunpunten  onder coördinatie van de Vlaamse overheid

Vlaamse Maatstaf voor Duurzaam Wonen en Bouwen = afwegingskader

Kerntaken

• informeren en adviseren van zo breed mogelijke doelgroep • duurzaam bouwadvies op maat voor particulieren

• ondersteunen, adviseren en begeleiden van grote projecten op gebouw- of wijkniveau • organiseren van sensibilisatie en vorming • opzetten breed provinciaal netwerk van actoren actief rond duurzaam wonen en bouwen

Informeren en adviseren • via gemeenten en lokale wooninfopunten :  eerstelijnsadvies over duurzaam bouwen • via digitaal en telefonisch infoloket van DuboVlaamsBrabant  voor korte technische vragen  voor particulieren, gemeenten en bouwprofessionelen  2015: 500 adviezen, vnl. over isolatie (41%) en verwarming (14%)  i.s.m. professionele adviseurs van Dialoog vzw (onafhankelijk kennis-en adviescentrum dubo)

Duurzaam bouwadvies op maat • voor nieuwbouw en renovatie  uitgebreid advies op maat door professionele adviseurs (i.s.m. Dialoog vzw)

op basis van plannen

ter plaatse

 door extra tussenkomst van de gemeente gratis in 22 gemeenten  2015: 300 adviezen , meer dan 85% renovatie, stijgend aantal aanvragen

Ondersteuning grote projecten op gebouw- en wijkniveau • advies bij duurzame bouwprojecten van lokale besturen  kantoorgebouwen, sport-, recreatie- of jeugdinfrastructuur, scholen, …  advisering plannen of bestekken, analyse offertes, vergaderingen, werfbezoeken • BEN-advies  2015-2016: in opdracht van VEA, samenwerking tussen 5 steunpunten  specifiek advies voor gemeenten die nu al Bijna-Energieneutraal willen bouwen

Ondersteuning grote projecten op gebouw- en wijkniveau • EPC coaching traject voor gemeenten

 intensieve coaching van 8 gemeenten  energieprestatiecontracten + samenwerking met ESCO’s → energiebesparende investeringen worden terugbetaald door de gerealiseerde kostenbesparing • begeleiding diverse pilootprojecten Vb.  gezamenlijk ecowonen (woningdelen) Leuven  duurzame wijkontwikkeling Vilvoorde

Ondersteuning grote projecten op gebouw- en wijkniveau • financiële ondersteuning via provinciaal subsidiereglement duurzame milieu- en klimaatprojecten:  Kyoto in de Wijk : 4 wijken in 4 gemeenten worden energetisch gerenoveerd vanuit de Kyotomobiel (50.000 euro)



Collectief renovatieproject van de stad Leuven (50.000 euro)

Sensibilisatie en vorming • ondersteuning lokale samenaankoopacties  georganiseerd door lokale organisaties en wooninfopunten in samenwerking met gemeenten  steunpunt helpt bij het opstellen van technische criteria, het selecteren van de aannemers en het geven van infosessies

 2016: opstellen van draaiboek voor het organiseren van samenaankopen (i.s.m. bouwsector)

Sensibilisatie en vorming • ondersteuning sensibilisatieproject ‘Samen Energiek’ van Beweging.net  i.s.m. 20 gemeenten, 5 woningen per gemeente  doorlichting met warmtecamera op warmteverliezen + organisatie van homeparty’s  koppeling aan duurzaam bouwadvies

Sensibilisatie en vorming •

infosessies , workshops of cursussen voor particulieren  over diverse thema’s van duurzaam bouwen

 2015: 50 infosessies  i.s.m. gemeenten en wooninfopunten, Infrax, Eandis en gespecialiseerde organisaties

Sensibilisatie en vorming •

vorming voor gemeenten  excursies: bv. BEN-roadschow naar overheidsgebouwen, Bezoek warmtenetten  cursus bijna-energieneutraal bouwen voor tertiaire gebouwen

•

vorming voor bouwprofessionelen  complementair aan opleidingen bouwfederaties  bv. workshop ‘Duurzaam Bouwen met Bamboe’

Sensibilisatie en vorming • • •

deelname en promotie aan campagnes van derden ontwikkelen van promotiemateriaal ook aandacht voor meer kwetsbare doelgroepen

Netwerk Duurzaam Wonen en Bouwen

• provinciaal netwerk van diverse actoren en stakeholders uit de bouw-, milieu-, sociale en woonsector intergemeentelijke wooninfopunten, bouwfederaties, energiesnoeiersbedrijven, energiehuizen, opbouwwerk, middenveldorganisaties (Kyoto in Pajottenland, Beweging.net..), gespecialiseerde NGO’s, huisvestingsmaatschappijen…

Netwerk Duurzaam Wonen en Bouwen

• Doelstellingen:  uitwisseling van kennis en ervaringen  afstemming van communicatie  samenwerking rond adviesverlening, vorming, opleiding  opzetten gezamenlijke campagnes  duurzaam bouwen op de kaart zetten: elke partnerorganisatie, vanuit de eigen missie, achterban en doelgroep

Toekomst steunpunten?

Meer nadruk op renovatie ! • collectieve aanpak, wijkaanpak

• opzetten pilootprojecten • uitwisselen van kennis, goede praktijkvoorbeelden

• zoeken naar extra financieringspistes

Duurzaam bouwadvies in de praktijk

Duurzaam bouwadvies: contacten 

Voor algemene vragen over wonen en bouwen vb. premies: - 11 intergemeentelijke wooninfopunten - Zoek een wooninfopunt in de buurt via www.dubovlaamsbrabant.be.



Voor meer gespecialiseerde vragen bij (ver)bouwen van woningen  Infoloket Dubo VlaamsBrabant voor korte, technische vragen • via mail op [email protected] • telefonisch 016 23 26 49, dinsdagvoormiddag van 9.00 tot 12.30  Duurzaam bouwadvies bij grondige verbouwingen of nieuwbouw • meer info www.dubovlaamsbrabant.be

Duurzaam bouwadvies: streefdoel Het stimuleren van de realisatie van energiezuinige en duurzame woningen door  concrete  praktische  onafhankelijke informatie te verstrekken aan toekomstige bouwers en verbouwers

Een duurzaam gebouw is meer dan een energiezuinig gebouw Duurzaam bouwen betekent een     

ruimtelijk ecologisch gezond betaalbaar comfortabel

gebouw realiseren met MINDER  ruimte  energie  water  materialen

MEER

met

MINDER Wie zich goed voelt in zijn woning, blijft er vaak langer in wonen en zal minder snel zijn woning opnieuw verbouwen.

Een duurzaam gebouw is meer dan een energiezuinig gebouw Duurzaam bouwen betekent

• gebruik maken van duurzame materialen en energiebronnen • evenwicht nastreven tussen behoeften van de huidige en van toekomstige generaties • efficiënt energie- en grondstoffengebruik van ontwerp tot sloopfase

• in de juiste volgorde 1. 2.

3.

energie, water en materialen besparen reststromen hergebruiken (vb. warmterecuperatie bij ventileren) hernieuwbare bronnen inzetten

Duurzaam bouwadvies op basis van plannen of ter plaatse bij nieuwbouw of grondige verbouwing: op basis van plannen

bij renovatie (geen bouwplannen beschikbaar) advies ter plaatse

Duur advies: maximum 3 uur Geen uitgeschreven verslag

Duurzaam bouwadvies: nut Bouwers of verbouwers zijn  op voorhand beter op de hoogte  waardoor ze beter hun wensen kenbaar kunnen maken  en ook een realistisch programma van eisen kunnen formuleren  zodat het contact met de bouwprofessionelen vlotter kan verlopen

Duurzaam bouwadvies: ideaal tijdstip Bij voorkeur in de beginfase van het project (fase voorontwerp of schetsontwerp) Dit laat toe om  het geheel van maatregelen te bekijken  dubbel werk te vermijden

Duurzaam bouwadvies: wat mag je verwachten? • persoonlijk advies op maat aan de bouwheer • kwalitatief en onafhankelijk, gebaseerd op de Vlaamse Maatstaf Duurzaam Wonen en Bouwen • door professionele adviseurs: architecten of ingenieurs werkzaam bij of voor Dialoog vzw • indien mogelijk, bij voorkeur in aanwezigheid van de verschillende betrokken bouwpartners van de bouwheer: architect, ingenieur, aannemer,…

Illustratie: www.lne.be/themas/duurzaambouwen-en-wonen

Duurzaam bouwadvies: wat is het niet? • geen vervanging van bouwprofessionelen, geen namen of lijsten van bouwprofessionelen • na het advies is het aan de bouwheer om bouwprofessionelen te selecteren en te contacteren • wel doorverwijzingen, o.a. -

www.ikzoekeenvakman.be www.vinduwaannemer.be www.BEN-architect.be www.energiebewustarchitect.be www.ecobouwers.be/professionals www.passiefhuisplatform.be www.vibe.be …

• Geen tussenkomst in geschillen (www.bouwverzoening.be)

Duurzaam bouwadvies: behandelde onderwerpen • Beheer bouwproject - programma van eisen (ambitieniveau, prioriteiten) - organisatie en planning - financieel - onderhoud woning … • Mobiliteit en transport - bereikbaarheid - Fietsvoorzieningen … • Landgebruik en ecologie en vervuiling - behoud / verrijking ecologische waarde perceel - geluidsoverlast - omgang gevaarlijke stoffen ...

Duurzaam bouwadvies: behandelde onderwerpen • Waterbeheer - waterbesparing - hemelwater - afvalwater - gebruikersgedrag en onderhoud … • Materiaal en afval - minimaliseren materiaalgebruik - hergebruik - materiaal- en grondstoffenkeuze - Milieulabels …

• Gezondheid, comfort en sociale waarde - binnenklimaat (daglicht, ventilatie, akoestiek, oververhitting,…) - vocht(problemen) - toekomstige functieherziening ….

Duurzaam bouwadvies: behandelde onderwerpen • Energie - ambitieniveau energieprestatie  LEW, PH, BEN  E-peil, K-peil  prioriteiten

- woningtype en oriëntatie perceel of woning - woonvorm en planschikking  grootte van de woning  compactheid en afbakening beschermd volume  zonering en buffering  indeling en benutting van de ruimte  passieve zonnewinsten  locatie vochtige ruimtes en technische ruimte  daglichttoetreding

Duurzaam bouwadvies: behandelde onderwerpen •

Energie - opbouw gebouwschil ifv warmteverliezen  isolatieniveau  wind- en luchtdichtheid  bouwknopen en koudebruggen  opbouw en materiaalkeuze ifv dampdiffusie

- verwarmen / koelen  dimensionering  energiebronnen  verwarming  gebruikersgedrag en onderhoud  warmwaterproductie  (vermijden van) koeling

- elektriciteit - voorbereiding toekomstige technieken

Vb. Isoleren: prioriteiten?

Warmteverliezen bij woningen: • Algemene aannames: • Versus de praktijk:  prioriteiten en kostenoptimale maatregelen sterk afhankelijk van het type woning (vrijstaand, halfopen, rijwoning, appartement), de grootte, de compactheid, het uitgangspunt (staat van de woning, soort constructie, al deels geïsoleerd of niet, afgewerkt of niet,…) …  er is niet één maatregelenpakket dat kostenoptimaal is voor ‘alle’ woningen  sommige maatregelen zorgen voor een ‘lock-in effect (vb. na-isoleren van de spouw) Bron: Studie naar kostenoptimale niveaus van de minimumeisen inzake energieprestaties van gerenoveerde bestaande residentiële gebouwen. Kenniscentrum Energie Thomas More Kempen/KU Leuven, 2013

Illustratie: www.climatechange.be

Duurzaam bouwadvies: belang van advies op maat

Duurzaam bouwadvies: belang van advies op maat Zeker bij verbouwingen: vaak gefaseerde uitvoering van de werken • Hoe de werken faseren?

zolderinrichting

<<<<<<<<<<<

isoleren van het bestaande hoofdvolume

7

verbouwing aanbouw

-per volume (zolderinrichting / verbouwing aanbouw / …) -per bouwdeel (dakrenovatie / renovatie voorgevel / …) -per post (dak isoleren / nieuwe ketel / …) -ifv de eigen behoeften (extra kamers nodig?) -ifv de staat van het huis, het budget, de praktische haalbaarheid

Duurzaam bouwadvies: belang van advies op maat • Hoe ervoor zorgen dat werken in de eerste fase geen belemmering vormen voor werken in latere fase?

Stap 1

Stap 2

Duurzaam bouwadvies: samengevat De basis van een energiezuinige en duurzame woning wordt gelegd  in een doordacht ontwerp in combinatie met  een goed geïsoleerde, koudebrugvrije, lucht- en winddichte gebouwschil uit gezonde, milieuvriendelijke en herbruikbare materialen voorzien van  water- en energiezuinige technieken op maat van het gebouw en waarvan de bewoners  bewust omgaan met beschikbare grondstoffen “Wanneer er dan toch wordt overgegaan tot renovatie, bijvoorbeeld om de dakbedekking te vervangen, zal het (kosten)optimale isolatieniveau het toekomstig vereist niveau van nieuwbouw behalen of zelfs overtreffen.” Bron quote: Studie naar kostenoptimale niveaus van de minimumeisen inzake energieprestaties van gerenoveerde bestaande residentiële gebouwen. Kenniscentrum Energie Thomas More Kempen/KU Leuven, 2013

En wat na het advies ? Adviseur bezorgt • een beknopt overzicht van de besproken punten • eventueel aangevuld met technische fiches Nog (technische) vragen? [email protected] 016 23 26 49

www.dubovlaamsbrabant.be [email protected] Algemeen: 016-81 72 78 Technisch infoloket: 016-23 26 49 (elke dinsdagvoormiddag)