1+1=3 Een onderzoek naar modellen voor een brede welzijnsinstelling. Gemeente Langedijk Juni 2009

“1+1=3” Een onderzoek naar modellen voor een brede welzijnsinstelling Gemeente Langedijk Juni 2009

Colofon Uitgave I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn tel. (0229) 282555

Rapportnummer 2009-1666

Datum Juni 2009

Opdrachtgever Gemeente Langedijk Postbus 15 1723 ZG Noord-Scharwoude

Auteurs Drs. Cees Paardekooper (WagenaarHoes) Drs. Ankie Lempens (I&O Research) Drs. Bianca de Haan (I&O Research)

Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

blz.

Inhoud

1.

2.

Inleiding

1

1.1 1.2 1.3 1.4

1 1 2 3

Profielschets welzijnsinstellingen 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

3.

4.

Achtergrond Doel- en vraagstelling Opzet van het onderzoek en verantwoording Leeswijzer

Kern8 – stichting welzijnsbevordering De Wering Stichting Welzijn Ouderen Langedijk/WonenPlus Sport Servicepunt Langedijk Stichting Viola

4 4 6 7 10 11

Welzijnsaanbod in Langedijk

13

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

13 13 15 15 15 16 16

Beleidsdoelstelling Welzijnsaanbod Overlap welzijnsaanbod Match vraag en aanbod Bekendheid welzijnsaanbod Relatie gemeente en welzijnsinstellingen Conclusie

Modellen en advies

17

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

17 18 18 20 20

Object van advisering Gezamenlijk toekomstperspectief Modellen brede welzijnsinstelling Advies Voorwaarden

Onderzoek naar modellen voor een brede welzijnsinstelling

Inleiding

1. Inleiding 1.1 Achtergrond De gemeente Langedijk heeft zich in het Wmo beleidsplan ‘De Wmo groeit als Kool’ 2007-2010 voorgenomen te onderzoeken welk model van een brede welzijnsinstelling het beste in Langedijk gerealiseerd kan worden. De aanleiding hiervoor is dat de samenwerking, afstemming, communicatie en samenhang tussen de huidige (vrijwillige) welzijnsorganisaties beter kan, zo stelt de gemeente in de nota; er lijkt soms langs elkaar heen te worden gewerkt en er bestaat behoefte aan ondersteuning van initiatieven vanuit de Langedijkse kernen. Om een beeld te krijgen van de huidige positie en het functioneren van de welzijnsorganisaties in Langedijk en het draagvlak voor een (her)inrichting van het welzijnsaanbod, is onderliggend onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoeksbureau I&O Research in samenwerking met WagenaarHoes Organisatie Advies. Dit bureau is ondermeer gespecialiseerd in veranderingstrajecten in de zorgen welzijnssector. Dit rapport beschrijft de bevindingen en de conclusies van het onderzoek en bevat een advies voor de toekomst.

1.2 Doel- en vraagstelling Doel van het onderzoek is inzicht te krijgen welk model van een brede welzijnsinstelling het beste bij de gemeente Langedijk past. Onder een brede welzijnsinstelling wordt verstaan:

een organisatievorm met een multifunctioneel welzijnsaanbod zoals sociaal-cultureel werk, ouderenwerk, jongerenwerk en maatschappelijk werk In de loop van het onderzoek zijn de volgende verandermodellen richting een brede welzijnsinstelling voor Langedijk geformuleerd: Model 1: Huidige situatie verbeteren A. Instellingen gaan samenwerken om waar nodig tot meer samenhang, integratie en afstemming van activiteiten te komen, onder leiding van een onafhankelijke (externe) regisseur B. Eén van de instellingen krijgt van de gemeente de regie om de samenwerking te bevorderen C. Gemeente doet zelf regievoering op samenwerking en onderlinge afstemming Model 2: 2: Lokale krachtenbundeling A. Eén welzijnsorganisatie voor heel Langedijk B. Lokale instellingen nemen de regie voor het brede aanbod en ‘huren’ professionele service in. Model 3: 3: Bundeling van krachten onder leiding van grote professionele organisatie(s) A. Regionale organisatie(s) realiseert (realiseren) beleid gemeente Langedijk op basis van concrete prestatieafspraken B. Groeimodel: één of twee grote partijen bieden steeds groter deel aanbod bij groeiend lokaal draagvlak

1


Inleiding

Hoofdvraag De hoofdvraag van het onderzoek luidt:

“Welk model van een brede welzijnsinstelling past het best bij de gemeente Langedijk?” Afbakening In overleg met de gemeente Langedijk, richt het onderzoek zich op vijf welzijnsorganisaties die actief zijn in de gemeente Langedijk. Het gaat om de grootste aanbieders die een directe en substantiële subsidierelatie hebben met de gemeente Langedijk, te weten: 1. Kern8; 2. De Wering; 3. Stichting Welzijn Ouderen (SWOL/WONENPLUS); 4. Stichting Sportservicepunt Langedijk (SSL); 5. Stichting Viola.

1.3 Opzet van het onderzoek en verantwoording Allereerst is gekeken naar het profiel, de positie en het presteren van de (vrijwillige) welzijnsorganisaties. Welke producten en diensten bieden zij aan in Langedijk? Welke doelgroepen bedienen ze en in hoeverre wordt er gebruik gemaakt van hun producten/diensten? Verder is gekeken naar het huidige welzijnsaanbod in Langedijk en knelpunten daarin. Is er bijvoorbeeld overlap in het aanbod en sluit het huidige welzijnsaanbod aan op de wensen en de behoeften van de Langedijkse bevolking? Ook is gelet op de samenwerking tussen de verschillende welzijnsorganisaties en de relatie tussen de (vrijwillige) welzijnsorganisaties en de gemeente Langedijk. Tot slot is onderzocht op welke punten er gezamenlijke overeenstemming tussen de instellingen bestaat en welke voor- en nadelen betrokkenen zien van de mogelijke brede welzijnsmodellen? De informatie is op de volgende manieren verzameld: 1. Verkenning Tijdens deze stap zijn programmabegrotingen, beleidsnota’s, jaarrekeningen en werkplannen van de gemeente en de welzijnsinstellingen bestudeerd. De betrokken instellingen zijn middels een brief van de gemeente op de hoogte gesteld van het onderzoek. Verder heeft er een bestuurlijke startbijeenkomst plaatsgevonden waarbij met vertegenwoordigers van de welzijnsinstellingen en het gemeentebestuur het doel, de gewenste opbrengst en aanpak van het onderzoek is besproken. 2. Gesprekken met welzijnsinstellingen Er zijn interviews gevoerd met de betrokken welzijnsinstellingen. Per organisatie is gesproken met de bestuurders/directie aan de hand van een gestandaardiseerde vragenlijst die in overleg met de gemeente is opgesteld. In totaal is met tien vertegenwoordigers van de vijf welzijnsinstellingen gesproken. Verder hebben interviews plaatsgevonden met drie medewerkers en bestuurders van de gemeente Langedijk.

2


Inleiding

3. Werkconferentie De onderzoeksresultaten vormden de input voor een werkconferentie met vertegenwoordigers van de gemeente, de welzijnsorganisaties en andere betrokkenen (zoals vertegenwoordigers van Vluchtelingenwerk, van de ouderenbonden en van de wijkraden) die op woensdag 20 mei plaatsvond. Tijdens de conferentie zijn de resultaten van het onderzoek gepresenteerd en is een aantal daaruit voortkomende toekomstscenario’s geschetst. De deelnemers gingen onder leiding van WagenaarHoes aan de slag met vragen als: Wat zijn de sterke en zwakke kanten van de diverse modellen? Welke risico’s zijn er aan verbonden? Welk veranderpotentieel is nodig om de opties gerealiseerd te krijgen?

1.4 Leeswijzer De resultaten van het onderzoek worden in de volgende hoofdstukken besproken. In hoofdstuk 2 wordt achtergrondinformatie over de welzijnsinstellingen gegeven. In hoofdstuk 3 wordt onder meer gekeken naar het huidige welzijnsaanbod en knelpunten daarin. Het vierde hoofdstuk schetst de voor- en nadelen van de verschillende brede welzijnsmodellen en presenteert het advies.

3


Profielschets welzijnsinstellingen

2. Profielschets welzijnsinstellingen Welke welzijnsorganisaties zijn in de gemeente Langedijk actief en wat is hun aanbod? Dit hoofdstuk biedt achtergrondinformatie over de welzijnsinstellingen die bij dit onderzoek betrokken zijn: Kern8, De Wering, Stichting Welzijn Ouderen, Stichting Viola en Stichting Sport Servicepunt Langedijk. Daarbij komen onder meer de volgende vragen aan bod: Wat is hun relatieve positie in Langedijk, op welke doelgroepen richten zij zich en wat zijn hun ambities voor de toekomst? Als bronnen zijn jaarverslagen, werkplannen, subsidiebeschikkingen en interviews met de organisaties gebruikt.

2.1 Kern8 – stichting welzijnsbevordering Kern8 is in 2002 ontstaan uit een fusie tussen het Alkmaarse jongerenwerk en het sociaal cultureel werk Alkmaar. De organisatie is in 13 Noord-Hollandse gemeenten actief en biedt een scala aan producten aan zoals: tiener- en jongerenwerk; exploitatie van jongerencentra; agogische ondersteuning in buurt en wijkcentra (opbouwwerk, brede scholen); ouderenwerk (WonenPlus, ouderenconsulenten, wonen met zorg, ontspanningsactiviteiten); vrijwilligersondersteuning; sociaal raadslieden/ rechtswinkel. Kern8 beschikt ook over een projectenbureau. Via dit bureau kan de organisatie worden ingeschakeld voor projecten zoals leefbaarheidcontracten met woningcorporaties en projecten voor buurtbemiddeling. Kern8 heeft haar hoofdkantoor in Alkmaar. Welzijnsaanbod in Langedijk Voor de gemeente Langedijk verzorgt Kern8 sinds april 2008 het tiener- en jongerenwerk en regelt het beheer van het Jeugdhuis in Sint Pancras. Verder heeft Kern8 op projectbasis een burennetwerk voor ouderen opgezet dat vervolgens door Stichting Welzijn Ouderen Langedijk (SWOL/WonenPlus) is voortgezet. Kern8 heeft al lange tijd betrokkenheid met Langedijk. Zo was de organisatie betrokken bij de oprichting van de voorloper in het jongerenwerk, de Stichting Jeugd- en Jongerenwerk Langedijk (SJJL). De jongerenwerkers van SJJL waren vanuit Kern8 gedetacheerd (dwz. vanuit de voorloper van Kern8; sociaal cultureel werk Alkmaar). Ook verzorgde Kern8 de organisatie en administratie voor SJJL. Sinds april 2008 heeft Kern8 SJJL overgenomen en zijn in Langedijk nieuwe ambulante werkers geplaatst. In de kadernotitie Jeugd- en Jongerenwerk in Langedijk (2007) zijn de doelstellingen van het jeugd- en jongerenwerk als volgt geformuleerd: 1. Het jeugd- en jongerenwerk verzorgt de individuele en groepsgerichte ambulante en inpandige agogische begeleiding van de leeftijdscategorie jongeren vanaf 12 jaar en daarbinnen van alle doelgroepen jongeren. 2. Het jeugd- en jongerenwerk verzorgt de afstemming over (groepen) jongeren met gemeentelijke en niet gemeentelijke instanties en andere direct betrokkenen.

4


3. 4.

5.


Het jeugd- en jongerenwerk is gericht op de sociaal, cognitieve, creatieve en emotionele ontwikkeling van jongeren. Het jeugd- en jongerenwerk levert binnen de gemeente een bijdrage aan de aanpak van de jongerenproblematiek en aan het bevorderen van de veiligheid en de sociale cohesie in de gemeente. Het jongerenwerk werkt met jongeren in de vrije tijd. Het biedt jongeren een zinvolle vrijetijdsbesteding, waarbij jongeren optimale kansen krijgen zich te ontwikkelen. Het jongerenwerk kent meerdere doelstellingen: • Bevorderen van jeugdparticipatie (jongeren activeren); • Vorming en opvoeding; • Educatie/ voorlichting; • Versterken van sociale cohesie in een wijk.

Doelgroepen Kern8 richt zich met haar activiteiten in Langedijk vooral op tieners. Het gaat om de groep van 12 jaar en ouder. De nadruk ligt op tienerwerk en ambulant jongerenwerk. Vanuit de beleidsopdracht ligt de nadruk op overlastbestrijding en preventie. Bekendheid & bezetting De naamsbekendheid van Kern8 is nog niet zo groot omdat Kern8 pas sinds kort onder deze naam in Langedijk opereert. Het jongerenwerk op zich is al wel langer bekend. Hoewel er goed gebruik wordt gemaakt door jongeren van de producten/diensten van Kern8, is er nog groei mogelijk. Human Resource management Kern8 heeft in totaal circa 150 mensen in dienst. Dit zijn ongeveer 100 fte’s. In de gemeente Langedijk zijn 2 ambulante jongerenwerkers van 36 en 28 uur en een meewerkend leidinggevende voor 20 uur actief. Eén jongerenwerker is verantwoordelijk voor het noordelijke deel van de gemeente, namelijk Oudkarspel, Noord-Scharwoude en Zuid-Scharwoude. De andere jongerenwerker heeft het zuidelijke deel waaronder Broek op Langedijk, Sint Pancras en Koedijk onder zijn hoede. Huisvesting Het hoofdkantoor van Kern8 is gevestigd in Alkmaar. In Langedijk werken de jongerenwerkers vanuit het Jeugdhuis in Sint Pancras. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van een kantoor in de Overbrugging in Noord-Scharwoude. Begroting & subsidie Kern8 heeft een totale omzet van circa 5,5 tot 6 miljoen euro per jaar. Van de gemeente Langedijk ontving Kern8 in 2008 een subsidiebedrag van € 170.400. De subsidie is voor een periode van 9 maanden omdat Kern8 per 1 april 2008 is gestart met het jeugd- en jongerenwerk in de gemeente. De huidige afspraken met de gemeente gelden voor een termijn van 3 jaar. Samenwerking Het contact met de andere welzijnsaanbieders in Langedijk is goed, volgens Kern8. Alleen met de Stichting Viola is geen contact. Kern8 werkt samen met SSL bijvoorbeeld in het project “Ruimte voor Contact”. Kern8 heeft ervaring met wijkgericht werken.

5



Visie en Ambitie De visie van Kern8 is “grootschalig organiseren en lokaal aanbieden”. Kern8 ziet mogelijkheden voor een breder aanbod in Langedijk. Zo is Kern8 voorstander van het aanbieden van welzijnsaanbod langs de ‘doorlopende leeftijdslijn’. Ook ziet de instelling mogelijkheden voor een aanbod voor jongeren buiten het direct preventieve of de overlastbestrijding. Verder wil Kern8 graag een vorm van ‘naschoolse opvang’ voor leerlingen van het Jan Arentsz College in de MFA ‘De Binding’ aanbieden. Samen met het Jan Arentsz College is hiervoor een plan ingediend bij de gemeente. Het gaat om leerlingen tussen de 12 en 15 jaar (onderbouw) die na school op straat blijven hangen. Kern8 wil in samenwerking met het Jan Arentsz College deze leerlingen een combinatie van vrijetijdsbesteding met huiswerkbegeleidingmogelijkheden aanbieden.

2.2 De Wering De Wering is in 2008 ontstaan uit een fusie tussen de Regionale Instelling voor Maatschappelijke Dienstverlening (RIMA), de stichting SKWO Ouderenwerk Alkmaar (SKWO) en de stichting Welzijnszorg en Maatschappelijke Dienstverlening van de Kop van Noord-Holland (WMD). De Wering is actief in twintig gemeenten in Noord-Holland. Daar biedt zij onder meer de volgende producten aan: o Maatschappelijk Werk; o Sociaal Raadslieden werk; o Dienstverlening Ouderen; o Opbouwwerk; o Vrouwenhulpverlening; o Vrijwilligersondersteuning. Welzijnsaanbod in Langedijk In Langedijk draagt de Wering zorg voor het maatschappelijk werk en de sociale raadslieden. Het gaat om 240 hulptrajecten per jaar. Ook neemt de Wering deel aan de buurtnetwerken. Het huidige contract met de gemeente Langedijk loopt tot en met 2010. Doelgroepen In principe de gehele bevolking van Langedijk. Bekendheid & bezetting De bekendheid van de Wering in Langedijk is nog niet groot, omdat de Wering nog maar kort bestaat. Bij de directe lokale partners – via deelname aan netwerken - is de bekendheid wel gevestigd. De vraag naar maatschappelijk werk is in Langedijk de afgelopen jaren sterk gestegen, zo blijkt uit analyses van de Wering. Er heeft daarom een uitbreiding van het aantal cliëntsystemen plaatsgevonden ten opzichte van het vorige contract met de gemeente Langedijk. De vraag is nu gestabiliseerd. Uit de relatief grote druk op het maatschappelijk werk blijkt volgens de Wering een behoefte die wellicht wordt veroorzaakt door een tekort aan preventief en ander passend aanbod. Door ook sociale raadsliedenwerk aan te bieden, speelt de Wering hier al op in. Binnenkort wordt met de gemeente Langedijk gesproken over een nieuw contract. Human Resource Management Er werken in totaal 140 personen bij de Wering. In de gemeente Langedijk zet de Wering 2 fte’s in.

6



Huisvesting De Wering heeft hoofdkantoren in Alkmaar en Den Helder. In de gemeente Langedijk heeft de organisatie één vaste centrale locatie in de Binnemikke te Broek op Langedijk. De Wering ziet mogelijkheden om in de toekomst ook spreekuren in de nieuwe wijksteunpunten te houden. Begroting & subsidie De Wering heeft een totaalomzet van 6,7 miljoen euro per jaar. Het huidige contract tussen de Wering en de gemeente Langedijk voorziet in de behandeling van 240 trajecten/cliëntsystemen en sociale raadslieden. De Wering heeft hiervoor in 2009 ruim 192.500 euro subsidie van de gemeente Langedijk ontvangen. Voor deelname aan de buurtnetwerken wordt jaarlijks 72 uur door de Wering in rekening gebracht. Samenwerking De Wering werkt niet structureel samen met Kern8, Viola, SWO of SSL. Men weet elkaar op de werkvloer wel te vinden, volgens de organisatie. Verder is er een goede afstemming met huisartsen en heeft de Wering zitting in onder meer de buurtnetwerken. Ook maakt de Wering onderdeel uit van de kerngroep rond het Centrum voor Jeugd en Gezin en is er samenwerking met de woningcorporaties ter voorkoming van huisuitzettingen. Visie en ambitie De Wering wenst haar marktgebied in Langedijk te verbreden. Hun ambitie is ‘groot zijn in integraliteit’. De organisatie streeft er verder naar met haar dienstverlening fysiek aanwezig te zijn in de gemeenten waar zij haar dienstverlening aanbiedt. Ook wil de Wering laagdrempelig en toegankelijk zijn voor haar klanten. De Wering levert (lokaal) maatwerk waar nodig en streeft naar standaardisatie waar mogelijk. De organisatie streeft ernaar meer proactief te zijn in haar relatie met gemeenten: in plaats van een vooraf vaststaand aanbod aan cliënttrajecten, wenst de Wering een concrete prestatie te leveren in de oplossing van door de gemeenten benoemde probleemvelden. De instelling wil daarbij graag werken vanuit concrete prestatie-uitdagingen, zoals ‘ouderen langer zelfstandig te laten wonen’ en ‘schooluitvallers een traject naar leren of werken bieden’. Hierbij wil de instelling graag de ruimte om deze uitdaging met een passend aanbod in te vullen. De Wering zou daartoe het liefst een raamovereenkomst sluiten met de gemeente, met daarachter een uitvoeringsovereenkomst, die ruimte laat voor innovatie (nieuwe inzichten) door jaarlijkse bijstelling. Verder wil de Wering meer doen op het terrein van ouderenwerk en jeugdproblematiek. Ook ziet de Wering mogelijkheden op het gebied van maatschappelijke stages, vrijwilligerswerk en de vergrijzing. Daarvoor is (meer) samenwerking met anderen nodig, zo vindt de Wering.

2.3 Stichting Welzijn Ouderen Langedijk/WonenPlus De Stichting Welzijn Ouderen Langedijk (SWOL) bestaat sinds 1983 en komt volledig voort uit de gemeenschap van Langedijk (maatschappelijke organisaties). Een jaar geleden (januari 2008) is SWOL samengegaan met de Stichting WonenPlus. SWOL/WonenPlus wordt geleid door een dagelijks bestuur (6 leden – momenteel ook vacatures) en een algemeen bestuur van maximaal 22 leden. De leden van het algemeen bestuur worden aangesteld op voordracht van de ouderenbonden. Dit algemeen bestuur komt tweemaal per jaar bijeen en is een beleidsbepalend orgaan. De Zonnebloem, de ouderenbonden (ANBO, KBO, PCOB), de ANGO, EVEAN, het Rode Kruis, Horizon en een vertegenwoordiger van de werknemers hebben zitting in dit algemeen bestuur.

7



Sinds ongeveer 2,5 jaar is SWOL/WonenPlus bezig met een professionaliseringsslag, waarbij er meer betaalde medewerkers in dienst zijn genomen. De professionalisering is nog in volle gang. Vooral juridische ondersteuning en ondersteuning op het gebied van personeelszaken is nog nodig, zo geeft de organisatie aan. Het ontbreekt SWOL/WonenPlus – naar eigen zeggen – aan voldoende overhead / budget om te kunnen voldoen aan alle taken die op hun pad liggen. Welzijnsaanbod in Langedijk SWOL/WonenPlus is alleen actief binnen de gemeente Langedijk. Er wordt gewerkt vanuit drie peilers: 1. sociaal cultureel werk, 2. persoonlijke ondersteuning (individueel) en 3. praktische dienstverlening. Daarbinnen biedt zij producten aan zoals: o Tafeltje Dekje; o Eigen busdienst; o Ouderenadviseurs; o Sociaal cultureel werk (waaronder activiteiten voor ontmoeting en ontspanning biljartclub, linedancing – en activiteiten voor ontplooiing zoals computercursus / internetcafé. Ook is er een zomerprogramma voor ouderen; o Bezoeken van 75-plussers om zorgvraag te inventariseren (WonenPlus); o De seniorengids (sociale kaart); o Alarmeringsdienst; o Meer Bewegen voor Ouderen; o Telefooncirkel. De stichting stelt zich ten doel met inspraak en medewerking van ouderen de zelfstandigheid, het welzijn en de integratie van de ouderen in de gemeente Langedijk te bevorderen, door (uit de statuten, artikel 2): 1. Het coördineren van de uitvoering van de voor ouderen beschikbare voorzieningen en activiteiten van de in de gemeente werkzame instanties, instellingen, organisaties en vrijwilligers. 2. Aandacht te vragen bij de samenleving voor de positie van ouderen en de samenleving te betrekken bij het wegnemen van de belemmeringen ten aanzien van het welzijn van de ouderen. 3. Het signaleren welke voorzieningen en activiteiten voor ouderen ontbreken dan wel achterblijven. 4. Het coördineren en stimuleren van sociale, sociaal culturele, recreatieve, educatieve en voorlichtende activiteiten. 5. Het totstandkomen van een flankerend bejaardenbeleid binnen de gemeente te bevorderen. 6. Het behartigen van de belangen van de ouderen in de samenleving. Doelgroepen De primaire doelgroep is ‘ouderen’; mensen vanaf circa 55 jaar en ouder. In de praktijk zijn het in meerderheid minder draagkrachtige ouderen die gebruik maken van het aanbod van SWOL/WonenPlus, vooral in de leeftijdsgroepen 60 en 70 jaar. De 80-plussers worden bereikt via huisbezoek. Inwoners van het verzorgingshuis behoren niet tot de doelgroep. Ook de 50-55 plussers ziet SWOL/WonenPlus in verhouding minder. Verder worden mensen met een beperking weinig gezien. De secundaire doelgroep zijn de vrijwilligers die bij SWOL/WonenPlus zelf werkzaam zijn, omdat hun werkzaamheden tegemoetkomen aan de SWOL/WonenPlus doelstelling: het actief houden van ouderen in het kader van preventie.

8



Bekendheid & bezetting De bekendheid van SWOL/WonenPlus binnen de dorpen is groot. Dat komt omdat de organisatie voor en door bewoners van Langedijk wordt gerund. Ook is er elke week een publicatie in het Langedijkertje en wordt er een programmaboekje uitgebracht. Er is veel vraag naar het aanbod van SWOL/WonenPlus, ook vanuit de gemeente en andere instellingen. De vrijwilligers van SWOL/WonenPlus worden vaak ingezet of als ingang gebruikt voor benadering van bepaalde doelgroepen. Omdat er veel met vrijwilligers wordt gewerkt, blijft de prijs van bepaalde diensten – zoals Tafeltje Dekje – laag. Bepaald aanbod zoals de computercursus en het internetcafé lopen ook goed: er is meer vraag dan men aankan. Human Resource Management Er werken in totaal 10 betaalde krachten bij SWOL/WonenPlus. Dit zijn een directeur, ouderenadviseurs, secretaresse, sociaal cultureel werker, huismeester, administratief medewerkers en een WonenPlus Consulent. In totaal gaat het om 5 fte’s. Verder zijn er circa 350 vrijwilligers actief. Een ervaren knelpunt is de vele deeltijdwerkers, wat de onderlinge samenwerking bemoeilijkt. Huisvesting Sinds een jaar zetelt SWOL/WonenPlus in de ‘Overbrugging’ in Noord-Scharwoude; de voormalige middelbare school. WonenPlus houdt kantoor in Broek op Langedijk in sociaal cultureel centrum De Binnemikke. Verder worden activiteiten georganiseerd op diverse locaties in de gemeente, zoals in het Zwembad, de Sporthal, De Buizerd, Westervenne en het Bunkertje (Noord en Zuid Scharwoude). In Broek op Langedijk zijn de J.D. van Arkelschool, de Binnemikke en Eetcafé Marktzicht gebruikte locaties. In Sint Pancras wordt ‘De Geist’ gebruikt en in Oudkarspel het Behouden Huis. Begroting & subsidie SWOL/WonenPlus ontving in 2008 € 278.000 subsidie van de gemeente Langedijk. Verder zijn er nog inkomsten uit sponsoring, dat is circa 5% van de begroting. Samenwerking Via de partners in het algemeen bestuur wordt er veel informatie uitgewisseld en samengewerkt. Een belangrijke samenwerkingspartner is de woningcorporatie. Ook is er samenwerking met Magenta die het verzorgingshuis beheert. Deze samenwerking zou SWOL/WonenPlus graag willen intensiveren. De maaltijdservice (verspreiding) wordt samen met de verzorgingshuizen uitgevoerd. Er is geen contact met de Wering en Kern8. Visie en Ambitie SWOL/WonenPlus wil de primaire doelgroep ‘ouderen’ graag verbreden naar ‘mensen in de wijken’. In principe staan de activiteiten voor alle doelgroepen open. De beleidsdoelstelling van SWOL is het bieden van een welzijnsaanbod aan een brede doelgroep. Er zijn ideeën om de O van Ouderen te vervangen door de O van Organisatie. De statuten van de organisatie beperken zich wel tot ouderenbeleid. Qua ambitie wenst SWOL/WonenPlus zich in te zetten voor het opzetten van een dorpsgericht signaleringsnetwerk en mantelzorgondersteuning. SWOL/WonenPlus wil verder in de toekomst graag een maatschappelijk werker in dienst nemen.

9



2.4 Sport Servicepunt Langedijk Stichting Sportservicepunt Langedijk (SSL) is in 2004 opgericht. SSL beheert en exploiteert alle binnensportaccommodaties en zwembaden in de gemeente Langedijk. Het gaat om 2 zwembaden, 2 sporthallen met 2 hallen, een sportzaal en 7 gymzalen. SSL voert het sportbeleid voor de gemeente Langedijk uit. Welzijnsaanbod in Langedijk Naast het beheer en de exploitatie van de binnensportaccommodaties en zwembaden biedt SSL de volgende sportstimuleringsactiviteiten in de gemeente Langedijk aan: wandel 2-daagse voor ouderen in samenwerking met het Jan Arentsz College; sportieve school; sporten voor 55+’ers (‘Galm activiteiten’); wandelvierdaagse; sportweek; Ruimte voor Contact (in samenwerking met Kern8). Doelgroepen In principe alle inwoners. De doelgroep voor de zwembaden zijn vooral de kinderen tot 12 jaar en hun ouders, evenals de 35-80 jarigen. De sporthallen worden vooral gebruikt door verenigingsdoelgroepen, in feite de georganiseerde sport. Het sportstimuleringsbeleid richt zich met name op de schooljeugd aan de ene kant en op de 55+ aan de andere kant. Wel wordt ernaar gestreefd om deze groepen dichter bij elkaar te brengen en ook minder validen meer te betrekken. Bekendheid & bezetting De producten van SSL zijn redelijk bekend, de overkoepelende organisatie die er achter zit minder, zo blijkt uit een gesprek met de organisatie. Wel is de bekendheid groeiende. Human Resource Management SSL heeft ongeveer 50 personeelsleden in dienst (circa 30 fte) en er zijn circa 20 vrijwilligers die met name actief zijn in zwembad de Bever. Huisvesting De medewerkers van SSL werken vanuit verschillende locaties in de gemeente, waaronder vanuit de ‘Overbrugging’ en zwembad Duikerdel. Begroting & subsidie SSL heeft een begroting van circa 2 miljoen euro per jaar. Daarvan is 850.000 euro subsidie van de gemeente. De overige inkomsten komen voort uit de exploitatie van de zwembaden en de sporthallen. Circa 150.000 euro van de subsidie is bestemd voor sportstimulering en de rest zijn beheers- en exploitatiebijdragen. Samenwerking De wandel 2-daagse doet SSL samen met SWOL/WonenPlus en het Jan Arentsz College. Met Viola organiseert SSL sinds kort sporten met vrouwen en voor vrouwen. Vrouwen, zowel allochtoon als autochtoon, komen wekelijks bijeen, krijgen van een vrouw les en gaan verschillende sporten doen. Met de Wering is geen gezamenlijk aanbod. Samen met Kern8 biedt SSL het project “Ruimte voor Contact”. Verder zijn er oriënterende gesprekken geweest tussen SSL en Kern8.

10



Visie en ambitie SSL heeft onlangs haar missie geherformuleerd. Deze missie: “uw welzijn is onze passie, samen in beweging”. Naast het aanbieden van sportactiviteiten is het hierdoor mogelijk ook andere activiteiten op het terrein van welzijn uit te voeren. Verder wil SSL het beheer van accommodaties verder professionaliseren en uitbreiden. Onlangs is vanuit de gemeente het verzoek bij SSL neergelegd om het beheer van de Binding op zich te nemen.

2.5 Stichting Viola Stichting vrouwenbuurthuis Viola staat voor Vrouwen Integratie Organisatie Langedijk. De organisatie bestaat sinds 2005. Het is een vrijwilligersorganisatie die zich vooral richt op participatie, emancipatie en ondersteuning van vrouwen. Viola is opgericht door de lerares die vanaf 2000 op verzoek van de gemeente taalles gaf aan analfabete vrouwen. Zij signaleerde een bredere behoefte en richtte het vrouwenbuurthuis op. Stichting Viola wil een ontmoetingsplaats zijn voor vrouwen in de gemeente Langedijk en organiseert activiteiten op het gebied van educatie en creativiteit. Welzijnsaanbod in Langedijk Activiteiten die Stichting Viola in Langedijk organiseert zijn ondermeer: • inburgeringcursussen (inkoop); • opvang voor de kinderen van de inburgeraars; • computer- en fotografiecursussen; • internationale Vrouwendag; • rommelmarkten; • knutselen, taalspelletjes; • recepten uitwisselen en gerechten proeven; • lezingen / informatiebijeenkomsten (tai chi, voetreflexzone, voorlichting over ziektes). Doelgroepen Alle vrouwen van Langedijk. In de praktijk zijn het vooral allochtone vrouwen die gebruik maken van het aanbod. Het gaat om vrouwen van alle nationaliteiten, waaronder veel Marokkaanse en Irakese vrouwen. Jonge meiden en oudere vrouwen ziet Viola wat minder. Bekendheid & bezetting Viola adverteert eens per maand haar activiteiten in de krant. Verder is er een website en adverteert de lokale radio voor Viola. In de volksmond is Viola vooral bekend als allochtoon vrouwenbuurthuis. Het aantal op te vangen kinderen van inburgeraars wisselt. Momenteel zijn er 17 inburgeraars met twee kinderen voor de opvang. Verder zijn er gemiddeld vier informatiebijeenkomsten per maand. De informatiebijeenkomsten worden gemiddeld door 15 mensen bezocht. Ook is er eens per week inloop, waar ongeveer 10 vrouwen komen. Dat was voorheen tweemaal per week. In de vakanties is Viola dicht. Op jaarbasis volgen zo’n dertig tot veertig vrouwen de computercursus van Viola. Human Resource Management Het bestuur van stichting Viola bestaat uit maximaal zeven personen – het zijn er nu 4. Er is een gebrek aan vrijwilligers die in het bestuur willen. Er zijn verder 4 vrijwilligers voor de kinderopvang waarvan 1 vaste leidster werkt met behoud van uitkering voor 20 uur per week.

11



Verder is er een vrijwilliger die op aanvraag computercursussen geeft, een inloopvrijwilliger en diverse losse vrijwilligers die bijvoorbeeld de informatiebijeenkomsten verzorgen (deskundigen op de verschillende terreinen). Het is lastig voldoende vrijwillig personeel te krijgen en te behouden. Dit hangt ook samen met de doelgroep: het betreft soms vluchtelingen die weer doorstromen. Huisvesting Viola zetelt in de Overbrugging. Daar heeft Viola 3 leslokalen (eigenlijk twee, waarvan er 1 in tweeën te delen is), een lokaal voor de kinderopvang en een kantoor. Voor de toekomst krijgt Viola een plek in de nieuw te bouwen Multifunctionele Accommodatie. Knelpunt daarbij is dat daar geen kinderopvangruimte is gepland. Hoewel de gemeente plannen heeft om een kinderhoek te realiseren, vindt Viola dat er een goede en professionele opvang voor de inburgeraars en de overige bezoekers aangeboden moet worden. Begroting & subsidie De totale begroting van Viola bedraagt € 23.900,-. De financiering van de activiteiten komt deels uit gemeentelijke subsidies, sponsoring/donaties, fondsen en inkomsten uit eigen activiteiten. Er wordt ongeveer € 17.000 subsidie ontvangen per jaar (2008). Daarvan is € 12.000 bestemd voor huur van de ruimten in de Overbrugging. Sponsoring is er door de Rabobank (computers voor de inburgeraars), de DA (lokale health markt), het Oranjefonds en de middenstandersvereniging de Waaier. Viola krijgt van de twee laatstgenoemde in plaats van een financiële bijdrage, veelal materiële middelen. Samenwerking Viola werkt ondermeer samen met SWOL/WonenPlus. Dit komt mede omdat ze in hetzelfde pand gehuisvest zijn. In de beleving van Viola kan de samenwerking met SWOL/WonenPlus nog beter. Viola wil graag meer intergenerationele activiteiten organiseren in samenwerking met SWOL/WonenPlus: bijvoorbeeld jonge vrouwen/meiden maatschappelijke stages laten lopen bij ouderen. Ook wil Viola graag samenwerken met SWOL bij het bereiken van oudere (allochtone en autochtone) vrouwen, door een gelijktijdig aanbod voor hun mannen. Met JAR verzorgt Viola de inburgeringscursussen. Viola faciliteert door ruimte te bieden, koffie en thee en opvang voor de kinderen. Verder is er samenwerking met Vluchtelingenwerk. Ook is er een goede samenwerking met SSL. Viola heeft samen met SSL “sporten voor en door vrouwen” opgericht. Verder biedt Viola ruimte aan de lokale radio. De radio zendt informatie over Viola uit en Viola biedt kantoorruimte. Met Kern8 is contact geweest over de allochtone meidenclub. Met de Wering is geen samenwerking. Incidenteel wordt er wel eens naar het maatschappelijk werk doorverwezen. Visie en ambitie Viola wil een vrouwenbuurthuis zijn voor alle vrouwen van Langedijk . Nu ligt de nadruk - in de ogen van de bevolking – vooral op allochtone vrouwen. Viola zou verder graag een rol spelen bij de uitvoering van het integratiebeleid van de gemeente Langedijk. Ook zou de stichting graag meer oudere vrouwen willen bereiken. Bij een uitbreiding van haar werkzaamheden in de toekomst acht Viola enige professionele ondersteuning wenselijk.

12



3. Welzijnsaanbod in Langedijk Waaruit bestaat het welzijnsaanbod in Langedijk en welke doelgroepen worden daarmee bereikt? Dit hoofdstuk biedt een overzicht van het welzijnsaanbod van de vijf grootste (gemeentelijk gesubsidieerde) aanbieders. Verder wordt bekeken of er sprake is van overlap en/of van witte vlekken in dit aanbod. Deze resultaten zijn gebaseerd op de interviews met de welzijnsorganisaties en op de bevindingen van de werkconferentie.

3.1 Beleidsdoelstelling ‘De gemeente Langedijk wil dat al haar burgers een goede kwaliteit van leven hebben’ zo luidt de visie van de gemeente Langedijk. In het Wmo beleidsplan 2007-2010 ‘de Wmo groeit als kool’ hanteert de gemeente Langedijk de volgende algemene uitgangspunten bij het beleid maatschappelijke ondersteuning: • continueren wat zinvol is op basis van onderzoek en meting; • verdieping en kwaliteitsverbetering; • invullen leemten; • preventie (‘begin jong’); • zoveel mogelijk voorkomen dat individuen buiten de boot vallen; • collectief indien mogelijk; • lokaal indien mogelijk, regionaal indien noodzakelijk. Om mensen een goede kwaliteit van leven te bieden, is een passend welzijnsaanbod voor verschillende doelgroepen van belang. Onder welzijn verstaat de gemeente Langedijk:

de mate waarin mensen naar eigen wens en vermogen deelnemen en deel kunnen nemen aan de samenleving. Welzijn is volgens de gemeente de basis van waaruit mensen met anderen werken aan hun sociale omgeving, met als doel zelfredzaamheid, persoonlijke ontwikkeling en ontwikkeling van de sociale kwaliteit.

3.2 Welzijnsaanbod Verschillende (sport)clubs, verenigingen en organisaties in Langedijk bieden activiteiten aan die een bijdrage leveren aan het welzijn van burgers. Zoals in hoofdstuk 1 al is aangegeven, richt dit onderzoek zich op de grootste aanbieders die een directe en substantiële subsidierelatie hebben met de gemeente Langedijk. Het gaat om Kern8, De Wering, SWOL/WonenPlus, SSL en Viola. Deze organisaties verschillen op een aantal kenmerken van elkaar: • ze werken lokaal of bovenlokaal en • ze werken met betaald personeel (professioneel) of geheel of gedeeltelijk met vrijwilligers Twee organisaties zijn niet alleen actief in de gemeente Langedijk, maar bedienen een aanzienlijk groter werkgebied. Het betreft Kern8 en De Wering die in Langedijk respectievelijk het jeugd- en jongerenwerk en het maatschappelijk werk/ sociale raadsliedenwerk uitvoeren. Vanuit het perspectief van de gemeente Langedijk zijn zij ‘boven-Langedijkse aanbieders’. Dit zijn tevens de professionele organisaties, waarmee wordt bedoeld: organisaties die geheel of bijna geheel met betaald personeel werken.

13



De andere drie instellingen zijn lokale Langedijkse aanbieders: SWOL/WonenPlus, SSL en Viola. Viola is verantwoordelijk voor de participatie, emancipatie en integratie van vrouwen in de gemeente, SWOL/WonenPlus richt zich op activiteiten voor de ouderen en SSL voert onder meer het sportbeleid van de gemeente uit. SSL en SWOL/WonenPlus werken vanuit een professionele basis en worden daarbij ondersteund door vrijwilligers. SWOL/WonenPlus is nog maar relatief kort geleden gaan werken met betaalde krachten en is voor de uitvoering van haar activiteiten grotendeels afhankelijk van vrijwillige inzet. Stichting Viola drijft vanaf het begin en nog steeds volledig op vrijwillige krachten. Onderstaande figuur brengt de aanbieders, hun aanbod en doelgroepen samen: Figuur 3.1 Langedijk welzijnsaanbod “Boven-Langedijkse aanbieders”

aanbieders

aanbod

“Langedijkse aanbieders”

Kern8 (professioneel)

De Wering (professioneel)

SWOL/WP (professionali. vrijw. org.)

SSL (professioneel met ook vrijwilligers)

•Tiener- en jongerenwerk •Beheer Jeugdhuis Pancras •(Project ouderenwerk)

•Maatsch. werk •Soc. Raadslieden

•Soc-cultureel werk •Persoonl. onderst. •Prakt. dienstverl.

•Beheer /exploitatie •Stimuleringsactiviteiten

Viola (vrijwilligers met)

•Participatie •Emancipatie •Ondersteuning

?? ??

doelgroepen

Ouderen (in de wijk)

35 tot 85 jarigen

Jongeren 12plus

Alle Langedijkers

Jongeren tot 12

Sportverenigingen

Lacunes Momenteel is er een divers aanbod voor verschillende doelgroepen zoals jongeren, ouderen en vrouwen. Toch is het huidige welzijnsaanbod in Langedijk volgens verschillende betrokkenen nog niet ‘compleet’. Zowel vanuit de gemeente als vanuit enkele welzijnsinstellingen wordt een behoefte aan algemeen sociaal cultureel werk geconstateerd. Verder worden voor een aantal specifieke doelgroepen activiteiten gemist zoals: mensen met een beperking en gehandicapten, allochtonen, jonge vrouwen, dementerenden, analfabeten, jongeren met alcoholproblematiek en eenzame mensen. Het jongerenwerk ziet relatief weinig allochtone jongeren en weinig ‘doorsnee’ jongeren. Ook de oudere jeugd en ‘jonge meiden’ zijn vanuit de vijf organisaties minder goed in beeld. Verder bestaat er behoefte aan (meer) aanbod voor hoger geschoolde ouderen, sportactiviteiten voor 30’ers, aanbod bij echtscheiding- en schuldenproblematiek en aandacht voor ondergebruik van voorzieningen. Hierbij moet worden opgemerkt dat Langedijk een rijk verenigingsleven kent met vele sportclubs waar vrijwel alle doelgroepen terecht kunnen en vaak ook hun weg vinden.

14

Vrouwen



Verder valt op dat de organisatie van het welzijnsaanbod sterk versnipperd is: de verschillende instellingen bedienen ieder afzonderlijke doelgroepen. Het huidige aanbod wordt vanuit de organisaties zelf als onvoldoende integraal aangemerkt; er zou meer onderlinge afstemming moeten plaatsvinden. Een suggestie daarbij is om het welzijnsaanbod meer langs de doorlopende (leeftijd)lijn vorm te geven, waarbij het blikveld zich niet beperkt tot de behoeften behorend bij de afzonderlijke levensfase en doelgroep.

3.3 Overlap welzijnsaanbod Bestaat er overlap in de activiteiten die worden aangeboden? Een dubbeling die wordt genoemd, is de hulpverlening aan mensen met geldproblemen. Deze dienst wordt zowel via Sociale Zaken op het gemeentehuis als door de Wering (via het maatschappelijk werk) aangeboden. Ook bieden SWOL/WonenPlus en SSL beiden sportactiviteiten zoals aquagym en bewegen voor ouderen. Verder hebben zowel Viola als SWOL/WonenPlus computercursussen, hoewel deze inhoudelijk wel verschillen. In het algemeen bestaat er geen grote mate van overlap in het aanbod.

3.4 Match vraag en aanbod In hoeverre is het huidige welzijnsaanbod afgestemd op de wensen en behoeften van de bewoners? Sommige betrokkenen vinden dat de afstemming beter kan en dat er nog teveel aanbodgericht wordt gewerkt. Dit houdt het gevaar in dat er steeds meer vraag wordt gegenereerd. Aan de andere kant plaatsen sommige organisaties ook kanttekeningen bij de wenselijkheid van sterker vraaggericht werken; de gemeente mag in haar beleid – vanuit een bepaalde visie - best ‘sturen’ met een bepaald aanbod. Een goede informatiepositie vormt een voorwaarde voor een passend welzijnsaanbod. De geïnterviewde organisaties vinden allen dat de behoefte van de Langedijker bevolking nog onvoldoende in beeld is. Daardoor is het moeilijk een goede match tussen vraag en aanbod te realiseren. Bij alle partijen bestaan plannen om de wensen en behoeften van de bevolking beter en geïntegreerd in kaart te brengen. Kern8 doet dit al door middel van doelgroepanalyse voor het ambulant en accommodatiegericht werk, welke bevindingen vervolgens worden getoetst bij de netwerkpartners. Bij de Wering komen veel signalen via het maatschappelijk werk binnen. Het ontbreekt echter aan een volledig overzicht. Hierin zou algemeen sociaal cultureel werk een functie kunnen vervullen, zo wordt gesuggereerd.

3.5 Bekendheid welzijnsaanbod Het huidige welzijnsaanbod is volgens de betrokkenen nog niet bij iedereen bekend. Dit zou ondergebruik kunnen veroorzaken. Een mogelijke oorzaak van de geringe bekendheid van het aanbod, is dat het aanbod te versnipperd is. Er wordt verder verondersteld dat het aanbod van de lokale organisaties die werken met veel Langedijker vrijwilligers beter bekend is dan dat van de bovenlokale professionele organisaties. Alle organisaties vinden het van groot belang om het welzijnsaanbod beter bekend en herkenbaar te maken. Zo wordt voorgesteld om een website en/of een programmaboekje samen te stellen waarin het gezamenlijke aanbod aan activiteiten wordt ontsloten.

15



Huidige samenwerking en overleg tussen de welzijninstellingen Tussen de meeste instellingen vindt enige vorm van overleg plaats, veelal op incidentele basis. In een enkel geval heeft dit geleid tot nieuwe activiteiten. Enkele voorbeelden hiervan zijn: • De wandel 2-daagse, een samenwerking tussen SSL, SWOL/WonenPlus en Jan Arentsz College • Sporten met vrouwen, voor vrouwen, een samenwerking tussen Viola en SSL • Ruimte voor Contact, een samenwerking tussen SSL en Kern8 Toch kan de samenwerking volgens alle betrokkenen beter. Sommige partijen weten bijvoorbeeld van elkaar niet wat zij doen. Voorgesteld wordt om elkaars aanbod structureel naast elkaar te leggen en te kijken naar hiaten en overlap. Dit zou vanuit een samenwerkingsplatform of overleg tussen de diverse instellingen op structurele basis kunnen plaatsvinden. Een aantal lokale welzijnsinstellingen waaronder Viola, SSL en SWOL/WonenPlus houdt kantoor in het pand de ‘Overbrugging’. Dit zorgt ervoor dat deze organisaties regelmatig contact met elkaar hebben.

3.6 Relatie gemeente en welzijnsinstellingen De gemeente voert structureel overleg met de instellingen. Dit varieert van één tot meerdere keren per jaar. De verantwoordingsverplichting van de instellingen beperkt zich nu vaak nog tot het overleggen van jaarverslagen en werkplannen. De gemeente Langedijk is vorig jaar gestart met het aankoppelen van prestatieafspraken met de organisaties waaraan zij subsidie verleent. Dit om meer duidelijkheid over de wederzijdse verwachtingen te verkrijgen. De welzijnsorganisaties zijn over het algemeen positief over het instellen van prestatiesubsidie. Voor de instellingen die werken zonder of met geringe professionele ondersteuning, leveren de eisen en voorwaarden rondom de prestatiesubsidie wel een extra belasting op. De overige welzijnsinstellingen zijn van mening dat de afspraken rondom de prestatiesubsidie nog concreter en gerichter mogen zijn. Over het algemeen staan de welzijnsaanbieders positief ten aanzien van een heldere visie vanuit de gemeente met daaraan gekoppeld duidelijke doelstellingen en prestatie-eisen: hoe concreter, hoe liever. Dit geldt het sterkst voor de professionele bovenlokaal werkende instellingen: zij worden graag ‘afgerekend’ op hun prestaties. Deze aanbieders zijn daarbij wel nadrukkelijk van mening dat de gemeente bij de concrete aanpak en uitvoering vervolgens speelruimte en vertrouwen moet bieden aan de professionals.

3.7 Conclusie De vijf welzijnsinstellingen bieden producten aan voor de diverse groeperingen in de Langedijkse bevolking. Daarin valt vooral op dat het aanbod zeer versnipperd wordt aangeboden: de verschillende doelgroepen – vooral ingedeeld naar leeftijd - worden door verschillende organisaties bediend. Het overzicht en de onderlinge afstemming van het aanbod ontbreekt hierdoor. Als gevolg hiervan wordt voor sommige doelgroepen een aanbod gemist. Van overlap is– op enkele activiteiten na – nauwelijks sprake. Het ontbreekt ook aan een helder zicht op de behoeften en wensen van de bevolking. Verder blijkt dat de bekendheid van de instellingen en het welzijnsaanbod in Langedijk kan verbeteren. Dit geldt met name voor de regionale aanbieders. Verondersteld wordt dat het versnipperde welzijnsaanbod leidt tot minder herkenbaarheid. Tussen de meeste aanbieders bestaat wel enige vorm van contact – veelal incidenteel - en soms wordt er samengewerkt. De samenwerking en het overleg tussen de instellingen kan echter nog sterk verbeteren. Er bestaat bij alle partijen een sterk draagvlak voor het verbeteren van de onderlinge afstemming en samenwerking om te komen tot een overzichtelijk en samenhangend welzijnsaanbod.

16


Modellen en advies

4. Modellen en advies In dit hoofdstuk staat de toekomst van het welzijnsaanbod in Langedijk centraal. Vanuit de onderzoeksresultaten komen toekomstscenario’s naar voren. Vervolgens presenteren we ons advies hoe de samenwerking, afstemming, communicatie en samenhang tussen de huidige (vrijwilligers)organisaties in Langedijk kan verbeteren. Dit advies komt voort uit de gesprekken met de welzijnsinstellingen, de gemeente Langedijk en uit de discussie gevoerd tijdens de werkconferentie.

4.1 Object van advisering In Langedijk zijn, zoals beschreven, momenteel twee welzijnsorganisaties actief die ook in andere gemeenten producten en diensten aanbieden. Het gaat om Kern8 en De Wering. Verder zijn er drie lokale aanbieders: SWOL/WonenPlus, SSL en Viola. De eerste twee zijn beiden professionele organisaties. Elke aanbieder heeft een eigen aanbod dat gericht is op een of meer doelgroepen. De gemeente Langedijk streeft ernaar de samenwerking, afstemming, communicatie en samenhang tussen de huidige (vrijwillige) welzijnsorganisaties te verbeteren. Het voornaamste knelpunt momenteel is dat de huidige welzijnsorganisaties nog teveel langs elkaar heen werken. Zowel de gemeente als de welzijnsinstellingen zien mogelijkheden voor verbetering in de samenwerking. De advisering richt zich daarom op het verbeteren van de samenwerking tussen de genoemde instellingen. De doelstelling is om een meer samenhangend aanbod te bewerkstelligen om individuen en doelgroepen in Langedijk beter te bedienen. Figuur 4.1 laat zien dat de advisering zich focust op de afstemming en samenwerking tussen de Langedijkse aanbieders. Figuur 4.1

Gemeente Langedijk

(breed welzijnsbeleid: dorpsgericht en doelgroepen)

€ Subsidies Afspraken

Langedijkse aanbieders (SWOL, SSL, VIOLA) Onderlinge afstemming??

• Producten en diensten • Activiteiten

Doelgroep Doelgroepen Doelgroep en dorpen Langedijk

Boven-Langedijkse aanbieders (Kern8, De Wering)

Samenvattend is de kern van het probleem dat er in het Langedijkse nog onvoldoende zicht is op

wie wat voor wie doet. Tijdens de werkconferentie werd daarom ondermeer opgemerkt dat het in Langedijk ontbreekt aan een helikopterview.

17


Modellen en advies

4.2 Gezamenlijk toekomstperspectief Om de samenhang en samenwerking te verbeteren is het van belang dat alle betrokken partijen het eens zijn over de knelpunten die moeten worden weggewerkt. Maar wellicht nog belangrijker is dat ze een gezamenlijk toekomstperspectief op het brede welzijn in Langedijk hebben. Op hoofdpunten lijken de betrokken organisaties een gezamenlijk beeld te hebben: • • • •

•

De inhoud moet centraal staan. Samen willen de instellingen er voor zorgen dat het beleid van de gemeente wordt gerealiseerd en dat de burgers van Langedijk waar voor hun geld krijgen. Het aanbod moet goed worden afgestemd op behoeften en wensen van doelgroepen en op rechten van individuele burgers. De welzijnsorganisaties moeten lokale voet aan de grond houden. Inwoners van Langedijk moeten de organisaties (blijven) zien als hun organisaties, als dragers van de lokale identiteit. Werken met vrijwilligers is en blijft een belangrijke ambitie. Tegelijkertijd hebben vrijwilligers belang bij en behoefte aan professionele ondersteuning, zowel inhoudelijk als in de bedrijfsvoering. Het ontbreekt vrijwilligersorganisaties soms aan voldoende reserves en financiële slagkracht maar ook aan inhoudelijke ondersteuning. Boven-Langedijkse organisaties kunnen met hun omvang schaalvoordelen (professioneel, financieel) bieden, mits ze zich blijven verankeren in de lokale gemeenschap. Herkenbaarheid van het aanbod is van groot belang, ondermeer door een fysieke locatie in de gemeente.

4.3 Modellen brede welzijnsinstelling Er zijn verschillende modellen mogelijk om meer samenhang en meer samenwerking te creëren. Tijdens het onderzoek zijn de volgende varianten verkend. Model 1: Huidige situatie verbeteren A. Instellingen gaan samenwerken om waar nodig tot meer samenhang, integratie en afstemming van activiteiten te komen, onder leiding van een onafhankelijke (externe) regisseur B. Eén van de instellingen krijgt van de gemeente de regie om de samenwerking te bevorderen C. Gemeente doet zelf regievoering op samenwerking en onderlinge afstemming Model 2: 2: Lokale krachtenbundeling A. Één welzijnsorganisatie voor heel Langedijk B. Lokale instellingen nemen de regie voor het brede aanbod en ‘huren’ professionele service in. Model 3: 3: Bundeling van krachten onder leiding van grote professionele organisatie(s) A. Regionale organisatie(s) realiseert (realiseren) beleid gemeente Langedijk op basis van concrete prestatieafspraken B. Groeimodel: een of twee grote partijen bieden steeds groter deel aanbod bij groeiend lokaal draagvlak

18


Modellen en advies

Model 1: 1: Huidige situatie verbeteren Binnen dit model blijven de huidige welzijnsorganisaties intact en wordt toegewerkt naar meer samenhang, integratie en afstemming van activiteiten. Het voordeel hiervan is dat er minder overlap in activiteiten zal zijn, lacunes in het aanbod kunnen worden opgevuld en beter op de behoeften en wensen van de doelgroepen kan worden ingespeeld. Verder zijn er geen ingrijpende grootschalige reorganisaties nodig, waardoor de veranderkosten beperkt blijven. Ook behouden de lokale organisaties eenvoet aan de grond en de grote groep vrijwilligers wordt gewaarborgd. De variant kent echter ook nadelen. De verschillende instellingen met ieder hun eigen doelstellingen blijven bestaan. Dit komt de herkenbaarheid van het welzijnsaanbod niet altijd ten goede; de verschillende organisaties blijven onder hun eigen naam producten en diensten aanbieden. Ook kan de continuïteit van het welzijnsaanbod onder druk komen te staan– vooral waar het gaat om kleinere welzijnsorganisaties. Medewerkers en vrijwilligers kunnen er immers mee stoppen en vervanging is niet altijd direct gevonden. Ook blijven bedrijfsmatige schaalvoordelen uit omdat iedere organisatie zijn eigen kosten aan administratie, publicatie en personeelsbeleid behoudt. De regie voor het verbeteren van de huidige situatie kan bij een onafhankelijke (externe) regisseur (subvariant A), één van de instellingen (subvariant B) of de gemeente (subvariant C) neergelegd worden. Wanneer één van de instellingen of de gemeente leiding gaat geven aan het veranderingsproces, bestaat het risico van partijdigheid en het nastreven van eigen belangen. Bij een onafhankelijke regisseur is dat niet het geval. Aandachtspunt is bovendien de vereiste tijd en energie die nodig is om te komen tot meer samenhang, integratie en afstemming van activiteiten. De vraag is of deze tijdsinvestering bij de gemeente of één van instellingen neergelegd moet worden. Een onafhankelijke regisseur lijkt meer voor de hand liggend. Model 2: 2: Lokale krachtenbundeling Lokale krachtenbundeling houdt in dat de lokale opererende welzijnsinstellingen worden ondergebracht in één organisatie of dat de lokale instellingen de regie voor het welzijnsaanbod op zich nemen en eventueel diensten inkoopt. Voordeel van deze variant is dat de lokale organisaties – die dichtbij de Langedijkse bevolking staan– weten wat er leeft in Langedijk en hierop het welzijnsaanbod kunnen afstemmen. Verder wordt de grote groep vrijwilligers bij de lokale organisaties op deze manier niet gebruuskeerd. Bezwaar tegen dit model is de kwetsbaarheid van een kleinere organisatie ten opzichte van een regionale instelling, bijvoorbeeld wanneer het gaat om het inzetten van personeel. Ook de professionaliteit en deskundigheid zijn een aandachtspunt. Is een lokale instelling in staat om – met de beschikbare middelen, menskracht en kosten - een professionele organisatie op te zetten en beschikt zij over voldoende deskundigheid en kennis? Verder worden er vraagtekens geplaatst of de gemeente Langedijk groot genoeg is om een lokale organisatie draaiende te houden. Model 3: Bundeling van krachten onder leiding van grote professionele organisatie(s) De derde optie houdt in dat één of meerdere regionaal opererende instellingen zoals Kern8 of de Wering het totale welzijnspakket in Langedijk aanbiedt – eventueel door lokale instellingen bij de regionale organisatie onder te brengen. Voordeel van een regionale organisatie is dat deze groter en daarmee flexibeler is voor wat betreft het inzetten van personeel. Genoemde nadelen zijn een standaardisatie van producten, verlies van vrijwilligers en minder lokale betrokkenheid. Ook kan deze variant ‘bedreigend’ overkomen op de Langedijkse samenleving met het risico om vrijwilligers en deelnemers aan activiteiten te verliezen.

19


Modellen en advies

4.4 Advies Op basis van een afweging van voor en nadelen adviseren wij variant IA: Instellingen gaan samenwerken om waar nodig tot meer samenhang, integratie en afstemming van activiteiten te komen, onder leiding van een onafhankelijke (externe) regisseur. Deze variant bouwt voort op de bestaande situatie en geeft instellingen ruimte om gezamenlijk tot verbeteringen te komen. Daarmee wordt de lokale betrokkenheid gecontinueerd met kans op versterking. Verder blijft de rol van vrijwilligers intact en wordt de mogelijkheid gecreëerd voor de professionele organisaties om hun inbreng in samenwerking met de lokale organisaties te versterken – iets waar de lokale instellingen voor open staan. Hierdoor worden voor vrijwilligersorganisaties mogelijkheden gecreëerd om beter om te gaan met (financiële) risico’s en worden voorwaarden gecreëerd om schaalvoordelen in de bedrijfsvoering te realiseren (administraties, ict, back offices, hrm). Verder kan ingespeeld worden op de overlap in activiteiten, lacunes in het aanbod en de behoeften en wensen van de doelgroepen zonder dat er grootschalige reorganisaties nodig zijn.

4.5 Voorwaarden Voorwaarden bij dit model zijn wel dat de betrokken instellingen het dilemma van concurrentie en afstemming weten te hanteren en bereid zijn tijd en energie te steken in het veranderproces. Ook dienen van tevoren alle partijen het eens te worden over de taken, bevoegdheden en competenties waaraan de externe regisseur moet voldoen. Welk type ondersteuning heeft de regisseur nodig en hoe gaat het verandertraject er uit zien?

Balans vinden tussen concurrentie en samenwerking Het bewerkstelligen van meer samenhang en samenwerking stelt hoge eisen aan alle organisaties. Ze moeten bereid zijn vanwege het algemeen belang van Langedijk een stukje autonomie in te leveren. Op een afgestemde manier moeten ze gezamenlijk komen tot een bepaling van het aanbod richting de verschillende doelgroepen, met als mogelijke consequentie dat op enig moment een organisatie onderdelen van haar aanbod (bepaalde activiteiten) overdraagt aan een collegaorganisatie. Wij adviseren in een convenant de instellingen hierover concrete uitspraken te laten doen en afspraken te laten maken.

Procesregisseur Een belangrijke succesvoorwaarde is of een procesregisseur in staat is de samenhang en samenwerking te bewerkstelligen. Langs twee lijnen werken we deze succesvoorwaarde uit: • •

Opgave en rolkarakteristieken; Competenties.

De externe regisseur heeft als opgave de betrokken organisaties op een zodanige manier met elkaar in gesprek te brengen en afspraken te laten maken dat het aanbod kwantitatief en kwalitatief goed is afgestemd op de wensen en behoeften van de Langedijkers, conform het beleid van de gemeente en de daartoe beschikbaar gestelde middelen. De rol van de regisseur richt zich op: - programmering en agendavoering; - het doen van voorstellen hoe het gezamenlijke aanbod te verbeteren; - het doen van voorstellen hoe de kwaliteit van de bedrijfsvoering te verbeteren.

20


Modellen en advies

Om deze rol te kunnen vervullen heeft de procesregisseur een enkele bevoegdheid nodig. Namelijk: de bevoegdheid om partijen bij elkaar te roepen, een procesgericht programma in te richten en een agenda te voeren. De procesregisseur heeft niet de bevoegdheid om standpunten af te dwingen of samenwerking te verplichten. Die opgave blijft aan de samenwerkende partijen. De procesregisseur moet beschikken over de volgende competenties. Het dient een gezaghebbend persoon te zijn, ervaren en bekend met de Langedijkse gemeenschap, in het bijzonder met het brede welzijn. Andere relevante competenties zijn: communicatief, bindend en betrokken. Gedacht wordt aan een tijdelijke aanstelling van circa twee jaar, waarbij de regisseur tien tot vijftien dagen per jaar actief met het veranderproces bezig is. De secretariële ondersteuning van de procesregisseur kan naar keuze neergelegd worden bij de gemeente of bij één van de instellingen.

Verandertraject Hoe ziet het verdere verandertraject eruit? Na de besluitvorming van de gemeenteraad is het wenselijk dat de betrokken partijen bij elkaar komen en een convenant wordt afgesloten. Tijdens een bijeenkomst kan een gezamenlijk profiel worden opgesteld. Een vervolgstap is het aantrekken van een regisseur. Wij adviseren dit constituerende proces te laten begeleiden door een externe procesbegeleider.

21

1+1=3 Een onderzoek naar modellen voor een brede welzijnsinstelling. Gemeente Langedijk Juni 2009

Recommend Documents