Hallo, ik ben Ashley Vandekerckhove en voor het 11 Juli Feest van de Democratie praat ik nu wat meer over het thema seksisme in het pensioenbeleid van België. Eerst en vooral wil ik graag de term seksisme toelichten opdat we allen verstaan wat er hieronder valt. Volgens het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen bevat de term seksisme twee onderdelen. 1) Een geheel van overtuigingen over de geslachten en de relatie ertussen waarbij er een hiërarchische verhouding tussen beide geslachten bestaat en wenselijk wordt geacht. 2) Een handeling waarbij een ongerechtvaardigd onderscheid wordt gemaakt tussen de geslachten met nadelige gevolgen voor één of meerdere leden van één van beide geslachten. Daarnaast heeft seksisme een aantal mechanismen: 1) De gendermachine. Dit is de permanente maatschappelijke constructie van mannen en vrouwen. 2) Stereotypering ofwel de veralgemening van vermeende eigenschappen van vrouwen of mannen en dit toegepast op één individu. 3) Alledaags seksisme. Dit uit zich in gelaatsuitdrukkingen, uitbarstingen, opmerkingen en pesterijen, ongevraagde complimenten en toenaderingen in het dagelijks leven. 4) Humor wordt vaak gebruikt ter legitimatie van seksisme, hoewel we de dag van vandaag niet meer naïef zijn over wat er wel of niet mag gezegd worden of politiek correct is. Een belangrijk punt dat Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen aankaart in hun onderzoek is dat seksisme veel breder is dan enkel discriminatie op basis van geslacht en dat terwijl er momenteel enkel wetten bestaan omtrent dit laatste. Waarom heb ik het over seksisme en niet over discriminatie op basis van geslacht omtrent het pensioenbeleid van ons land? Omdat volgens mij seksisme en niet discriminatie aan de basis ligt van het vrouwonvriendelijk pensioenbeleid dat men recent heeft voorgesteld. En dit seksisme start in feite al vanaf de geboorte waarbij jongens en meisjes anders behandeld worden. Dit seksisme groeit door dankzij de opvoeding van ouders en/of scholen en/of via verschillende andere activiteiten waaraan het kind deelneemt. Dit seksisme komt tot stand door onze eigen stereotyperende kijk op de maatschappij en dit seksisme zal in stand gehouden worden als wij, als mens zijnde, er niet dringend iets aan doen. Dit seksisme zorgt ook voor wrijvingen met de LGBT-community. Volgens mij zou het aanpakken van seksisme ook kunnen leiden tot een vrijere wereld voor deze mensen. Seksisme is in feite een idee dat leeft en vastgeankerd zit in onze maatschappij en daardoor moeilijk uit te roeien is. De bestrijding van seksisme begint bij onszelf en bij onze omgeving, maar hierbij vormt de regering een belangrijk hulpmiddel. Het is immers onze regering die wetsvoorstellen kan maken en goedkeuren en deze voorstellen kunnen het gedrag van de burgers helpen veranderen. Doorheen deze ganse video zal ik mijn moeder als voorbeeld nemen en proberen uit te leggen waar precies de problemen zitten in onze maatschappij. Vooraleerst is mijn moeder geboren als vrouw in het jaar 1958. Om de 1 of andere reden vind ik dat een mooi jaar, expo ’58 vond toen ook plaats. Nu, ze heeft er niet voor gekozen om opgescheept te zitten met
een baarmoeder en ze had waarschijnlijk ook liever rechtstaand kunnen plassen. Veel vertelt ze niet over haar jeugd en dat hoeft ook niet. Maar wat ze ons wel vaak heeft meegedeeld is het feit dat ze verplicht werd beroepsonderwijs te volgen van haar moeder omdat vrouwen nu éénmaal moesten leren naaien enzo. Een typisch gendergerelateerd stereotype net zoals jongens vaak nog altijd worden aangeleerd om niet te huilen. Tot op vandaag worden meisjes en jongens zowel bewust of onbewust nog altijd geduwd richting de genderstereotype opdeling. Meisjes worden gestimuleerd om eerder voor de “zachte” sectoren te kiezen. Sectoren die net meer onvrijwillig deeltijds werk, een lagere loon en minder aanvullend pensioen aanbieden. Sociologen Ignace Glorieux en Ilse Laurijssen toonden in 2014 aan dat de studiekeuze aan universiteiten van jongens en meisjes nog altijd dezelfde is als 50 jaar geleden. Uit het statistisch jaarboek van het Vlaamse onderwijs voor het schooljaar 2013-2014 zien we deze trend ook in het middelbaar onderwijs. Wat redelijk logisch is gezien heel wat leerkrachten niet echt genderneutraal omgaan met hun leerlingen, alsook gezien heel wat ouders deze stereotypes blijven bevestigen via de huishoudelijke taken verdeeld over de genders. Een recent onderzoek van JeugdOnderzoeksPlatform wijst uit dat vooral meisjes huishoudelijke taken op zich nemen en dit fenomeen is amper verandert sinds 2006. Is het de dag van vandaag met al onze voorgaande evoluties van de mens het wel nog normaal dat gemiddeld 95% van de leerlingen kinderzorg of 91% van de leerlingen zorgkunde vrouwelijk zijn terwijl er tegelijk gemiddeld 0% meisjes in de bouwopleiding aanwezig zijn? Of zullen we de eeuwenoude reden hiervoor opnieuw bij onze biologie leggen, terwijl recent onderzoek uitwees dat ten tijde van de voedselverzamelaars en jagers er meer gendergelijkheid was dan nu. En dan nog als het traditie of inherent is aan vrouwen om meer te zorgen, waarom dan deze beroepen zo laag belonen? Is zorg niet belangrijk misschien? Het is nochtans de basis van een maatschappij. Dezelfde genderstereotyperende behandeling krijgen onze jongens toegediend met als resultaat dat zij eerder stoere mannelijke beroepen uitvoeren of meer technologische en wetenschappelijke richtingen uitgaan terwijl bepaalden misschien eerder voor zorgkundige willen studeren. De jongens die dan toch slagen om hun genderbrekende droom te vervullen worden meestal raar aangekeken of bestempeld als mietjes/ meisjes of venten zonder ballen. Alsof mannen niet voor iemand kunnen zorgen of empathie kunnen hebben! Om verder te gaan: vanaf 1 september ’75 aan de leeftijd van 17 jaar begon mijn moeder te werken als voltijdse arbeider in een textielfabriek. Dit gedurende 13,5 jaar lang. Mijn mama haatte naaien al vanaf ze verplicht werd dit te doen van haar moeder. Maar gezien ze voor zoiets had gestudeerd onder dwang, kon ze niets anders dan zo’n job te aanvaarden tegen haar zin. Hierna heeft ze 13 maand volledig aan de dop gestaan met werkloosheidsuitkering. Dit wordt later een gelijkgestelde periode voor haar pensioen. Een recht dat dreigt afgeschaft te worden en mensen die tegen hun zin werkloos zijn worden hier het slachtoffer van. Voornamelijk dan vrouwen, gezien er minder werkzaamheidsgraad is dan bij mannen. Deze verminderde arbeidsparticipatie is vaker te zien bij oudere en lager opgeleidde vrouwen. De vrouwen met de hoogste werkzaamheidsgraad zijn de ongetrouwde vrouwen. Idem voor mannen. 1 gezinsconstructie zorgt ervoor dat de werkzaamheidsgraad van mannen lager is dan die van vrouwen, namelijk bij de eenoudersgezinnen. Een aantal redenen voor deze hogere werkloosheidsgraad bij vrouwen zijn: het krijgen van kinderen, discriminatie o.b.v. geslacht, het hebben van een lager diploma of een andere nationaliteit.
Vanaf 1990 tot nu werkt ze als poetsvrouw een driekwarter, ofwel dus deeltijds, in een ziekenhuis met opleg van dop omdat men daar geen fulltime persoon vroeg. Deze opleg duurde 2 jaar wegens plafonnering. Ze heeft dan ook een papier getekend met behoud van rechten omdat ze zekerheid wou in haar leven. Met dit papier kon ze immers fulltime dopgeld krijgen bij ontslag en werden de eerste 3 jaar werken gelijkgesteld met fulltime werk voor haar pensioen. Het nadeel is wel dat ze pas later op prepensioen kan gaan. Toch heeft mijn mama moeite gedaan om te zoeken naar een voltijdse job omdat ze dat heel graag wou. Heel veel minderwaardig bevonden jobs bieden enkel maar deeltijds werk aan, meestal ook nog eens aan een lager loon, dit zijn vaak ook de jobs in de “zachtere” sector. Gezien bijna 80% van de deeltijds werkenden vrouw zijn, zorgt dit voor een extra benadeling, vooral wanneer men de toeslag van de RVA voor onvrijwillig deeltijds werk in 2017 wil halveren. De loonkloof die tot 22% bedraagt op jaarbasis is er mede dankzij het feit dat vrouwen vooral deeltijds werk uitoefenen. Hoewel niet de ganse loonkloof verklaart kan worden dankzij dit fenomeen. Dat bewijst het loonkloofrapport en een recente studie van SD Worx die deeltijds werk omrekende tot voltijds werk en nog altijd vond dat er een loonkloof van 20% was. Wanneer extralegale voordelen zoals bedrijfswagens hierin verrekend werden, bleek dat de loonkloof zelfs steeg tot 27%. Het loonkloofrapport zegt dat maar 48,7% van de loonkloof verklaard kan worden en dat onder meer door deeltijds werk en 11 andere factoren waaronder het glazen plafond een bekend fenomeen is.
Daarbij zegt men ook nog dat de overige 51,3% van de loonkloof niet verklaard kan worden! Arbeidspsycholoog Frederik Anseel vond in zijn studie dat vrouwelijke masters elke maand 155,50 euro minder verdienen en vrouwelijke doctorandi zelfs tot 386,83 euro! En dat terwijl zowel mannen als vrouwen hetzelfde profiel hadden.
Maar waarom werken vrouwen vaker deeltijds? Het loonkloofrapport van het instituut voor de gelijkheid tussen vrouwen en mannen stelt dat dit voornamelijk is om een betere combinatie te hebben tussen werk en gezin. 52% van de vrouwen en slechts 30% van de mannen willen een betere combinatie hebben. 1 op de 6 vrouwen versus 1 op de 14 mannen zorgen ook voor kinderen of afhankelijke personen naast hun werk. Deze keuzes zijn misschien wel bewust maar daardoor niet vrijwillig. Meestal ligt sociale, maatschappelijke druk of druk van de partner hier aan de basis. 1 op de 4 mannen willen dat hun vrouw deeltijds gaat werken, maar durft dit niet te vragen. Dit aandeel stijgt wanneer er kinderen komen: 39% van de mannen wil dat de vrouw deeltijds werkt om voor hen te zorgen en dat terwijl enkel 9% van de vrouwen dit verwachten van hun man.
Mijn mama heeft 3 kinderen gekregen. Voor alle drie heeft ze zwangerschapsverlof gekregen. Gezien ik werd geboren tijdens haar werk in het ziekenhuis, kreeg ze langer verlof om mij borstvoeding te geven. Mijn broer en zus hebben hiervan minder lang kunnen genieten wanneer ze in de textielfabriek werkte. Godzijdank wordt dit zwangerschapsverlof ingerekend in het pensioen onder de mom van gelijkgestelde periodes. Hoewel men nu vreest dat de regering bij de vermindering en verstrenging van de gelijkgestelde periodes ook dit zwangerschapsverlof zal aanpakken. Men is al zeker om het tijdskrediet zonder gegrond motief niet meer mee te laten rekenen voor het pensioen. Een maatregel die opnieuw, dankzij ons seksistisch gedachtegoed, voornamelijk vrouwen zal treffen gezien het nog altijd vaak vrouwen zijn die zoiets aanvragen om de zorg van kinderen of ouderen op zich te nemen. Andere periodes zoals werkloosheid, vaderschapsverlof of borstvoedingspauzes staan ook op de helling. En dat terwijl men er soms niets aan kan doen dat men werkloos is en blijft. Terwijl het bewezen is dat vaderschapsverlof kan zorgen voor meer gendergelijkheid op de arbeidsmarkt en een betere bonding tussen vader en kind en dat borstvoeding wel beter is voor het kind. Vele gelijkgestelde periodes komen vaker voor bij lagere inkomenscategorieën die voornamelijk door vrouwen bezet worden. Deze categorieën zijn net ook diegene die amper een aanvullend pensioen aanbieden. Een paar jaar geleden heeft mama een operatie moeten ondergaan. Een belangrijke zenuw in haar pols zat gekneld en maakte haar het leven zuur, het Carpal tunnel syndroom. Een gevolg van het soort arbeid dat ze moet doen: poetsen binnen een strakke deadline. Dat is geen easy job zoals velen denken dat het is. Zelf heb ik dit beroep 5 jaar lang als vakantiejob gedaan. Ik merkte zelf wat voor een ondergewaardeerd beroep het is en hoe weinig geld je verdient omdat je enkel maar deeltijds kan werken. Hoe vermoeiend het is als je een perfectionistisch persoon bent die alles schoon wilt hebben tegen een deadline opgelegd door bazen die waarschijnlijk zelf nog niet eens een poetskar hebben gehanteerd. En hoe grof sommige mensen kunnen zijn tegen poetspersoneel, zowel verpleging als patiënt/bezoeker. Kortom: het is niet echt een beroep waar je veel voldoening uit kunt halen dus alsjeblieft, herwaardeer dit beroep zo snel mogelijk! Nu, mijn moeder heeft de operatie ondergaan, maar heeft een complicatie erop gekregen, namelijk Sudeck. Dit heeft ervoor gezorgd dat mijn mama 10 maanden ziekteverlof moest opnemen om ervan te kunnen recupereren. Door deze ervaring wilt ze haar tweede pols die ook dit Carpal Tunnel Syndroom vertoont niet meer laten opereren. Het zijn voor zulke zaken dat de gelijkgestelde periodes nodig zijn. Men weet nooit wat een mens kan overkomen en geen enkel mens kan 100% gezond zijn tijdens gans zijn of haar leven. Over ziekte gesproken: Bossuyt et al. hebben in 2004 een studie gedaan omtrent de globale en gezonde levensverwachting van mannen en vrouwen over verschillende socio-economische klassen heen. Als we de pensioenleeftijd van 65 jaar bekijken, dan zien we dat theoretisch gezien ieder gender en socio-economische klasse deze leeftijd kan behalen. Maar als we kijken naar de gezonde levensverwachting, dan zien we dat vooral mensen met geen diploma, een diploma lager onderwijs of lager secundair onderwijs gemiddeld gezien deze grens niet behalen. Voor mannen met een diploma hoger secundair onderwijs is het zelfs nipt om gemiddeld gezien gezond deze grens te behalen. Mannen en vrouwen met een diploma hoger of universitair onderwijs zijn beiden gezond tot 70 jaar. Dit betekent dat gemiddeld gezien enkel de laatste categorie deftig kan genieten van hun pensioen en dat slechts voor 5 jaar lang! Zoals mijn mama altijd zegt: ze willen dat we werken tot we er dood bij neervallen. Vrouwen leven dan misschien wel langer dan mannen, maar zij doen dit in een veel minder goede gezondheid
dan mannen gezien beide geslachten gemiddeld dezelfde gezonde levensverwachting hebben.
Al deze impliciete factoren afkomstig door ons genderstereotyperend denken zorgen ervoor dat vrouwen de dag van vandaag een lager pensioen krijgen. Momenteel wordt mijn mama 57 jaar. Ze kan niet zoals mijn papa op brugpensioen gaan aan 58 jaar omdat ze geen 40 jaar volle dienst heeft zoals zoveel andere vrouwen, maar ook omdat ze behoud van rechten heeft. Ze kan wel op vervroegd pensioen gaan wanneer ze minstens 62 jaar is en 40 jaar volle dienst heeft. Op haar 62ste zal ze 44 jaar gewerkt hebben waarvan 17 jaar volle dienst en de rest deeltijds met behoud van rechten. Momenteel laat ze onderzoeken of dit genoeg is om gelijkgesteld te worden aan 40 jaar volle dienst. Anders moet ze blijven werken als poetsvrouw tot haar 65ste. De gemiddelde loopbaan van een vrouw is 35 jaar, van een man 42 jaar. Vaker zijn het vrouwen die hun loopbaan onderbreken om te zorgen voor kinderen of ouderen. Als ons seksistisch genderstereotyperende kijk op onze maatschappij dezelfde blijft zoals nu, dan zullen nog meer vrouwen slachtoffer worden gezien de regering amper iets doet aan de duurdere kinderopvang. De Better Life Index van OESO laat blijken dat vrouwen gemiddeld meer dan 4uur per dag bezig zijn met huishoudelijke taken of het zorgen voor anderen terwijl dit gemiddeld iets minder dan 2,5u per dag is voor mannen. De sociologen Ignace Glorieux en Pieter Theun vonden in 2009 dat mannen gemiddeld 9u per week meer aan betaalde arbeid deden en 6,5uur meer vrije tijd hadden. Dit terwijl vrouwen gemiddeld 8,5u per week het huishoudelijk werk deden en nog es een extra 1,5u meer dan mannen voor de opvoeding van kinderen instonden. Deze cijfers werden frappanter tussen de leeftijd van 25 en 55 jaar. In deze groep hadden mannen gemiddeld 10,5u meer betaalde arbeid terwijl vrouwen gemiddeld evenveel uur meer
besteden aan kinderzorg en opvoeding. Dit is volgens mij seksisme en een duidelijke oorzaak voor de genderongelijkheid in pensioenen.
Deze video heb ik gemaakt aan de hand van verschillende bronnen die mij hun informatie doorstuurden. Naast informatie omtrent deze genderongelijkheid heb ik hen ook gevraagd naar alternatieven en verbeteringen om het seksisme in het huidige pensioenbeleid te kunnen aanpakken. Deze heb ik samengevoegd tot 35 puntjes waarover we samen kunnen discussiëren. 1. Verhoog het minimumloon, de meeste vrouwen hebben door omstandigheden zoals genderstereotypering in het onderwijs momenteel al de laagste lonen 2. Meer toegankelijke, kwalitatieve en betaalbare opvanginfrastructuur voor kinderen, ouderen en zieke familieleden opdat deze zorg minder op de schouders van vrouwen moeten rusten. Dit kan traditionele rolpatronen helpen vervagen. 3. Valoriseer voltijds werk en bestrijd verplicht deeltijds werk. 4. Verdedig rechten zwangere werkneemsters, nog altijd zijn ze te vaak slachtoffer van discriminatie 5. Garandeer vrouwen meer toegang tot opleidingen door de stereotypering van bepaalde opleidingen te bestrijden. Idem voor mannen! 6. Verplicht het vaderschapsverlof en maak het uitgebreider. 7. Versterk welvaartsaanpassingen van de sociale uitkeringen. 8. Verdeel de rijkdom en werk een rechtvaardige fiscaliteit uit 9. Schaf alle hardvochtige maatregelen in de werkloosheid af en individualiseer de sociale zekerheidsrechten. 10. Werk de loonkloof tussen man en vrouw weg. 11. Behoud en versterk gelijkgestelde periodes ook voor tijdskrediet opdat werklozen, zieken en deeltijdse werknemers, een groep vooral bestaande uit vrouwen, een deftig pensioen krijgen. 12. Garandeer iedereen een waardig minimumpensioen, met een vervangingsgraad van 75%. 13. Versterk openbare diensten en respecteer het openbare ambt en ambtenaren. Openbare diensten zijn er voor iedereen en kunnen vaak moeilijker rechten opeisen via stakingen.
14. Hou rekening met evenwicht tussen werk en privé bij de arbeidsorganisatie. 15. De 1ste pensioenpijler moet blijven en versterkt worden. 16. Voer een pensioensplit in, verdeel de rechten die door beide partners zijn opgebouwd. Een partner die dan meer werkt is solidair met diegene die meer thuisblijft voor het gezin. 17. Investeer als regering niet in de 2e pijler, want die is van nature ongelijk omdat deze afhankelijk is van sector of bedrijf, functie of loon. Ook hierin moet er een split uitgevoerd worden. 18. IJver voor een evenwichtig en kwaliteitsvol combinatiemodel waarbij mannen en vrouwen gemiddeld evenveel buitenshuis werken en evenveel tijd besteden aan zorgen huishoudtaken. 19. Vorm het overlevingspensioen om tot een moderne inkomenscompenserende nabestaandenregeling die de combinatie arbeid-gezin goed ondersteunt. 20. Doof het gezinspensioen uit, dit rijmt niet met het evenwichtig combinatiemodel. 21. Vervang pensioenleeftijd door loopbaanpensioen van 40 jaar, aaneengeschakeld of uitgesmeerd. 22. Investeer in een heroriëntering van productie naar duurzame toegevoegde waarde. 23. Zorg voor een maximuminkomen voor alle burgers, actieven en gepensioneerden, fatsoenlijk minimuminkomen en fiscale rechtvaardigheid tussen generaties. 24. Voer de 30 uren week in. Dit bevordert gendergelijkheid en maakt gelukkiger en gezonder. Het helpt ziekteverzuim en burn-out terug te dringen en gezondere werknemers zijn immers productievere werknemers. 25. Installeer een basispensioen van 1075 euro zodat onderbroken of deeltijdse loopbaan wordt gecompenseerd. 26. Voer ook de pensioensplit in bij echtscheiding. 27. Stimuleer partners om tijdens hun loopbanen de zorgtaken sterker te verdelen. Stimuleer vaders om ouderschapsverlof te nemen door 2 maanden bonusverlof toe te kennen als beide ouders hun verlof hebben genomen. 28. Zorg voor een versoepeling om studiejaren te regulariseren en vrijwillige bijdragen te storten. 29. Informeer jonge werknemers beter.
30. Hef het samendrukkingsmechanisme tot voltijdse dagen van de gepresteerde dagen van deeltijdse werknemers op. 31. Pas de loonkloofwet toe en verplicht paritaire comités functieclassificaties te laten screenen en te werken naar meer genderneutrale functieclassifficaties. 32. Maak arbeidsmarkt toegankelijker en dynamischer. Van baan of bedrijf veranderen wordt teveel ontmoedigd. Bovendien ervaren vrouwen vaak “sticky floors” en “glass ceilings”. 33. Wet van 1 op 3 van het minder vertegenwoordigde geslacht aanwezig in raden uitbreiden naar ook niet-beursgenoteerde bedrijven en directiecomités van grote bedrijven. 34. Maak kinderopvang en onderwijs bewust van genderstereotypes die van kindsaf aan worden geleerd. Ook bij vacatures, stages en opleiding moet er bewust gekozen worden om zowel mannen als vrouwen evenveel kansen te bieden. 35. Zorg voor ocllectieve arbeidsduurvermindering. Van 38u per week naar 32u per week met behoud van pensioenrechten, promotiekansen en loon. Een recente studie heeft aangetoond dat zelfs een werkweek van 35u al de gendergelijkheid op de arbeidsmarkt significant verhoogd.
Ik deel de mening met heel veel van deze opmerkingen en alternatieven en natuurlijk met alles wat er gezegd werd in deze video. Persoonlijk vind ik dat het probleem omtrent seksisme in het huidig pensioenbeleid zijn oorsprong vindt in het alledaags seksisme die zo diep verankerd is in onze maatschappij zonder dat veel mensen dit beseffen. Als we als vrouw gelijkwaardige rechten en gelijke kansen willen krijgen, dan zal er iets fundamenteels moeten veranderen aan de manier waarop we vrouwen in onze samenleving bekijken. En vooral dan hoe we omgaan met vrouwelijke eigenschappen in deze samenleving. Want hoe meer je erover nadenkt, hoe meer je beseft dat die eigenschappen enorm ondergewaardeerd worden in onze maatschappij. Ze krijgen een lager loon, mannen die zulke eigenschappen vertonen worden gepest of niet au sérieux genomen, idem voor vrouwen. Als we seksisme in onze samenleving willen bestrijden dan moeten we beginnen bij onszelf en bij anderen, maar dan is het van heel groot belang ook dat de regering dit seksisme erkent en hiermee leert omgaan. Dit is een oproep aan iedereen om na te denken over jullie leven en jullie acties. Dit is ook een oproep aan hen die willen vechten voor een rechtvaardigere samenleving om niet op te geven en om de regering te dwingen maatregelen te nemen tegen de onrechtvaardigheid die momenteel aan de gang is. Zowel man als vrouw heeft er niet voor gekozen om als zodanig geboren te worden, maar samen kunnen we elkaars leven verbeteren door elkaar met evenveel respect te behandelen en deze handeling door te geven aan onze kinderen en naasten.
