FRATERS CMM 1/10
| ‘trots op mijn medebroeders’ nieuwe huisstijl | mensenvissers worden | | ontmoetingsdagen ambassadeurs
1
Inhoud
column van de algemene overste
4
rond frater andreas
Mission statement
Colofon
Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen.
Fraters CMM (voorheen Ontmoetingen) is het driemaandelijks contactblad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid (‘Fraters van Tilburg’ of ‘Fraters CMM’). Een abonnement is gratis (aanvragen via adres hieronder). ISSN 1574-9193
Barmhartigheid staat centraal in alle wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme, jodendom, christendom en islam. De beweging van barm-hartigheid heeft een spoor getrokken in de geschiedenis. De verschillende vormen waarin zij verschijnt, zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt. De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld in de christelijke barmhartigheid.
Redactie: Rien Vissers (hoofdredacteur), frater Edward Gresnigt, frater Ad de Kok, frater Lawrence Obiko, frater Ronald Randang, frater Jan Smits, Peter van Zoest (eindredacteur) Ontwerp en opmaak: Heldergroen www.heldergroen.nl Druk:
DekoVerdivas, Tilburg
Contact: Fraters CMM, Gasthuisring 54 5041 DT Tilburg tel.: 013 5432777 (Rien Vissers) fax: 013 5441405 e-mail:
[email protected] website: www.cmmbrothers.org Een vrijwillige bijdrage als tegemoetkoming in de kosten is welkom op ING-bankrekening 106 85 17 t.n.v. Fraters CMM Tilburg
Foto omslag voor: Een klas kinderen van de lagere school van de fraters in Tarakan, tijdens het sporten. Foto omslag achter: Mariabeeld op de façade van de basiliek van Santa Maria Degli Angeli in Assisi, Italië (foto: Peter van Zoest).
Verloren zoon, Rembrandt 2
5
medebroeders uit suriname
6
nieuwe huisstijl
10
nieuw impuls roepingenwerk
11
Van de redactie Na vijf jaargangen heeft Fraters CMM een metamorfose ondergaan. Aanleiding is de groeiende internationalisering van de congregatie. Mede met het oog daarop is een nieuwe ‘huisstijl’ ontwikkeld die de provincies en regio’s van de fraters wereldwijd een direct herkenbare presentatie geeft. Meer daarover is te lezen op pagina 10. Fraters CMM is in full colour uitgevoerd, met meer ruimte voor foto’s en kort nieuws uit provincies en regio’s. Met deze bladvernieuwing komt de congregatie tegemoet aan veelgehoorde geluiden om de boodschap van barmhartigheid vooral ook in de opkomende landen als Kenia en Indonesië op een ‘snellere’, beter toegankelijke manier te communiceren. Daarom is het blad ook van 32 naar 24 pagina’s gegaan. Niet overal leeft immers eenzelfde ‘leescultuur’. Om beter voeling te houden met wat er op nieuwsvlak internationaal speelt, hebben de generale bestuursleden Lawrence Obiko (Kenia) en Ronald Randang (Indonesië) vorig jaar zitting in de redactie genomen. In Kenia en Indonesië heeft Fraters CMM contactpersonen die het congregationele nieuws oppikken en naar beide fraters doorspelen. In de diverse regio’s zijn ook fraters bereid gevonden de actualiteit op de voet te volgen en er over te berichten. Diezelfde nieuwsfunctie, maar dan aangepast aan de hedendaagse eisen van de digitale media, krijgt binnenkort ook de geheel vernieuwde website www.cmmbrothers.org. Zo vormen blad en website een uniek platform van wereldwijde broederschap die congregatie van de Fraters CMM wil zijn.
fraters EN de antillen
14
frater wim verschuren
15
frater harrie van geene
16
mensenvissers worden
in memoriam
20
12
ontmoetingsdagen
22 3
Column
VAn de algemene overste
De laatste maanden gewoon thuis geweest en Kerstmis en Oud en Nieuw gevierd in de eigen communiteit. Goed om weer eens lange tijd thuis te zijn en niet onderweg. Het is fijn om even niet zoveel te hoeven. We hebben overigens de goede gewoonte in onze wereldwijde congregatie dat met dagen als Kerstmis en Pasen iedereen thuis is in zijn eigen communiteit, om samen met de medebroeders het Kerstfeest en het Paasfeest te vieren. Het benadrukt ook het belang dat we hechten aan de broederschap. Zo vieren we onze verbondenheid. Ook de jaarwisseling waren we samen en met een aantal gasten. Ook op de laatste avond van het jaar hebben we een goede gewoonte ontwikkeld: de laatste tien minuten houden we een korte dankdienst. Het is een heel eenvoudige viering, maar op zo’n moment beleven we ons gezamenlijk onderweg-zijn in de communiteit op een intensieve wijze en plaatsen die onder Gods bescherming. Tegelijkertijd realiseer ik me dat het eerste decennium van het derde millennium alweer voorbij is. Iedereen zal zich de overgang naar de eenentwintigste eeuw nog wel herinneren! Helaas kunnen we niet zeggen dat de wereld er sindsdien veel beter op is geworden. Politieke, financiële en sociale crises wisselen elkaar af. En we zijn geconfronteerd met grote natuurrampen, zoals recentelijk op Haïti. Het komende decennium zal de aandacht meer dan ooit uit moeten gaan naar de ‘heelheid van de schepping’ in al zijn aspecten: met eerbied voor mens en milieu, met aandacht voor vrede en gerechtigheid, en dat op basis van hoop en vertrouwen. Als fratergemeenschap kunnen we niet veel. In onze leefregel staat: “In verhouding tot de grote behoeften overal om ons heen is wat wij als kleine gemeenschap kunnen doen, maar weinig.” Maar er staat ook, dat het besef van ontoereikendheid onze werkkracht niet mag verlammen. Daarom zien we het als onze opdracht om te 4
doen wat binnen het bereik van onze mogelijkheden ligt. Dat krijgt in ieder land waar we werken een verschillend accent. Maar het gaat overal om de hoop en het geloof levend te houden dat er een betere toekomst mogelijk is. Door als barmhartige broeders samen te leven en die barmhartigheid en broederschap in woord en daad uit te dragen binnen al die kleine gemeenschappen waar we voor en mee werken. Uiteindelijk gaat het om niets anders dan - zoals onze leefregel aangeeft - “iets van de goedheid en mensenliefde van God in onze omgeving tot uitdrukking te brengen”. De een zal dat doen door onderwijs te geven, de ander door zieken te verplegen of gevangenen te bezoeken of zich in te zetten voor gerechtigheid en vrede, door vluchtelingen te herbergen, door onderricht in catechese of pastoraat aan jongeren en ouderen; maar evengoed door de zorg en aandacht voor zieke en oude medebroeders of de ondersteuning van andere medebroeders in hun taak. Als wij daar zelf in blijven geloven, samen met bondgenoten die zich vanuit eenzelfde inspiratie in willen zetten, dan zal de wereld er wel bij varen en de schepping een beetje meer heel worden.
frater Broer Huitema
rond frater andreas
Het contrast Het gaat ongemerkt. We stellen ons de wereld van heiligen en zaligen zoveel mooier voor dan deze waarschijnlijk was. Alsof hun aanwezigheid alleen al aan de mensen en dingen rondom hen een stille glans verleende. Alsof het kwaad geheel verjaagd was en van zijn vervaarlijke dreiging ontdaan.
Zo maken we ons een veel te vriendelijke voorstelling van de wereld van de eerbiedwaardige frater Andreas. We zien hem opgroeien in een gemoedelijke boerenfamilie, tot wasdom komen in een jeugdige fratercongregatie en aan het werk gaan in geregelde en vrolijke kostschoolsferen. We zien hem monter zijn bijdrage leveren aan het onderwijs van het zich snel ontwikkelende Brabant, tot hij zich bescheiden terugtrekt in een vredige communiteit en na een kort ziekbed tamelijk snel komt te overlijden. We zien hem omringd door hartelijke boeren, aardige medebroeders en enthousiaste schoolkinderen: allemaal toegewijde, positieve en net als Andreas zelf misschien wel stralende mensen. We hoeven weinig moeite te doen om ook het contrast te zien: maar zien we het echt? Het is voldoende ons te herinneren hoe die beroemde tijdgenoot, Vincent van Gogh, het Brabantse platteland uitbeeldde, om ons te realiseren dat het leven er hard en rauw was. Het volstaat om de fraterkronieken te lezen om te weten dat op het internaat Ruwenberg ook veel eenzame, zielige kinderen rondliepen en de fratergemeenschap
verscheurd was door felle, kleingeestige conflicten. En als we de geschiedenisboeken opslaan, beseffen we dat de wereld van Andreas geteisterd werd door een bijna voortdurende oorlog: van de Krimoorlog in de jaren van zijn noviciaat, diverse continentale en koloniale oorlogen tijdens zijn onderwijzerschap, tot een wereldoorlog in de jaren van zijn ouderdom. Geweld dat je in Tilburg letterlijk aan de horizon hoorde donderen en in grote aantallen vluchtelingen zag weerspiegeld. Als we dat contrast niet aanbrengen, verglijden onze zaligen in een romantische, nietszeggende braafheid. Als we er wél oog voor hebben, krijgt hun leven reliëf tegen een achtergrond van lijden en geweld. We kunnen ons beter inleven in de spanning die zij zelf ondervonden, elke dag weer omringd door bleke vertrokken gezichten en gedeprimeerd door somber stemmende berichten in de courant. We kunnen ons beter voorstellen wat het betekende om te midden van die grauwe werkelijkheid te kiezen voor een christelijk leven van hoop, broederschap en barmhartigheid. Charles van Leeuwen
5
SURINAME
‘Trots op mijn medebroeders in Suriname’ Frater Edward Gresnigt, lid van het generaal bestuur, bracht van 15 tot en met 29 november een bezoek aan de CMM-regio Suriname. Daar wonen en werken drie fraters, die ondanks hun hoge leeftijd een gevarieerde en belangrijke bijdrage leveren aan kerk en samenleving in Suriname. Een impressie.
Achtenveertig uur voor mijn terugreis naar Nederland, liet frater Laurenti Verhoeven me trots een advertentie van een halve pagina in de Surinaamse krant De Ware Tijd zien. Daarin werd een vijf kilometer lange trimloop aangekondigd met de uitnodiging: ‘Ondersteun de mens met een geestelijke beperking’. Ogenblikkelijk heb ik mezelf ingeschreven, temeer omdat frater Laurenti, van beroep verpleger, in Suriname een van de oprichters is van de ‘Special Olympics’, het nationale sportevenement voor mensen met een verstandelijke handicap.
Zestigjarig kloosterfeest Bij mijn aankomst aan de start zat frater Laurenti achter een tafel om de geregistreerden de laatste informatie te geven en het geld voor het goede doel, van hen die nog niet hadden ingeschreven, in ontvangst te nemen. Na het startschot liepen frater Laurenti en ik in de brandende Surinaamse hitte de vijf kilometer enthousiast mee. Liesbeth Venetiaan, de echtgenote van de Surinaamse president Ronaldo Venetiaan en beschermvrouwe van de Special Olympics, nam ook aan de trimloop deel. Onder het lopen vertelde frater Laurenti mij dat hij zich het afgelopen jaar sterk maakte om voor de Special Olympics een voetbalcompetitie tussen acht eilanden en Suriname te organiseren. Jammer genoeg kwamen alleen de vertegenwoordigers van 6
Aruba opdagen. Niettemin was het toernooi een groot succes en genoten honderden mensen van het spel. Na dertig jaar als groepsleider te hebben gewerkt voor de Kennedystichting, een instituut voor doven, is frater Laurenti nu vrijwilliger en bestuurslid van de bisschoppelijke internaatscommissie. Bij ons bezoek aan het Christoforusinternaat, dat door de fraters is opgericht, keek hij met veel voldoening naar wat er in het verleden gepresteerd is. Lopend door het gebouw was hij niet alleen trots op een van zijn oud-leerlingen die we ontmoetten, die nu een van de groepsleidsters was, maar ook op de dure, maar geslaagde aankoop enkele decennia geleden van veel grote roestvrije ketels, die nog elke dag in de keuken gebruikt worden. Frater Laurenti is adviseur bij de instelling ‘Dovenbelangen’, die de nazorg van doven behartigt. Wanneer het door problemen op het werk of met relaties moeilijk voor hen is, helpt hij hen om met werkgevers of familie hun situatie bespreekbaar te maken. Daarnaast is hij betrokken bij de organisatie van uitstapjes of vieringen voor doven en spraakgestoorden. Het jaar 2010 is voor frater Laurenti heel bijzonder. Hij zal dan vijftig jaar in Suriname zijn en zijn zestigjarig kloosterfeest vieren. Hij zit dan dertig jaar in het bestuur van de Special Olympics en is ook twintig jaar voorzitter van de oudleerlingen van de Kennedystichting.
Frater Laurenti Verhoeven (tweede van links) en frater Edward Gresnigt (tweede van rechts) met bestuursleden van de Special Olympics en enkele jeugdige deelnemers bij de start van de trimloop.
CMM-communiteit Frater Lambertus Berkers heeft de leiding van de kleine St. Stephanuscommuniteit in Paramaribo. De gemeenschap staat gastvrij open voor mensen die een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kerk en samenleving. Wekelijks bereidt frater Lambertus op zondagavond een meditatieve gebedsviering voor, die open staat voor iedereen. Het afgelopen jaar ontving hij uit Nederland onder anderen Albert Arens, een musicus van de organisatie
Code-X Music, die zich inzet voor liturgische koren. Hij kwam in het kader van het project ‘Tools for Community Development’ een jaar naar Suriname. Vanuit de CMM-communiteit heeft hij op verzoek van bisschop Wim de Bekker van Paramaribo, een Kathedrale Koorschool voor de kathedraal Sint Petrus en Paulus in de Surinaamse hoofdstad van de grond gekregen. Deze werd op 16 oktober 2009 officieel geopend. Hij traint onderwijzers, muziekdocenten, koorleiders en jeugdkoren. In de communiteit heeft hij aan de fraters 7
Bisschop Wim de Bekker bij de opening van de Kathedrale Koorschool op 16 oktober 2009.
een ervaren klankbord. De communiteit is blij met zijn dynamische aanwezigheid. Op 29 november kon ik in de St. Alfonsuskerk de plechtige installatie meemaken van het Kathedrale Koor Suriname. Bisschop De Bekker besprenkelde rijkelijk met wijwater ieder van de zestig koorleden, docenten en koorleiders voor een vruchtbare toekomst. Ook was er bezoek van zeven bestuursleden van de Orde van Franciscaanse Seculieren die vanuit Nederland in Suriname een nieuwe loot kwamen oprichten. Een vijftiental leden trad toe en sprak in de St. Rosakerk uit dat zij de leefregel van Franciscus in hun leven zullen navolgen. Bisschop De Bekker ging voor in de eucharistieviering, die ook werd bijgewoond door de fraters. In het verleden is frater Lambertus jarenlang directeur van de Drukkerij N.V. ‘Leo Victor’ geweest, tot het bedrijf van de fraters in andere handen overging. Daarna heeft hij zestien jaar secretariaatswerk verricht in een parochie. Dat vertrouwelijk werk is hem als het ware op het lijf geschreven. Hij notuleert vergaderingen van een zevental bisschoppelijke commissies. Ook notuleert hij tijdens de vergadering van religieuze oversten en is hij bestuurssecretaris van de Christoforusstichting, die zich richt op het bevorderen van de opleiding en vorming van uit het binnenland van Suriname afkomstige jongens en meisjes. 8
Plechtige installatie van het Kathedrale Koor Suriname op 29 november 2009.
Advies en begeleiding Op donderdag 19 november ging de hele communiteit, met frater Johannes Berchmans van Berkel als chauffeur, een dagje uit naar het Brokopondostuwmeer. Op die manier kon frater Johannes het aangename met het nuttige verenigen. Als gediplomeerd timmerman en aannemer, en vroegere directeur van TIM-IN (Timmer-
bedrijf Internaat, nu REMAS: Restauratie Maatschappij Suriname), heeft hij momenteel als bouwkundig medewerker van de PAS (Pater Ahlbrinck Stichting) nog volop werk. Ondanks het feit dat hij officieel afscheid heeft genomen van de PAS, zet frater Johannes zich nog steeds in voor de opbouw van de kerk in het binnenland door de bouw van scholen, kerken, klinieken, onderwijzers- en gemeenschapshuizen in het binnenland. Terwijl we in het dorpje rondliepen, inspecteerde frater Johannes de twee onderwijzershuizen, gaf zijn goedkeuring aan het project en overhandigde de sleutels. Zijn bijdrage aan dergelijke projecten bestaat uit advies en begeleiding aan architecten en aannemers. Toen zaterdag frater Johannes bij het avondeten niet
verscheen, vernam ik dat hij op zaterdagavond al dertig jaar zijn diensten verleent in het bejaardencentrum Huize Majella. Wanneer er geen priester aanwezig is, verzorgt hij de woord- en communiedienst. Onderweg haalt hij dan een bejaarde blinde vrouw op. Het zijn deze verrassingen die ik tijdens mijn verblijf in Suriname keer op keer mee mocht maken, die mij een warm gevoel van dankbare trots geven. Ik ben trots op mijn medebroeders. Samen met meer dan honderd fraters sinds 1902 vóór hen, heeft de congregatie ontzettend veel bijgedragen aan de ontwikkeling van de kerk en samenleving van Suriname. frater Edward Gresnigt
Tijdens een maaltijd: v. l. n. r.: bisschop Wim de Bekker, frater Johannes Berchmans van Berkel, frater Lambertus Berkers en frater Edward Gresnigt.
9
kort nieuws
Nieuwe huisstijl geeft congregatie meer ‘smoel’ Vorig jaar besloot het generaal bestuur dat de congregatie een nieuwe ‘huisstijl’ wilde gaan voeren om meer ‘smoel’ te krijgen. De identiteit van de Fraters CMM zou krachtiger en eigentijdser naar voren moeten komen in allerlei uitingen: briefpapier, enveloppen, visitekaartjes, naambordjes, bewegwijzering, het congregationele blad ‘Fraters CMM’ en de website www.cmmbrothers.org.
Het Haarlemse ontwerpbureau Heldergroen kreeg opdracht de operatie uit te voeren. “Het was voor ons een grote uitdaging”, legt Sander Veenendaal van Heldergroen uit. “Hoe gaan we de fraters op een moderne manier presenteren, zonder ze te vervreemden van hun rijke historische traditie, en hoe gaan we wereldwijd ervoor zorgen dat er een eenduidige uitstraling ontstaat.”
Fundament Belangrijk in een huisstijl is het beeldmerk, het logo. “Dat is eigenlijk het fundament”, zegt de ontwerper. “Er moest eerst een goed beeldmerk komen waar we de bouwstenen voor de verdere identiteit op konden stapelen. We zijn uitgegaan van het bestaande logo en hebben de elementen daarvan gestyleerd: de lijkwade van Jezus en het kruis hebben een moderne en open glas-in-loodachtige vorm gekregen, waarin ook de ‘M’ van Maria herkenbaar is. We konden dus dicht bij de traditie van de congregatie blijven en tegelijkertijd iets maken dat helemaal van deze tijd is.”
1960
1980
2010
2005
penumbra Flare semibold
abcdefghijklmnop 0123456789 1 mm
1 mm
Eigentijdse uitstraling Het nieuwe ontwerp bleek bijzonder geschikt om er kleur en typografie aan toe te voegen. “Op deze manier konden we voor elke provincie en regio een eigentijdse uitstraling creëren zonder dat deze los kwam te staan van het grote geheel”, aldus Sander Veenendaal. “Als basiskleuren hebben we twee tinten blauw gekozen, waarvan de donkerste steeds in elk logo van regio en provincie terugkomt. Deze kleur blauw is koel, rustig en neutraal, en biedt de mogelijkheid om mooie kleurcombinaties te maken voor de verschillende provincies en regio’s. Bij elke provincie en regio is het gevoel van het betreffende land benaderd in aardetinten. Het lettertype dat we gekozen hebben is de ‘Penumbra’, een heldere letter met een klassieke uitstraling die helemaal past bij een onderwijscongregatie als de Fraters CMM.”
10
Jeroen van Zwetselaar (links) en Sander Veenendaal: drijvende krachten achter Heldergroen.
Nieuwe impuls voor roepingenwerk in Kenia en Tanzania In 2009 is in Kenia en Tanzania heeft het roepingenwerk een nieuwe impuls gekregen. Frater Andrea Sifuna, de provinciale overste van de fraters in Kenia en Tanzania, constateert in zijn rapportage over 2009 dat de fraters er zich meer en meer bewust van worden dat ze moeten investeren in roepingen. De fraters zetten zich er steeds meer voor in om jonge mensen te begeleiden die interesse tonen voor het fraterleven. Van 6 tot en met 9 december werden in Urambo, Tanzania, twee oriëntatiebijeenkomsten over het religieuze leven en de Fraters CMM gehouden. Tien jonge mensen namen er aan deel. De fraters Cosmas Atola, James Ochwangi, Eric Magoka en Cyrus Mburu hebben deze bijeenkomsten voorbereid en verzorgd. Het zijn de eerste oriëntatiebijeenkomsten die de fraters sinds hun komst in Tanzania in 2005 hebben gehouden. In de toekomst hopen ze er nog meer te organiseren. Van 7 tot en met 12 december hebben de fraters een roepingenbijeenkomst gehouden in het postulaatshuis van Nakuru, Kenia. Er waren zeventien jongeren aanwezig. De fraters Peter Chiori, Zacheaus Odhiambo, Andrea Sifuna en Richard Nyaanga gaven inleidingen en beantwoordden vragen.
Aspirant-fraters in Kenia.
Op 15 december brachten de fraters Zacheaus Odhiambo en John Karungai op verzoek van parochiepriester Stanley Mukui een bezoek aan de parochie van St. Anthony in Molo, Kenia. De fraters gaven er ín het kader van het roepingenwerk een workshop met als thema: ‘Het religieuze leven en de uitdagingen van vandaag’. Deze werd bijgewoond door een tiental jongeren.
Elim-communiteit doet aanbod aan slachtoffers Q-koorts Bisschop Antoon Hurkmans van ‘s-Hertogenbosch heeft bijval gekregen voor de oproep die hij vlak voor Kerstmis deed, om solidariteit te tonen met de slachtoffers van de Q-koorts die delen van Nederland teistert. De solidariteit gaat uit naar zowel mensen die ziek geworden zijn als naar de gezinnen van de veehouderijbedrijven waar besmetting is vastgesteld en waarvan dieren geruimd moeten worden. De Elim-communiteit van de Fraters CMM in Tilburg, benaderde de bisschop met een bijzonder aanbod. “Via de media zijn we allen op de hoogte van de ramp die vooral binnen het bisdom Den Bosch zoveel mensen treft”, schrijven de fraters. “Duizenden geiten moeten worden geruimd. Na het doden van de dieren en het leeg raken van de stallen,
zullen de getroffen gezinnen een heel moeilijke periode doormaken. Hun pijn proberen we tot de onze te maken.” Vanuit hun spiritualiteit van broederschap en barmhartigheid willen de fraters reageren op de nood die gaat ontstaan. “We hopen een oase te kunnen zijn voor de getroffen mensen die even afstand willen nemen, tot rust wensen te komen, even hun zinnen willen verzetten.” De communiteit kan vier personen voor kortere of langere tijd ontvangen. Het bisdom heeft de parochies op de hoogte gebracht van het aanbod van de communiteit. Bisschop Hurkmans droeg 31 december in de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch een mis op om mensen en bedrijven die getroffen zijn door de Q-koorts een hart onder de riem te steken. 11
nederland
Frater Harrie van Geene geportretteerd Het is in de congregatie van de Fraters CMM een traditie dat er van een oud-algemene overste een officieel portret wordt vervaardigd. Zo’n portret wordt dan toegevoegd aan de portrettengalerij van het generalaat te Tilburg. Tot eind vorig jaar waren de portretten schilderijen in olieverf. Nu hangt er een tekening bij.
In het najaar van 2009 tekende kunstenaar Paul van Dongen het portret van frater Harrie van Geene die van 1990-2002 de twaalfde algemene overste was. Op 15 december werd het portret in het generalaat onthuld door de huidige algemene overste frater Broer Huitema en zijn voorganger.
die hem dierbaar zijn. De oud-algemene overste verwees naar de bijdragen die ieder heeft geleverd. Hij benadrukte op de schouders te staan van hen die hem voorgingen en relativeerde het gebeuren ook door te zeggen “dat je een schakel bent in een keten, belangrijk, en toch ook máár een schakel in die keten”.
Tilburgse School
Hoogste gezag
Paul van Dongen schildert, tekent en maakt etsen. Hij hoort tot de landelijk bekende Tilburgse School, een groepje gelijkgezinde kunstenaars dat zich tot voor enkele jaren regelmatig gezamenlijk presenteerde. Van een aantal van zijn etsen is wel gezegd dat ze de beste zijn in Nederland sinds die van Hendrick Goltzius (1558-1617). Paul van Dongen etste en tekende portretten van onder anderen politici en hoogleraren. Voor het Concertgebouw in Amsterdam portretteerde hij de beroemde pianist Menahem Pressler. Ook maakte hij portretten van de schrijver Willem Jan Otten en bisschop Jan Bluyssen.
De portretten in het CMM-generalaat, die een periode van ruim honderd jaar omspannen, weerspiegelen ieder voor zich de tijd waarin ze ontstonden. Ook de manier waarop men naar oversten en meer in het algemeen naar gezagsdragers keek, beïnvloedde de verschillende portretten. Maar of het nu fraters in zwarte toog of in een pak met stropdas betreft, zoals het geval is bij de laatste drie algemene oversten, in al die verschillende toonaarden is de overeenkomst treffend: het zijn allemaal portretten van fraters die heel bewust het hoogste gezag in hun congregatie bekleedden.
Cadeau Frater Broer Huitema merkte in zijn toespraak op dat het bij de traditie van ordes en congregaties hoort dat zij met zulk een portrettengalerij hun voorgangers eren die ieder op hun eigen manier een stempel hebben gedrukt, in dit geval, op de geschiedenis van de Fraters CMM. Frater Harrie van Geene sprak in zijn dankwoord grote waardering uit voor het werk van Paul van Dongen. Hij vond het een mooi en geslaagd portret en beschouwde het als een cadeau van broederschap. Hij was bijzonder blij dat het nu in de galerij kwam hangen, bij zijn voorgangers voor wie hij een groot respect koestert en 12
Rien Vissers
De huidige algemene overste, frater Broer Huitema (links), in gesprek met kunstenaar Paul van Dongen.
Frater Harrie van Geene bij zijn portret. 13
kort nieuws
Frater Licinius van Dijck met zijn leerlingen in 1898.
Aandacht voor fraters in geschiedenisboek Antillen Bij Walburg Pers in Zutphen verscheen eind 2009 een rijk met foto’s geïllustreerd boek, getiteld: Geschiedenis van de Antillen: Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten. Verschillende auteurs behandelen een uiteenlopend aantal onderwerpen. Aan de orde komen de natuur, de oorspronkelijke bevolking, de slaven, de ontwikkelingen in Nederlands verband, enzovoorts. Elk van de negen hoofdstukken is voorzien van enkele ‘illustratieve teksten’. Het hoofdstuk ‘Hoe Antilliaans zijn de Antillen?’ heeft als eerste illustratieve tekst: ‘Fraters van Tilburg, kinderen van hun tijd’. Enkele citaten hieruit: “De fraters werden geroemd om hun totale inzet, om de kwaliteit van hun onderwijs en om de normen en waarden die zij de jeugd bijbrachten. … Ook waren zij befaamd of berucht om de ijzeren discipline die zij hanteerden. … De fraters staken niet onder stoelen of banken dat alleen het katholieke geloof tot heil van de leerlingen strekte. … Het onderwijs had sterke Nederlandse accenten. … Toch hebben de fraters zich ook ingespannen specifiek Antilliaans lesmateriaal te ontwikkelen.” Als voorbeeld wordt frater Realino 14
Frater Realino Janssen.
Janssen (1889-1977) genoemd, die het belang van dit laatste al vroeg inzag. Hij publiceerde boeken over de aardrijkskunde van de Nederlandse Antillen (1929) en de plantkunde van Curaçao (1935). Samen met zijn leerlingen besteedde hij als eerste systematisch aandacht aan de eigen flora van het eiland. In het boek is een prachtige foto uit 1898 weergegeven, afkomstig uit het archief van de congregatie: de 24-jarige frater Licinius van Dijck (1874-1961) met zijn leerlingen. Frater Licinius was toen sinds een jaar op Curaçao. In Nederlandse fraterhuizen had hij voornamelijk huishoudelijk werk gedaan. In zijn Curaçaose jaren haalde hij zijn onderwijsbevoegdheid, ook voor Frans, Engels en Spaans. Hij zou op de Antillen blijven tot zijn dood op 87-jarige leeftijd.
Leo Tolhuizen, Ronald Donk, Rozemarijn Hoefde en Frans Steeg (red.), Geschiedenis van de Antillen: Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten, Walburg Pers, Zutphen, 192 pagina’s, € 34,95.
Lintje voor frater Wim Verschuren Justitieminister Ernst Hirsch Ballin heeft 21 november een Koninklijke onderscheiding uitgereikt aan frater Wim Verschuren. De oud-algemene overste en oudvoorzitter van de Beweging van Barmhartigheid is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De uitreiking vond plaats op een landelijke dag van de Beweging van Barmhartigheid in bezinningscentrum ZIN te Vught. Bisschop Antoon Hurkmans van ‘s-Hertogenbosch was erbij aanwezig. Wim Verschuren kreeg de onderscheiding omdat hij zich tien jaar lang heeft ingezet voor de beweging. In zijn dankwoord heeft hij gezegd de onderscheiding te beschouwen als een bevestiging dat ook maatschappelijk gezien wordt dat barmhartigheid relevant is in de samenleving.
Jubilea 19 maart 60 jaar frater
André de Veer, Laurenti Verhoeven, Patrick Kapteijns
65 jaar frater
Aloysio Lijnen, Leopoldo Remans, Roberto Creemers, Valerius Ceresa
1 juni 25 jaar frater
Bruno Welerubun, Marius Korebima
29 augustus 50 jaar frater
Ad Hems, Ben Maijvis, Edward Gresnigt, Henrique Matos, Kees Mateijsen
60 jaar frater
Adriano van den Berg, Leopoldus Spreuwers, Piet Dilissen, Sebastianus van Seters, Wim Verschuren
65 jaar frater
Camille Gerets, Eugenius van Dongen, Kees Verspeek, Roger Willems, Sjaak Maas
70 jaar frater
Desiderius Coopmans, Jan Seelen, Ko Janssen, Marius Tra Frater Wim Verschuren neemt de gelukwensen in ontvangst van de Bossche bisschop Hurkmans. De echtgenote van minister Hirsch Ballin kijkt toe. 15
indonesië
Mensenvissers worden Op 30 oktober legden zes fraters in Tarakan, op het Indonesische eiland Kalimantan, hun professie voor het leven af. Het waren de fraters Gorius Geor, Nisensius Mety, Rufinus Ritau Nakeke, Eduardus Senu, Urbanus Takasi en Paulus Tamonob. “Zij hebben er heel bewust voor gekozen om zich te ontwikkelen als mensen van het Rijk van God”, aldus frater Nikodemus Tala Lamak, lid van het bestuur van de CMM-provincie Indonesië. Hij blikt terug op de professieplechtigheid.
De geloften werden op 30 oktober 2009 afgelegd in een plechtige mis met als thema: “Kom, volg mij, en ik zal van jullie mensenvissers maken” (Mt. 4,19). Dit thema deed de kandidaten denken aan het begin van hun roeping met hun twijfels en enthousiasme. Samen met Jezus zijn zij de strijd voor hun roeping aangegaan tijdens de vormingsperiode. Jezus bleek zo boeiend voor hen, dat zij zich totaal aan Hem gebonden hebben.
Overgave Voor het begin van de professiemis hebben de ouders van de kandidaten hun zonen aan de congregatie overgedragen. Ze werden officieel ontvangen in de congregatie door de algemene overste, frater Broer Huitema. Deze plechtigheid, die werd gehouden in de oude parochiekerk van Tarakan, werd voorafgegaan door een gebed, uitgesproken door de pastoor van de parochie, Stephanus Sumardi. Als teken van de overgave hebben de ouders een selendang (een soort ceremoniële sjaal, gemaakt in de stijl van het gebied waar zij vandaan komen) overhandigd aan de algemene overste. Hij bedankte hen en zei dat het ‘afstand’ doen niet betekent dat de band met de familie verbroken wordt. “Integendeel”, benadrukte hij, “deze krijgt een diepere dimensie.”
Optocht Na dit overgaveritueel begon er een optocht naar de nieuwe parochiekerk, een wandeling van anderhalve kilometer. De professiekandidaten werden vervoerd in een open auto, zodat zij door de mensen langs de 16
kant van de weg konden worden toegejuicht en terug konden zwaaien. Veel inwoners van Tarakan, waarvan de meerderheid van de bevolking moslim is, waren geboeid door de optocht, die werd opgeluisterd door de drumband van de middelbare school van de fraters. De kandidaten werden zelfs toegeroepen als “pastoors”! Parochianen reden met hun auto’s en motoren mee in de optocht en politie en leger handhaafden de veiligheid en orde. Voordat frater Broer Huitema en de provinciale overste van Indonesië, frater Martinus Leni, het terrein van de parochiekerk betraden, kregen zij een bloemenkrans omgehangen en werden zij ontvangen door vijf traditionele Dayak-dansgroepen, die afwisselend het gezelschap begeleidden naar de aula van de parochie.
Professiemis De professiemis vond plaats in de parochiekerk Maria Onbevlekte Ontvangenis in Tarakan en werd geleid door bisschop Justinus Harjosusanto MSF van Tanjung Selor, met als concelebranten de parochiepastoor, Antonius Rajabana OMI en nog twee andere priesters. De bisschop hield de professiekandidaten in zijn homilie de volgende vragen voor: “Sinds wanneer wilde je frater worden? Hoe reageerden je ouders daarop? Ben je er echt van overtuigd dat je door God geroepen bent? Hoe kijk je tegen de wereld aan met al die elektronische apparaten en al die materiële zaken; is dat een belemmering voor de beleving van de gelofte van armoede? Hoe beleef je de gelofte van gehoorzaamheid in het kloosterleven? Welke boodschap heb je voor je ouders en de jongeren in deze kerk?”
De fraters bij aankomst op het terrein van de kerk waar het professiefeest plaatsvond. Vooraan met bloemenkransen om: de algemene overste, frater Broer Huitema, en de provinciale overste van Indonesië, frater Martinus Leni. 17
De kandidaten bij aankomst op het terrein van de kerk waar de professieplechtigheid werd gehouden..
“Dienstbaar zijn en de medemens gelukkig maken” De geprofeste fraters, samen met onder anderen bisschop Justinus Harjosusanto MSF van Tanjung Selor.
Elke kandidaat beantwoordde de vragen op grond van zijn eigen ervaringen. De bisschop legde uit dat deze dialoog tot doel had de aanwezigen zelf te laten zien hoe het roepingsproces verloopt en welke uitdagingen er worden ervaren voordat het besluit voor de eeuwige professie wordt genomen. Hij concludeerde dat de Heer hen al geroepen en voorbereid had toen ze nog klein waren, dat Hij toen al het zaad van de roeping in hen had uitgestrooid. Iets dergelijks kwam, aldus de bisschop, ook in de evangelielezing naar voren, waarin Jezus zijn leerlingen die aan het vissen waren riep, omdat Hij al wist wat er in hun hart leefde. Hij zei tot de kandidaten dat ook zij geroepen waren om mensenvissers te worden in deze tijd en waar dan ook dienstbaar te zijn en de medemens gelukkig te maken.
Uitdagingen Na de professiemis werd de viering voortgezet met een feestelijke bijeenkomst in de aula van de parochie. Het programma bestond uit speeches en optredens van leerlingen van de diverse fraterscholen en parochianen. Frater Rufinus Ritau Nakeke hield een toespraak namens de nieuw geprofeste fraters. Hij liet de aanwezigen weten dat ze een belofte voor het leven 18
‘Welkom in de stad Tarakan, op het professiefeest van de Fraters CMM’.
hadden gedaan om te leven in eenheid met Christus en als frater CMM. Hij zei dat de fraters er zich bewust van zijn dat ‘ja’-zeggen voor het leven betekent dat er geen andere keuze meer is. Hij vertelde dat zijn groep begon met achttien man in het postulaat, waarna er twaalf intraden in het noviciaat. Van hen legden zes de eerste tijdelijke professie af. Hetzelfde zestal had nu de eeuwige professie afgelegd. Er kwamen alle mogelijke uitdagingen op hun weg, waardoor hun roeping werd beproefd. Ze hebben echter stand gehouden en zien hun professie voor het leven als het begin van hun nieuwe weg door het leven.
Hoogtepunt De algemene overste zei in zijn toespraak dat de pas-geprofesten een duidelijke reden hadden om zich voor altijd aan God en de congregatie te binden. Hij onderstreepte dat zoiets niet vanzelf gaat. Ze hebben zich er jaren op voorbereid en zijn op weg gegaan naar deze dag, die mag gezien worden als een hoogtepunt in hun leven. Hij omschreef de eeuwige professie als een daad “die duidelijk maakt dat je uit vrije wil serieus belooft aan kerk en congregatie om te leven als frater in gemeenschap om de naaste te dienen”. Frater Broer
Een klas leerlingen van de middelbare school van de fraters in Tarakan.
Huitema zei met vreugde verlof gegeven te hebben aan de kandidaten om hun gelofte van zuiverheid, gehoorzaamheid en armoede af te mogen leggen, overeenkomstig de constituties van de congregatie. “Ze hebben al diverse jaren in de congregatie geleefd en willen nu bewijzen dat ze bekwaam zijn om evangelisch te leven in communiteitsverband.” De bisschop zei trots te zijn en tevens ook verwonderd dat er sinds de komst van de fraters naar Tarakan, twee jaar geleden, al acht fraters naar de plaats zijn gekomen, speciaal voor het onderwijs. Hij sprak hiervoor zijn dank uit aan de congregatie en wenste de feestelingen van harte geluk namens de gehele katholieke gemeenschap. De bisschop sprak de hoop uit dat ze getuigen van barmhartigheid zullen zijn in de samenleving. De feestelijke bijeenkomst werd niet alleen bijgewoond door familie van de geprofesten en fraters, maar ook door zusters van twee congregaties en vertegenwoordigers van de verschillende religieuze gemeenschappen in Tarakan: katholieken, protestanten, moslims, hindoes en boeddhisten. frater Nikodemus Tala Lamak 19
in memoriam
Frater
Frater
Henk (H.H.G.) Sliphorst
Adolfus (H.P.J.) Mallens
Hij werd geboren in ’s-Hertogenbosch op 29 november 1926 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid, te Tilburg op 8 september 1944. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1949. Hij overleed op 11 juni 2009 in woonzorgcentrum Joannes Zwijsen te Tilburg en werd begraven op het kerkhof van de fraters op landgoed ‘Huize Steenwijk’ in Vught.
Hij werd geboren te Ginneken-Bavel op 17 maart 1940 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid, te Tilburg op 19 maart 1959. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1964. Hij overleed op 20 juni 2009 in woonzorgcentrum Joannes Zwijsen te Tilburg en werd begraven op het kerkhof van de fraters op landgoed ‘Huize Steenwijk’ in Vught.
Frater Henk heeft zich in de traditie van zijn congregatie bijna veertig jaar ingezet voor het onderwijs en de opvoeding van jonge mensen. Hij was onderwijzer in het basisonderwijs, achtereenvolgens in Tilburg, Den Haag en Amsterdam. Hij heeft 23 jaar mogen genieten van zijn leven als gepensioneerde. In Amsterdam tot 2000, waar hij actief was in de hulpdienst ‘Amsterdammers helpen Amsterdammers’. Daarna verhuisde hij naar de communiteit van Joannes Zwijsen in Tilburg. Aanvankelijk had hij er een goede tijd samen met zijn broer, frater Enrico Sliphorst. Ten slotte kwamen de laatste moeilijke jaren met een steeds toenemende desoriëntatie. Heel deze periode was hij een man van broederschap, altijd aanwezig en voor ieder bereid tot kleine diensten. Na het overlijden van frater Enrico en zijn zus Greta was hij de enige die overbleef van het gezin Sliphorst. Hij was een zeer sober en eenvoudig man. Zijn kamer, het meubilair, zijn kleding getuigden daarvan. Tot het einde toe is hij in de communiteit opgevangen. Hij begreep het allemaal niet meer, en toch wilde hij zo graag zelfstandig blijven. Frater Jan Seelen, vele anderen in de communiteit, en de mensen van de zorg zijn Henk in deze periode tot steun geweest. Dat heeft hem geholpen heel rustig te sterven en vol vertrouwen zijn ziel over te geven aan zijn Schepper.
Frater Adolfus heeft 42 jaar als missionaris gewerkt voor de mensen in Suriname. Zijn speciale bijdrage lag op het technische vlak. Hij repareerde voor de bewoners van het binnenland buitenboordmotoren en kettingzagen. Later heeft hij zich nog verdienstelijk gemaakt in het bestuur van het Christoforusinternaat en bij de bisdomstaf. In 2004 werd hij door de Surinaamse overheid benoemd tot Ridder in de Ere-orde van de Palm. Begin 2009 kreeg hij grote gezondheidsproblemen. Alleen nog pijnbestrijding was mogelijk. Op de dag van zijn vertrek naar Nederland, 8 maart, is afscheid van hem genomen in een eucharistieviering met bisschop Wim de Bekker van Paramaribo als voorganger. Bewust van het lijden dat hem voorzegd was, richtte hij zich in zijn dankwoord tot het beeld van Maria en bad: “Moeder Maria help me op de weg naar Golgotha.” Terug in Nederland werd voor iedereen duidelijk dat hij een eenvoudig man was die broederschap voorleefde. Samen-zijn met anderen was een sterke kant van hem. In zijn laatste levensetappe werden relaties heel belangrijk voor hem. Relaties met zijn familie, in de congregatie en met mensen in Suriname. Dat allemaal te moeten loslaten viel hem zwaar. Maar hij volbracht het en zal nu voor altijd zich mogen verheugen in de warmte en nabijheid van zijn God, die hem naar wij geloven zeker met liefde ontvangen heeft.
20
Frater
Frater
Wibertus (A.C.M.) Rietman
Martinus Api
Hij werd geboren te Goirle op 27 augustus 1922 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg, op 29 augustus 1939. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1944. Hij overleed op 5 december 2009 in woonzorgcentrum Joannes Zwijsen te Tilburg en werd begraven op het kerkhof van de fraters op landgoed ‘Huize Steenwijk’ in Vught.
Hij werd geboren te Wolomage op het eiland Flores, Indonesië, op 20 maart 1957 en trad in de Congregatie van de Fraters CMM op 1 juni 1985. Hij legde zijn professie voor het leven af in Hera, Oost-Timor, op 27 maart 1994. Hij overleed op 22 december 2009 in het ziekenhuis ‘Panti Rapih’ te Yogyakarta en werd begraven op het kerkhof van de fraters in Tomohon.
Frater Wibertus was een fiere man. Hij was fier op zijn afkomst - de familiewapens hingen op zijn kamer aan de muur - en fier op zijn loopbaan in het onderwijs. Na enkele jaren op de Tilburgse St. Janschool ging hij naar Curaçao, waar hij 43 jaar verbleef. Hij was 34 jaar werkzaam op basisscholen, daarna 19 jaar als hoofd van het zeer bekende St. Thomas-college. Hij was fier op zijn frater-zijn, op zijn lidmaatschap van het provinciaal bestuur in de Nederlandse Antillen, en op zijn kerk. Na zijn pensionering werd hij secretaris van het bisdom Willemstad. Hij was fier op zijn onderscheidingen: 1982 - Lid van de Orde Andrès Bello, Primera Clase (Venezuela); 1989 - Pro Ecclesia et Pontifice (R.-K. Kerk); 1995 - Ridder in de Orde van Oranje-Nassau (Nederland). Frater Wibertus heeft voluit geleefd en hard gewerkt. Hij heeft genoten van zijn prestaties. In 1995, bij de opheffing van de CMM-regio Nederlandse Antillen, verliet hij met zijn medebroeders Curaçao. Hij ging wonen in de communiteit van de Sonniusstraat in Den Bosch. Vele jaren diende hij de communiteit en de kerkgemeenschap. In 2004 verhuisde hij naar woonzorgcentrum Joannes Zwijsen in Tilburg. Hij kwam in de school van het lijden terecht. Frater Wibertus moest inleveren aan mobiliteit. In zijn lijden keek hij uit naar warmte en nabijheid. Hij is in alle rust overleden.
Frater Martinus Api was een toegewijde, bewogen man die met hart en ziel frater was. Hij studeerde catechetiek en werd godsdienstleraar op verschillende plaatsen in Indonesië. Hij was leraar aan de lagere middelbare school in Gunung Sitoli, Pematang Siantar en Hera. Hij had een natuurlijk gezag en was bijzonder muzikaal. Overal waar frater Martinus werkte, leidde hij koren en droeg hij bij aan de liturgie in de parochie. De congregatie heeft verschillende malen een beroep op hem gedaan: hij werd lid van het provinciaal bestuur, novicenmeester in het tweedejaars noviciaat te Pematang Siantar, en enkele keren werd hem de leiding van een communiteit toevertrouwd. In 2000 verhuisde hij naar Makassar waar hij leraar werd op de lagere middelbare school van de Indonesische congregatie ‘Frater Hamba-Hamba Kristus’ en overste van de CMM-communiteit. Daarna verhuisde hij naar Aek Tolang op Sumatra om er hoofd te worden van de hogere middelbare school. In 2006 werd hij godsdienst- en muziekleraar op de lagere middelbare school van de fraters in Tomohon. Zijn gezondheid ging achteruit, dikwijls werd hij opgenomen in het ziekenhuis. Onverwacht en diep betreurd overleed hij. In frater Martinus verliezen wij een markante medebroeder. Hij oversteeg de binding die hij had met zijn geboorte-eiland Flores en voelde zich in alle gebieden binnen Indonesië thuis. Zo leefde hij de broederlijke ‘eenheid in verscheidenheid’ voor. We zijn dankbaar dat frater Martinus onze medebroeder was. 21
kort nieuws
Honderd jongeren uit Brazilië, Indonesië, Kenia, Namibië en Nederland kwamen van 5 tot 14 juli 2008 in Tomohon op het Indonesische eiland Sulawesi bijeen als ‘ambassadeurs van een wereldwijde broederschap’. Ze bereidden er zich voor om naar de katholieke Wereldjongerendagen in Sydney te gaan (15-21 juli). Het ambassadeursproject is door de fraters opgezet. Na de Wereldjongerendagen werd besloten dat de ambassadeurs contact met elkaar blijven houden.
Ontmoetingsdagen ‘ambassadeurs wereldwijde broederschap’ in Indonesië Op 5 en 6 december 2009 kwamen de ‘ambassadeurs van een wereldwijde broederschap’ van Sumatera, in Indonesië bij elkaar in het fraterhuis van Pematang Siantar. De fraters Ad Hems en Bosco Wuarmanuk leidden de bijeenkomst. Speciaal voor deze ontmoeting hadden de deelnemers andere jongeren meegenomen die in de toekomst ambassadeurs zouden kunnen worden.
De bijeenkomst begon op zaterdagavond en werd geopend door frater Ad en frater Bosco. Daarna was er een kennismakingsprogramma, geleid door frater Bosco. Hij nodigde de deelnemers uit hun ervaringen van broederschap te delen met de groep. Het eerst kwamen de ambassadeurs die in 2008 naar Sydney waren geweest, aan de beurt. Daarna brachten de kandidaten hun ervaringen in. Hierop werd spontaan gereageerd door de deelnemers en door frater Bosco. De bijeenkomst werd de volgende dag voortgezet met een programma van frater Ad dat draaide om de motivatie om goed te doen. Daar kwamen verschillende reacties op. “Goed doen doe je zonder onderscheid des persoons”, zei een deelnemer. “Om goed te doen moet je lef hebben, want er kan kri22
tiek op komen”, wist een ander. De bijeenkomst werd samengevat met de woorden uit de Hebreeënbrief: “De broederlijke liefde moet blijven. En vergeet de gastvrijheid niet; door haar hebben sommigen zonder het te weten engelen onthaald” (Hebr. 13,1-2).
Gods wil De volgende sessie, met als thema ‘Het werk van Gods genade en het antwoord van de mens daarop’, werd weer geleid door frater Bosco. De bijeenkomst werd afgesloten met de conclusie “dat het Gods wil is dat wij al onze menselijke mogelijkheden, zoals het verstand, de vrije wil, het geweten en alles wat wij bezitten inzetten om met Hem samen te werken”.
Bronnen
‘Vertrouwen op de Lieve Voorzienigheid’ Een ongeschreven uitspraak van Zwijsen Joannes Zwijsen was een echte planner! Zie maar wat hij deed als pastoor, als bisschop, als bouwheer, als aartsbisschop en als stichter van de congregatie van de Fraters CMM. Hij wist hoe belangrijk planmatig werken is. Je hebt talenten gekregen en je hebt als mens een eigen bijdrage te leveren. Zwijsen dacht niet gering over professionaliteit.
Maar Zwijsen besefte ook, dat je de toekomst zelf niet kunt maken. Uit ervaring wist hij dat. Er is onverwachte groei. Je kunt zelf ziek worden. Je komt onverschilligheid of enthousiasme tegen. De werkelijkheid is verrassend of weerbarstig. Dat maakte Zwijsen niet onzeker, angstig of somber. Want naast onze eigen planning is er de leiding van God. En als gelovige had Zwijsen daar vertrouwen in. Hij gaf er zich aan over. Zo kon hij steeds het moment van nu voluit beleven. Ik heb het altijd bijzonder gevonden, dat uitgerekend een man die zozeer een zakelijk planner was, sprak van “Lieve Voorzienigheid”. De leiding van God in de geschiedenis kan misschien soms onduidelijk zijn, Zwijsen was er van overtuigd dat het uiteindelijk een goede leiding zal blijken te zijn. De mondelinge overlevering bewaart de “Lieve Voorzienigheid” als een dierbaar woord van Zwijsen. frater Harrie van Geene 23
Maria, de dienstmaagd des Heren, is ons lichtend voorbeeld. Zoals zij, willen wij bij onze tocht door het leven in eenvoudig geloof ons toevertrouwen aan God, die met ons meetrekt. (uit de leefregel van de Fraters CMM)
Blad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid 24
