Jaarverslag 2014
Inhoudsopgave
1.
Voorwoord........................................................................................................ 1
2.
Geschiedenis en waarden ................................................................................ 3 Geschiedenis van Forum ETHIBEL ...................................................................... 3 Missie & Visie.................................................................................................... 3 Kernwaarden..................................................................................................... 3
3.
De structuur van Forum ETHIBEL vzw ............................................................. 6 Strategische oefening ....................................................................................... 6 Algemene Vergadering en Raad van Bestuur ..................................................... 6 De Registercommissie ....................................................................................... 7 Het team........................................................................................................... 7
4.
Activiteitenverslag 2014 .................................................................................. 8 Ethibel producten en diensten........................................................................... 8 Ethibel Investeringsregister ............................................................................... 8 Ethibel kwaliteitslabels ...................................................................................... 8 Fondsen met Ethibel label ................................................................................. 9 Ethibel duurzaamheidsindexen ......................................................................... 9 Het Ethibel evaluatiemodel .............................................................................. 10 Taakverdeling tussen Forum ETHIBEL en Vigeo................................................ 11 Audit en certificering ...................................................................................... 11 Certificeringen in 2014 ................................................................................... 13 Onderzoek ...................................................................................................... 14 Overige projecten ........................................................................................... 14
5.
Financieel Verslag .......................................................................................... 15 Balans van Forum ETHIBEL .............................................................................. 15 Resultaatrekening van Forum ETHIBEL............................................................. 15 Bespreking van de cijfers ................................................................................ 15
1. Voorwoord
Jaarverslag 2014
1
Boutique éthique …
Een klein bedrijfje, gespecialiseerd in een bepaald marktsegment wordt wel eens een “boutique firm” genoemd. Dat komt voor bij advocatenpraktijken, adviesbureaus en bij financiële dienstverleners. In vergelijking met hun grote broers leveren "boetieks” meer gespecialiseerde diensten op maat, tegen relatief gunstige prijzen. Boetieks hebben een lagere kostenstructuur en zijn meer wendbaar. Forum ETHIBEL is een gespecialiseerde boetiek die zich al 23 jaar toelegt op perifere financiële dienstverlening en haar klanten adviseert rond duurzaam en ethisch beleggen. Forum ETHIBEL spitste zich toe op de consumentenmarkt (retail), met een collectief aanbod voor beleggingsfondsen. Het collectief keurmerklabel Ethibel stond voor een breed overlegde methodologie, voor een referentie universum en voor kwaliteitsprocedures en voor interne bewaking en controle van de gelabelde fondsen. Concepten als stakeholdersdialoog, ketenanalyse, maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven en duurzame ontwikkeling stonden nog in de kinderschoenen. Zoals bij elke boutique consulting firm kwam het succes pas na enig aandringen. Een ethiek-boetiek verkoopt geen zoete broodjes. De concepten en de mogelijkheden, de business case van Maatschappelijk Verantwoord Investeren (MVI) drongen slechts langzaam maar zeker door. Eens de ‘convenient truth’ doordrong ging het snel. Financiële instellingen en vermogensbeheerders ontdekten dat eigen standpunten en concepten cruciaal waren om ten volle te kunnen profiteren van de nieuwe ‘beleggingsstijl’. Met graagte wilden ze de concepten verder aanpassen om risico’s en financiële returns zo goed als mogelijk kneedbaar te maken. Op die manier werden ‘immateriële’ componenten, zoals mensen- of arbeidsrechten, die geen geld opbrengen, uitgesloten. Een lang verhaal om te zeggen dat de diepgaande en kant-en-klare pioniersconcepten niet meer voldeden voor alle mogelijke situaties en voor meer institutionele vormen van beheer. Het landschap ontplooide zich en velerlei vormen van Responsible Investing zagen het licht. Forum ETHIBEL omarmde deze biodiversiteit, maar maakte zich zorgen om de publieke perceptie van MVI. Vandaar Forum ETHIBEL’s engagement voor een professionele standaard en haar engagement binnen organisaties als ARISE (Association for Responsible Investment Services), GISR (Global Initiative for Sustainability Ratings) en (vroeger) Eurosif en Belsif. Vandaar ook haar meer prominente rol in publieke ‘waarmaking’. De vraag naar onafhankelijke audits rond duurzaam beleggen en sparen groeide. Forum ETHIBEL verleent certificaten om de conformiteit van een financieel product met de sociaal-ethische of duurzame criteria van de klant te bevestigen. Forum ETHIBEL laat uiteraard in grote mate toe dat de beheerders concepten naar eigen inspiratie ontwikkelen, maar hanteert een stel minimale normen rond criteria en controleerbaarheid.
Lees de bijsluiter! Er is dus een wezenlijk verschil tussen het Ethibel label en het Forum ETHIBEL certificaat. Beide kunnen verklaarde beleggingsbeloften onafhankelijk beoordelen. Maar in de diepte kunnen de producten wezenlijk verschillend zijn. En dat is voor sommige beleggers, maar ook voor sommige journalisten moeilijk te begrijpen. Eén raad: “Lees de bijsluiter! Lees het certificaat! Lees de vereenvoudigde prospectus!”. Een Forum
ETHIBEL certificaat kan van alles bevestigen, maar is niet hetzelfde als een ETHIBEL gelabeld fonds.
Jaarverslag 2014
2
Forum ETHIBEL heeft niet langer ngo’s als ledenorganisaties in haar structuren. De ervaring leert dat de agenda’s tot op zekere hoogte samenlopen, maar er blijft een wezenlijk verschil tussen dienstverlening met het oog op duurzamer producten enerzijds en activisme anderzijds. Sommige ngo’s leveren briljante inzichten en waardevol onderzoek. Forum ETHIBEL blijft hen ontmoeten voor uitwisseling en overleg.
Herwig Peeters, Algemeen Directeur, Forum ETHIBEL
Jaarverslag 2014
3
2. Geschiedenis en waarden
GESCHIEDENIS VAN FORUM ETHIBEL
MISSIE & VISIE
In 1991 richtten diverse ngo’s actief binnen uiteenlopende sociale actieterreinen de vzw Ethibel op, met het oog op de onafhankelijke screening van ethische beleggingsfondsen. Begin jaren negentig was de markt van ethische beleggingen nog onontgonnen gebied, al hadden heel wat burgers en verenigingen interesse om met hun spaargeld een maatschappelijk relevant doel te steunen. Een screeningsbureau dat bovendien zelf een label lanceert, kwam dus tegemoet aan een reële behoefte.
Forum ETHIBEL draagt actief bij tot het verbeteren van transparantie, maatschappelijke verantwoordelijkheid en ethisch gedrag op financiële markten. Dit doet zij onder meer door de ontwikkeling van specifieke diensten en instrumenten waaronder de eigen kwaliteitslabels, maar ook via auditen certificatiediensten voor financiële en nietfinanciële producten die voldoen aan specifieke vereisten op het gebied van milieu, sociale prestaties en goed bestuur.
Het Ethibel-label was erg succesvol: heel wat financiële instellingen vroegen het label aan dat al snel als toonaangevend gold, ook buiten België. Het originele label bestaat ook vandaag nog onder de naam Ethibel PIONEER. Om tegemoet te komen aan de behoeften van institutionele beleggers lanceerde Forum ETHIBEL in 2004 een tweede label, Ethibel EXCELLENCE. Tien jaar na de oprichting, in 2001, werden de onderzoeksactiviteiten met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en maatschappelijk investeren (MVI) ondergebracht in een nieuwe organisatie: STOCK at STAKE N.V. Deze organisatie fuseerde in 2005 met het Franse Vigeo, dat, na nog andere overnames, wist uit te groeien tot één van de grote ratingbureaus in Europa. In 2006 koos Ethibel voor een nieuwe naam: Forum ETHIBEL. Met de toevoeging van ‘Forum’ werd het signaal gegeven dat MVO- en MVI-standaarden enkel betekenisvol zijn tegen de achtergrond van een breed maatschappelijk debat Tegen die tijd was het landschap van de ethische beleggingsfondsen erg veranderd: er waren veel meer producten op de markt gekomen die zich als ethisch en duurzaam profileerden. Voor consumenten is dit grotere aanbod wel aantrekkelijk, maar tegelijk wordt het lastiger om de ethische kwaliteit van de fondsen in te schatten. Met zijn hoogstaand kwaliteitslabel blijft Forum ETHIBEL dus meer dan ooit nodig. De activiteiten werden bovendien verruimd met audits en certificeringen van fondsen die de Ethibel-criteria niet (of niet volledig) volgen. Hiermee kan Forum ETHIBEL beleggers al een eerste garantie bieden, namelijk dat de ethische criteria die de financiële instellingen zichzelf opleggen, wel degelijk gerespecteerd worden.
Om haar missie te verwezenlijken werkt Forum ETHIBEL samen met allerhande betrokkenen: beleggers, spaarders, financiële instellingen en bedrijven. Forum ETHIBEL nam ook het voortouw om de professionaliteit, integriteit en de kwaliteit binnen de MVI sector te stimuleren. Forum ETHIBEL meent dat MVI en MVO respectievelijk middel en voorwaarde zijn voor de totstandkoming van een duurzame samenleving.
KERNWAARDEN Forum ETHIBEL is een waarden gedreven organisatie. Alle activiteiten zijn op volgende kernwaarden gebaseerd: BETROKKEN: We zijn begaan met al onze stakeholders en luisteren actief naar hun visie. We communiceren in alle openheid onze keuzes. GELOOFWAARDIG: Onze relaties zijn gestoeld op vertrouwen en eerlijkheid. We doen wat we zeggen, en we zeggen wat we doen, We bewaren onze integriteit en onafhankelijkheid en aanvaarden geen druk van buitenaf. We laten externe controle toe. DOELTREFFEND: Onze werking is efficiënt en effectief en streeft een maximale maatschappelijke impact na. Ons financieel rendement is voldoende om onze continuïteit te verzekeren. INNOVATIEF: We creëren vraag binnen de SRI markt en ontwikkelen nieuwe relevante producten en diensten om SRI te promoten.
MVI IN BELGIË
Jaarverslag 2014
4
In 2013 steeg het duurzame spaarvolume met 7% ten opzichte van 2012. Het duurzaam belegd kapitaal daarentegen daalde met 11%. Eindvervaldagen van één productklasse, kapitaalgarantiefondsen, lagen aan de basis van deze daling.
Doorheen 2013 nam het volume in duurzame spaarproducten toe. Deze toename is niet langer enkel toe te schrijven aan de zogenaamde solidaire afdracht; dit is het ondersteunen van sociale of duurzame projecten via een financiële bijdrage. De geconstateerde groei werd vooral gerealiseerd door banken die meer directe en substantiële verbintenissen aangaan, neergeschreven in sociaal-ethische codes. Ze laten hun balansen daarop controleren. Zo komen bijna al hun kredieten en beleggingen in het vizier en worden de geldelijke IN/UIT transacties van de bank veel preciezer in beeld gebracht. Verder verdween het icoon van het solidair sparen, Krekelsparen, in december 2013 van de markt. Het duurzaam sparen ging in België in 1984 van start. Eind 2013 verzamelden financiële instellingen 3,05 miljard euro. met duurzame spaarproducten. Het duurzame spaarvolume behaalde hiermee een marktaandeel van 1,15 % ten opzicht van de totale inlage op alle spaarboekjes in België, die op datzelfde moment 266 miljard euro bedroeg. Duurzaam sparen blijft bijgevolg een activiteit in de marge, zij het met veel potentieel. Er zijn weinig landen waar duurzaam beleggen dergelijke sterke ontwikkeling kende als in België. Ons land staat binnen Europa dan ook nog steeds aan de top wat betreft duurzaam beleggen. In 2013 daalde het duurzame belegde kapitaal in België ten opzichte van 2012. Deze inkrimping in volume is echter geen negatieve evolutie. Nauwkeurige analyse toont dat er één specifieke categorie van ‘light producten’ stelselmatig, van maand tot maand, op vervaldag komt. Het gaat over duurzame varianten van kapitaalgarantiefondsen die vroeger erg in trek waren, maar die intussen uit de gratie gevallen zijn. Aangezien deze slechts een flinterdunne duurzame basis boden, kunnen we niet van een kwalitatief verlies spreken, integendeel. De schijnbare status quo verbergt eerder vitaliteit. Zo worden er volop nieuwe producten gelanceerd en is er een gezonde diversiteit in aanpak. Bovendien blijft een groot deel van het duurzaam belegde volume statistisch onzichtbaar aangezien grote delen van de institutionele markten terughoudend zijn in het verstrekken van cijfers. Het zijn deze markten die ook een ‘trager’ en voorzichtiger parcours afleggen, gezien ze meestal een grotere verantwoordelijkheid hebben over de ‘return on investment’ dan het geval is bij ‘consumentenfondsen’. Vandaar dat verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en institutionele beleggingsinstellingen werken met transitiescenario’s. De praktijk wijst uit dat duurzaam beleggen kan bijdragen aan een beter risico-rendementsprofiel van bijvoorbeeld pensioenfondsen. Vanaf het begin van onze metingen in 1992 tot en met 2010 groeide de duurzame beleggingsmarkt in België, zelfs tijdens de financieel-economische crisis. Sinds 2011 is er anderzijds een inkrimping van deze markt. In 2013 daalde het vermogen in duurzame beleggingsproducten met 23% ten opzichte van 2011 en met 11 % ten opzichte van 2012; dit terwijl de totale Belgische markt van Instellingen voor Collectieve Beleggingen (ICB’s) in 2013 met 10% groeide tot een totaal van 117,5 miljard euro. Het marktaandeel van duurzame beleggingsproducten daalde bijgevolg van 8,1% in 2012 naar 6,5% in 2013. Bron: VMM, Forum ETHIBEL, Mira Duurzaam Sparen en Beleggen in België in 2013
Jaarverslag 2014
5
Evolutie van het duurzaam/solidair sparen (miljoen euro) en het duurzaam gehalte van het totale Belgische spaarvolume (‰) (België, 1984-2013)
Evolutie van het belegd vermogen in duurzame beleggingsfondsen absoluut en relatief ten opzichte van totaal vermogen in Belgische ICB’s (Ethibel MVI marktindex) (België, 1992-2013)
3. De structuur van Forum ETHIBEL vzw
Jaarverslag 2014
6
STRATEGISCHE OEFENING In 2013 ondernam Forum ETHIBEL een strategische denkoefening om een nieuwe toekomststrategie uit te tekenen. Hiertoe werden diverse stakeholders bevraagd, met als doel het in kaart brengen van hun visie, waardering en verwachtingen met betrekking tot de werking van Forum ETHIBEL. Binnen het kader van deze strategische oefening werden ook de structuren van de vzw geëvalueerd. Hieruit werd geconcludeerd dat de toenmalige lidorganisaties meer interesse hadden in inhoudelijke en thematische uitwisseling en mogelijke samenwerking, dan in een pro forma vertegenwoordiging binnen de Algemene Vergadering (AV). Bijgevolg werd besloten om de toenmalige samenstelling van de AV te ontbinden en een nieuwe AV samen te stellen bestaande uit de leden van de Raad van Bestuur plus enkele individuele leden. Tegelijk werd besloten om de stakeholders (waaronder voormalige lid-organisaties) in de toekomst op een directe manier bij de werking van Forum ETHIBEL te betrekken via gerichte thematische bijeenkomsten. Verder werd ook de samenstelling van de Raad van Bestuur hertekend, met als doel zo veel mogelijk competenties te verzamelen en een actieve en
geëngageerde ploeg samen te stellen. Hiertoe werden gedetailleerde richtlijnen opgesteld rond onder meer vereiste aanwezigheid, engagement, spreiding van specialiteiten en onafhankelijkheid, gebundeld in een huishoudelijk reglement. Eind 2013 werd de nieuwe Algemene Vergadering samengesteld, die op haar beurt in februari 2014 een nieuwe Raad van Bestuur aanstelde. Forum ETHIBEL nam in 2014 bijgevolg een nieuwe start op structureel niveau.
ALGEMENE VERGADERING EN RAAD VAN BESTUUR De Raad van Bestuur zet de beleidslijnen van Forum ETHIBEL uit. Verder beslist zij over opnames en schrappingen in het Investeringsregisters. Hiertoe krijgt zij advies van een onafhankelijke Registercommissie (zie infra). De Raad van bestuur komt 4 à 6 keer per jaar samen. Haar leden worden benoemd door de Algemene Vergadering en dit voor een mandaat van 4 jaar. De Algemene Vergadering op haar beurt komt statutair minstens één keer per jaar samen.
Leden van de Algemene Vergadering
Leden van de Raad van Bestuur
Marc Bontemps
Dirk Dalle
Dirk Dalle
Harry Harding
Matilde Defraeije
Antoine Harmant
Harry Harding
Eddy Laurijssen
Antoine Harmant
Benedict Peeters
Eddy Laurijssen
Herwig Peeters
Dominique Orban de Xivry
Dirk Van Braeckel
Benedict Peeters
Jan Vandenhove
Herwig Peeters
Jean-Sébastien Zippert
Dirk Van Braeckel Jan Vandenhove Jean-Sébastien Zippert
DE REGISTERCOMMISSIE Naast de Raad van Bestuur is er de Registercommissie. Dit is een onafhankelijk orgaan dat advies geeft aan de Raad van Bestuur met betrekking tot de Ethibel-methodologie en de samenstelling van de Ethibel Investeringsregisters.
Jaarverslag 2014
7
Alle externe adviseurs van de registercommissie hebben een uitgebreide professionele expertise in domeinen als bedrijfsethiek, milieuzorg, arbeidsverhoudingen, economie en ethiek, mensenrechten en internationale betrekkingen. Zij nemen deze verantwoordelijkheid ten persoonlijke titel. De volledige onafhankelijkheid van dit orgaan en haar lange staat van dienst en opgebouwde ervaring zijn een wezenlijk element binnen het kwaliteitszorgsysteem van het Ethibel label.
De huidige leden van de Registercommissie Luc Van Liedekerke is voorzitter van de Registercommissie. Hij is econoom en filosoof en doceert filosofie en zakenethiek aan de universiteiten van Leuven en Antwerpen. Hij zetelt in het Wetenschappelijk Comité van Vigeo. Dirk Ameel is freelance career & outplacement coach en adviseur innovatieve arbeidsorganisatie en arbeidskwaliteit. Voorheen was hij lange tijd werkzaam in vakbondsorganisaties op Belgisch en Europees niveau. Stephanos Anastasiadis is docent Duurzaamheid aan de School of Management van de Royal Holloway, University of London en gastonderzoeker aan het International Centre for Corporate Social Responsibility van de Nottingham University Business School. Hij spitst zich toe op duurzaamheid en verantwoord ondernemen, met specifieke aandacht voor organisaties, 'sensemaking' en publiek beleid. Luc Hens is expert op gebied van milieu, gezondheid en duurzame ontwikkeling. Hij was lange werkzaam als hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel, afdeling Menselijke Ecologie. Tegenwoordig is hij adviseur voor wetenschappelijke publicaties aan de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO). Zijn onderzoeksinteresse spitst zich toe op duurzame ontwikkeling en instrumenten voor milieubeheer. Eddy Laurijssen is expert op het gebied van arbeidskwesties. Hij was Vice-Secretaris-Generaal bij de International Confederation of Free Trade Unions (ICFTU) en directeur van het Internationaal Arbeidsbureau (IAB) te Brussel. Tegenwoordig is hij lector aan het International Training Center van het ILO in Turijn, bestuurder van de Vereniging voor de Verenigde Naties in België en bestuurder van Forum ETHIBEL en Vigeo. Céline Louche verricht onderzoek op het vlak van duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven, met een bijzondere focus op Maatschappelijk Verantwoord Investeren (MVI). Ze is hoofddocent aan de Audencia School of Management te Nantes. Voorafgaand aan haar academische carrière was ze analiste bij Dutch Sustainability Research.
HET TEAM Een klein, gespecialiseerd en toegewijd “boutique” team zet zich flexibel in om alle klantenvragen te beantwoorden en waar mogelijk informatie en toelichting te geven aan beleggers, bedrijven en andere betrokkenen. Personeel Herwig Peeters, Algemeen directeur Sofie Geerts, Stafmedewerker verantwoordelijk voor methodologie en projecten Caroline van den Buijs, Stafmedewerker verantwoordelijk voor communicatie en kwaliteit
4. Activiteitenverslag 2014 ETHIBEL PRODUCTEN EN DIENSTEN
Jaarverslag 2014
8
Een groot deel van de Forum ETHIBEL activiteiten heeft betrekking op de werking rond de Ethibel PIONEER en Ethibel EXCELLENCE kwaliteitslabels. Deze diensten zijn gebaseerd op de Ethibel PIONEER en Ethibel EXCELLENCE Investeringsregisters. Zij bevatten enkel aandelen en obligaties van ondernemingen gescreend volgens het Ethibel lastenboek. De selectie van die ondernemingen wordt goedgekeurd door de Raad van Bestuur, op advies van de Registercommissie. Het Investeringsregister vormt eveneens de basis voor de samenstelling van de Ethibel duurzaamheidsindexen (zie infra).
ETHIBEL INVESTERINGSREGISTER Voor de samenstelling van het Investeringsregister gaat Forum ETHIBEL op zoek naar bedrijven die toonaangevend zijn binnen hun sector, of boven het gemiddelde van hun sector presteren op het vlak van MVO. Dit gebeurt op basis van een systematische bedrijfsanalyse per sector en per regio. Voor het onderzoek op bedrijfsniveau wordt beroep gedaan op Vigeo rating agency. Op basis van de Ethibel methodologie screent Vigeo de prestaties van elk bedrijf binnen volgende domeinen:
Mensenrechten Milieu Menselijk kapitaal Marktethiek Deugdelijk bestuur Maatschappelijke impact
Vigeo levert gedetailleerde bedrijfsprofielen en sectorstudies. Alle gescreende bedrijven krijgen een rating toegewezen gaande van A tot E, waarbij A de best presterende bedrijven zijn en E de bedrijven die het slechts presteren of onvoldoende informatie vrijgeven. Bedrijven die uitgesloten worden op basis van een grote betrokkenheid bij controversiele activiteiten of producten krijgen een M-rating toegewezen. Het Ethibel PIONEER Investeringsregister bevat enkel bedrijven met een A of B rating. Deze bedrijven zetten binnen hun sector de beste prestaties neer op het gebied van MVO. De laatste 5 jaar werd het Ethibel PIONEER Investeringsregister aanzienlijk uitgedund. Zo halveerde het aantal bedrijven in het PIONEER Investeringsregister van 200 in 2010 tot om en bij 100 bedrijven eind 2014.
Deze evolutie is vooral te wijten aan een verbeterde onderzoeksmethodologie die meer gedetailleerd inzicht verschaft in de MVO prestaties van deze bedrijven. Bovendien won MVO de laatste jaren alsmaar aan belang en werd het binnen bedrijven steeds hoger op de agenda geplaatst. Als gevolg van deze algemene evolutie wordt de lat anno 2014 dan ook hoger gelegd voor bedrijven om als pionier binnen deze sector beschouwd te worden. De 103 bedrijven die eind 2014 deel uitmaakten van het Ethibel PIONEER Investeringsregister zijn bijgevolg de best presterende bedrijven wereldwijd op het gebied van MVO. Het Ethibel EXCELLENCE Investeringsregister daarentegen, neemt naast bedrijven met een A of B rating ook bedrijven met een C rating op. Deze presteren beter dan het gemiddelde binnen hun sector. Eind 2014 bevatte het Ethibel EXCELLENCE Investeringsregister 361 bedrijven. Naast bedrijven bevatten beide investeringsregister ook internationale, nationale en lokale instellingen die obligaties uitgeven en ook een gedetailleerde selectie van bedrijfsobligaties, al dan niet gekoppeld aan de bedrijven opgenomen in het Investeringsregister.
ETHIBEL KWALITEITSLABELS Forum ETHIBEL beheert twee labels: het Ethibel PIONEER en het Ethibel EXCELLENCE label. Beide labels zijn Europese collectieve keurmerken die kwaliteit waarborgen en verbonden zijn aan een gemeenschappelijk lastenboek. De Ethibel labels worden toegekend aan beleggingsfondsen of andere financiële producten die enkel investeren in aandelen en obligaties die opgenomen zijn in de Investeringsregisters. De Ethibel labels geven beheerders en beleggers bijgevolg de garantie dat een financieel product specifieke ethische criteria naleeft, de Ethibel methodologie toepast en alle vereisten qua externe controle, zoals vastgelegd in het lastenboek, nakomt. De samenstelling van de fondsen wordt op regelmatige basis gescreend door Forum ETHIBEL om de conformiteit met het Investeringsregister na te gaan. Deze conformiteit wordt jaarlijks bevestigd met een publieke conformiteitsverklaring die wordt uitgereikt aan alle fondsen die het label dragen.
ETHIBEL PIONEER Dit label dat sinds 1991 bestaat, droeg aanvankelijk de naam ‘Ethibel’. Bij de lancering van het tweede label in 2004 werd het herdoopt tot Ethibel PIONEER.
Jaarverslag 2014
9
ETHIBEL EXCELLENCE Het Ethibel EXCELLENCE label werd in 2004 gelanceerd om tegemoet te komen aan de groeiende vraag van institutionele beleggers naar een ruimer aanbod van duurzame aandelen. Fondsbeheerders konden hierdoor meer gespreide portefeuilles samenstellen.
FONDSEN MET ETHIBEL LABEL De grotere flexibiliteit van het Ethibel EXCELLENCE label maakt dat dit label de voorkeur geniet van veel beheerders. In 2014 werd één nieuw fonds toegevoegd aan de lijst fondsen met het Ethibel EXCELLENCE label, meer bepaald het Argenta-Fund Overheidsobligaties. De toevoeging van dit nieuwste Ethibel gelabelde fonds brengt de teller op drie duurzame fondsen aangeboden aan particulieren
door Argenta-Fund. Door een combinatie van deze complementaire fondsen kunnen duurzame beleggers met uiteenlopende risicoprofielen bediend worden. In totaal waren er eind 2014 twee producten op de markt met het Ethibel PIONEER label en acht fondsen met het Ethibel EXCELLENCE label.
ETHIBEL PIONEER LABEL Fonds
Beheerder
[Ethibel PIONEER Titans 15 Index]
BNP Paribas Corporate & Investment Banking
Top Protect Ethical Fund 1
AG Insurance + Interdiocesaan Centrum
ETHIBEL EXCELLENCE LABEL 4F-Fund (Fund For Fair Future)
IMS (Institutional Management Services)
Argenta-Fund Responsible Growth Fund
Argenta Bank- en Verzekeringsgroep
Argenta-Fund - Responsible Growth Fund Defensief
Argenta Bank- en Verzekeringsgroep
Argenta-Fund Overheidsobligaties
Argenta Bank- en Verzekeringsgroep
BL - Equities Horizon
Banque de Luxembourg (BL FRAM)
Degroof Global Ethical
Degroof Institutional Asset Management
Candriam Specialised Fund Sustainable Index Equities Europe Candriam Investors Group Ethias Global Ethical 21
ETHIBEL DUURZAAMHEIDSINDEXEN Op basis van het Ethibel EXCELLENCE register stelt Forum ETHIBEL twee duurzaamheidsindexen samen, de Ethibel Sustainability Indices (ESI). Deze indexen laten beheerders toe prestaties van duurzame investeringen te vergelijken met die van traditionele investeringen. De ETHIBEL duurzaamheidsindexen werden voor het eerst gelanceerd in 2002 en zijn sindsdien een belangrijke benchmark en referentiepunt voor MVI en MVO. Er zijn twee verschillende indexen, de Ethibel Sustainability Index (ESI) Excellence Europe en de Ethibel Sustainability Index (ESI) Excellence Global.
Ethias Verzekeringen
Om opgenomen te worden in de ESI indexen, moeten aandelen ook deel uitmaken van de Russell Europe Index of de Russell World Index en vervolgens voldoen aan specifieke vereisten op het gebied van marktkapitalisatie. De ESI Excellence Europe bevat een selectie van 200 Europese bedrijven uit het Ethibel EXCELLENCE Register, die voldoen aan de technische vereisten van het ESI lastenboek. De ESI Excellence Global selecteert daarentegen de grootse bedrijven wereldwijd in overeenstemming met het ESI lastenboek. Het aantal opgenomen bedrijven is variabel en schommelt doorgaans tussen 85 en 90. De samenstelling van beide indexen wordt twee keer per jaar geactualiseerd.
10 Jaarverslag 2014
HET ETHIBEL EVALUATIEMODEL
BEST-IN-CLASS BENADERING
Om een strikte scheiding aan te brengen tussen het gegevensonderzoek enerzijds en het beslissingsproces anderzijds en om de kwaliteit en de objectiviteit van het onderzoek te garanderen, wordt de gegevensinzameling uitbesteed aan Vigeo, een toonaangevend Europees ratingbureau. Vigeo verzamelt de gegevens zelfstandig op basis van het Ethibel lastenboek en rapporteert de resultaten aan Forum ETHIBEL. Het eigenlijk onderzoek naar de MVO prestaties van bedrijven valt uiteen in verschillende elementen.
Op basis van het aangeleverde onderzoek wordt elk bedrijf geëvalueerd en wordt een rating toegewezen. Het toewijzen van ratings gebeurt op basis van een best-in-class benadering. Dit wil zeggen dat er binnen elke sector op zoek wordt gegaan naar de best presterende bedrijven.
POSITIEVE SELECTIECRITERIA Bedrijven worden onderzocht op basis van positieve criteria vastgelegd door Forum ETHIBEL in het lastenboek van het Ethibel-label. Deze criteria zijn gebaseerd op internationaal erkende normen en conventies. De fundamentele normen waarop de methodologie steunt werden onderverdeeld in zes onderzoeksdomeinen die alle MVO aspecten omvatten: mensenrechten, menselijk kapitaal, milieu, maatschappelijke impact, marktethiek en deugdelijk bestuur. UITSLUITINGSCRITERIA Daarnaast worden er ook criteria gehanteerd die tot de uitsluiting van een bedrijf uit het Investeringsregister kunnen leiden, afhankelijk van de mate en de aard van betrokkenheid van het bedrijf. De controversiële producten of activiteiten die tot uitsluiting kunnen leiden zijn: wapens, tabak, gokspelen, nucleaire energie, schadelijke chemicaliën, seksindustrie, genetisch gemanipuleerde organismen, alcohol en dierenmishandeling. Ernstige schendingen van arbeids- en mensenrechten, corruptie, milieudelicten, en het niet naleven van internationale en nationale wet- en regelgeving kunnen eveneens leiden tot uitsluiting. De lijst van uitsluitingscriteria wordt regelmatig geëvalueerd en herzien in dialoog met relevante ngo’s en belangenorganisaties. CONTROVERSESCREENING Tot slot wordt rekening gehouden met de betrokkenheid van een bedrijf in problematische kwesties of controverses. Het gewicht van een controverse wordt beoordeeld op basis van (onder andere) de ernst en frequentie van de controverse, de geografische verspreiding, het aantal betrokken werknemers en stakeholders, de responsiviteit van de onderneming, de bereidheid van het bedrijf tot onderhandelen, de mogelijke financiële gevolgen en de verdere potentiële risico's.
Door middel van de ratings worden bedrijven in 6 categorieën onderverdeeld:
A – Pioniers, buitengewoon sterk of innovatief. B – Best-in-class. Bedrijven die in hun sector de sterkste scores neerzetten C – Boven het gemiddelde van de sector D – Onder het gemiddelde van de sector E – Ver onder het gemiddelde en/of niet transparant (onvoldoende informatie) M – Belangrijke betrokkenheid bij controversiele producten of activiteiten.
De eindevaluatie, rating en selectie van bedrijven voor het Ethibel investeringsregister valt uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van Forum ETHIBEL, welke hierin wordt bijgestaan door de Registercommissie. Dit onafhankelijke adviesorgaan van Forum ETHIBEL evalueert het aangeleverde Vigeo onderzoek en vraagt om aanvullende analyse indien nodig. Vervolgens adviseert de Registercommissie de Raad van Bestuur over de ratings en de daaruit voortvloeiende opname van bedrijven in het investeringsregister. De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de Raad van Bestuur.
TAAKVERDELING TUSSEN FORUM ETHIBEL EN VIGEO
die door Forum ETHIBEL werd vastgelegd in het lastenboek.
Jaarverslag 2014
11
Voor haar dienstverlening en activiteiten rond de Ethibel producten werkt Forum ETHIBEL nauw samen met Vigeo Rating Agency. Deze samenwerking vloeit voort uit de fusie tussen STOCK at STAKE N.V. (de voormalige onderzoeksafdeling van Ethibel Groep) en Vigeo S.A. eind 2005. Binnen deze samenwerking draagt Vigeo de lasten en de baten van het Ethibel label. Vigeo is ook verantwoordelijk voor het MVO onderzoek, dat strikt wordt uitgevoerd volgens de Ethibel methodologie
Op basis van de Vigeo onderzoeksrapporten neemt Forum ETHIBEL onafhankelijk beslissingen over de samenstelling van het Ethibel Investeringsregister en, bij uitbreiding, van de ESI indexen. Forum ETHIBEL staat eveneens in voor de portefeuillecontroles van gelabelde producten. Sinds 2005 zijn de Ethibel labels en indexen eigendom van Vigeo. De duurzaamheidselectie gebeurt echter nog steeds volledig onafhankelijk door Forum ETHIBEL, net zoals het bepalen van de methodologie.
ETHIBEL lastenboek + onderzoeksmethodologie + selectieproces + kwaliteitscontrole
Onderzoek door VIGEO oplevering bedrijfsprofielen en sectorstudies controversescreening, doorlichting uitsluitingscriteria
Beslissing over samenstelling van het Register door Raad van Bestuur van Forum ETHIBEL met onafhankelijk advies van Registercommissie
Periodieke update van Ethibel Registers en monitoring van de Indexen
Communicatie naar de klanten
Forum ETHIBEL Vigeo Group
AUDIT EN CERTIFICERING Forum ETHIBEL stelt haar expertise ook ter beschikking voor diverse soorten audits en certificeringen van producten en diensten die verband houden met MVI en MVO.
Jaarverslag 2014
12
Anders dan bij de ETHIBEL labels, waarvoor het ETHIBEL lastenboek de basis vormt, baseren de audit- en certificeringdiensten van Forum ETHIBEL zich op het lastenboek van de klant. Onafhankelijke controles moeten nagaan of een product de vooropgestelde ethische of sociale criteria naleeft. Een certificaat kan gehele of gedeeltelijke conformiteit bevestigen. Met een dergelijk certificaat bieden organisaties hun klanten de zichtbare garantie dat alle zichzelf opgelegde spelregels nageleefd zijn voor een specifieke dienst of product. De audit- en certificatiediensten van Forum ETHIBEL spelen in op uiteenlopende vragen. Op de eerste plaats gaat het over financiële producten, zoals spaarproducten, beleggingsproducten, beursindexen. Verder worden ook niet-financiële diensten gecertificeerd zoals solidaire steunprogramma’s, koolstofreductie, een ethisch keurmerk voor textielrecuperatie en een social-audit rapport. Door haar flexibele en geïndividualiseerde aanpak kunnen uiteenlopende producten en diensten gecertificeerd worden. Forum ETHIBEL speelt zo in op de snel evoluerende financiële markten die volop nieuwe soorten beleggingsproducten lanceren. In 2014 was er trouwens een groeiende belangstelling voor haar certificatie-aanbod. FINANCIËLE CERTIFICATIES Begin 2014 werd een eerste Forum ETHIBEL certificaat afgeleverd voor de SpaarPlus Rekening van VDK Spaarbank. Deze ethische en duurzame spaarrekening werd in 2013 gelanceerd als opvolger van de voormalige Wereldspaar- en Solidariteitsspaarrekening, die eveneens door Forum ETHIBEL gecontroleerd en gecertificeerd werden. Het certificaat bevestigt de conformiteit van de wederbelegging van de volledige spaarinlage met de vooropgestelde sociale en ethische criteria. Verder reikte Forum ETHIBEL certificaten uit aan drie verschillende beursindexen. Een nieuwe gecertificeerde index, sinds april 2014, is de Finvex Sustainable & Efficient Europe 30 Index (FSEURE). Deze index bevat 30 Europese aandelen geselecteerd uit het referentie universum Dow Jones Sustainability Europe Index. Dit is een 'duurzaam' universum van Europese aandelen, die aan een risico-evaluatie onderworpen worden om illiquide en risicovolle aandelen te vermijden en aandelen met interessante diversificatiekenmerken te selecteren. Naast de reeds bestaande Solactive Ethical Europe Equity Index (SOLEEE), die ontwikkeld werd in 2013, werd in oktober 2014 de Solactive Ethi-
cal US Equity Index (SOLEUS) gelanceerd. Deze nieuwe geoptimaliseerde index is gelijkaardig van opbouw maar bevat dan 30 Amerikaanse aandelen in plaats van de 30 Europese bij de SOLEE. De samenstelling van zowel de Finvex als de Solactive indexen worden per kwartaal herzien. Forum ETHIBEL kijkt toe op de conformiteit van de indexen met de niet-financiële aspecten van het lastenboek en de due diligence verplichtingen met betrekking tot de indexsamenstelling. In 2014 werden ook nieuwe series gestructureerde beleggingsproducten (“notes”) gelanceerd door BNP Paribas Fortis, AG Insurance en VDK Spaarbank, gebaseerd op de SOLEEE index. Elke emissie werd door Forum ETHIBEL gecontroleerd en gecertificeerd. Voor deze notes wordt de mogelijke premie gehaald op de bewegingen van de ethisch geprofileerde en bovendien financieel geoptimaliseerde index. Wat voor Forum ETHIBEL belangrijk is, is dat die selectie elke drie maanden kan aangepast worden, ook op basis van de ethische en duurzame prestaties van bedrijven. Bovendien wordt de volledige inlage herbelegd in of gereserveerd voor ecologisch en maatschappelijk georiënteerde projecten. Innovatief, aangezien eerdere vergelijkbare producten weinig of geen aanpassingen konden doorvoeren aan de onderliggende korf of index, en ook geen garanties boden op de volledige inlage in de zin van maatschappelijke wederbeleggingen. Een ander voorbeeld van een product gebaseerd op SOLEEE is de Green Growth Bond die de Wereldbank in november 2014 lanceerde met als doel projecten te financieren die klimaatverandering moeten tegengaan of de impact ervan te verminderen. Van Lanschot Bank liet in 2014 voor het derde jaar op rij een controle uitvoeren op haar verantwoord ondernemingsbeleid. Tijdens dergelijke controle komt de gehele bankbalans in het vizier en wordt de toepassing van de eigen principes rond verantwoord bankieren geverifieerd bij het beheer van de volledige toevertrouwde middelen. Anderzijds liet Kempen Capital Management (KCM) de naleving van haar principes en richtlijnen rond verantwoord beleggen voor de tweede maal certificeren. Van Lanschot werkt nauw samen met KCM voor haar dienstverlening rond beleggingen. Dat een allesomvattend verantwoord bankbeleid, dat gecontroleerd en gecertificeerd wordt, loont, werd duidelijk toen de bankenfederatie Febelfin het Evi spaaraanbod van Van Lanschot in 2014 als duurzaam spaarproduct registreerde.
Forum ETHIBEL spant zich in om de sociaalethische balanscertificatie ook bij andere banken te promoten, als lakmoesproef van een werkelijke bekommernis voor maatschappelijke aanwending van kredieten en eigen beleggingen.
Jaarverslag 2014
13
NIET-FINANCIËLE CERTIFICATIES Wat de niet-financiële certificering betreft, was er een uitbreiding van de certificeringsdiensten in het kader van het ethische keurmerk Solid’R. Twee nieuwe leden, Wereld Missie Hulp en Rezippons la Terre, engageerden zich voor het ethische label voor organisaties actief binnen de sociale economie van de recuperatie en recyclage van textiel. In totaal verifieerde en certificeerde Forum ETHIBEL in 2014 twaalf organisaties met betrekking tot de naleving van het Solid’R lastenboek. Verder werd Forum ETHIBEL opnieuw aangesteld om een onafhankelijke controle uit te voeren van het elfde social audit rapport van kringloopcentrum Opnieuw & Co. Dit rapport wordt opgemaakt om de sociale, ecologische en maatschappelijke impact van de organisatie in kaart te brengen. Forum ETHIBEL kijkt erop toe dat het rapport
een accuraat beeld geeft van de realisatie van de maatschappelijke doelstellingen. Ook Funds for Good deed voor het derde jaar op rij beroep op Forum ETHIBEL voor een onafhankelijke controle van de besteding van haar fondsen voor langdurige en duurzame projecten. Hierbij worden zowel de financiële als procedurele aspecten van haar filantropische activiteiten en programma’s rond impact investing onder de loep genomen. Tot slot certificeerde Forum ETHIBEL het CO2 compensatie programma van CO2logic. Concreet werd nagegaan of de herbestemming van de ingezamelde gelden onder het CO2 compensatie programma in overeenstemming gebeurde met de zelf ontwikkelde code of conduct, en werd de waarachtigheid gecontroleerd van de aangekondigde CO2 neutraliteit in de certificaten aan bedrijven, projecten en particulieren. Een groot aantal private en institutionele klanten wensen niet opgenomen te worden in onderstaande tabel.
CERTIFICERINGEN IN 2014 AANBIEDER Spaarproducten
INSTRUMENT
VDK Spaarbank
SpaarPlus Rekening
Sociaal-ethische balanscontrole Van Lanschot Bankiers
Verantwoord bankieren
Beleggingsbeleid Kempen Capital Management
Verantwoord beleggen
Gestructureerde beleggingsproducten BNP Paribas Fortis
BP2F SRI Note Series collectief certificaat over 2013: BP2F SRI Note 2020 (1 t/m 6) + BP2F SRI Note 2021
BNP Paribas Fortis
BP2F SRI Lock Note 2021 (1t/m3)
BNP Paribas Fortis
BP2F SRI Coupon Note 2021 (1t/m5)
AG Insurance – BNP Paribas Fortis
Smart Invest Bon SRI Europe (1t/m8)
VDK Spaarbank
SecurAsset (LU) Responsible Coupon Note 2022
Verzekeringsproducten AG Insurance
SRI portfolio’s
Ethias Verzekeringen
SRI portfolio’s
Beursindexen Solactive
Solactive Ethical Europe Equity Index (SOLEEE)
Solactive
Solactive Ethical US Equity Index (SOLEUS)
Finvex
Finvex Sustainable & Efficient Europe 30 Index (FSEURE)
Niet-financiële producten en diensten Funds For Good CO2logic
Solidaire steunprogramma’s Financiële en inhoudelijke aspecten van koolstofboekhouding
RESsources vzw: Salvatoriaanse Hulpactie, Centre d’Entraide de Jette, De Bouche à Oreille, La Fol’Fouille, La Poudrière, Les Petits Riens, Oxfam Magasins du Monde, Oxfam Solidarité, Ressourcerie le Carré, Rezippons la Terre, Terre, Wereld Missie Hulp
Sociaal-ethisch keurmerk Solid’R
Opnieuw & Co
Nazicht social auditrapport
ONDERZOEK
Jaarverslag 2014
14
MIRA Naar jaarlijkse gewoonte actualiseerde Forum ETHIBEL de statistieken over duurzaam sparen en beleggen in België. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij in het kader van het milieurapport MIRA. De actualisatie die in oktober 2014 gepubliceerd werd bevatte de cijfers tot eind 2013. GLOBETHICS.NET SOUTH AFRICA
EN
ETHICS
INSTITUTE
OF
Forum ETHIBEL stelde haar expertise ook ter beschikking voor MVI onderzoek, wat resulteerde in een samenwerking met Globethics.net en het Ethisch Instituut van Zuid-Afrika.
OVERIGE PROJECTEN ARISE De Association for Responsible Investment services (ARISE) ging in 2004 van start, toen nog onder de naam Association for Independent Corporate Sustainability and Responsibility Research (AI CSRR). De opstart kwam er na jaren van voorbereidend werk over zelfregulering in MVOonderzoek. Eind 2012 werd de organisatie omgedoopt tot ARISE. Haar doelstellingen zijn het ontwikkelen, promoten en onderhouden van professionele normen, expertise en gedragscodes voor onderzoek gerelateerd aan MVI producten en diensten. In dit verband beheert de organisatie de vrijwillige kwaliteitsstandaard ARISTA 3.0® die de nadruk legt op kwaliteit, transparantie en verantwoording tijdens het onderzoek. Forum ETHIBEL was één van de medeoprichters van de vereniging en is vandaag nog steeds vertegenwoordigd binnen de Raad van Bestuur.
STOCK MARKET LEARNING Van 1 oktober tot 10 december 2014 vond de jaarlijkse Stock Market Learning (SML) competitie
plaats. Dit is een initiatief van de belangrijke Europese Spaarbanken waarbij studenten in een online competitie de kans krijgen om hun eerste virtuele stappen in de beleggerswereld te zetten. Dit doen zij door een virtueel kapitaal te investeren in een selectie aandelen, volgens de actuele beurskoersen. De competitie hecht veel belang aan duurzaamheid en wil jongeren stimuleren om een langetermijnvisie te volgen door een duurzame investeringsstrategie te volgen. Net zoals in 2012 en 2013, vormde de Ethibel Sustainability Index (ESI) Excellence Global de basis voor de duurzaamheidsanalyse van aandelen binnen de competitie.
BEST SUSTAINABILITY REPORT 2014 Naar goede gewoonde zetelde Algemeen Directeur Herwig Peeters ook in 2014 in de jury van de Award for Best Belgian Sustainability Report, georganiseerd door het Instituut voor Bedrijfsrevisoren. Het initiatief reikt vier awards uit binnen de categorieën grote ondernemingen, KMO’s, NGO’s en andere organisaties.
LEZINGEN EN CONFERENTIES In 2014 leverde Forum ETHIBEL een actieve bijdrage aan volgende lezingen met betrekking tot MVO en MVI: Kauri, Stakeholder Meeting on Sustainable Finance Decavi-Risk Dynamics, Seminarie: Sociaal engagement in de financiële sector Vormingplus, Discussieavond: Ethisch bankieren, sparen en beleggen: iets voor jou? New B, Dag van de Maatschappelijke Investeerder European Federation of Building and Woodworkers (EFWBB), Jaarlijkse bijeenkomst te Helsinki Vigeo & BNP Paribas Fortis, Socially Responsible Investing: competitive advantage via nonfinancial data Antwerp ITCCO, Action Learning Seminar over ethisch financieel management en duurzame bankproducten
5. Financieel Verslag Balans van Forum ETHIBEL
Jaarverslag 2014
15
Activa Vaste Activa Kosten van onderzoek en ontwikkeling Geboekte afschrijvingen Deelnemingen Geboekte waardevermindering Vorderingen Klanten Op te maken facturen Te ontvangen diversen Liquide middelen Overlopende rekeningen
Totaal activa
Passiva Eigen vermogen Bestemde fondsen Overgedragen resultaten Kapitaalsubsidies Vreemd vermogen Schulden > 1 jaar Schulden < 1 jaar Overlopende rekeningen
Totaal passiva
2014
2013
424 746 13 200 6 573 501 557 -96 584 74 980 48 744 24 922 1 314 143 647 1 269
515 704 0 18 388 597 611 -100 295 61 495 44 239 17 256 0 57 044 1 439
644 642
635 681
2014
2013
578 003 241 402 336 601 6 667 59 782 7 450 52 332 190
590 318 207 264 383 054 0 45 363 7 450 37 913 0
644 642
635 681
2014
2013
Resultaatrekening van Forum ETHIBEL Opbrengsten Dienstverlening Ethibel label Certificatie financiële producten: fondsen Certificatie financiële producten: overige Niet-financiële certificatie Projecten en onderzoek Andere opbrengsten Totaal opbrengsten
Kosten Personeelskosten Bedrijfskosten Afschrijvingen Andere kosten Waardevermindering op aandelen
98 79 11 6 40 10 245
394 000 466 368 224 313 765
2014 196 30 14 1 14
98 34 17 5 28 10 193
323 015 472 114 290 697 911
2013
948 194 972 181 786
144 628 30 794 9 519 947 0
Totaal kosten
258 081
185 888
Resultaat
-12 316
8 023
BESPREKING VAN DE CIJFERS Volgens de verwachtingen van het bedrijfsplan uitgetekend voor drie jaar zou 2014 nog een investeringsjaar zijn, met een verlies van ruim € 30.000. Er werd integendeel een kleine operationele winst gemaakt van € 2 471. Het positieve operationele resultaat is vooral toe te schrijven aan de uitbouw van de productlijn audit en certificatie en extra onderzoeksopdrachten. Boekhoudkundig werd het jaar echter afgesloten met een negatief resultaat van € 12 316. Dit is het gevolg van de waardevermindering van de Vigeo aandelen. In de loop van 2014 werd de participatie in Vigeo afgebouwd tot 12%.
Jaarverslag 2014
16
