Verslag activiteiten Agenda duurzaamheid 2014-2015
Inleiding In de afgelopen jaren is duurzaamheid in Twenterand op de agenda gekomen van de gemeente en de lokale samenleving en is een reeks van activiteiten uitgevoerd en zijn projecten gerealiseerd. Dit is uitgevoerd op basis van de agenda Duurzaamheid 2014-2015. Deze agenda kent de volgende hoofddoelen: 1. Uitnodigen van de samenleving om initiatief te nemen 2. Ondersteunen van kansrijke innovatieve initiatieven 3. De voorbeeldfunctie van de gemeente a. Bedrijfsvoering, gebouwen en openbare ruimte van de gemeente b. Duurzaamheid als onderdeel van alle beleidsvelden 4. Communicatie als middel om kennis te delen en te inspireren
Aan de raad is toegezegd dat wij verslag zullen uitbrengen van onze activiteiten. Uit dit verslag blijkt dat vanuit onze interne en externe makelaarsrol zwaar is ingezet op deze doelen. Per doel wordt kort verslag gedaan van de verschillende activiteiten in de periode 2014 – 2015. We zijn ruim een jaar bezig met de uitvoering van de Agenda. Alle in de Agenda genoemde speerpunten zijn opgepakt. Resumerend Als overheid zijn we vooral afhankelijk van initiatieven die vanuit de samenleving komen. Initiatiefnemers bepalen zelf wanneer ze met hun plannen naar buiten willen treden. Soms kunnen we als gemeente, door informatie te geven of te verwijzen naar (ruimtelijke of financiële) mogelijkheden (van rijk en provincie) die initiatieven proberen verder te brengen. Vaak zien we in praktijk echter nog steeds de nodige ‘hobbels’ die realisatie in de weg staan, zeker voor de grotere plannen. Bijvoorbeeld regelingen passen net niet of kennen te veel beperkingen, businesscases zijn (nog) niet rond te krijgen. Er is een sterke vraag om meer ‘zichtbaarheid’ en concrete resultaten. Duurzaamheid komt – soms in kleine stappen - echter wel op gang, zie bijvoorbeeld de resultaten van de prijsvraag. Die goede voorbeelden willen we meer laten zien, bijvoorbeeld op onze website. Steeds weer blijkt daarbij het belang van regelmatig en herhaald communiceren.
1. Uitnodigen van de samenleving om initiatief te nemen Doel was om gericht in gesprek te gaan met diverse partners en gemeentelijke platforms en organisaties. Met als doel ze te informeren, kennis te vergaren en partijen te prikkelen om initiatief te nemen. Ook om van partners te horen waar in de samenleving en specifiek in hun branche kansen liggen op het vlak van duurzaamheid, welke projecten een mooi voorbeeld kunnen zijn voor anderen en welke initiatiefnemers er zijn die ondersteuning kunnen gebruiken. Op 13 september 2014 is een Plattelandsmarkt georganiseerd voor bewoners en bedrijven uit Twenterand (ca. 200 bezoekers) Het thema duurzaamheid en energie (op het platteland) was 1 van de 3 thema’s. We hebben om te inspireren een excursie georganiseerd op 27 november 2014 om met een groep bestaande uit raadsleden, bewoners, lokale bedrijven en organisaties samen het energie-neutrale dorp Saerbeck in Duitsland te bezoeken. De excursie was geslaagd en veel deelnemers reageerden enthousiast. Belangrijk voor het succes in Saerbeck bleek bewustwording, participatie van de burgers en lokaal samenwerken. Naar aanleiding van deze excursie hebben o.a. Cogas, Enexis en Eelerwoude zich bij ons gemeld om te kijken of gezamenlijke projecten mogelijk zijn (bijvoorbeeld over biomassa en zonPV).
Presentatie projectleider Saerbeck Klimakommune Dhr. G. Wallraven
Groepsfoto op het Bioenergiepark in Saerbeck
Tijdens elk bedrijfsbezoek brengt onze eco-wethouder het onderwerp duurzaamheid en innovatie ter sprake. Duurzaamheid zal ook onderdeel gaan worden van het digitaal ondernemersloket. In 2015 hebben we een prijsvraag georganiseerd voor het Meest Duurzaam Plan van Twenterand. Degenen die een plan wilden indienen zijn begeleid door Jolanda Kemna, 1 van de initiatievenmakelaars voor duurzame initiatieven in Overijssel. Op 10 december 2015 was de eindbijeenkomst van deze prijsvraag, waarvoor maar liefst 10 mooie ideeën waren ingediend en gepitcht onder grote belangstelling! De plannen waren afkomstig van heel diverse lokale organisaties: sportclubs, een zorginstelling, een school, dorpsraden, een plan voor een energiecoöperatie en een projectontwikkelaar presenteerden vol enthousiasme hun duurzame idee. De jury bestond uit Waterschap Vechtstromen, Rabobank, Raab-Karcher Greenworks, Cogas en Mijande Wonen. Stichting Zwembad de Groene Jager heeft de prijs gewonnen met hun plan om door energiebesparende en energieopwekkende maatregelen de energielasten van het zwembad te verlagen.
Eindbijeenkomst Prijsvraag Meest Duurzaam Plan Twenterand, 10 december 2015
2. Ondersteunen van kansrijke initiatieven Centraal staan de initiatiefnemers. In de Agenda 2014-2015 is bij het ondersteunen van kansrijke initiatieven uit de samenleving de focus gelegd op de gemeentelijke rol als coach en facilitator. We maken voor deze makelaarsrol zoveel mogelijk gebruik van de kennis van ons netwerk bij (lokale) bedrijven en organisaties, de 14 regiogemeenten en Regio Twente en de provincie Overijssel. Speerpunten Initiatieven uit de samenleving: Coöperatie Duurzaam Twenterand i.o.: Met de initiatiefnemers van de coöperatie is in 2014 en 2015 enkele keren overleg gevoerd. Ook is voor hun relevante informatie doorgespeeld en zijn contacten met andere burgerinitiatieven en provincie gelegd. De initiatiefnemers hebben in 2015 contact gezocht met de Hellendoornse energiecoöperatie Reggestroom. In 2015 hebben ze met het plan voor een “Coöperatie voor Duurzame Energie in Twenterand”, deelgenomen aan de prijsvraag Duurzaam Twenterand.
1 2
Duurzame sportclubs: Met 5 sportclubs zijn we in 2014-2015 in gesprek gegaan. Drie van 1 deze clubs hebben inmiddels duurzame maatregelen uitgevoerd bij hun sportaccommodaties 2 (energiescan uitgevoerd, zonnepanelen geplaatst). Twee andere sportclubs hebben met een geweldig plan deelgenomen aan de prijsvraag in 2015.
Energieloket: Het project Energieloket 2.0 richt zich naast het informeren en stimuleren van woningeigenaren, ook op samenwerking met (lokale) bedrijven. We zijn met de bedrijven uit de bouwkolom het gesprek aangegaan over de kansen van de Overijsselse energie-aanpak en hebben de mogelijkheid geboden zich aan te sluiten bij het Energieloket en de Zonnekaart Twenterand. Op 14 januari 2015 was er een bijeenkomst over de Twentse energieaanpak met bedrijven in Enschede. Op 17 april 2015 is voor de tweede keer een Woonmarkt in Twenterand georganiseerd (ca. 150 bezoekers) , dit keer in het Punt in Vroomshoop. Via het Energieloket 2.0 zijn in Twenterand in totaal 403 duurzaamheidspremies aangevraagd en 205 duurzaamheidsleningen. Dit betekent dat minimaal bij 608 woningen energieverbeterende maatregelen zijn uitgevoerd.
VVV Den Ham, Vroomshoopse Boys en Sportlust DOS ’37 en DETO
Via de oprichting van de stichting Duurzaam (t)huis Twente zetten we als 14 Twentse gemeenten in op regionale samenwerking. Voor deelname aan de Stichting hebben zich (na een oproep via mail, krant en website) vanuit Twenterand 4 vrijwilligers gemeld als wooncoach en tenminste 5 lokale bedrijven als partner. Op 25 november 2015 is op de regiobrede conferentie “Twente, energie in de bestaande Bouw”, georganiseerd door de Twentse gemeenten en Stichting Pioneering, de aftrap gegeven voor Duurzaam (t)huis Twente. Gemeente Twenterand heeft daar samen met Almelo een verdiepingssessie verzorgd over het Verduurzamen van maatschappelijke Gebouwen.
Bestaande bouw - prestatieafspraken wonen voor de huursector: Duurzaamheid maakt deel uit van de Prestatieafspraken Wonen tussen gemeente en provincie (op 10 december 2015 heeft Twenterand het onderdeel ‘Intentieverklaring, Overijsselse Aanpak 2.1 - Verduurzaming koopwoningen’ getekend). In onze nieuwe Woonvisie is het onderdeel ‘Duurzaamheid’ aangeleverd. Met Mijande Wonen hebben we in 2014 en vooral in 2015 regelmatig gesproken over de (planning en voortgang) van de duurzaamheidsprojecten van Mijande in Twenterand. Ook is het onderwerp een aantal keren geagendeerd voor de VAC adviescommissie Wonen. Vanuit de VST (volkshuisvestingsociëteit Twenterand) heeft een aantal lokale partijen het initiatief genomen voor samenwerking in een pilot “Nul op de Meter” in de gemeente Twenterand. Nul-op-de-meter wil zeggen een woning zonder energienota. Het gaat om de renovatie van een aantal (voorbeeld)woningen van Mijande naar nul energie. Wij werken als gemeente samen met deze partijen.
Zonne-energie / Zonneveld: We hebben in gesprekken in 2014 en 2015 contact gelegd tussen een agrarische ondernemer en zijn adviseur en de Cogas, i.v.m. het plan om een grote installatie zonnepanelen op zijn loodsen te leggen. Deze zonnepanelen zijn inmiddels geplaatst. Op 16 december 2014 heeft wethouder Engberts als panellid deelgenomen aan een provinciale bijeenkomst over Zonne-energie en Ruimtelijke inpassing in het provinciehuis in Zwolle. Een haalbaarheidsstudie naar een zonneveld op een braakliggend bedrijventerrein is in 2014 opgepakt binnen het project Oosterweilanden. Op grond van een initiatief van derden is de haalbaarheid van een zonneveld afgetast in een businesscase. Er zijn hiervoor gesprekken gevoerd met Creagrex, de gemeenten Enschede, Almelo, Wierden, en een energiecoöperatie uit Heeten voor informatie-uitwisseling en afstemming. In 2015 heeft zich een nieuwe mogelijke initiatiefnemer voor een zonneveld op Oosterweilanden gemeld. Deze partij heeft ook interesse voor zonnepanelen op water.
In 2015 zijn er initiatieven van derden voor zonnevelden op vrije veldkavels bij de gemeente binnengekomen, waarbij ons Ruimtelijke kader geen ruimte gaf om mee te werken. Van Afval naar Grondstof (circulaire economie): De acties Mooi Schoon Twenterand o.a. op 5 november 2014 en 3 februari 2015: als buurten of scholen iets willen organiseren voor het voorkomen en bestrijden van zwerfvuil, dan faciliteren wij dat in samenwerking met ROVA. Verder noemen we hier de actie 4stepsforward samen met Twence op 22 oktober 2014 en de 100-100-100 Afvalactie van november 2014 tot juni 2015. Twenterand heeft in 2015 de Recycle Award gewonnen voor de oud papier inzameling. Ter ere van deze prijs is voor de inzamelaars een excursie naar de oud papier fabriek van Parenco georganiseerd.
Andere voorbeelden van het ondersteunen van initiatieven zijn de deelname in het Netwerk Betonketen, het overleg over de aanpak Asbest van bedrijfsdaken, het onderdeel duurzaamheid in het programma voor het Platteland (Twentse Kracht, Groene Metropool) o.a. Biomassa van het platteland en Biodiversiteit.
Voor het ondersteunen van initiatieven zijn de expertise, dienstverlening en faciliteiten uit de verschillende afdelingen van de gemeentelijke organisatie belangrijk. Daar ligt dan ook een link met het traject ‘interne duurzaamheid’ / voorbeeldfunctie gemeente dat wij met de duurzaamheidsambassadeurs uit de gemeentelijke organisatie hebben doorlopen. 3. De voorbeeldfunctie van de gemeente We willen als gemeente duurzaamheid niet als vrijblijvend zien, maar ook zelf het goede voorbeeld geven. Binnen dit thema hebben we aandacht besteed aan: a. De bedrijfsvoering, de gebouwen en openbare ruimte van de gemeente b. Duurzaamheid als onderdeel van alle beleidsvelden Speerpunten Gemeentelijke initiatieven Verduurzaming gemeentelijke gebouwen: Het uitvoeren van de motie van de raad over zonnepanelen op het gemeentehuis is in voorbereiding. Wij gaan uit van plaatsing van de zonnepanelen in 2016. Hierover zijn gesprekken gevoerd met o.a. Cogas en Enexis. Na de vaststelling van de ‘Startnotitie Verkenning verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen Twenterand in december 2014, heeft een interne werkgroep met verschillende betrokken organisatieonderdelen dit onderwerp opgepakt. In de verkenning is integraal gekeken naar de mogelijkheden voor verduurzaming en besparing op het energiegebruik van de gemeentelijke gebouwen. Er is een basisoverzicht van de gebouwen opgesteld. De variatie in gebouwen is groot. De energetische kwaliteit kan verbeterd worden, maar niet elk gebouw leent zich voor verduurzamen, bijvoorbeeld omdat er nauwelijks energieverbruik is, de toekomst van het pand onzeker is, of het monumenten zijn. Uit pragmatische overwegingen is gekozen voor een inventarisatie van een selectie van 9 gebouwen. Hiervoor is begonnen met het opstellen van energiescans met mogelijke maatregelen voor energiebesparing en duurzame energie en een indicatie van de terugverdientijden (TVT). In 2016 willen we een begin maken met het uitvoeren van maatregelen zoals het plaatsen van LED verlichting.
De 9 gebouwen zijn ook ingebracht in het regioproject met 8 andere gemeenten waarvan gemeente Almelo kartrekker is. In dit project wordt veel kennis uitgewisseld met andere gemeenten onder leiding van Stichting Pioneering.
Duurzaam Oosterweilanden: Voor het te ontwikkelen bedrijventerrein Oosterweilanden heeft Twenterand al eerder de ambitie voor duurzaamheid uitgesproken. Samen met een klankbordgroep van lokale bedrijven(organisaties), Waterschap Vechtstromen en Landschap Overijssel is op 4 december 2014 en in 2015 gewerkt aan het verder uitwerken van een regeling om toekomstige ondernemers voor dit terrein te stimuleren tot duurzame maatregelen (de zogenoemde Duurzaamheidscore). De GPR-adviseur van een van de bedrijven heeft zich bij ons gemeld. Ook is verder gewerkt aan de duurzame kwaliteit van het openbare gebied (in waterhuishoudingsplan, voorbereiding bestek en inrichting groen). Provincie Overijssel heeft Twenterand, vanwege deze manier van werken, in 2015 uitgenodigd samen met drie andere gemeenten (Kampen, Enschede en Haaksbergen) deel te nemen aan de pilot ‘Duurzame bedrijventerreinen’. Op basis van een ingediende aanvraag heeft de provincie ons in november 2015 voor de uitvoering van het ‘Activiteitenplan Duurzaamheid Oosterweilanden’ een cofinanciering van € 40.000,- toegekend. Samen met het Waterschap Vechtstromen hebben we – onder de noemer Klimaatactieve stad – over dit project Oosterweilanden een workshop verzorgd op de bijeenkomst “Florerende bedrijventerreinen” op 1 juli 2015 bij Unipro in Haaksbergen. Doel was het gesprek tussen de 4 O’s (Onderzoek, Onderwijs, Overheid, Ondernemer) op gang te brengen.
Duurzaam aanbesteden: Op 1 juli 2014 is het nieuwe aanbestedingsbeleid Twente breed vastgesteld met daarbij het Manifest Duurzaam Inkopen en de criteriadocumenten Duurzaam Inkopen. In 2014 – 2015 is duurzaamheid meegewogen onder andere bij de aanbesteding van de Reclamedisplays, Opvang zwerfdieren, Leerlingenvervoer en Lease dienstauto’s. Ook bij realisatie van gemeentelijke gebouwen (Activiteitencentrum Het Punt, het Gezondheidscentrum Vroomshoop, Brede scholen) wordt het thema duurzaamheid ingebracht en afgewogen.
Training Duurzaamheidsambassadeurs binnen de gemeentelijke organisatie: De 13 duurzaamheidsambassadeurs uit de gehele gemeentelijke organisatie hebben een training gehad met intervisie om het onderwerp beter te kunnen oppakken in hun dagelijks werk. Uit deze groep zijn 4 projecten geselecteerd: inzamelactie elektrische apparaten, verduurzaming gemeentelijke kantine, natuurlijk groenbeheer en duurzame mobiliteit. In de kantine is inmiddels een duurzamer voedsel aanbod gerealiseerd. De inzamelactie elektrische apparaten is aangeboden aan organisaties in Twenterand maar hier was helaas geen interesse voor. De projecten natuurlijk groen beheer en duurzame mobiliteit zijn nog in onderzoek en zijn afhankelijk van inititiatieven vanuit de samenleving. De duurzaamheidsambassadeurs blijven actief zoeken naar mogelijkheden tot meer duurzaamheid binnen hun eigen werkterrein en binnen de gemeentelijke organisatie.
4. Communicatie als middel om kennis te delen en te inspireren Communicatie over duurzaamheid en vooral ook voorbeelden van duurzame initiatieven uit de eigen gemeente dan wel buiten de gemeente zijn cruciaal bij het bewust maken en verankeren van duurzaamheid in de samenleving. Daarvoor hebben we een communicatie instrument vormgegeven via de gemeentelijke website om ideeën en wensen van bewoners en bedrijven op het vlak van duurzaamheid een podium te geven. Van september 2014 tot januari 2015 hebben we samen met de afdeling communicatie een afstudeerder van Windesheim-communicatie begeleid in de opdracht ‘communicatie en
burgerparticipatie’. Hij heeft via een digitale enquête bewoners en organisaties uit de gemeente bevraagd. Het resultaat is gepresenteerd aan de organisatie. Regelmatig hebben we via onze gemeentelijke website, Het Energieloket, de Plattelandsapp, maar ook in persberichten, aandacht besteed aan acties en onderwerpen op het gebied van Duurzaamheid. De prijsvraag in 2015 is begeleid met veel communicatie, ook via facebook en twitter. Om zichtbaarder te maken wat er allemaal al gebeurt in onze gemeente en om te laten zien wáár dat gebeurt, is op de website www.twenterand.nl/duurzaamtwenterand/duurzame-initiatieven_46773/ een overzicht gemaakt van duurzame initiatieven in de gemeente, waar wij graag een podium aan bieden. Het gaat om duurzame initiatieven in de volle breedte: groene initiatieven, bewustwording, duurzame energie en energiebesparing, Ondernemen en Wonen. Duurzame initiatieven in onze gemeente waar we trots op mogen zijn en die laten zien dat door alle activiteiten van inwoners, bedrijven, woningcorporaties en gemeente samen een Duurzamer Twenterand dichterbij komt. Verder komen er regelmatig vragen binnen van bewoners, ondernemers en scholen met het verzoek om informatie over energie en duurzaamheid, o.a. over subsidiemogelijkheden op dit terrein. Ook bieden we proactief informatie aan bijvoorbeeld aan scholen (provinciaal project Duurzame scholen), LTO (biovergisting, asbest eraf – zon erop op 12 november 2015), sportclubs en MKB-ondernemers o.a. over landelijke en provinciale regelingen.
