A AN NN NE EX X4 4 M MA AC CR RO O--E EC CO ON NO OM MIIS SC CH HE EO ON ND DE ER RB BO OU UW WIIN NG GV VA AN N H HE ET TB BA AU U--S SC CE EN NA AR RIIO O
Auteur: J. Duerinck
INHOUD
1
2
Toegevoegde waarde in het BAU-scenario ______________________________________________ 2 1.1
Analyse trendmatige evoluties toegevoegde waarde ____________________________________ 2
1.2
Methode voor de inschatting van toegevoegde waarde in het BAU-scenario_________________ 4
1.3
Resultaten_____________________________________________________________________ 5
Consistentie toegevoegde waarde met demografische evolutie ______________________________ 6 2.1
Analyse van de trendmatige evolutie van de arbeidsproductiviteit_________________________ 6
2.2
Methode voor de inschatting van de tewerkstelling in het BAU-scenario ___________________ 7
2.3
Resultaten_____________________________________________________________________ 8
Bij de totstandkoming van het BAU-scenario (2000-2020) heeft VITO geen expliciete aannames gehanteerd met betrekking tot de economische groei. Om de BAU+-scenario’s te definiëren is het noodzakelijk om ook voor het BAU-scenario (laag economische groei) het verband tussen energieverbruik en economische groei nader te specificeren en te kwantificeren. Het is hierbij niet de bedoeling om strikt wetenschappelijk te werk te gaan maar eerder om de redelijkheid van voorgestelde scenario’s af te tasten op basis van redelijke aannames. De kritische variabelen in deze analyse zijn:
▪ de toegevoegde waarde in de industrie, de diensten en de bouw; ▪ de arbeidsproductiviteit in de industrie, de diensten en de bouw. Het laatste zichtjaar voor de BAU+-prognoses is het jaar 2030. Hierdoor heeft VITO, voor de macro-economische onderbouwing van het BAU-scenario, de energie- en broeikasgasemissieprognoses voor het BAU-scenario uitgebreid tot 2030.
Annex 4 Macro-economische onderbouwing van het BAU-scenario
1
1
Toegevoegde waarde in het BAU-scenario We presenteren hier de resultaten van een historische analyse van de toegevoegde waarde en motiveren tevens onze aannames over de toekomstige ontwikkeling van de toegevoegde waarde in het BAU-scenario.
1.1
Analyse trendmatige evoluties toegevoegde waarde De regionale (Vlaamse) productie kunnen we bepalen als de som van de toegevoegde waarde (TW) in de diverse sectoren. We volgen hierbij de classificatie van de sectoren die wordt toegepast bij de energiebalans. We concentreren ons hier voornamelijk op de industrie (exclusief energiesector), de dienstensector en de bouwsector. Deze sectoren maken in Vlaanderen tezamen meer dan 95 % uit van de toegevoegde waarde. Uit historische tijdsreeksen over de toegevoegde waarde en het energieverbruik in de diverse sectoren leiden we de trendmatige evolutie van het energieverbruik ten opzichte van de toegevoegde waarde af. Deze cijfers zijn een benadering voor de energieefficiëntieverbetering.
▪ Industrie (tabel 1): Voor de periode 1995-2004 stellen we voor de industrie een trendmatige daling met 0,96% per jaar vast.
▪ Diensten (tabel 2): Voor het geheel van de diensten vinden we nauwelijks enige verandering van deze ratio in de periode 1998-2004. Voor de dienstensector gebeurde de analyse op temperatuurgecorrigeerde cijfers (graaddagen 1990).
▪ Bouw: Voor de bouwsector tonen we geen cijfers aangezien het energieverbruik verwaarloosbaar is en we de toegevoegde waarde niet gaan afleiden uit de evolutie van het energieverbruik per toegevoegde waarde. Industrie : energieverbruik / TW
∆%TF
Historisch 1995-2004
2005-2012
IJzer &Staal + Non-ferro
-0,36%
-0,80%
-0,80%
Chemie
-1,57%
-0,80%
-0,80%
Voeding
-1,98%
-0,80%
-0,80%
Papier
-2,46%
-0,80%
-0,80%
Minerale niet-metaal
-0,70%
-0,80%
-0,80%
Metaalverwerking
-4,61%
-0,80%
-0,80%
Textiel
-3,31%
-0,80%
-0,80%
Andere industrie Gemiddeld
2013-2030
6,29%
-0,80%
-0,80%
-0,96%
-0,80%
-0,80%
tabel 1: jaarlijkse stijging van het energieverbruik (brandstof + elektriciteit) per toegevoegde waarde in de industrie
2
Annex 3 Macro-economishe onderbouwing van het BAU-scenario
Diensten : genormaliseerd energieverbruik (1900 GD) / TW
∆%TF
Historisch 1998-2004
2005-2012
2013-2030
Hotels en restaurants
0,53%
0,53%
-1,60%
Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening
1,12%
1,12%
-1,60%
Onderwijs Andere gemeenschaps-, sociale en persoonlijke dienstverlening Kantoren en administraties Handel Gemiddeld
0,05%
0,05%
-1,60%
-0,75%
-0,75%
-1,60%
0,40%
0,40%
-1,60%
-0,02%
-0,02%
-1,60%
-0,06%
-0,06%
-1,60%
tabel 2: jaarlijkse stijging van het energieverbruik (brandstof + elektriciteit) per toegevoegde waarde in de dienstensector Aan de hand van deze historische cijfers voor de industrie en dienstensector, hebben we parameters (∆%TF) voor de toekomst vastgelegd waarmee we verder simulaties uitvoeren om de toegevoegde waarde in het BAU-scenario te bepalen.
▪ Industrie (tabel 1): In het REF- en BAU-scenario heeft VITO voor de industrie een autonome efficiëntieverbetering vooropgesteld van 0,8 % per jaar tot 2012 en ook 0,8% na 2012. Voor de macro-economische analyse, waarmee we de toegevoegde waarde van het BAU-scenario bepalen, hanteren we dezelfde cijfers.
▪ Diensten (tabel 2): Voor de diensten gebruiken we de historische observaties voor de eerste periode (2005-2012). De reden is dat we tot 2012 de toegevoegde waarde inschatten op basis van het REF-scenario waarin VITO geen autonome verbetering van de energieefficiëntie verrekend heeft. In de daaropvolgende periode (2013-2030) houden we rekening met een energie-efficiëntieverbetering van 1,6 % per jaar. Deze trendbreuk is realistisch omdat in het Vlaams Klimaatbeleidsplan concrete maatregelen worden genomen (o.a. rond de energieprestaties van gebouwen) en dat deze maatregelen ook na 2012 een blijvende verbetering van de energie-efficiëntie zullen teweegbrengen. Voor de bouwsector bepalen we de toegevoegde waarde niet aan de hand van het energieverbruik aangezien dit verwaarloosbaar is. We maken een onderscheid tussen enerzijds nieuwbouw en anderzijds andere bouwactiviteiten. De toegevoegde waarde van de nieuwbouw is rechtstreeks gerelateerd met het aantal nieuwbouwwoningen. Voor de andere bouwactiviteiten veronderstellen we een jaarlijkse stijging van de toegevoegde waarde met 2,3 % tot 2012 en 2,5 % erna.
Annex 4 Macro-economische onderbouwing van het BAU-scenario
3
1.2
Methode voor de inschatting van toegevoegde waarde in het BAUscenario
→ industrie en diensten Op basis van de aannames over de evolutie van het energieverbruik per toegevoegde waarde die je in tabel 1 en tabel 2 kan terugvinden, kunnen we de evolutie van de toegevoegde waarde uit het BAU-scenario terugrekenen. De evolutie van het energieverbruik per toegevoegde waarde kunnen we beschouwen als een maat voor de verbetering of verslechtering van de energie-efficiëntie. Voor de inschattingen van de toegevoegde waarde in het BAU-scenario vertrekken we van statistische gegevens over de toegevoegde waarde in de verschillende sectoren voor het jaar 2002. De toegevoegde waarde voor de periode 2003-2012 in sector s bepalen we dan als volgt:
TWs, t = TWs, t −1 ×
t: s: TW : Eref : ∆% TF :
Erefs, t Erefs, t −1
× ( 1 + ∆%TFs )
Jaar Sector toegevoegde waarde energieverbruik voor correctie voor WKK in het REF-scenario procentuele stijging van het energieverbruik per toegevoegde waarde
We maken dus gebruik van de stijging van het energieverbruik in het REF-scenario voor correctie van brandstofverbruik voor WKK. Voor de inschatting van de toegevoegde waarde moeten we immers het energieverbruik van de WKK-installaties bij de desbetreffende sector tellen en dus niet bij de energiesector. Aangezien het energieverbruik voor correctie van brandstoffen voor WKK vooor het REFscenario maar tot het jaar 2012 gekend is, moeten we voor de periode 2013-2030 een andere methode gebruiken. Hiervoor hebben we een bijkomende hypothese moeten stellen, namelijk dat het klimaatbeleid tot 2012 (maatregelen in BAU-scenario) geen repercussies heeft op de economische groei.
TWs, t = TWs, t −1 ×
t: s: TW : Ebau : ∆% TF :
4
Ebaus, t Ebaus, t −1
× ( 1 + ∆%TFs )
Jaar Sector toegevoegde waarde energieverbruik voor correctie voor WKK in het BAU-scenario procentuele stijging van het energieverbruik per toegevoegde waarde
Annex 3 Macro-economishe onderbouwing van het BAU-scenario
→ bouw Zoals reeds eerder vermeld is de toegevoegde waarde van de nieuwbouw rechtstreeks gerelateerd met het aantal nieuwbouwwoningen:
TWs, t = TWs, t −1 ×
t: s: TW : Nieuwbouw :
Nieuwbouw s, t Nieuwbouw s, t −1
Jaar Nieuwbouw toegevoegde waarde aantal nieuwbouwwoningen
Voor de andere bouwactiviteiten veronderstellen we een jaarlijkse stijging van de toegevoegde waarde met 2,3 % tot 2012 en 2,5% erna: TWs, t = TWs, t −1 × (1 + x%)
t: s: x: TW : 1.3
Jaar andere bouwactiviteiten 2,3 tot 2012 en 2,5 erna toegevoegde waarde
Resultaten Voor de industrie geven de berekeningen van de toegevoegde waarde een jaarlijkse gemiddelde groei van 1,7 % tussen 2000 en 2010 tegenover 2,0 % voor de periode 19952004. Voor de diensten en de bouwsector bekomen we een jaarlijks gemiddelde groei van respectievelijk 2,3 % en 1,0 % voor de periode 2000-2010, tegenover respectievelijk 2,4 % en 2,0 % in 1995-2004. Historisch
BAU-scenario
1995-2004
2000-2030
2000-2010
2010-2020
2020-2030
industrie
2.0%
1,3%
1,7%
1,2%
1,0%
diensten
2,4%
2,1%
2,3%
1,9%
2,1%
bouw Totaal sectoren
2,0%
1,5%
1.0%
1,9%
1,5%
2,3%
1,9%
2,1%
1,7%
1,8%
tabel 3: jaarlijkse stijging van de toegevoegde waarde in het BAU-scenario
Annex 4 Macro-economische onderbouwing van het BAU-scenario
5
2
Consistentie toegevoegde waarde met demografische evolutie Om de consistentie tussen toegevoegde waarde en demografische evolutie in het BAUscenario te onderzoeken heeft VITO trendcijfers afgeleid voor de participatieratio. De participatieratio is de verhouding van de tewerkstelling tot de bevolking in de categorie 1565 jarigen. We gaan hier dus na of de stijging in toegevoegde waarde uit paragraaf 1 een realistische participatieratio oplevert. Voor de berekening van de participatieratio maken we gebruik van de tewerkstelling, welke we berekenen uit de arbeidsproductiviteit.
2.1
Analyse van de trendmatige evolutie van de arbeidsproductiviteit De arbeidsproductiviteit steeg in de industrie in de periode 1995-2003 met gemiddeld 2,6 % per jaar. Voor de diensten daarentegen stellen we geen significante stijging van de productiviteit vast in de periode 1995-2003, maar eerder een stagnatie. Voor de bouwsector nemen een stijging van 1,3 % waar in de periode 1995-2003. Om de tewerkstelling in het BAU-scenario te evalueren passen we voor de industrie de historische trendcijfers van de arbeidsproductiviteit toe tot 2030 (∆%Ps tabel 4). Industrie : arbeidsproductiviteit Historisch
∆%Ps
1995-2003
2004-2030
IJzer &Staal + Non-ferro
6,1%
6,1%
Chemie
5,0%
5,0%
Voeding
0,4%
0,4%
Papier
0,1%
0,1%
Minerale niet-metaal
-0,9%
-0,9%
Metaalverwerking
3,9%
3,9%
Textiel
6,3%
6,3%
Andere industrie Gemiddeld
2,6%
2,6%
3,4%
3,4%
tabel 4: evolutie (jaarlijkse stijging) van de arbeidsproductiviteit in de industrie Voor de diensten daarentegen gaan we uit van een uniforme stijging van de arbeidsproductiviteit met 1,3 %1 tot 2030 (∆%Ps tabel 5). Gezien de demografische evolutie is een dergelijke stijging van de productiviteit noodzakelijk om ook na 2010 globale groeicijfers van meer dan 1,5 % te realiseren. Deze trendbreuk is nochtans niet geheel onlogisch:
▪ Door de liberalisering van de diensten in de EU, zal de concurrentie toenemen, wat op zijn beurt zal leiden tot productiviteitsstijgingen (Bolkenstein richtlijn). ▪ Door de demografische evolutie zal er meer concurrentie komen op de arbeidsmarkt waardoor het gewicht van de meer productieve (en tevens beter betaalde) diensten zal toenemen. 1
We veronderstellen een uniforme verdeling over alle deelsectoren omdat voor deze analyse enkel de gemiddelde productiviteit van de diensten relevant is.
6
Annex 3 Macro-economishe onderbouwing van het BAU-scenario
Diensten : arbeidsproductiviteit Historisch
∆%Ps
1995-2003
2004-2030
Hotels en restaurants
-2 4%
1,3%
Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening
-0 8%
1,3%
0 3%
1,3%
Onderwijs Andere gemeenschaps-, sociale en persoonlijke dienstverlening
3,0%
1,3%
Kantoren en administraties
2,0%
1,3%
-0,8%
1,3%
-0,1%
1,3%
Handel Gemiddeld
tabel 5: evolutie (jaarlijkse stijging) van de arbeidsproductiviteit in de diensten Voor de bouwsector houden we de historische groei voor de arbeidsproductiviteit van 1,3 % aan tot 2030 (∆%Ps tabel 6). Bouw : arbeidsproductiviteit Historisch
∆%Ps
1995-2003
2004-2030
1,3%
1,3%
Bouw
tabel 6: evolutie (jaarlijkse stijging) van de arbeidsproductiviteit in de bouw
2.2
Methode voor de inschatting van de tewerkstelling in het BAU-scenario Op basis van de aannames over de evolutie van de arbeidsproductiviteit die je in tabel 4, tabel 5 en tabel 6 kan terugvinden, kunnen we de evolutie van de tewerkstelling in het BAU-scenario terugrekenen. De tewerkstelling leiden we af uit de toegevoegde waarde met de formule:
Ns, t = Ns, t −1 ×
t: s: TW : N: ∆% P :
TWs, t TWs, t −1
× ( 1 + ∆%Ps )
Jaar Sector toegevoegde waarde Tewerkstelling procentuele stijging van arbeidsproductiviteit
Annex 4 Macro-economische onderbouwing van het BAU-scenario
7
2.3
Resultaten Uit de toegevoegde waarde hebben we de evolutie van de tewerkstelling bepaald op basis van aannames over de evolutie van de arbeidsproductiviteit. De resultaten staan in tabel 7. Historisch
BAU-scenario
1995-2004
2000-2030
2000-2010
2010-2020
2020-2030
industrie
-0,75%
-1,3%
-1,2%
-1,5%
-1,3%
diensten
2,51%
0,5%
0,7%
0,3%
0,6%
-0,22%
0,2%
-0,1%
0,5%
0,2%
1,42%
0,1%
0,1%
0,0%
0,2%
bouw Totaal sectoren
tabel 7: evolutie (jaarlijkse stijging) van de tewerkstelling in het BAU-scenario De participatieratio is de verhouding van de tewerkstelling tot de bevolking in de categorie 15-65 jarigen [Federaal Planbureau]. De resultaten staan in tabel 8. Historisch 2000 59,6%
BAU scenario 2010 59,0%
2020 60,5%
2030 65,8%
tabel 8: participatieratio in het BAU-scenario
8
Annex 3 Macro-economishe onderbouwing van het BAU-scenario
