1
V e rsl ag E rfg oe dc af é CO 7 3 / 1 0/ 2013 Locatie Aanwezig Agenda
1.
De Kazematten, 8900 Ieper 38 erfgoedgeïnteresseerden/ heemkundigen/ archiefmedewerkers/ cubeco’s … 1. Plenaire toelichting 2. Praatcafé in 4 groepen + evaluatiemoment
Plenaire toelichting door Hilde Cuyt 1.1. Werking Erfgoedcel CO7
CO7 heeft 3 diensten: Erfgoedcel CO7, Cultuurdienst CO7 en Archeo7. Het is het intergemeentelijk samenwerkingsverband van 7 gemeenten met in totaal ca. 88.000 inwoners: Heuvelland, Ieper, Langemark-Poelkapelle, Mesen, Poperinge, Vleteren en Zonnebeke. Erfgoedcel CO7 is ontstaan vanuit Erfgoedcel Ieper (2004-2008). Voor de periode 20092014 sloot de regio CO7 een cultureel-erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap. De erfgoedcel volgt de uitvoering van dit convenant op. Momenteel zijn er 22 erfgoedcellen in Vlaanderen. Vanaf 2015 zullen er alleen nog cultureel-erfgoedconvenants gesloten worden met regio’s. Het betreft het lokaal roerend en immaterieel erfgoed, geen onroerend erfgoed, hoewel er uiteraard veel raakvlakken zijn. Deze Vlaamse subsidies mogen niet aangewend worden voor een lokaal onroerend erfgoedbeleid, aangezien de Vlaamse minister van Cultuur hier niet bevoegd voor is. De erfgoedcel werkt samen met een netwerk van vrijwillige en professionele partners in en buiten de regio, denken we bijvoorbeeld aan de diensten Cultuur, de musea, de archieven, de heemkundige kringen, erfgoedverenigingen, de Provincie West-Vlaanderen, het Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels, VormingPlus, de onderwijssector, andere gemeenten binnen ‘WESTHOEK verbeeldt’, andere intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, toeristische diensten… De erfgoedcel is een aanspreekpunt en een bruggenbouwer. Zij is een knooppunt dat coördineert, mensen aanspreekt, doorverwijst, samenbrengt. De focus van Erfgoedcel CO7 ligt op de verbetering van de zorg voor (behoud en beheer) en het toegankelijk maken (publiekswerking) van het lokale cultureel erfgoed door: - ondersteuning te bieden aan wie met erfgoed bezig is zowel op logistiek vlak (vb. uitleendienst), communicatief vlak (vb. maandelijkse nieuwsbrief) als op financieel vlak door bijvoorbeeld projectsubsidies, - de uitwisseling van kennis en ervaring te stimuleren (adviesverlening en vorming – uitdagingen gemeenschappelijk aanpakken) – aanwezige kennis efficiënter en effectiever inzetten, - inspirerende projecten op te zetten en deze regionaal te verankeren. De erfgoedcel wil samen grasduinen in de rijke geschiedenis van de zuidelijke Westhoek: een landelijke grensregio getekend door vele historische kantelmomenten, een verleden dat ons samen-leven hier bindt en (onder)scheidt.
3/10/2013 · ERFGOEDCAFE CO7
2
5 projecten werden bondig toegelicht: - ‘WESTHOEK verbeeldt’, een regionale beeldbank van 17 gemeenten met bedreigd particulier beeldmateriaal – www.westhoekverbeeldt.be; - de ontsluiting van Historische Kranten (1818 – 1972), 140.000 pagina’s die woordelijk doorzoekbaar zijn en waarvoor we momenteel bekijken of we het aantal kunnen uitbreiden – www.historischekranten.be; - Erfgoedhaltes – een tijdelijke openluchttentoonstelling gekoppeld aan een lokaal evenement, ideeën zijn steeds welkom – www.erfgoedhaltes.be; - inventarisatie van volksliedjes met een link naar de zuidelijke Westhoek – vervolgens een hedendaagse vertaalslag in 2 producties, namelijk Benauwd van den Bouwulf en cd Volksliedjes van onder ’t Stof; - regionale coördinatie van Erfgoeddag (27 april 2014 ‘Grenzeloos’): inspiratie vanuit Vlaamse coördinatiecel vertalen naar de streek – www.erfgoeddag.be. 1.2. Beleidsplan 2015 – 2020 Bij het opstellen van een beleidsplan kijken we op basis van het verleden met een frisse blik naar de toekomst. Vanuit de gegevensverzameling en gegevensanalyse worden de doelstellingen voor de volgende beleidsperiode bepaald. Er is een planningsteam samengesteld om advies te verlenen over de verschillende stappen.
2.
Praatcafé in 4 groepen
We willen de noden en behoeften van de erfgoedgemeenschap in kaart brengen. Tijdens het Erfgoedcafé werkten we in 4 groepen rond sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. Het was een doorschuifsysteem: 15 minuten praattijd per tafel. Na afloop van de 4 praattafels kon iedereen op elke tafel een groene stip kleven bij het belangrijkste element en een zwarte stip bij het minst belangrijke element. In het overzicht hieronder staan de meest prioritaire zaken (per groep) bovenaan vermeld. 2.1. Sterktes
De combinatie van steden met een rijke geschiedenis en een uitgestrekt agrarisch landschap met daarin een groot aantal dorpen is een sterkte; er is een nauwe band tussen het stedelijke en het landschappelijke. De steden kenden een zeer sterke bloei tijdens de middeleeuwen en kunnen terugkijken op 11 eeuwen geschiedenis. In de dorpen doen nog heel wat kleurrijke dorpsverhalen de ronde. Elk dorp heeft zijn eigen verhaal binnen de grote, overkoepelende thema’s, zoals bijvoorbeeld de Eerste Wereldoorlog. De nabijheid van de grens blijft doorheen de hele geschiedenis van de Westhoek een factor van betekenis. De regio is rijk aan roerend en immaterieel erfgoed. Erfgoedcel CO7 coördineert, brengt mensen samen en inspireert. De erfgoedcel ondersteunt niet alleen initiatieven van lokale verenigingen, maar stimuleert ook samenwerking tussen die verenigingen onderling en andere instanties buiten de regio. De erfgoedcel bundelt afzonderlijke verhalen tot een groter geheel: het is als een locomotief die afzonderlijke wagonnetjes trekt. Er zijn nog voldoende opportuniteiten om samenwerkingen te stimuleren, vertrekkend van wat lokaal leeft (in de gemeenschap, bij de heemkring, in het archief,...).
3/10/2013 · ERFGOEDCAFE CO7
3
De werking van ‘WESTHOEK verbeeldt’, waarbij vrijwilligers worden bijgestaan door professionelen, wordt gezien als een grote sterkte. De regelmatige werkvergaderingen van de lokale ‘verbeeldtkernen’ en de tendens van de laatste jaren om af en toe thematisch te werken (bijvoorbeeld rond vinkenzettingen, winkels,…) versterken de werking van ‘WESTHOEK verbeeldt’. Er is een grote respons als er een oproep gedaan wordt voor beeldmateriaal rond een bepaald thema. Projecten in de openbare ruimte, zoals bijvoorbeeld de erfgoedhaltes, vergroten de zichtbaarheid van Erfgoedcel CO7. Er zou zich nog heel wat erfgoed bij de mensen thuis bevinden. In de Westhoek worden dergelijke ‘schatten op zolder’ langer bijgehouden dan in bijvoorbeeld verstedelijkte gebieden. 2.2. Zwaktes
Heemkundige kringen zijn niet op de hoogte van archeologische opgravingen onder toezicht van Archeo7. Een samenwerking zou kunnen leiden tot bescheiden onderzoeksprojecten. Er zijn te weinig publicaties over bijvoorbeeld archeologische opgravingen. De oproep voor vrijwilligers voor Archeo7 is nog niet voldoende gekend. Er zijn weinig jonge mensen actief in de lokale (vrijwillige) erfgoedsector, wat de toekomst van verschillende verenigingen hypothekeert. Inzage in de digitale kranten is maar mogelijk tot en met 1940. Toegang voor de beeldbankvrijwilligers tot de meer recente kranten is echter alleen mogelijk met een vast IP-adres. Verschillende gemeenten hebben ongelijke financiële mogelijkheden om erfgoedactiviteiten te organiseren of om bijvoorbeeld de beeldbank lokaal te blijven dragen, indien CO7 ooit zou ophouden met bestaan. Er is een te grote focus op het WOI-erfgoed. De middeleeuwse geschiedenis van de streek (o.a. de leerlooierijen) is onvoldoende tot niet belicht. Lokale verhalen worden niet genoeg gedeeld, expertise wordt niet genoeg uitgewisseld. Het project ‘WESTHOEK verbeeldt’ is zeer groot geworden. De geografische afbakening is te groot om iedereen nog op een informele manier samen te kunnen brengen. Meer sturing is nodig. Door te zoeken naar oude beelden via Google kom je niet op ‘WESTHOEK verbeeldt’. Momenteel wordt enkel ‘stilstaand’ beeldmateriaal ontsloten, geen filmmateriaal. Er is onvoldoende samenwerking tussen de verschillende lokale erfgoedverenigingen. Wat Erfgoedcel CO7 is en wat het aanbiedt is onvoldoende gekend bij het grotere publiek. De Westhoek is een ‘uithoek’ (perifere ligging) en moeilijk bereikbaar. CO7 speelt hier wel al op in door veel digitaal aan te bieden. 2.3. Kansen
Het grote publiek is zich bewuster geworden van de schatten die ze op zolder liggen hebben (zwerfgoed), o.a. door tv-programma's waarbij objecten naar waarde worden geschat. Het Davidsfonds van Ieper organiseerde onlangs een publieksdag met experts en schatters. Dit was een succes. Dergelijk moment zou op regioniveau kunnen worden georganiseerd. Interessant erfgoed zou dan digitaal geregistreerd kunnen worden (foto's nemen van objecten, inscannen van foto's ...).
3/10/2013 · ERFGOEDCAFE CO7
4
Sensibilisering blijft belangrijk en dit liefst via verschillende kanalen vb. reeks 'WESTHOEK verbeeldt' in Het Wekelijks Nieuws was een goed initiatief. Ook nieuwe media moeten ingezet worden, hier liggen kansen om een jong publiek aan te spreken. Er zijn nog heel wat mogelijkheden in thematisch onderzoek – onderwerpen die leven bij het brede publiek (vb. ambachten zoals lakennijverheid). Vroeger was er meer aandacht voor het vieren van jubilea. Recent werd in Poperinge ‘700 jaar Gasthuiszusters’ gevierd. Dergelijk jubilea vragen ruim op voorhand veel voorbereiding, maar het zijn kansen om hele gemeenschappen samen te brengen (vb. jeugdvereniging werkt mee). Erfgoedcel CO7 zou deze data en jubilea actief kunnen opsporen en gemeenschappen warm maken om hier op in te zetten. Betrek het onderwijs in de erfgoedwerking. Op die manier kan de jeugd bereikt worden. Voorbeeld: VTI voor herstel van erfgoed – kunnen oude technieken aanleren. Voor wat de Tweede Wereldoorlog in de Westhoek betreft, zijn er nog een aantal interessante getuigen. Archeo7 heeft heel veel archeologisch materiaal van de regio blootgelegd en/of in beheer. De resultaten hiervan zijn vaak onbekend. Er is een publiek dat geïnteresseerd is in deze resultaten (vb. opkomst bij publieksmomenten). Een vertaalslag van de resultaten naar het brede publiek is interessant en kan via bijvoorbeeld een nieuwsbrief van Archeo7 gecommuniceerd worden. Cultureel erfgoed is verbonden met het landschap, met monumenten … Het brede publiek is geïnteresseerd in de verhalen ‘achter’ het onroerend erfgoed. Er is een groeiende groep aan vrijwilligers. De medewerkers van ‘WESTHOEK verbeeldt’ vormen een sterke groep. Maak deze mensen ook warm voor andere projecten. De komst van het regionale depot is een kans voor de bewaring van het erfgoed in de regio, als het natuurlijk ruim genoeg is. Er is kennis in de regio aanwezig van paleografie, maak dit bekend. Betrek heemkringen, verenigingen (vb. familiekunde) en erfgoedgeïnteresseerden meer in de erfgoedwerking in de regio. Er is binnen deze groep ook behoefte aan (informeel/thematisch) overleg (weten waarmee anderen bezig zijn). Expertise in de regio in kaart brengen is een taak voor Erfgoedcel CO7. Erfgoeddag is een goed moment om bij een breed publiek de bewustwording voor erfgoed aan te wakkeren. 2.4. Bedreigingen
Het zwerfgoed gaat verloren. De jonge generatie moet gesensibiliseerd worden. Mensen weten vaak niet wat ze hebben. Het is belangrijk om het waardevol zwerfgoed toegankelijk te maken. Dit kan zonder dat de eigenaar het eigendomsrecht verliest. Er is een aanspreekpunt nodig zodat men weet waar men terecht kan voor het schonen van verzamelingen. Met foto’s weet men al waar men terechtkan, met ander materiaal niet. Het is moeilijk om jongeren blijvend te engageren. Zij zijn enkel warm te maken voor eenmalige projecten. Ook de huidige vrijwilligers hebben nieuwe prikkels nodig om geëngageerd te blijven. CO7 mag niet verengd worden tot ‘de beeldbank’. Door de sluiting/ herbestemming van kerken zal veel religieus erfgoed ‘verweesd’ achterblijven. Door het overweldigende van de herdenking van WOI in de Westhoek in 2014-2018, bestaat het gevaar dat andere aspecten ondergesneeuwd geraken. Anderzijds kan
3/10/2013 · ERFGOEDCAFE CO7
5
deze herdenking ook als een hefboom beschouwd worden en moet er geanticipeerd worden op wat na 2018 zal gebeuren. We moeten oppassen voor versnippering van initiatieven, zodat niet meerdere organisaties hetzelfde doen. Volkscafés verdwijnen. De volksbeleving en het verhaal rond het volkscafé zijn belangrijk. Het kan een opportuniteit zijn om een toonmoment van de beeldbank te organiseren in een (gesloten) volkscafé. De besparingen op cultuur, en in het bijzonder erfgoed, beperken de groei aan nieuwe initiatieven. Door de verkiezingen kan het politieke bestuur wijzigen, zodat er andere prioriteiten kunnen gesteld worden.
3/10/2013 · ERFGOEDCAFE CO7
