1 november maandblad jaargang 4 november francis alÿs. jardin d hiver wintertuin

11

maandblad | jaargang 4 | november 2010

jardin d’hiver wintertuin luik loNkt Naar maastricht / met De boemel Naar het mamac / 17e eeuwse tekeNiNgeN voor De fiJNProever

francis alÿs Baca-laureaat 2010 (Biennial award for Contemporary art)

bijlage bij Z u i d e r l u c h t | november 2010

3 5 8 11

1

bijlage bij Z u i d e r l u c h t | november 2010

3

Palazzo, hink-stap-sprong naar renaissance Joost Zwagerman over exile on main st.

5 8

Nieuw licht op schilderijen Jacob Jordaens De naakte waarheid omtrent de Diana tapijten

www.zuiderlucht.eu

Marcel Broodthaers, L’Entrée de l’ Exposition (1974) cultureel maandblad november 2010

11

1

Palazzo, hink-stap-sprong naar renaissance Joost Zwagerman over exile on main st. Nieuw licht op schilderijen Jacob Jordaens De naakte waarheid omtrent de Diana tapijten

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

Francis Alÿs, Silencio. Rubber matjes, 61 x 47,8 x 0,6 cm elk (2003-heden). Courtesy the artist & Galerie Peter Kilchmann, Zurich.

november 2010

zuiderlucht

Alle ballen op Gustav Mahler | Spaarnestad-negatieven naar Venlo | Wijze woorden van rapper Typhoon | De comeback van de glazen mens | Hoe de Sint-Pietersberg overleefde + + + Francis Alÿs / Alexander van Grevenstein / Poesjkin-tekeningen / Wintertuin in Bonnefanten / Jardin d’hiver in Mamac Luik 1 november 2010 www.zuiderlucht.eu

CULTUUR MA AK T JE RIJKER PARTNER VAN DE MUSEUMKAART

Sleutel tot 400 schatkamers Geef ‘m cadeau De Museumkaart biedt toegang tot 400 musea. Met de Museumkaart steunt u de deelnemende musea. Verkrijgbaar à € 39,95/€ 19,95 (excl. administratiekosten) online, via 0800-0203388 en bij 150 grotere musea.

www.museumkaart.nl

MKAdv_Zuiderlu_229x325.indd 1

14-10-2010 17:09:51

2

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Zeventig miljard

Metallica

D

e staatssecretaris van cultuur houdt van Metallica, en op zijn tijd ook van een boek, mits niet te zwaar. Thrillers. Zware teksten leest hij al genoeg, voor zijn werk. Dat laatste herken ik. Het is tamelijk onvoorstelbaar wat er – vooral uit ambtelijke hoek – aan pseudo-gewichtige teksten over dit land wordt uitgestrooid. Maar de muzikale voorkeur van staatssecretaris Halbe Zijlstra (VVD) deel ik niet. Op de brugklas hield ik van bands als Deep Purple en Black Sabbath, softe voorgangers van Metallica; in de loop der jaren ben ik het genre wat uit het oog verloren. Wat we van staatssecretaris Zijlstra mogen verwachten? Niet veel, lijkt het, gezien de twintig tot veertig procent die het kabinet Rutte van het cultuurbudget wil afhalen. Achter deze strafexpeditie moet meer zitten dan dommige rancune uit PVV-hoek. Kennelijk verwachten coalitiepartners CDA en VVD dat hun electoraat er geen traan om laat – los van die arme Frits Bolkestein, een echte liberaal en dus kunstliefhebber. Wat ook opvalt: het gebrekkige weerwoord van de sector zelf. Een directeur van een regionaal symfonieorkest die de woorden “ze moeten met hun fikken van de kunst afblijven” liet optekenen, is exemplarisch voor het armoedige verzet. Terwijl de kritiek dat de hedendaagse kunst zich van het publiek heeft afgekeerd, toch niet nieuw is. Het nepotisme in de sector (kunstenaars en critici beoordelen elkaars werk en verdelen onderling de beschikbare gelden) werd al in 1985 door de socioloog Abram de Swaan gekritiseerd. Recentelijk deed ook de Antwerpse hoogleraar Pim van Klink een duit in het zakje, hoewel het rekenwerk dat zijn verhaal moest onderbouwen, niet klopte. En er is ook zelfkritiek. Zo besloten de Mondriaan Stichting en het Fonds BKVB al kosten te besparen door te fuseren, al maakte dat in Den Haag weinig indruk. Door het gejammer van de sector blijven de - materiële - argumenten die vóór investeringen in kunst en cultuur pleiten onderbelicht. Zoals het multiplier-effect: een bloeiend cultureel leven levert een veelvoud aan inkomsten op in andere sectoren van de samenleving, zoals horeca en toerisme, en heeft gunstige effecten op werkgelegenheid en innovatie. Dat is een markt waar jaarlijks zeventig miljard euro omgaat, zei de Amsterdamse wethouder Gehrels in het NOS Journaal, een bedrag waarmee je zo een handjevol knoeiende banken van de ondergang kunt redden. Als zo’n relatief kleine bezuiniging van 200 miljoen toch wordt doorgezet, kan dat maar één ding betekenen: cultuur interesseert de Haagse politici geen bal. Dit is, los van die bezuinigingsdrang, ook de ervaring van museumdirecteur Alexander van Grevenstein. Zijn veertigjarige ervaring heeft geleerd dat politici kunst uitsluitend zien als beleidsinstrument, zegt hij in een interview in deze Zuiderlucht. Guus Beumer van het Maastrichtse cultuurcentrum Marres gooit het over een andere boeg. Als curator van de nationale inzending op de Biënnale van Venetië in 2011 wil hij daar de positieve effecten laten zien van kunstsubsidies in Nederland. Ik ga ervan dat hij zichtbaar maakt dat niet alles van waarde weerloos is, en dat de kunsten meer te bieden hebben dan heavy metal en thrillers.

Heukelom Verbeek landschapsarchitectuur

WIDO SMEETS hoofdredacteur

3

www.zuiderlucht.eu

november 2010

ETIENNE FOUCHET De force et d’écume / Of force and sea foam

tot en met 12 december 2010

COQUELICOT

Rijksweg Noord 71, Geleen

www.bis71.nl

Haïdée Henry (FR) 26 september t/m 5 december 2010

ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray | www.odapark.nl

WENDE

DO 11 NOVEMBER 20.00 UUR THEATER HEERLEN T 045 571 66 07 / WWW.PARKSTADLIMBURGTHEATERS.NL

4

www.zuiderlucht.eu

november 2010

De inhoud

7

Gustav Mahler (1860-1911)

20 Rondreizend Hygiene-Museum in 1933

7

Alle ballen op Gustav Mahler

9

Juul Sadée, een tuin als een doolhof

11

Time out of Mind met Neil Young

11

Perron Poezie: Amber-Helena Reisig

12

Spinozalens voor Richard Sennett

15

De wijze woorden van rapper Typhoon

16

SPREAD: Spaarnestadnegatieven naar Venlo

19

Wat was in… oktober

9 Detail uit werk Juul Sadée in Van Abbe

15

20

De comeback van de glazen mens

22

Eva Kieboom terug in Heerlen

23 24

Een ontplofte bus kunst Hoe de Pietersberg overleefde

26

Het verbeelde leven van Rowland Jones (3)

27

Et cetera (agenda)

30

Siciliaanse Herinneringen

De zegetocht van rapper Typhoon

BACA-laureaat

De toegift (2e katern) Wandelen met Francis Alÿs

22

Interview Alexander van Grevenstein

Eva Kieboom zingt in Heerlen

Poesjkin-tekeningen naar Maastricht Wintertuin Bonnefanten

Francis Alÿs: Geloof verzet bergen

Jardin d’hiver Mamac Luik

Cover: Juul Sadée in The Garderner’s Last Song (blz 9). foto Perry Schrijvers

5

www.zuiderlucht.eu

november 2010

John Cage

Excursie 6 nov 2010 Schunck* Heerlen

Amerikaans componist, dichter, graficus en essayist John Cage (1912-1992) heeft met zijn radicale en experimentele composities het verloop van de moderne muziek en dans veranderd. ‘The anarchy of silence’ in Schunck* Heerlen is de grootste expositie gewijd aan componist John Cage sinds zijn overlijden in 1992. Het is een omvattend retrospectief van zijn werk, zijn gedachten en zijn invloeden. Invloeden die nog steeds voelbaar zijn.

André Wiehager en Maurice Thomassen 20 | 11 | 10 - 09 | 01 | 11

Verzamelen om 10.45 u bij de ingang van Schunck*, Bongerd 18 Heerlen. Vervoer naar Heerlen op eigen gelegenheid. Prijs: € 12,50 (excl. vervoer). Inschrijven: tel. 043 350 56 69 / 043 350 56 56 of [email protected]. Kunstverkenning in de Euregio - een initiatief van Kumulus

www.galerienewuntitled.nl

Museum van Bommel van Dam www.vanbommelvandam.nl

word abonnee van

zuiderlucht en ontvang als welkomstgeschenk het boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets én de cd Who are you now van Jodymoon

voor alle abonnees 10 % korting op de wijnen van Vin Munnen 043 3110260 www.vinmunnen.nl

aanmelden kan via www.zuiderlucht.eu

6

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Alle ballen op Gustav Mahler

Jarig

150 jaar geleden werd Gustav Mahler geboren, in 2011 is het honderd jaar geleden dat hij stierf. Veel extra aandacht dus voor de componist, maar niet alle programmeurs liggen er wakker van. Want het is ook Schumann-jaar en Chopin-jaar. “Je kunt wel aan de gang blijven.” door Emile Hollman

Gustav Mahler.

U

n double anniversaire, noemen ze het in België. Twee jaar lang volop aanleiding om de muziek van Gustav Mahler (1860-1911) te vieren, vanwege diens geboorte- en sterfjaar. Het Concertgebouw in Amsterdam pakt groots uit door alle tien zijn symfonieën te brengen. En voor drie tientjes krijg je ze bij de Volkskrant op cd onder regie van Bernard Haitink of Riccardo Chailly, inclusief een aantal liederencycli. Dat komt niet uit de lucht vallen natuurlijk. Mahler dirigeerde in het Concertgebouw tussen 1903 en 1911

7

liefst elf keer zijn eigen symfonieën. Leipzig, stad waar Wagner werd geboren, Bach begraven ligt en Mahler zijn eerste symfonie Der Titan schreef, pakt uit met een festival. De Heerlense concertreisorganisator Toine Sporken reist drie keer met een groep naar wat hij noemt ‘de Olympische spelen op symfonisch gebied’. Hoewel Mahler maar twee jaar werkte in Leipzig viert men vooral dat hij daar symfonisch werd gevormd. De in het huidige Tsjechië geboren Gustav Mahler geldt als wegberijder voor de moderne muziek, zeg maar de verbindende schakel tussen de romantische 19e eeuw

en de modernistische, 20e eeuwse klankwereld van Schönberg. Zijn werk wordt veelal als zwaar en somber en krachtig geduid. De vele stemmingswisselingen brengen de een tot grote onrust, de ander tot ongekend avontuur. Zijn symfonisch werk is niet alleen pittige kost om ten uitvoer te brengen, het vereist ook een enorme orkestbezetting. Toen Mahler zelf zijn achtste symfonie bij de première in München dirigeerde, stonden er meer dan vierhonderd uitvoerenden op het podium - onder meer drie koren, acht zangsolisten en een enorm orkest. De eisen die Mahler stelt aan de orkestratie van zijn symfonieën verklaren voor een deel het wat weinig uitbundige karakter van de festiviteiten rond zijn jubilea in Limburg. Mahlers symfonisch werk brengen betekent voor het Limburgs Symfonie Orkest bijvoorbeeld extra investeren. In de huidige bezetting van 66 muzikanten kan het orkest eigenlijk alleen Mahlers vierde symfonie zonder oproepkrachten spelen. “Zou je de tweede symfonie willen spelen, dan heb je een orkest van minstens honderd man nodig, plus een koor en twee solisten, ik denk dat je er dan met een extra investering van veertig mille niet bent”, rekent Stijn Boeve, programmeur van het Theater aan het Vrijthof in Maastricht voor. En toch werd Mahlers tweede in oktober in het theater gespeeld: dankzij een uitwisselingsproject met het orkest van Luik. Boeve: “Daar ben ik erg fier op.” Marketingman Gert Geluk van het LSO studeerde af op Mahler en verzorgt cursussen over de componist. “Iedereen heeft met verdriet of passie te maken, Mahler legt het genadeloos op tafel,” verklaart hij. Geluk zou liefst alle symfonieën van Mahler graag in Maastricht horen, maar die luxe is voor het LSO niet weg gelegd. Met het gekozen alternatief, Het Wenen van Mahler, kan hij goed leven. “Zo kunnen we naast de vierde symfonie en het eerste deel uit de derde symfonie

www.zuiderlucht.eu

in mei ook Strauss en Schönberg brengen.” “Wij lopen een soort Mahlerparcours”, zegt Stijn Boeve van het theater. “We volgen in onze reeks Moments musicaux de tijdgeest naar Mahler toe en richten ons vervolgens op de laatromantiek na hem. Brahms, Schonberg, Strauss, ze raken allemaal aan Gustav Mahler.” In Parkstad Limburg Theaters in Heerlen is opvallend weinig Mahler te bespeuren in de programmering. “Dat heeft vooral te maken met het aanbod dat voorbijkwam”, zegt programmeur klassiek Jos Roeden. “Het voegde niks toe. Bovendien kun je wel aan de gang blijven, elk jaar is het wel geboortejaar of sterfjaar van de een of andere componist.” Neemt niet weg dat Heerlen wel het LSO-programma volgt. In Cultuur Centrum Hasselt maken ze werk van het dubbele jubileum door een heus festival rond de liederen van Mahler te houden in april. Directeur René Gelade: “We willen het publiek vooral kennis laten maken met Mahler door interessante solisten en ensembles aan elkaar te koppelen. Elke muzikant die Mahler vertolkt, zet zijn eigen accent, dat is de toegevoegde waarde en voedt de nieuwsgierigheid. In de muziekgeschiedenis is Mahler een belangrijke, vernieuwende figuur die steeds meer in de actualiteit geraakt ook al omdat grote dirigenten zijn werk brengen. Zijn symfonieën zijn groots, maar zeker zo belangrijk is dat hij het lied in het orkest heeft gebracht.” Het LSO komt in het voorjaar nog met een concertreeks Van Mozart tot Mahler. Wat heeft Mahler met Mozart? Hij dirigeerde diens muziek en bewonderde de eenvoud ervan. Mozarts symfonie nummer 40 is drama van een Mahleriaanse intensiteit, vindt Gert Geluk. En zo bind je bijna 200 jaar muziekgeschiedenis samen. “Mozart, Mozart…”, prevelde Mahler naar verluidt voor hij zijn laatste adem uitblies. “De grootste van allen.” Concertinfo: www.lso.nl; www.ccha. be; www.parkstadlimburgtheaters.nl; www.sporkenleitmotiv.nl; www.theateraanhetvrijthof.nl

november 2010

Podium

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

Maastricht

Genk

AINSI november 2010

C-MINE CULTUURCENTRUM GENK

Ma 1 t/m do 11 nov I expositie I Uncovered – Nicole Linders Vr 5 t/m zo 7 nov I multidisciplinair I Global Culture Festival met muziek, dans, fotografie en eten Za 13 nov I muziek I Promsnight – Harmonie Sint Pieter Wo 17 nov I creatieve industrie I Startfactory - Cultuur en Ondernemen met workshops, speeddating, meet the experts, demonstraties, infomarkt en voorstellingen Vr 19 nov I dans I Ivana Müller – Working Titles Za 20 nov I creatieve industrie I PechaKucha Night #8 Za 20 t/m di 30 nov I expositie I Opgetekend en vastgelegd – internationale kunstenaars

CENTRE CERAMIQUE highlights november 2010 Vr 5 t/m zo 28 nov | tentoonstelling | World Press Photo 2010 Zo 7 nov | workshop | Succesvol bloggen! Zo 14 nov | rondleiding | World Press Photo tentoonstelling T/m 15 mei | tentoonstelling | Leven langs de Maas Zo 28 nov | presentatie | door Robin Utrecht: winnaar World Press Photo 2010 Meer info: www.centreceramique.nl

KUMULUS Vr 5 nov | start cursus | Muziektheater 13+ | 17.00u | Herbenusstraat 89 Ma 8 nov | dans | instromen bij Flamenco | 18.15u | Brusselsestraat 10D Di 16 nov | excursie | naar John Cage in het Glaspaleis | 10.30u | Herbenusstraat 89 Za 20 nov | muziek | Orlando Samenspeldagconcert |14.00u en 16.00u | St. Maartenspoort 2 Info & inschrijven op www.kumulus.nl

LUMIERE highlights Vanaf vr 11 nov | film | Another Year | uitstekend ontvangen nieuwste film van Mike Leigh Zo 14 nov | film | oorlog & Vrede | 7 uur durende marathon-voorstelling van Russische klassieker |10.00u Vanaf do 18 nov | film | Des Hommes et des Dieux | instant klassieker over Franse monniken Do 18 nov | film + interview | Enjoy Poverty | gefilmde armoede volgens Renzo Martens | 19.30u Vanaf 25 nov | film | La Notte | 200 % filmkunst van Michaelangelo Antonioni Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl

THEMBI Thembi Music Lab Series Zo 7 nov | jazz | Florian Weber’s Minsarah Trio | 15.00u Zo 14 nov | jazz | Joris Roelofs feat. Gregory Hutchinson & Aaron Goldberg |15.00u Zo 21 nov | jazz | Matthias Schriefl & Corrie van Binsbergen Trio | 15.00u Zo 28 nov | jazz | Tony Malaby & Harmen Fraanje’s Avalonia Trio | 15.00u SMULL: Stichting Muziek Lab Limburg | 043 – 361 362 1 | www.thembi.nl

HET HUIS VAN BOURGONDIË productiehuis voor theater en preformance Do 11 & vr 12 nov | theater | Vertical Partition #2 – Space van FLACC / Gilad Ben Ari. Een tentoonstelling en live performance ineen over een nieuwe idee voor het markeren landsgrenzen: verticaal | 20.30u Wo 24 t/m za 27 nov | theater | De ins en outs van het gat in je hoofd van Het Huis van Bourgondië / Emke Idema. Een eigenzinnige en soms intieme voorstelling over onze eetgewoonten | 20.30u www.huisvanbourgondie.nl | 043 321 99 60

8

november - jazz maand Vr 12 & za 13 nov | muziek | C-mine jazzfestival met oa. Candy Dulfer & Band, Gianluca Petrella ‘Cosmic Band’, Portico Quartet. Volledig programma op www.c-minejazz.com Za 6 nov | muziek | The Bony King of Nowhere in concert | 20.15u Wo 17 & do 18 nov | theater | Cie Cecilia/HETPALEIS/Arne Sierens | Schöne Blumen | 20.15u Zo 21 nov | theater 4+ | HETPALEIS speelt Waar is het feest? | 15.00u Wo 24 nov | theater 5+| Speeltheater Holland speelt Steen Papier Schaar | 15.00u Ma 29 nov | theater/lezing | Pascale Platel | Les Demoiselles de Rêve et leur soutien | 20.15u Volledig programma op www.cultuurcentrumgenk.be – tickets [email protected] +32 89 65 44 80

Heerlen PARKSTAD LIMBURG THEATERS deze maand o.a.: Di 2 en wo 3 nov I show I Cirque Éloize – Rain I 20.00u | Theater Heerlen Wo 10 nov | muziektheater | Fantasten - Onderhuids | 20.30u | Theater Heerlen Do 11 nov | toneel | Het Zuidelijk Toneel – Shakespeare’s strandfeest | 20.00u | Theater Heerlen Za 27 nov I klassiek I Apollo’s Fire Baroque Orchestra Cleveland – Myths of love and betrayal I 20.30u | Theater Heerlen Kijk voor het volledige theaterprogramma op www.parkstadlimburgtheaters.nl

FILMHUIS DE SPIEGEL highlights Do 4 t/m za 6 nov | film | White Material | 20.00u Do 11 t/m za 13 nov | film | Greenberg | 20.00u Do 18 en vrij 19 nov | film | Copie conforme | 20.00u Do 25, ma 29 nov | film | El Secreto de sus Ojos | 20.00u Za 27 nov | film | El Secreto de sus Ojos | 21.00u www.filmhuisdespiegel.nl

Sittard HET LAAGLAND jeugdtheater Het Oneindige Verhaal (7+). ‘Een filmische ervaring in het theater!’ Naar het beroemde boek van Michael Ende en de filmhit ‘The Neverending Story’. Zo14 nov om 15.00 uur: De Maaspoort, Venlo Zo 21 nov om 15.00 uur: Munttheater, Weert www.hetoneindigeverhaal.nl Zo 21 nov om 14.30 uur: LAAGLANDZONDAG in het Laaglandtheater: ‘Heimzee’ Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl

Tongeren de VELINX Za 6 nov | rock | HERFSTROnCK met Broken Glass Heroes, Styrofoam, Motek, Isbells, Blaudzun, Drums Are For Parades, Traffico & Babybliss |16.00u Zo 7 nov | familie | LAP! – Heimzee (8+) | 15.00u Wo 10 nov | dans | Jan Decorte/CAMPO – Tanzung | 20.30u Za 13 nov | humor | Wouter Deprez – Je zal alles worden | 20.30u Zo 14 nov | klassiek | Ensor Strijkkwartet & Dimitri Verhulst | De zeven laatste woorden. 20.30u (op locatie in de Sint-Janskerk, Tongeren). Wo 24 nov | theater | Theater Antigone – De Kafka’s | 20.30u dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Juul Sadée in een tuin als een doolhof

Ikea

De zaalvullende installatie van Juul Sadée in het Van Abbemuseum in Eindhoven verenigt haakwerk, designstoeltjes en boomstammen. Voor wie het wil zien, hangt alles met alles samen. Sadée biedt veel, maar vraagt ook veel van de toeschouwer. door Duncan Liefferink

Juul Sadée: “Het zijn vooral bakens in de ruimte.” foto Perry Schrijvers

“I

k zie mijn werk vaak als een nietlineair boek”, zegt ze. Dat is treffend uitgedrukt. De omvangrijke installaties van de Maastrichtse kunstenares Juul Sadée bestaan uit vele hoofdstukken, vol van thema’s, neventhema’s en zijsprongen, maar ze liggen niet op volgorde. De toeschouwer kan het boek op elke willekeurige plek openen en beginnen met bladeren. Als Sadées werk niet zo handgemaakt was, zou je ook de vergelijking met het internet kunnen trekken. In de Your-space ruimte onderin de nieuwbouw van het Van Abbemuseum in Eindhoven is vanaf medio november Sadées grote installatie The gardener’s last song, 2 x 15 minutes te zien. De kern van het werk is een soort tuintje van gehaakte structuren waarin hier en daar bladeren zijn te herkennen en van het plafond afhangende lianen. De tuin is enerzijds afgeleid van de etymologie van Eindhoven: ende hova, ofwel ‘de

9

laatste tuin’ of ‘Hof van Eden’, het paradijs. Dat is misschien wel een beetje ironisch bedoeld. Anderzijds sluit de tuin aan bij de thematiek van Juul Sadée (Heerlen, 1958): “Veel van mijn werk gaat over het wonen, de plek die we voor onszelf inrichten. Ik zie het huis en de tuin als een model van hoe wij leven.” Met de verschillende warme kleuren groen maakt het tuintje in het midden van de zaal een plezierige, besloten indruk. Inderdaad, hier zou je wel een tijdje willen blijven. Maar er zijn een paar vervreemdende elementen. Een videoprojectie toont extreme close-ups van vogels. Op monitoren fluisteren hoofden aan één stuk door simpele, maar existentiële vragen: ‘whoever?’, ‘whatever?’, ‘whatabout?’ Je kunt nu wel een genoeglijke binnenruimte hebben gemaakt, lijkt Sadée te willen zeggen, maar dat ontslaat je niet van de verplichting je af te vragen waar je je bevindt, hoe je je verhoudt tot de buitenwereld.

Die vraag zit ook verborgen in de stoeltjes die door het werk verspreid staan. “Als mensen daarop gaan zitten”, zegt Sadée, “worden ze deel van het werk. Ook de bezoekers nemen voortdurend, bewust of onbewust, de beslissing of ze naar binnen willen gaan of buiten willen blijven. Die stoelen trouwens”, vervolgt ze, “zijn designstoelen. Ik combineer ze met lampjes van IKEA, massaproductie. En met haakwerk. Maar ergens in de installatie zit ook een uniek kunstwerk, een albasten sculptuurtje, verstopt. We omringen ons met de meest uiteenlopende dingen, van ‘high’ tot ‘low’. Dat weerspiegelt hoe we zelf zijn. Wat je bent is een samenstel.” De stoelen zijn een klein voorbeeld van hoe alles in het werk van Sadée, afhankelijk van hoe je ernaar kijkt, met elkaar samenhangt. Blader in het non-lineaire boek dat Sadée ons voorschotelt en je kunt telkens andere verbanden leggen. Dat bladeren kan overigens ook letterlijk,

www.zuiderlucht.eu

want bij de tentoonstelling verschijnt een kunstenaarsboek dat opnieuw een wereld van mogelijkheden opent. De buitenwereld wordt in The gardener’s last song onder meer voorgesteld door een aantal indrukwekkende boomstammen. “Die staan niet zozeer voor de natuur”, zegt Sadée. “Ze hebben geen takken en geen bladeren. Het zijn vooral bakens in de ruimte.” En misschien, denkt de bezoeker al voort associërend, staan ze ook wel voor de inmiddels danig leeggegeten boom der kennis uit het paradijs. Eindhoven is immers de stad van wetenschap en techniek. Het gebruik van stammetjes komt binnen het oeuvre van Juul Sadée niet uit de lucht vallen. Ze werkt graag met hout, staal en andere ‘neutrale’, elementaire materialen. Daarin ligt een zekere overeenkomst met een ver familielid, Philip Sadée (1837-1904), schilder van de Haagse School en bekend om zijn verstilde strandgezichten met boten en vissersvrouwen: “Van hem wordt gezegd dat hij het liefste in de vroege ochtend en in de herfst schilderde. Het ging hem om het neutrale licht. De achterliggende thematiek moest het verhaal, het toevallige, overstijgen. Iets dergelijks zoek ik ook.” Vroeger werkte ze veel met transparant polyester, bij uitstek een neutraal materiaal, maar daar is ze om gezondheidsredenen mee opgehouden. Het mooie, maar ook het gevaarlijke van het werk van Sadée is dat het over heel veel tegelijk gaat. Zonder de nodige aandacht en openheid verandert haar Hof van Eden maar al te snel in een doolhof. De ondertitel van The gardener’s last song luidt 2 x 15 minutes – een kwartier om de beelden en geluiden op je te laten inwerken en een kwartier voor de verdieping, aldus Sadée. Die tijd heb je ook nodig. Het begeleidende programma biedt bovendien workshops, lezingen en verschillende gelegenheden om de kunstenaar zelf te ontmoeten. Juul Sadée, The gardener’s last song, 2 x 15 minutes. Van 14/11 t/m 19/12 in Van Abbemuseum Eindhoven. www.vanabbemuseum.nl.

november 2010

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken

Open Atelier 28.11.10

Dick van Wijk aanwezig van 13-17 uur

Wilhelminasngl 67 in Roermond www.dickvanwijk.nl

moderne kunst

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 6228 SBKN Maastricht Bellefroidlunet40, 12F, 6221 Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

aLphons winters priJs 2010 19 november t/m 31 december 2010

Een theaterontmoeting exclusief voor jong toneeltalent (15-20 jaar). Een heel weekend lang de wereld buitensluiten en je laten onderdompelen door theater.

werken van 71 kunstenaars uit beide LimburGen

Masterclasses door Lieke Benders, Tim Gladdines, Lindertje Mans, Yvette van der Slik en Erik Karel de Vries. Eindpresentatie open voor publiek op zondag 14 nov om 14.30 uur. Aanmelden: [email protected]

MEER WETEN?

Ga naar www.hetlaagland.nl of www.hklimburg.nl/toneel

10

Gouvernement aan de maas, LimburGLaan 10, maastricht open: werkdaGen 9-17.30 uur (24 en 31 december: 9-12.00 uur)

www.zuiderlucht.eu

november 2010

perron poëzie

TIME OUT OF MIND 19 Leon Verdonschot en Wido Smeets corresponderen over hun bevindingen in de popmuziek. “Heb je geen zin om te spelen, dan doe je maar alsof.”

Tussen Neil Young en Francesco Piu

I

M

een traan voor een dag

n een Britse krant stond onlangs een interview met Neil Young. Daarin zei hij: “Je moet nooit of te nimmer luisteren naar je fanbasis. Het laatste ter wereld wat je moet doen, is je fans volgen. Dat is alles wat ze zijn – fans. Ze zijn niet je eigenaar. Ik hoef geen rekening met ze te houden.” Grappig genoeg las ik het interview dezelfde dag als het nieuwe nummer van het blad Aardschok, dat ik graag doorblader omdat de interviewers zonder uitzondering grote fans zijn van de artiesten die ze interviewen. Dat hebben die artiesten natuurlijk ook door, dus het levert vaak interviews op waarin de artiesten vooral beloven dat hun nieuwe werk precies is wat de fans willen horen. Het zijn twee tegenovergestelde kunstopvattingen. Sterker, het zijn twee tegenovergestelde opvattingen die zich veel verder uitstrekken, van de media tot de politiek. Neil Young toont zich eigenlijk een antipopulist, die weigert te brengen wat anderen willen horen. Niemand conservatiever dan de fan, dat heeft Young goed begrepen. Als Dylan naar zijn fans had geluisterd, had hij zijn elektrische gitaar in 1965 meteen weer opgeborgen nadat de fans hem daarom verschrikt hadden uitgejoeld. Ik vind dat Neil Young gelijk heeft. Zijn nieuwe album Le Noise is een van zijn beste in vele jaren, en dat is het omdat hij weer iets anders durft te doen. Sommige fans zullen misschien afhaken, omdat ze hoopten op een herhaling van eerder werk. Dat is dan maar zo. Young heeft vrijwel geen verplichting naar zijn fans, zoals ik ook vind dat bands niet verplicht zijn hun grootste hit altijd te spelen. Vrijwel geen verplichtingen. Maar wel één. Een paar jaar geleden zag ik Young in Amsterdam. Kaarten waren onbeschoft duur, maar hij was het waard. De avond die ik er was tenminste, de avond ervoor was hij chagrijnig en liet hij een halve rij bezoekers de zaal uitsturen omdat er volgens hem lawaai klonk. Een kennis van me zat in die rij. Ze heeft twee helden: Neil Young en Billy Corgan van de Smashing Pumpkins. Corgan zat die avond in de zaal, en juichte toen haar rij werd weggestuurd. De zaal uitgezet door haar ene held, onder applaus van de andere. Dát is de enige verplichting van iedere artiest: heb je geen zin om te spelen, dan doe je maar alsof.

uziek op zijn best is een ontdekkingsreis, voor de muzikant én de luisteraar. Veel fans houden niet zo van ontdekkingen, die willen het vertrouwde, het feest der herkenning. Aanstekers in de lucht en meebrullen, dat werk. Neil Young is van het kaliber dat zich aan de hysterie van de massa niets gelegen laat liggen. Maar niet alleen fans hebben hun standaard blokkades, voor anti-fans geldt iets vergelijkbaars. Zo heb ik weinig of niets met blues. Te schematisch, al die voorspelbare Weltschmerz, en te veel liefhebbers in de zaal met heen en weer deinende hoofden die alleen tot stilstand komen om er onwaarschijnlijke hoeveelheden bier in te gieten. Nu zijn twee van mijn beste vrienden hard core bluesliefhebbers, en ze begrijpen niets van mijn – ik geef het toe - gretig gecultiveerde afkeer van de blues. Juist in dat beperkte idioom excelleren alleen de échte grootheden, er zit volop ironie en humor in de teksten en van dat publiek hoef je je toch niets aan te trekken? Ze hebben natuurlijk gelijk, maar helpen doet het niet. Van één van de twee, die een deel van zijn kost verdient als professioneel gitarist, kreeg ik kort geleden een compilatie-cd van een band met de onmogelijke naam Francesco Piu Trio. Zijn toelichting was even summier als prikkelend. “Akoestische, melodieuze blues van een geweldige gitarist met een – voor een Italiaan – feilloze dictie van het Engels. En let vooral op zijn interpretatie van All Along the Watchtower.” En inderdaad. Piu is geen speedfreak die gierende tonen onttrekt aan een voor zijn kruis opgerichte gitaar, maar een muzikant die voortdurend de grenzen van de mogelijkheden van zijn instrument verkent. Een pionier op bekend terrein die zijn collega Davide Spiranza op de mondharmonica alle ruimte geeft waardoor All Along the Watchtower een ongekend broeierige vertolking krijgt. Enfin. Door die ene plaat ben ik natuurlijk niet van de ene dag op de andere bekeerd tot de blues, maar als anti-fan heb ik mijn blokkade voor het genre wel weer onder ogen gehad. Met dank aan mijn gitaarspelende vriend én de virtuoze Francesco Piu die verantwoordelijk waren voor een aangename ontdekkingsreis door het land van de blues, waar ik zelden kom.

LEON VERDONSCHOT

WIDO SMEETS

11

www.zuiderlucht.eu

ik huil niet om de man die mij verwekte noch om het kind dat ik zal krijgen niet om wat voorkomt uit mijn afkomst maar de vrouw die mij baarde haar warme lichaam met mij deelde en al mijn moeder was lang voordat ik licht in mijn ogen geworpen kreeg nu vervuld met een zinderend sterven zij laat mij traanloos wenen - laat mij zien hoe stil het verbond tussen moeder en kind ik zou nog willen roepen ga niet weg en zacht fluisteren en in haar moederschoot terugkruipen en daar eeuwig ronken opdat zij mij niet verlaten kan

AMBER-HELENA REISIG

Amber-Helena Reisig (Heerlen, 1992) stond in 2007 in de finale van Write Now en draagt sindsdien op diverse podia voor uit eigen werk, vaak in combinatie met muziek of theater. In 2008 debuteerde ze in de bloemlezing Alles staat nog op zijn plaats (Uitgeverij de Contrabas). Op 3 december presenteert Reisig Il Bordello d’Amore (poëzie en jazz) in theater Lexor in Heerlen. amber-helena.blogspot.com

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door

Defauwes en

november 2010

De flexibele samen

Vakmanschap

De Spinozalens 2010 gaat naar Richard Sennett, de Amerikaanse socioloog die hedendaagse thema’s als individualisering, gebrek aan oriëntatie en machteloosheid van het moderne individu weet te vertalen in leesbare boeken. “Sennett biedt inzicht in de mechanismen van de macht in tijden dat het kapitaal zich steeds meer aan democratische controle onttrekt.” door Cyrille Offermans

Levenslange trouw aan het bedrijf was vroeger normaal maar is in de huidige flexibele samenleving verdwenen. foto Francesco Penco

S

ociologen – aldus Jan Blokker – zijn mensen die in academisch Chinees de ene open deur na de andere intrappen, of woorden van gelijke strekking. Dat mag in veel gevallen waar zijn, maar zeker niet in alle. Ik denk aan Kees Schuyt en Abram de Swaan, aan J.J.A. van Doorn en Bart Tromp, misschien niet toevallig allemaal mensen met een eveneens meer dan normale literaire belangstelling. En het geldt zeker niet voor Richard Sennett, die niet alleen uitgebreid put uit de meest uiteenlopende literaire, historische en filosofische bronnen maar ook zelf beschikt over een precieze en elegante

12

pen. Hij is bovendien een socioloog die er met schijnbaar speels gemak in slaagt zijn heterogene materiaal zo te combineren dat hij tot verrassende en belangwekkende inzichten komt. Richard Sennett (1943) was dan ook voorbestemd tot een heel ander leven, hij zou musicus worden. Hij groeide op in een armoedige, multietnische, door racisme en criminaliteit geteisterde nieuwbouwwijk in het centrum van Chicago, een wereld waaraan hij zich vooral dankzij zijn muzikale aanleg wist te onttrekken. Hoewel naar eigen zeggen geen wonderkind, componeerde hij al voor

zijn tiende, speelde cello, vier, vijf uur per dag, trad vanaf zijn vijftiende op met volwassenen en studeerde aan de prestigieuze Juillard School in New York. Hij was ambitieus, niet omdat hij carrière wilde maken maar omdat hij een nauwelijks te beschrijven vreugde beleefde aan het gevoel iets bijzonder moeilijks als het soepel spelen van vibrato na jaren geduldig oefenen onder de knie te kunnen krijgen. Vakmanschap – aldus Sennett – leidt tot een innerlijk gevoel van zelfrespect en maakt immuun voor jaloezie. (En voor wie het weten wil: een ziekte aan zijn linkerhand maakte op zijn eenentwintigste

www.zuiderlucht.eu

een vroegtijdig einde aan zijn cellistenloopbaan.) Deze autobiografische informatie verschaft de auteur zelf in Respect. The Formation of Character in an Age of Inequality (2003). Dat is een uitzonderlijke passage, want Sennett loopt niet te koop met zijn levensgeschiedenis; alleen als zijn meer algemene stellingen daarom vragen motiveert hij die met eigen ervaringen. Misschien is hij, zeker in zijn laatste boeken, ook eerder een essayist dan een wetenschapsman. In elk geval is hij nooit tevreden met het presenteren van statistisch materiaal of het aangeven van ontwikkelingen in het algemeen, hem is het altijd primair te doen om de ervaringen van mensen die achter die schema’s en getallen schuilgaan. Sennett was ook jarenlang adviseur van diverse vakbonden; dat hij destijds tot de New Left behoorde heeft hij nooit onder stoelen of banken gestoken. Dit alles maakt begrijpelijk dat hij als socioloog van meet af aan een uitzonderlijke belangstelling heeft getoond voor het publieke debat, of liever: voor de historische ontstaansvoorwaarden, de bloei en de erosie daarvan. In zijn vroege meesterwerk The Fall of Public Man (1974) concentreert hij zich op het verval van het openbare leven in de achttiende en negentiende eeuw, speciaal in Parijs en Londen. Daarbij komt hij na een minutieuze rondgang langs de stedelijke locaties waar de burgers vreemden konden ontmoeten en dus wezenlijke ervaringen konden opdoen (het park, het café, de club, het theater), tot de conclusie dat ‘de tirannie van de intimiteit’ sinds het einde van de achttiende eeuw ‘politieke categorieën in toenemende mate verandert in psychologische.’ De opvatting dat alle maatschappelijke ellende te herleiden zou zijn tot de anonimiteit van het moderne bestaan noemt hij een mythe, het overal woekerende sterrendom van nu ziet hij vooral als betreurenswaardige ontpolitisering van het publieke domein. Hoewel Sennett onder Angelsaksische sociologen allang als een grootheid gold, was De flexibele

november 2010

nleving als schrikbeeld ‘Sennett had van meet af aan grote belangstelling voor het publieke debat.’ mens pas het eerste wat er van hem (in 2000) in het Nederlands verscheen; het origineel is van 1998 en heet The Corrosion of Character. Het biedt de beste introductie in zijn denkwereld, ook vanwege de beknoptheid en de actualiteit ervan. Maar het is niet zijn belangrijkste boek. Dat is zijn omvangrijke studie Flesh and Stone (1994), waarvan De flexibele mens eerder als een soort appendix kan worden gezien. In Flesh and Stone doet Sennett een vermetele poging de geschiedenis van de stad in de westerse cultuur te beschrijven vanuit een ongebruikelijk perspectief. Hij wil de geheimen achterhalen van een van de meest vanzelfsprekende maar daarom ook uitsluitend indirect gedocumenteerde dimensies van het stedelijke bestaan: de verhouding tussen de architectuur van de stad en de psyche van haar bewoners. Hoe bepalen straten en pleinen de bewegingen van de mensen? Hoe werden hun angsten en verlangens in steen vertaald? Hoe kleedden ze zich, waar bedreven ze de liefde, waar bespraken ze de openbare aangelegenheden? Welk soort ruimten bevorderden de burgerzin, welke het isolement, de afstand, de scheiding? Het zijn vragen die aan Michel Foucault doen denken, en niet toevallig: Sennett was bevriend met Foucault, vanaf eind jaren zeventig hebben zij de problemen van Flesh and Stone uitgebreid met elkaar

bediscussieerd. Maar het boek, dat de lezer van het Athene ten tijde van Pericles etappegewijs leidt naar het New York van de twintigste eeuw, getuigt van een aanzienlijk opener blik dan we van Foucault uit die jaren gewend zijn. Sennett is minder exclusief gericht om de disciplinerende effecten van de architectuur, hem gaat het niet op een liefst allesomvattende, dus ook wurgende theorie maar om desnoods heel kleine ruimten voor verandering. De flexibele mens is bescheidener van opzet, de vraagstelling is verwant. Nu gaat het om ‘een psychogram van de moderne samenleving’. Als vraag geformuleerd: welke invloed hebben de veranderende productievormen op het karakter van de producenten? Gesprekken met werknemers – een bakker, een reclamedeskundige, een computerspecialist, een bedrijfsadviseur – vormen het uitgangspunt. Centraal staat de gedachte dat de computerisering van de samenleving, vanaf eind jaren tachtig, tot ingrijpende veranderingen heeft geleid en nog zal leiden, vergelijkbaar met de veranderingen als gevolg van de overgang van een agrarische naar een industriële maatschappij. Alles wat in oud-kapitalistische tijden nog als wenselijk of noodzakelijk werd beschouwd, wordt nu als onwenselijk en stagnerend gezien: een liefst levenslange trouw aan en identificatie

Richard Sennett.

13

met het bedrijf, loyaliteit tegenover de superieuren, solidariteit met collega’s, arbeidsdiscipline en ervaring, kortom alles wat zekerheid bood in het leven en de planning van een carrière mogelijk maakte, moet overboord. Flexibiliteit is het toverwoord. Een moderne werknemer mag zich niet hechten aan een werkomgeving, aan vaste werktijden en aan telkens dezelfde collega’s. Aangezien bedrijven zich steeds meer richten op een zo hoog mogelijke winst op zo kort mogelijke termijn moeten ze de markt overspoelen met telkens nieuwe producten en dat vergt eenzelfde vermogen tot ‘vernieuwing’ bij de werknemers. De gevolgen daarvan zijn desastreus, zowel voor het privéleven (dat mateloos onder druk komt te staan) als voor de werkomstandigheden. Zo ontkracht Sennett het idee dat in de flexibele onderneming de macht zou zijn afgeschaft. De ‘bereidheid tot samenwerking’, die steeds vaker als belangrijkste vaardigheid wordt gevraagd, is vooral een vriendelijk ogend masker waarachter men zijn collega’s onder druk zet en waardoor de baas buiten schot blijft als het mis gaat. De moderne manager heeft geleerd zich antiautoritair te gedragen, zich als leider of trainer te presenteren van ‘medewerkers’, en dat is realistisch in zoverre zijn macht er een is geworden zonder gezag. Evenmin als zijn ‘medewerkers’ weet hij of zijn volgende sprong in het duister geld zal opleveren of niet. Maar als dat niet het geval is, geldt zijn macht onverkort en wordt ‘het team’ verantwoordelijk gesteld. Richard Sennett biedt, kortom, als geen ander inzicht in de verraderlijke mechanismen van de macht in tijden dat het globale kapitaal zich steeds meer aan democratische controle onttrekt. Daarom is er geen twijfel mogelijk: de Spinozalens gaat naar de juiste man. De prijsuitreiking van de zesde Spinozalens vindt plaats op de geboortedag van Spinoza, woensdag 24 november 2010, in de Nieuwe Kerk in Den Haag. www.spinozalens.nl

www.zuiderlucht.eu

november 2010

TRANS FORM A R C H I T E C T E N

WWW.TRANS-FORM.NL

kapper men & w

met of zonder

omen

afspraak

46 MAASTR IC HT BOS CH STRAAT 11 SI TTARD LSESTRAAT HASPE IC HT MAASTR 2 G WE ST GER LA CH US 72 4 62 32 3 L 04 (o p af sp ra ak ) TE ur s.n l ffe oi nc ve ho jn ww w. wi

HET

ONEINDIGE VERHAAL (THE NEVERENDING STORY) van Michael Ende

een theatervoorstelling van Inèz Derksen

14 november de maaspoort, venlo & 21 november munttheater, weert Het Laagland wordt in het kader van de BIS gesubsidieerd door de Provincie Limburg en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het Oneindige Verhaal wordt mede mogelijk gemaakt door: Stadsschouwburg Sittard-Geleen, Gemeente Sittard-Geleen, Janivo Stichting

VOOR DE VOLLEDIGE SPEELLIJST: WWW.HETONEINDIGEVERHAAL.NL

Z33 HASSELT ALTER : NATURE WE CAN

21.11.10 — 13.03.11

Alter Nature: vier tentoonstellingen, een symposium en meer ... over hoe we de natuur (kunnen) veranderen, en hoe dit onze blik op de wereld verandert.

Z33 Huis voor actuele kunst Zuivelmarkt 33 B-3500 Hasselt +32 (0)11 29 59 60 www.z33.be

Alter Nature is een project van Z33, Modemuseum Hasselt & CIAP in samenwerking met MAD-Faculty, UHasselt, VIB (Vlaams Instituut voor Biotechnologie), KULeuven & bioSCENTer Alter Nature: We Can wordt gesteund door de Provincie Limburg, Vlaamse Overheid, Stad Hasselt, Mondriaan Stichting, Groep C, Levis De volledige Alter Nature agenda is te vinden op www.alter-nature.be

Foto: ‘wortel’ (foto: Kristof Vrancken / Z33) naar Morphoteque #9, Driessens & Verstappen, 1997

14

www.zuiderlucht.eu

november 2010

De wijze woorden van rapper Typhoon

Hiphopjazz

Na Noorderslag, Oerol en Lowlands staat rapper Typhoon met jazzformatie New Cool Collective deze maand in Heerlen op het podium. De Surinaamse Zwollenaar mag dan de hiphop zijn toegedaan, zijn nieuwsgierigheid brengt hem ver over de grenzen van zijn genre. door Leon Verdonschot

Typhoon (midden) en New Cool Collective. foto Herb Alfonso

D

e vader van rapper Typhoon was onderofficier in het Surinaamse leger. Midden jaren zeventig komen hij en zijn vrouw naar Nederland. Kort wonen ze in Roermond, daarna verhuizen ze naar ’t Harde, bij Zwolle. Ze krijgen drie zoons en een dochter. Zij wordt zangeres, alle zoons worden rapper. De oudste, Kevin, onder de naam Blaxtar. De middelste, Earl, onder de naam O-Dog. De jongste, Glenn, onder de naam Typhoon. Glenn schrijft zijn eerste tekst wanneer hij een jaar of tien is. In het Engels, want alle hiphop die hij dan kent en goed vindt, komt uit de VS. Het is een tekst over raciale vooroordelen, en dat het daar afgelopen mee moest zijn. Een paar jaar duurt het voor hij overschakelt naar het Nederlands. Om er achter te komen dat er daarmee een wereld voor hem open gaat, een wereld van woorden die de zijne zijn en waarvan hij er veel meer tot zijn

15

beschikking heeft. Inmiddels is Glenn (1984) zelf al weer een voorbeeld voor de nieuwste generatie hiphoppers. Hij is een van de vele boegbeelden van de levendige hiphop-scene die Zwolle heeft voortgebracht, samen met onder meer Jawat! en de grootste naam van die stad, het inmiddels opgeheven Opgezwolle. Niet Rotterdam, de stad waarvan je het zou verwachten - de enige Nederlandse stad met een skyline en die op sommige plekken en op sommige momenten aan New York doet denken - maar Zwolle werd het centrum van de Nederlandse hiphop. Zoals Eindhoven dat eind jaren negentig van de garagerock was, en Maastricht begin jaren negentig van de hardcore punk. Wanneer het gaat om de neiging samenwerking aan te gaan, is die Zwolse hiphop-scene een schoolvoorbeeld van het erg prettige klimaat in de Nederlandse popmuziek de laatste jaren. Maar van alle rappers

uit Zwolle gaat Typhoon daarin het verst: zijn nieuwsgierigheid brengt hem ver over de grenzen van het genre waarin hij zich beweegt. Toen leden van Opgezwolle verder gingen in de Fakkelbrigade, bleek Typhoon daar een van de kopstukken. Maar hij bleef verder zoeken. Hij heeft opgetreden met het Metropole Orkest, en samen met jeugdvriend Sticks heeft hij nog een project met de texmex-band Muppetstuff. Het is een onbekende band van ervaren muzikanten, die zich al twintig jaar veelal in het bruiloften- en besloten feestencircuit begeeft. Ze hebben zelfs een album samen gemaakt, dat door een matige productie en gebrekkige promotie onopgemerkt is gebleven. Maar de zwierigheid waarmee Typhoon en zijn collega-rapper Rico hun hiphop in deze nieuwe omgeving omzetten in temperamentvolle levensliederen, is enerverend. Onder de titel Wie Heeft De Bal doen ze een theatertour, en staan ze voor rood

www.zuiderlucht.eu

pluche gevuld met petjes. En wanneer Typhoon in 2008 samen met New Cool Collective nummers speelt van zijn debuut Tussen Licht en Lucht, smaakt dat bij publiek, pers en de muzikanten zelf naar meer. Het komt tot meer optredens dan dat als eenmalig geplande, en vervolgens tot een mini-album, Chocolade. In 2004 won Typhoon de finale van de Grote Prijs van Nederland en vorig jaar kreeg hij de Zilveren Harp uitgereikt. Toch wekt alles aan de rapper de indruk dat het beste nog moet komen. Juist vanwege die nieuwsgierigheid, die gretigheid naar meer en beter. Tot nu toe maakten zijn teksten de meest indruk wanneer ze niet de toestand in de wereld, maar die in zijn eigen wereld beschreven. Ze zijn soms opvallend openhartig, ook over zijn familie: ‘Maar helaas, ik zie separatisme / Binnen het gezin, tegen m’n zin in / Ma ik mis je / Pa, ook wij / Niet alleen de tijd leert me / Overgevoelig, maar die littekens doen ook mij zeer.’ In een gezin waar discipline gold als een groot goed kwam de ontsporing van Glenns broer Earl, die in de gevangenis terechtkwam, hard aan. Ook daar verwijst Glenn naar in een tekst: ‘Wij zijn een tezamen / dan samen eenzaam in dat huis / Voor dat samenzijn haal ik alles eruit / Als een lege schatkist / Maar blijven grijpen naar de buit.’ Zijn vader omschreef hem ooit als de jonge reïncarnatie van een oude, wijze man. In een interview vertelde hij eens hoe zijn jongste zoon lange wandelingen in het bos maakte. Toen Typhoon vorig jaar tijdens het theaterprogramma Hotelgasten fragmenten uit favoriete films mocht tonen bleek hij vooral natuurdocumentaires te hebben meegebracht. Wanneer hij terugkwam van die lange tochten door het bos, vertelde zijn vader in het interview, had hij vele velletjes volgeschreven met teksten, die zijn vader moest lezen. Wijze woorden, vond zijn vader dan. Typhoon samen met New Cool Collective: 6 november, Parkstad Limburg Theater in Heerlen.

november 2010

Van voor de oorlog V

er voor de Tweede Wereldoorlog trokken fotografen van De Spaarnestad, uitgeverij van bladen als de Katholieke Illustratie, Libelle en Panorama, door het land. Bij een verhuizing in 1973 werden zo’n 35.000 glasnegatieven uit het Spaarnestadarchief opgeruimd. Naar verluidt werden ze per bakfiets opgehaald. Enkele jaren geleden werd het Limburgs Museum in Venlo getipt dat een deel van die negatieven was opgedoken op een markt in Amsterdam. Het museum wist ongeveer 3600 van de negatieven te verwerven. Een eerste selectie daaruit wordt tot half april in Venlo getoond. Op de foto: Standwerker op de vrije markt in Heerlen dost zich uit om zijn exotische waar aan te prijzen. Datum: 20 februari 1933.

www.limburgsmuseum.nl

16

www.zuiderlucht.eu

november 2010

17

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Alys_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn 08/10/2010 18:39 Page 1

BACA Laureate 2010: Francis Alÿs 7 November 2010 – 27 March 2011

www.bonnefanten.nl HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL/AUDIOVISUEEL

FILMQUIZ HET GROTE WETEN TEST JE FILMKENNIS TIJDENS DÉ FILMQUIZ VAN NEDERLAND EN VLAANDEREN 14 NOVEMBER 2010, 13.30-17.00 UUR GOTCHA! CINEMA, WEERT (GRATIS TOEGANG) WWW.HETGROTEWETEN.NL

18

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Wat was in oktober... 1

De kunstsector moet 200 miljoen bezuinigen. Het ‘ lage’ btw-tarief van zes procent voor onder andere kunstaankopen en toegangskaartjes wordt opgetrokken tot negentien procent

2

Regisseur Mike van Diem (Sittard, 1959), bekend van de Oscar-winnende film Karakter, bereidt een film voor over het Duitse bombardement op Rotterdam in1940. De film moet over twee of drie jaar in première gaan.

3

Niemand biedt op het startbod van 200.000 euro voor het manuscript van de bestseller Ik Jan Cremer (1964) tijdens een veiling in Amsterdam.

4

Krisztina de Châtel krijgt de Gouden Zwaan oeuvreprijs tijdens het gala van de Nederlandse Dansdagen in Maastricht. “Als ik een stuk afheb, ben ik als een uitgeperste citroen. Het is echt afschuwelijk”, zegt ze in Dagblad De Limburger.

5

In Los Angeles gaan twee tentoonstellingen van start over John Lennon die nu 70 jaar zou zijn. Er rijdt een enorme bus door de stad die jongeren er op moet wijzen dat er niet veel nodig is om een idee om te zetten in muziek.

15

Joop van den Ende Theaterproducties luidt de noodklok: ook Henk en Ingrid gaan straks dertien procent meer betalen voor een kaartje Marco Borsato of Frans Bauer.

16

rol van de politicus in Geert de Musical spelen, die overal draait behalve in Limburg.

8

Kroniek van een aangekondigde burn out, kopt De Volkskrant over een veelgeprezen documentaire over de ingestorte en alweer opkrabbelende violiste Janine Jansen

9

De Limburgse genomineerden Sidi el Karchi en Keetje Mans vallen buiten de prijzen bij de uitreiking van de Koninklijke prijs voor Vrije Schilderkunst. De winnaars zijn Carl Johan Högberg, Jenny Lindblom, Kim van Moran en Fisher Norren.

10

In de bestsellerlijst kwam de nieuwe cd van De Dijk met soullegende Solomon Burke met stip op twee binnen. Tijdens zijn aankomst op Schiphol, voor een concert met De Dijk in Paradiso, overlijdt Burke (70).

11

De Australische sopraan Joan Sutherland, oftwel La Stupenda (de overweldigende) overlijdt op 83-jarige leeftijd. In 1960 werd ze in één avond een wereldster toen zij na de waanzinscène uit Donizetti’s Lucia di Lammermoor werd onthaald op een minutenlang durend applaus.

12

Uitgeverij De Geus verwerft de rechten van het boek van de Chinese Liu Xiabo, winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede. The Monologues of a Doomsday’s Survivor verschijnt in 2011 op de Nederlandse markt.

13

Chantal Janzen in Petticoat

6

De musical Petticoat met de Venlose Chantal Janzen gaat in première. “Chantal Janzen doet alles goed wat er maar te doen valt. Inclusief het Groningse accent”, schrijft de Volkskrant.

7

Acteur Sven Bijma heeft de landelijke talentenjacht Op zoek naar Geert Wilders gewonnen. Hij mag de

19

Smakeloos noemt het bisdom Roermond de tentoongestelde jongensonderbroekjes in de tentoonstelling Limburg House of Wonders te Maastricht. Ze zouden behoren tot de collectie van het bisdom, zo knipoogt de bijsluiter.

24

Stones-gitarist Keith Richards weet hoe je een boek verkoopt. Tegenover News of the World laat hij zich ‘ontvallen’ hoe hij in zijn autobiografie onthult dat hij na diens dood de as van zijn vader heeft opgesnoven.

Het regiedebuut van Angelina Jolie loopt averij op in Bosnië. De autoriteiten eisen dat het plot wordt aangepast. In de film wordt een Bosnische vrouw in de oorlog verliefd op haar Servische verkrachter.

17

25

Limburgers hebben weinig vertrouwen in medemens en politiek, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Contact met vrienden en verenigingsleven scoren juist hoger dan elders.

18

Michael Jackson is volgens het Amerikaanse zakenblad Forbes de bestverdienende dode artiest. Met een jaaromzet van 193 miljoen euro verslaat hij vanuit zijn graf even dode beroemdheden als Elvis Presley (43 miljoen euro) en John Lennon (12 miljoen euro).

Regisseur Johan Nijenhuis mag in RTL Boulevard en DWDD zijn collega Dick Maas een dienst bewijzen door zijn beklag te doen over de ‘enge’ posters van diens Sinterklaasfilm. Kinderen vinden de poster desgevraagd helmaal niet eng.

Veel geruchten over de aanstelling van een zakelijk leider maar nog altijd geen nieuws over het lot van Guido Wevers als artistiek leider van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018.

19

27

20

Journalist en documentairemaker Ad van Liempt krijgt een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam. Hij gaat zich daar bezighouden met verhalen over de stad onder de titel: De Biografie van Amsterdam.

Bookerprizewinnaar Howard Jacobson breekt in The Guardian een lans voor humor in de literatuur: “Er is een angst voor komedie in de literatuur die niemand die deze vorm liefheeft met genoegen aanziet – wanneer zag u voor het laatst het woord grappig op de omslag van een serieuze roman?” Het is volgens de Volkskrant een compleet raadsel waarom 2010 is uitgeroepen tot Rietveldjaar, geen enkel jaartal in ‘s mans leven biedt enig aanknopingspunt. Toch is de eraan gewijde expositie in het Centraal Museum in Utrecht zeer de moeite waard.

21

In Rotterdam stort een vloer van een woontoren-in-aanbouw van architect Wiel Arets in. Een ongeluk met een steiger, geen constructiefout, bezweert de Maastrichtse architect.

22

Kranten publiceren opgewarmde citaten van de nieuwe staatssecretaris voor cultuur Halbe Zijlstra. Hoogtepunt: Het ontspannen omgaan met twee paspoorten is “een theoretische exercitie van wereldvreemde rode rakkers”.

26

Dichter, vertaler en essayist Menno Wigman krijgt uit handen van Breyten Breytenbach de Hans Berghuisstok voor poëzie tijdens de Maastricht International Poetry Nights. Twee jaar geleden was de prijs voor Breytenbach.

28

29

Schrijver Oscar van den Boogaard is benoemd tot artistiek directeur van het Hoge Instituut voor Schone Kunsten (HISK) in Gent. Op 8 november kan hij ook nog de Ako Literatuurprijs in de wacht slepen met zijn roman Meer dan een minnaar.

30

Voor de theatervoorstelling De ins en outs van het gat in je hoofd van Het Huis van Bourgondië en Generale Oost is theatermaakster Emke Idema op zoek naar mensen met scheve of rechte tanden, met of zonder gezichtsbeharing van rond de 30 en rond de 70 jaar. Wie o wie?

31

14

Met behulp van sponsors en een geheime financier verwerft het Letterkundig Museum in Den Haag het eerder deze maand vergeefs ter veiling aangeboden manuscript van Ik Jan Cremer. “Voor minder dan twee ton”, zo luidt de toelichting.

23

Nadat Heerlen eerder het breakdance event IBE wegkaapte uit Rotterdam, wil de stad nu ook het Hindoestaanse Film Festival uit Den Haag verleiden naar het zuiden te verkassen.

Lezers van het toonaangevende Britse tijdschrift DJ hebben Armin van Buuren opnieuw verkozen tot de beste dj ter wereld. Het is de vierde keer op rij dat de Nederlander de titel op zijn naam schrijft. Tweede is de Fransman David Guetta, op drie staat Tiësto. Ik Jan Cremer

www.zuiderlucht.eu

november 2010

De comeback van

Zuiverheid

H

et was niet lang na de val van Muur dat Guus Beumer, directeur van het Maastrichtse cultuurcentrum Marres, op een druilerige zondagmiddag in Dresden het Deutsches Hygiene-Museum ontdekte. Nog afgezien van het modernistische gebouw van fikse omvang (“Het Bonnefanten valt er in weg”) en de verrassende lading, raakte Beumer vooral geboeid door het concept van het museum. Want hij trof niet zo zeer “een depot met spulletjes” aan, maar een instelling die zelf vorm gaf aan haar maatschappelijke functie, bijvoorbeeld door bij te dragen aan de bewustwording rond ziektes als tbc en kanker. Een museum als een laboratorium dat de ideologie van de hygiëne probeert te promoten.

‘De Glazen mens’ met zijn preparateur Tschackert (1935). foto Max Ehlert

Hygiëne omvat veel meer dan handen wassen en de boel aan kant houden. Met dank aan de nazi’s die het begrip een nieuwe betekenis gaven en het voor hun ideologisch karretje spanden. Aan de hand van de geschiedenis van het Deutsches HygieneMuseum in Dresden onderzoekt Marres in Maastricht begrippen als zuiverheid en transparantie. “We denken nog te vaak dat het museum de toonzaal is van een koninklijke verzameling.” door Emile Hollman

20

www.zuiderlucht.eu

Beumer dook in de geschriften en ontdekte dat er in 1911 een grote hygiëne tentoonstelling in Dresden was gehouden waar drie miljoen bezoekers op afkwamen. Net als bij de wereldexpo’s en de grote kunstbiënnales zoals die in Venetië, had de tentoonstelling nationale paviljoens waar de deelnemende landen hun visie op het toen nog nieuwerwetse idee van hygiëne gaven. Beumer: “Vreemd genoeg was Nederland als land niet vertegenwoordigd, wel de stad Amsterdam. Aan de hand van een grachtenpand werden de hygiënische problemen ontvouwd waarmee men daar kampte. Een jaar later richtte Karl August Lingner, de fabrikant van Odol Mondwater het Deutsches HygieneMuseum op. Wat mij fascineert is dat dit museum zijn eigen materiaal produceert en zijn eigen tentoonstellingsmodellen ontwikkelt. In dat opzicht kent het zijn weerga niet: wat het namelijk doet, is het onzichtbare zichtbaar maken. En voor mij, iemand die zo bezig is met presentaties, is dat bijna een kernvraag: hoe doe je dat?” Sinds Beumer in Maastricht cultuurcentrum Marres onder zijn hoede nam, onderzoekt hij via tentoonstellingen, publicaties en lezingen het verschijnsel avant-garde. Niet vanuit het kunsthistorisch perspectief – Beumer is van huis uit socioloog, maar maakte naam in de wereld van mode en design - maar meer als idee dat ten grondslag ligt aan het breken met bestaande opvattingen en waarden. Desondanks blijft het lastig om een begrip als avant-garde zichtbaar te maken zonder te vervallen in kunsthistorische platitudes. Vandaar dat Marres aan de hand van de geschiedenis van het Deutsches Hygiene-Museum wil onderzoeken hoe je als kunstinstelling (toch) het onzichtbare zichtbaar kunt maken. Inmiddels afficheert het museum in Dresden zich als een forum voor discussie voor iedereen die geïnteresseerd is in de culturele, sociale en wetenschappelijke revoluties die plaatsvinden in

november 2010

de glazen mens ‘Ik zie te veel musea zichtbare dingen nog zichtbaarder maken.’ Nederland-subsidieland Guus Beumer (Subang, 1955) behalve directeur van Marres ook directeur van NAiM Bureau Europa in Maastricht, wil nog niet te veel zeggen over zijn curatorschap van de Nederlandse inbreng tijdens de Biënnale van Venetië in 2011. Een tip van de sluier: “Ik wil het graag hebben over de potentie van de Nederlandse culturele infrastructuur. Nederlandse kunstenaars en ontwerpers worden tegenwoordig afgeschilderd als subsidietrekkers. Het gevolg is dat een begrip als Dutch Design een dubbele betekenis heeft gekregen. In de eerste fase van hun carrière benutten ontwerpers het begrip als een merknaam waarmee ze zich graag identificeren. Op het moment dat ze enig succes hebben, distantiëren ze zich van elk idee van een Nederlandse identiteit, omdat dat land synoniem zou zijn voor subsidie. Die dubbelhartigheid is funest. Subsidies – en dat kan iedere succesvolle kunstenaar en ontwerper vertellen – hebben een productief effect, en het succes van Dutch Design is daar de beste illustratie van. Ik vind het leuk om die potentie in Venetië aan te spreken.”

Reizende tentoonstelling van het Deutsches Hygiene-Museum Dresden (1933). foto stichting Deutsches Hygiene-Museum en Ullstein Bild

het begin van de 21ste eeuw. Er is een permanente opstelling, een kindermuseum, tal van tijdelijke tentoonstellingen en een volle agenda aan lezingen, colleges, conferenties en concerten. Communicatie en educatie zijn van enorm belang. Complexe thema’s als schoonheid, verlangen naar geluk of de opkomst van het fundamentalisme worden er onderzocht, bespreekbaar en dus zichtbaar gemaakt. Beumer, gniffelend: “Ik zie te veel musea zichtbare dingen nog zichtbaarder maken. We denken nog te vaak dat het museum de toonzaal is van een koninklijke verzameling. Dat kunst autonoom is wil nog niet zeggen dat het museum ook autonoom is. Ik wil best geloven dat God goddelijk is, maar dat wil nog niet zeggen dat de dominee het ook is.” In die eerste jaren van de vorige eeuw reisde het Hygiene-Museum nog rond met kleine, zelfgeproduceerde wasmodellen van ziektes, afgietsels van huidaandoeningen en promotiefilms. Een puur educatieve aangelegenheid; ziektes werden letterlijk in kaart gebracht en tentoongesteld in, zoals Guus Beumer dat noemt, “de geobjectiveerde werkelijkheid van de wetenschap. Je ziet het museum veranderen met de opkomst van de röntgenapparatuur. Vanaf dat moment gaat de wetenschap vanuit de huid letterlijk het lichaam binnen en probeert ze een transparante, glazen mens te creëren. Een metafoor voor de nieuwe werkelijkheid,

symbool van een transparant lichaam, tastbaar en beheersbaar.” In die sfeer gedijden ook de ideeën van de nationaal-socialisten met hun opvattingen over de zuiverheid van het Arische ras. Beumer: “Er was sprake van rassenhygiëne, ofwel goede en slechte hygiëne.” Voor die periode uit de Duitse geschiedenis heeft het museum de ogen niet gesloten. “Er is al een tentoonstelling over gemaakt. Ik merk wel dat het museum wat voorzichtig is met zijn eigen verleden. Ze durven niet aan een echte reflectie op de eigen evolutie.” De Glazen Mens, oftewel The Transparant Man, is het kroonjuweel van het museum en nu de grote attractie van de Marres-tentoonstelling De avant-garde: hygiëne. Het was nog niet eenvoudig om bruiklenen te verkrijgen, vertelt Beumer. “Ik weet dat het een aantal Britse musea eerder niet is gelukt. Misschien komt het omdat we vergeleken met de grote musea maar een marginaal instituutje zijn. En we hebben gebruik gemaakt van het Paard van Troje door Claudia Banz, voorheen medewerkster van het Hygiene-Museum, te vragen voor ons onderzoeks- en productieteam.” De tentoonstelling in Marres zal uit drie zogeheten denkruimtes bestaan waarin het Hygiene-Museum op verschillende manieren wordt benaderd. “Marres is niet groot, dus we moeten ons beperken”, zegt Beumer. Het onderdeel Museum as Discourse richt zich op

21

www.zuiderlucht.eu

het zichtbaar maken van het onzichtbare, op het streven naar transparantie dat Beumer “als een dominante ambitie van de twintigste eeuw” beschouwt. In Museum as Practice staat het pedagogische streven naar voorlichting over hygiëne en natuurwetenschappelijke kennisverspreiding centraal. Museum as Ideology geeft uitleg over de betekenis en de praktische doelstelling van hygiëne in samenhang met politieke en sociaal-economische klimaat in Duitsland. Aan de hand van de geschiedenis van het Hygiëne-Museum hoopt Beumer ook de discussie rond de bezuinigingen van het nieuwe kabinet zichtbaar te kunnen maken. “Het lijkt wel of de cultuurwereld een strafexercitie moet ondergaan. De bezuinigingen worden zelfs gelegitimeerd door cultuur als linkse hobby af te schilderen. Men suggereert daarmee dat de taal van de intelligentsia is teruggebracht tot een linkse taal. De geschiedenis van het HygieneMuseum toont aan dat cultuur altijd kan worden ingezet door een politiek systeem maar nooit gereduceerd kan worden tot één betekenis. Het is noodzakelijk dat die dynamische kwaliteit van cultuur, los van het idee van rechts of links, zichtbaar wordt gemaakt.” De avant-garde: Hygiëne. Van 24/10 t/m 30/1/2011 in Marres Maastricht. www.marres.nl

november 2010

Spelen blijft de ultieme leerschool

Eva

Het mag easy klinken, maar liefst niet te veel als easy listening. De Brazilian jazz van Sensuàl gaat een iets ruigere kant op. Deze maand staat de groep in De Nieuwe Nor in Heerlen, geboorteplaats van zangeres Eva Kieboom. “Ik hoop er mijn jeugd weer te zien.”

November jazzmaand Na een vol oktober (onder meer Mecc Jazz en Jeker Jazz in Maastricht) bezorgt november de jazzfan nog meer keuzestress. Op het programma staan onder meer: Heerlen Jazzt (onder anderen Michiel Borstlap, Eric Vloeimans, New Cool Collective en Yuri Honing), C-Mine Jazz in Genk (onder anderen Geri Allen, Erik Truffaz en Candy Dulfer), het maandelijkse theaterconcert van Jazz Maastricht (Boi Akih) en de wekelijkse optredens in Café Thembi in dezelfde stad (met in november bijvoorbeeld het Edgar van Asselt Quartet featuring David Schnitter).

door Paul van der Steen.

D

e schijnbare zorgeloosheid van de muziek van Sensuàl is niet altijd terug te vinden in de Portugese teksten van die band. Trinta heet het nieuwe album. Dertig. “In een deel van de liedjes gaat het over de dilemma’s van die leeftijdsfase”, zegt zangeres Eva Kieboom, zelf 31. “Geen grote problemen, maar keuzes die zich opdringen. Moet ik misschien aan een andere carrière beginnen? Moet ik een huis kopen? Of juist gaan reizen?” De thematiek is niet bewust in de plaat gelegd. “Vaak ontdek je zo’n rode lijn pas achteraf.” Over het gewenste geluid hadden de leden van Sensuàl (“We bespreken samen heel erg heel veel”) wel uitgesproken ideeën. Voor de opname van het nieuwe album viel de keuze op een studio in Keulen. “Ze waren er gespecialiseerd in reggae, maar konden ons precies het geluid bieden dat we in ons hoofd hadden: wat dikker, organischer, minder clean. De plaat is grotendeels vastgelegd met vintage apparatuur. Dat hoor je. Onze sound heeft meer ballen gekregen.En er zijn natuurlijk wel wat overeenkomsten tussen de Brazilianjazz van Sensuàl en reggae: de relaxtheid en de warme sfeer zijn vergelijkbaar.” Het werken aan nieuw materiaal, het werk van Kieboom en toetsenist Emiel van Rijthoven, beschrijft ze als een worsteling. “Je weet dat het ergens zit. Het werkte voor de eerste twee cd’s,

Eva Kieboom: “Toch ga je twijfelen aan jezelf.” foto Merlijn Doomernik

dus waarom zou het voor de derde niet werken? Toch ga je twijfelen aan jezelf.” Ze hoort soortgelijke verhalen van collega-muzikanten. “Gewoon liedjes poepen kan bijna niemand. Het fijne is dat Emiel en ik elkaar qua stemming goed afwisselen. Als ik er doorheen zit, jut hij me op en andersom. Vroeger kwam ik vaak met teksten waarbij dan de muziek werd gemaakt. Nu reikten we elkaar vaak meer flarden aan, waaruit als vanzelf nummers ontstonden. Op die manier steek je elkaar aan.” Zeven jaar bestaat Sensuàl nu. Na het debuut Acústico verscheen in 2008 het album Salve, dat de band de Edison Publieksprijs opleverde. Vaak wordt de formatie in een adem genoemd met Zuco 103, maar die band schurkt wat meer tegen de wereld van dance en elektronica aan. Sensuàl is niet vies van een eigentijdse sound, maar kiest bewust voor een akoestisch geluid.

22

Kieboom viel voor de Braziliaanse muziek tijdens haar studie op het Utrechtse conservatorium. De vonk sloeg over tijdens een workshop. De muzikaliteit van het Portugees, de sfeer, de melancholie en de ritmiek raakten de zangeres. Bij haar eindexamen werden nog bossa nova’s van anderen gespeeld. Met het kort daarna opgerichte Sensuàl ontstond een eigen repertoire. De taal leerde ze zichzelf aan. “Zo goed als een native speaker zal ik nooit worden, maar spreken en schrijven gaat steeds makkelijker. Op de achterhand heb ik nog steeds een Braziliaanse vriendin die streng controleert.” De in Heerlen opgegroeide Eva Kieboom begon als kind op dwarsfluit. De liefde voor het zingen ontstond tijdens de afscheidsmusical van de lagere school. Met haar ouders en broer maakte ze tijd lang deel uit van een familiekoor in de wijk Welten. Als

www.zuiderlucht.eu

puber nam ze zangles bij Jacqueline Fijnaut en in en rond Heerlen zong ze in haar eerste bandjes. Spelen beschouwt Kieboom nog altijd als de ultieme leerschool. Begin dit jaar maakte ze met Sensuàl een tour langs theaters. “Het betekende dat we nog bewuster aan onze performance moesten werken. Dat is leerzaam. Leoni Jansen deed de regie. Ze hielp me onder meer van de tic af om tijdens het zingen vrijwel continu met mijn vingers op de microfoon te slaan. Toen we na de theatertour weer aan clubconcerten begonnen, was het wel afkicken. We waren gewend geraakt aan een vast stramien. Daarom voelde het als een bevrijding om de spontaniteit wat meer ruimte te kunnen geven. Als in we begin volgend jaar weer de theaters ingaan, zullen we de meest ingestudeerde kantjes er ook wel afschaven.” De komende maanden staat ze weer volop op het podium. Dat op 19 november haar oude woonplaats Heerlen aan de beurt komt, vindt de zangeres ‘hartstikke spannend’. “Door media als Facebook communiceer ik nu weer met mensen die ik jaren niet meer gezien heb. Die weten dat ik straks in de Nieuwe Nor sta. Ik hoop er mijn jeugd weer te zien.” Sensuàl treedt op 19/11 op in de Nieuwe Nor in Heerlen. www.heerlenjazz.nl www.nieuwenor.nl

november 2010

Een ontplofte bus kunst

Bloemetjes

De tentoonstelling van de Bulgaars-Amerikaanse kunstenaar Iva Gueorguieva in Heerlen is voor een deel door Nederlandse en Duitse collega’s gemaakt. Pas als je haar eigen werk goed bekijkt, zie je hoezeer ze de touwtjes in handen heeft weten te houden. “We schilderen en plakken gewoon over elkaars werk heen. Ik heb me ingesteld op veel misverstanden.” door Duncan Liefferink

W

e wisten het hier nog niet, maar Iva Gueorguieva is niet de eerste de beste. De in 1974 geboren Bulgaarse emigreerde op haar zestiende naar de Verenigde Staten. De laatste jaren maakt ze daar in hoog tempo naam met grote, net-niet-abstracte schilderijen: flitsend werk met felle kleuren, vol energie en beweging en met een duistere ondertoon die steevast in verband wordt gebracht met haar ervaringen als Oosteuropese immigrant aan de onderkant van de Amerikaanse samenleving. Een rijzende ster, kortom. Wat was er makkelijker geweest dan een solo-tentoonstelling om haar werk ook in onze contreien op de kaart te zetten? Dat is echter niet de aanpak van Kunstencentrum Signe, kortweg kuS, in Heerlen, waar ze nu exposeert. “We houden niet zo van die losstaande solo’s”, zegt kuS-directeur Toon Hezemans. “We zien liever dat kunstenaars reageren op de stad en de omgeving. Daardoor kan zo’n tentoonstelling iets teweegbrengen.” Die benadering leidde ertoe dat het spannendste onderdeel van Gueorguieva’s tentoonstelling in Heerlen niet alleen door haar gemaakt is. In overleg met Christine van den Bergh van OutLINE in Amsterdam, waar Gueorguieva eerder exposeerde, werd een aantal Nederlandse en Duitse kunstenaars opgetrommeld, onder wie Joanneke Meester, Aquil Copier en Martijn Lucas van Erp. Een week lang gingen ze samen met Gueorguieva aan het werk in de langgerekte achterruimte van kuS. De meterslange wand is bedekt met flarden wit, gekleurd en halfdoorzichtig papier en kriebelige tekeningetjes. Er hangen repen stof, een boerenbonte zakdoek en hier en daar een tekstfragment. Motieven als twee vlot gepenseelde paarse bloemetjes keren telkens terug. Soms is er zorgzaam een papieren lijstje

23

Detail uit de mega-collage van Iva Gueorguieva en andere kunstenaars in kuS. foto Romy Finke

omheengemaakt, een andere keer is er dwars overheen geplakt of getekend. Lange, tastende zwarte lijnen en feloranje stroken papier doen het hunne om de compositie bij elkaar te houden. De wand is een mega-collage, het is artistiek polderen, een warboel, een ontplofte bus kunst. Aanvankelijk kun je het niet laten je af te vragen wie wat gemaakt heeft. Je gaat op zoek naar overeenkomsten tussen onderdelen van het werk, naar herkenbare handschriften, maar verder dan voor de hand liggende vaststellingen kom je niet. Die bloemetjes, ja, die zullen wel door één en dezelfde persoon gemaakt zijn. En die twee schilderijtjes op doek natuurlijk ook. Oplettende kijkers zullen er de hand van Martijn Lucas van Erp in herkennen. Maar hoe langer je het project op je in laat werken, hoe meer het overkomt als één geheel. Een kleine week voor de opening was ik in kuS. Gueorguieva tekende met potlood op de muur, Joanneke Meester was in de weer met stroken papier en tape. “Ik heb dit nooit eerder

zo gedaan”, bekende Gueorguieva. “Je wordt je bewust van je eigen grenzen, van wat je zelf kunt, wat je altijd doet, en hoe een ander daar tegenaan kijkt. We schilderen en plakken gewoon over elkaars werk heen. Ik heb me voor deze week ingesteld op veel misverstanden!” Ze lachte vriendelijk naar haar collega die met de schaar klaarstond. “Er is natuurlijk wel een basis van vertrouwen”, verzekerde Meester. Gueorguieva en Meester kenden elkaar al van voor dit project. Dat was niet het geval voor de andere kunstenaars die aan het project meededen. Gelukkig bevat de tentoonstelling in Heerlen ook twee stukjes solopresentatie. In de voorruimte hangt een serie collages, bestaande uit verschillende soorten papier en flarden stof die kleurrijk zijn betekend en beschilderd. Steeds is er een menselijke figuur in te herkennen. Achterin de expositieruimte is een kleine selectie tekeningen te zien – een wereldprimeur voor Heerlen want haar tekeningen hield Gueorguieva tot nu toe voor

www.zuiderlucht.eu

zichzelf. Het zijn heftige voorstellingen waarin George Bush, Condoleezza Rice en de Irak-oorlog figureren. Nadat je die collages en tekeningen hebt bekeken wordt pas duidelijk hoezeer Gueorguieva in het samenwerkingsproject de touwtjes in handen heeft gehouden. Na een dag of wat samenwerken zat de kunst duimendik op de muur. Gueorguieva deed de eindredactie, aldus Toon Hezemans, en dat is te zien. Zeker, er gebeuren allerlei dingen die in haar eigen werk niet gebeuren. Ze heeft haar collega’s de ruimte gegeven die ze nodig hadden. Tegelijkertijd heeft het geheel een vaart en een ritme die onmiskenbaar van haar afkomstig zijn. De onnadrukkelijke manier waarop Gueorguieva het project tot een eenheid heeft weten te smeden: misschien zie je wel juist daaraan dat ze niet de eerste de beste is. Iva Gueorguieva, e.a. Betekenen. t/m 14 november in kuS Heerlen. www.kunstencentrumsigne.nl

november 2010

Plekken der herinnering

Een schiereiland in

Ansichtkaart met Hoeve Lichtenberg uit 1954

Cementproducent ENCI zorgde in de Sint-Pietersberg voor de grootste holle kies in het Nederlandse landschap. Ten zuiden ervan doorkliefde het Albertkanaal de heuvelrug, aan de westkant veranderde een tuindersdorp in de Maastrichtse goudkust. Van alle eeuwen liet de twintigste de meeste sporen na op de SintPietersberg, “een berg van mythische allure”. door Paul van der Steen

H

et contrast kan nauwelijks groter. De tuinders op de Sint-Pietersberg waren vroeger zo zuinig op hun grond dat ze er bij voorkeur niet met kruiwagens of nog zwaarder materieel opkwamen. Om gewassen toch af te voeren werden draagbaars gebruikt. Mannen sjouwden met groentenbrancards af en aan, een beetje zoals de dragers op de fameuze kaasmarkt van Alkmaar. Sinds kort heeft het Museum op de Lichtenberg, dat de historie van de Sint-Pietersberg in beeld brengt, zo’n draagbaar in bezit. Het museum heeft zijn plek in de hoeve Lichtenberg, een voormalige boerderij waarin duizend jaar historie samenkomt. En waar vooral wordt aangetoond dat met een deel van de berg in de twintigste eeuw een

24

stuk minder zuinig is omgegaan. Meteen buiten de muren van de hoeve Lichtenberg gapen diepe afgronden, rondom de boerderij heeft ENCI de mergel onbarmhartig afgegraven. Ook de Lichtenberghoeve had er eigenlijk aan moeten geloven. Eind jaren dertig lagen de sloopvergunningen al klaar. Mede op voorspraak van de later vanwege zijn oorlogsoptreden omstreden historicus Charles Thewissen werd die beslissing door de bezettingautoriteiten teruggedraaid. Sindsdien is de hoeve steeds meer het kleine Gallische dorpje geworden dat dapper weerstand biedt tegen de afgraving. “Bezoekers komen door het groen naar de hoeve”, vertelt Miets Morreau, die met haar man en nog een hele groep vrijwilligers het museum runt. “Veel van

www.zuiderlucht.eu

hen hebben niet eens door dat ze in werkelijkheid op een schiereiland in de uitgehouwen berg staan.” Jo Morreau: “Dat besef komt pas als ze bovenop de toren staan en naar beneden kunnen kijken.” Tijdens rondleidingen wijst Miets vaak eerst op de ENCI-uitgraving, een soort holle kies in de Pietersberg, en dan op de Maas. “Uitgemergeld en ontgrind. En stank voor dank”, zegt ze dan. Ze is altijd strijdbaar gebleven. “Als het moest, ging ik tekeer als een viswijf.” Het kwam haar meerdere malen op bedreigingen te staan. Aan beloftes van ENCI hecht ze niet meer zoveel waarde, ook niet als het gaat om het stoppen van de winning in 2018. Eerst zien, dan geloven. Ze stoort zich aan de lijdzame houding van veel omwonenden tegenover de autoriteiten: “D’n hier heeft het gezegd.” En dat terwijl de inwoners van Sint-Pieter, ooit een dorp, nu opgeslokt door Maastricht, bekend stonden als eigenzinnig en trots, zegt Jo Morreau. Lang behoorde de vrijheerlijkheid Sint-Pieter bij het prinsbisdom Luik. Die zuidelijke invloed betekende ook dat in meer revolutionaire tijden de moderne wetten vanuit het zuiden doordrongen tot net onder de wallen van de vesting Maastricht. “Dat druppelde ook door in het karakter van de inwoners van SintPieter.”

november 2010

een uitgemergelde berg Een vrouw zei: ‘U heeft Onze Lieve Heer van ons gestolen.’ Het lijkt moeilijk te rijmen met de wijze waarop vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw de komst van de ENCI werd omhelsd. Wie zich verdiept in het oude Sint-Pieter begrijpt het wel, meent Jo Morreau. Volgens hem is Sint-Pieter nu de goudkust van Maastricht, “de plek waar de rijke sjieters wonen. Maar het oorspronkelijke dorp bestond voornamelijk uit tuinders. Als de oogst mislukte, hadden die toch een probleem. Het werk op het land was bovendien seizoensarbeid. Veel mannen verdienden ’s winters nog wat bij als blokbreker in de berg.” Miets Morreau: “ENCI betaalde goed geld voor landerijen. Wie bij hen wilde werken, kreeg een stabiel inkomen met de belofte dat er ook voor kinderen en kleinkinderen een baan zou zijn. Dat betekende wat in een omgeving met veel kroostrijke gezinnen. Het bedrijf heeft ook altijd het verenigingsleven ruimhartig ondersteund.” Maar niet iedereen danste naar de pijpen van de ontgronder. Al in 1929 waren er liedjes die schande spraken van de schade die de berg opliep. Ene Rosier, brugwachter bij het kanaal dat SintPieter vroeger scheidde van de Maas, tekende protest aan. Hij werd afgekocht voor duizend gulden. Maar in de overeenkomst stond niets over zijn zoon. Die ging verder met het verzet en procedeerde tot bij de Raad van State. Hij kreeg uiteindelijk voor de rest van zijn leven duizend gulden per jaar.

W

einig is Limburgser dan heuvels. Op en rondom de Sint-Pietersberg speelde zich jaren achtereen de finale van de wielerklassieker Amstel Gold Race af. Maar de faam van de heuvel gaat verder dan coureursheroïek. Hier spelen andere factoren een rol, zoals de ligging. Noem het de bekoring van het ensemble, een variatie op Zee, berg, rivier van de dichter Hendrik Marsman: stad, berg, rivier. Minstens zo belangrijk is de gulheid waarmee natuurlijk en historisch erfgoed lukraak over de heuvel zijn gestrooid. De variëteit van de flora en fauna zijn on-Nederlands, de mergelgroeves evenzeer. Romeinse sporen, veldversterkingen van Franse belegeraars, de bergplaats van Rembrandts Nachtwacht tijdens de bezettingsjaren, het is allemaal te vinden op een paar vierkante kilometer. Mergelwinning en kanaalaanleg konden zoveel rijkdom niet vernietigen. Dit Limburgs Arcadië laat ook dichters niet onberoerd: Waar een oehoe in vrijheid broedt, knipperend met zijn ogen, het licht dat rijkelijk spoelt over witgele richels en kloven, klopte ooit in versteende hartkamers de lang verjaarde voortijd.

25

De zee is toegedekt, verstild tot hoge mergelwand. Aldus luidt het begin van het nog ongepubliceerde gedicht Groeve van de Maastrichtse dichter Frans Budé. Het is niet voor het eerst dat de Sint-Pietersberg in zijn poëzie figureert. Budé, zoon van een drogist uit de binnenstad, heeft veel dierbare herinneringen aan de hellingen en het plateau. Hij maakte er als kind op zondag tochten met zijn familie. Vader Budé vertelde dan verhalen, waarbij de grens tussen waarheid en verdichting meestal onduidelijk was. “Later was het de plek om met je lief te gaan wandelen, omdat het een stuk minder opviel dan een wandeling in de binnenstad.” Als leerling van de kweekschool werd Budé via de geschriften van Jac P. Thijsse en Eli Heimans ingewijd in de

Vrijwilliger Jo Morreau op de Sint-Pietersberg. foto Perry Schrijvers

natuurlijke rijkdommen van de berg. Sinds bijna veertig jaar woont hij aan de voet van wat hij “een heuvel met mythische allure” noemt. “Was ik redacteur van de Franse Guide Michelin, ik zou hem op z’n minst de kwalificatie ‘merité un détour’ (een omweg waard) toekennen. En zelfs ‘vaut le voyage’ (de reis waard), vanwege al het unieke.” De dichter wil er niet meer weg, al vindt hij Sint Pieter soms een al te elitaire enclave binnen de stad. De in 1933 geboren Jo Rosier, ver familie van de recalcitrante brugwachter en zijn zoon, maar vooral lid van het geslacht dat sinds begin zeventiende eeuw vrijwel onafgebroken de kosters van Sint-Pieter levert, herinnert zich nog het dorp van vroeger. “Het was een lappendeken van stukjes grond. Perceeltjes van vaak niet meer dan 1000 à 1500 vierkante meter.” Ook Rosiers vader combineerde het kosterschap met werken op het land, witlofkweek in de groeve, blokken breken en stropen. Alle mogelijkheden van de berg werden benut. De 77-jarige Rosier herinnert zich nog uit zijn kinderjaren wat de komst van de ‘nieuwe rijken’ in de uitbreidingswijken van Maastricht teweeg bracht. Dieptepunt was de sluiting van de kerk aan de Ursulinenweg, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. “De pastoor wilde verder in de nieuwe kerk beneden. De kerk van

www.zuiderlucht.eu

‘Sint Pieter Boven’ had voor veel mensen een bijzondere betekenis. Er leefden toen nog mensen die de wijding van het gebouw in 1875 hadden meegemaakt.” De pastoor, die het ‘boven’ maar een boerenbedoening vond, was onvermurwbaar. Die houding zette veel kwaad bloed. “Een vrouw zei: ‘U heeft Onze Lieve Heer van ons gestolen’”, herinnert Rosier zich. Nogal wat parochianen kerkten voortaan in de binnenstad. Anderen bezochten uit boosheid helemaal geen missen meer. Als een daad van verzet werd er elke zaterdagavond een bidweg gehouden. Rosier: “Dan liepen ze naar de kerk, waar ze demonstratief op de deur klopten, en dan liepen ze naar de Lourdesgrot verderop in de straat.” De gebeden werden verhoord. In 1954 opende de kerk opnieuw haar deuren. Het had alles te maken met plannen om tegen de berghelling een hele reeks nieuwe huizen te bouwen. Ze zijn er nooit gekomen. In het huidige Sint-Pieter is Rosier nog een van de weinige oorspronkelijke bewoners. Door de vele nieuwkomers is de sfeer veranderd, zegt Rosier. Het is lastig om vrijwilligers te vinden voor activiteiten. Met weemoed denkt Rosier nog wel eens terug aan de manier waarop buren elkaar vroeger hielpen en aan al die speciale momenten in het jaar dat er gelegenheid was tot bijkletsen. De twee kerken van Sint-Pieter behoren inmiddels tot één parochie. Beide gebouwen open houden zal op termijn moeilijk worden. De kerk ‘beneden’ ligt het meest centraal voor de parochianen. De kerk ‘boven’ brengt echter meer op. Door het intieme karakter van het gebouw en de schilderachtige ligging tegen de berg en tegenover het kasteel van Stehgeiger André Rieu is het erg in trek bij mensen van heinde en verre die op “de scharniermomenten van het leven” toch behoefte hebben aan katholieke rituelen. De pastoor en zijn koster Rosier behoren niet tot de scherpslijpers binnen de kerk. Ze hebben een groot hart en heten de meesten van harte welkom. “Soms staat op eens een vrouw voor je neus die een tijdje eerder in de kerk is getrouwd. Met een dikke buik. Dan willen ze het kindje ook hier laten dopen. Dat is mooi.” Op andere momenten heeft Rosier wel eens het gevoel dat het gebouw alleen dient als decor voor een sprookjesdag. “We hebben hier een vrouw gehad die vroeg of ze na de mis dat veldje bij de kerk konden gebruiken. Daar konden ze dan gezellig met z’n allen wat drinken. Ik dacht: Dat veldje. Welk veldje? Toen ik ernaar vroeg bleek ze het kerkhof te bedoelen.” Dit is het vijftiende artikel in een reeks van twintig in het kader van de Culturele Biografie, een project van de BV Limburg. www.oudsintpieter.com

november 2010

My Imaginary Lives 3

Paus Moses

De eerder in Zuiderlucht verschenen RAM-tekeningen van Rowland Jones worden deze maand gepubliceerd bij Matchboox in een met de hand gemaakt luciferboekje. www.matchboox.com

26

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Et cetera (agenda)

Beeldende kunst Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving > Aken - West Arch. A new generation in architecture, blik op het werk van jonge, experimentele architectuurscene in Duitsland, Nederland en België. Van 11/9 t/m 14/11. Ludwig Forum für Internationale Kunst. www.ludwigforum.de > Brussel - Toegepast: Fit to boost! Van 9/9 t/m 13/11. Design Vlaanderen Galerie. www.designvlaanderen.be > Düsseldorf - Stephen Shore und die Neue Dsseldorfer Fotografie. Van 11/9 t/m 16/1/11. NRW Forum. www.nrw-forum.de > Eindhoven - Liberation of Light. Van 25/9 t/m 30/1/11. Designhuis. www.designhuis.com > Genk – Piet Stockmans 70. Op 27 nov en 4-11-18 dec. In Stockmansblauw op C-mine. www.pietstockmans.com > Hasselt - David Huycke - Re-Thinking Granulation. Van 2/10 t/m 12/12. Toegepast 15 – De Meeting, Modeduo Ti+Hann ontmoet vijf beloftevolle ontwerpers. Van 1/10 t/m 12/12. Z33, huis voor actuele kunst. www.z33.be > Heerlen - Uitreiking Euregionale Architectuur Prijs 2010. Op 13/11 om 20.00 uur. Tentoonstelling Euregionale Architectuur Prijs 2010. Van 7/11 t/m 3/12 in Schunck. De Architectuurweken Heerlen (van 8/11 t/m 19/11). Met de euregionale expositie Roots, de architectuurdocumentaire De Man met de Camera op 8/11 (20.00 uur), het Rondetafelgesprek ‘Krimp: kansen, ideeën, problemen’ op 9/11 (20.00 uur) en de jaarlijkse Peutzlezing door Herman Hertzberger op 17/11 (20.00 uur), aanmelden via www.schunck.nl of 045 5772205. Stills, expositie over het oeuvre van Wiel Arets Architects. Van 17/12 t/m 13/2/11 in Schunck. www.schunck.nl > Maastricht - Indoor 4x4, Local design door Rob van Acker. van 9/11 t/m 6/12 in Townhousehotel. www.robvanacker.com

27

> Aken – Kunst in der Mozartstrasse. Van 17/9 t/m 9/1/11. Dezernat für Bildung und Kultur, Mozartstrasse 2-10. www.aachen.de > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken - West Arch - A New Generation in Architecture. Van 12/9 t/m 14/11. Eros und Stasi, Ostdeutsche Fotografie aus der Sammlung von Gabriele Koenig.Van 26/9 t/m 21/11. Ludwig Forum für Internationale Kunst. www.ludwigforum.de > Aken - Matias Faldbakken, war after peace (after war). Van 26/9 t/m 14/11. NAK. Neuer Aachener Kunstverein. www.neueraachenerkunstverein.de > Bedburg-Hau – Beuys: Energieplan. Van 5/9 t/m 20/3/11. Museum Schloss Moyland. www.moyland.de > Antwerpen - Anselm Kiefer. Van 22/10 t/m 23/01/11 in het Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, Leopold De Waelplaats. www.stiftungkunst.de > Bergen – Uitersten in realisme. Van 10/10 t/m 4/12. Max Kreijn. Van 12/12 t/m 23/1/11. Groepsexpositie. Van 10/10 t/m 4/12. Luxury, Inge SattersCoolen. Van 30/1/11 t/m 26/2/11. Surrealisme, met o.a. Herman Smorenburg en Richard van der Koppel. Van 20/3/11 t/m 23/4/11. Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl > Bergen - bronzen sculpturen van Lies Arnold, sieraden en sculpturen van Marlous Arnold en schilderijen van Jan van Oort. Van 3/10 t/m 15/11. Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Berg en Terblijt – Paintings & Sculptures, Joseph Cals. Van 19/9 t/m 31/12. Giardino Galerie & Beeldentuin. www.giardinobeeldentuin.nl > Bonn – Mitch Epstein. Van 11/11 t/m 23/1/11. Bonner Kunstpreis 2009. Van 18/11 t/m 9/1/11. Joel Sternfeld. Van 11/11 t/m 23/1/11. Alexander Braun. Van 18/11 t/m 9/1/11. Dorothea von Stetten. Van 9/11 t/m 6/3/11. Noble Gäste. T/m 31/12. Kunstmuseum Bonn. www.kunstmuseum-bonn.de > Bonn - August Macke – ganz privat, Expositie rondom leven en werk van de jong gestorven Duitse expressionist August Macke (1887-1914). Van 7/10

t/m 23/1/11. August Macke Haus. www.august-macke-haus.de > Brühl – Im Garten der Nymphe Ancolie, das größte Wandbild des Künstlers: Spektakulär! Van 12/3 t/m 27/2/11. Max Ernst Museum Brühl. www.maxernstmuseum.lvr.de > Brussel – Francis Alÿs: a Story of Deception. Van 9/10 t/m 30/1/11. Wiels. www.wiels.org > Duisburg - Walter Stöhrer Kraftfelder. Van 17/9 t/m 5/12. Museum Küppersmühle. www.museum-kueppersmuehle.de >Duisburg – Gallery of Mankind. Fotoen videoregistratie van wereldreis van Hirst Wackerbarth. Van 2/10 t/m 9/1/2011. Lehmbruck Museum. Verlengd tot 21/11: Wilhelm Mundt. www.lehmbruckmuseum.de > Düsseldorf - Monika Sosnowska - Ohne Titel, 2010. Van 24/4 t/m 15/4/12. Intensif Station. Van 10/7 t/m 4/9/11. Auswertung der Flugdaten. Van 11/9 t/m 30/1/11. K21. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf - Joseph Beuys. Parallelprozesse. Van 11/9 t/m 16/1/11. K20 GRABBEPLATZ. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf – Nam June Paik. Retrospectief van de Koreaanse grondlegger van de videokunst Nam June Paik (1932-2006). Van 11/9 t/m 21/11 in Museum Kunstpalast. www.quadriennale-duesseldorf.de >Düsseldorf – Raum der Stille. Van 5/11 t/m 29/1/11. Shi Fang Culture Communication Düsseldorf. www.shi-fang.com > Eindhoven – De principes van het verzamelen, het verzamelen van principes. Van 25/9 t/m 31/12. Het oog, Ahmet Ogut. Van 4/7 t/m 31/12. Van Abbemusuem. www.vanabbemuseum.nl > Geleen - Installatie van Etienne Fouchet ‘Of force and sea foam’. Van 19/9 t/m 28/11. BIS71, ruimte voor kunst. www.bis71.nl > Genk - Genk door schildersogen. Landschapsschilders in de Limburgse Kempen 1850-1950. Openingstentoonstelling C-mine Genk. Van 24/9 t/m 5/12. C-mine cultuurcentrum Genk. www.c-mine.be > Geulle – Najaarsexpositie. Van 11/9 t/m 12/12. Galerie Art in Maupertuus. : www.art-in-maupertuus.com/nl > Grand Hornu - Aders, in de openlucht, geopend. Monografische

www.zuiderlucht.eu

tentoonstelling van Giuseppe Penone. Van 31/10 t/m 13/2/2011. MAC’s Site du Grand-Hornu (B), bij Mons. www.grand-hornu.be > Heerlen – John Cage. The Anarchy of Silence. Van 10/9 t/m 28/11. Erotische lino’s Aad de Haas. Van 8/10 t/m 16/1/11. Schunck. www.schunck.nl > Heerlen – Betekenen, Iva Gueorguieva. Van 9/10 t/m 14/11 in kuS. www.kunstencentrumsigne.nl > Heerlen - Paarden en rozenvaasjes’, totaal installatie, Birgitta van Drie. Van 10/10 t/m 26/11. Galerij Tussenverdieping Atrium MC Heerlen. www.parkstadamuseerje.nl > Helmond – All those peopleMaureen Bachaus. Van 17/10 t/m 19/11. De Nederlandse Cacaofabriek. www.galeriewansink.com > Horst – Iris Frerichs & Dagmar de Kok. Van 24/10 t/m 5/12. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Jabeek/Onderbanken - Stockexpositie van de kunstuitleen, speciale aandacht voor de beelden van Maria Stams. T/m 22/12. Galerie Rem. www.galerierem.nl > Kalkriese - Tentoonstelling Colossal met oa Hans Lemmen, Yves Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. T/m 31/12/11. Museum & park Kalkriese bij Osnabruck. > Kerkrade - Multiply by Sharing. 17 kunstenaars van Werkplaats K en 12 kunstenaars uit Euregio. Open ateliers en concert. Op 21/11 vanaf 12.00 uur. Elbereveldstraat 105. > Kleef –. Van Carl Andre tot Gregor Schneider Dorothee en Konrad Fischer: Archief van een houding. Van 14/11 t/m 20/3/11. Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de > Köln - Noli me tangere! Berühre mich nicht / Halte mich nicht fest. Van 15/9 t/m 31/8/11. Kolumba. www.kolumba.de > Leverkusen – And How and Where and Who. Werk van Bernhard Frize, van 5/9 t/m 7/11. Museum Morsbroich Leverkusen. www.museum-morsbroich.de > Linnich – Hebert Spierling. Van 25/9 t/m 23/1/11. Malerei und Glasmalerei. Glasmalerei museum. www.glasmalerei-museum.de > Luik - Installatie Nocebo van Nicolas Moulin (F.). Van 1/10 t/m 6/11. Espace Uhoda, Rue Léon Frédéricq 14. www.espaceuhoda.be

november 2010

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Et cetera (vervolg)

Van 12/9 t/m 16/1/11. NAiM/Bureau Europa. www.bureau-europa.nl > Maastricht – Een explosie van kleur, Johanna Heß. Van 11/9 t/m 8/1/11. Toonzaal Maastricht. www.kunsthandelgalerie.com > Maastricht – Werk van Jeroen van Bergen. Van 15/10 t/m 19/11. B en C Gallery. www.brulsenco.nl > Maastricht – Hygiene, the story of a museum. Van 24/10 t/m 30/1/11. Marres. www.marres.org > Maastricht – Magical Practises. Van 3/11 t/m 22/11. Wo t/m zo van 12-17 uur. ’t Brandweer, Capucijnenstraat 21. > Maastricht - Expositie Opgetekend & Vastgelegd. Van 21/11 t/m 15/12. AINSI. www.ainsi.nl > Maastricht – Expositie: internati-

> Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (1900-1940). T/m 31/12/12. BACA Laureaat 2010: Francis Als. Van 7/11 t/m 27/3/11. Lezing Marianne Aartsen. Op 13/11 om 11.15 uur. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Lucassen. Van 12/12 t/m 22/1/11. Marian Plug. Van 24/10 t/m 28/11. Galerie Wansink. www.galeriewansink.com > Maastricht – Paul Devens, Panels.

Werk van Jeroen van Bergen bij B en C Gallery in Maastricht.

28

onaal uitwisselingsproject Made in Mirrors, met een special over Jeffrey Kuckelkorn’s recente residency in Cairo. Van t/m 5/11. Gouvernement aan de Maas. www.limburg.nl > Maastricht – Southern Delights. Kunstenaar Mariska Meijers brengt ode aan Maastrichts Aardewerk en Limburgse Gastronomie. Van 24/10 t/m 31/12. Selexyz Dominicanen. www.selexyz.nl > Marl - Ausstellung V.A. Wölfl „Neuer Tanz“. Van 24/10 t/m 1/1/11. Skulpturenmuseum Glaskasten. www.marl.de > Mönchengladbach – Gregor Schneider. Van 12/12/09 t/m 31/12 Keuze uit de verzameling Etzold. Focus op de vroege etsen van K.O. Götz. Van 3/10 t/m 30/1/11. Museum Abteiberg. www.museumabteiberg.de > Nijmegen - Mikhael Marasik. Van13/11 t/m 23/1/11. Berend Strik. Van 25/9 t/m 9/1/11. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Oberhausen –Die Sammlung. Van 27/6 t/m 9/1/11. Janosch – Panama und andere Welten. Van 26/9 t/m 9/1/11. Roy Lichtenstein, posters and more. Van 23/1/11 t/m 1/5/11. Artefakt und Naturwunder, Das Leuchterweibchen der Sammlung Ludwig. Van 6/2/11 t/m 17/4/11. I am serious about not being serious, Elliott Erwitt. Van 8/5/11 t/m 11/9/11. Ludwig Galerie. www.ludwiggalerie.de > Roermond – Steffi Schlupeck. Van 8/10 t/m 31/12. Galerie Vrijveldkunst. www.vrijveldkunst.nl > Roermond – Een wisselende groepsexpositie. Met werk van Eppe de Haan, Chuck “Koor Hargrove,Carole Ivoy, Rietje Geurts, Isao & Yasuko Sugiyama, Luc Peters, Cesare Reggiani, Aldo Rontini, Piet Schoenmakers, Frieda van Voorst en Bernard Visser. Van 11/9 t/m 28/11. DZD Art Gallery. www.dzdart.nl > Roermond - Expositie ‘Frequentie’ in het kader van S.o.S. Van 23/9 t/m 20/2/11. Lyceum Schöndeln. www.museum.roermond.nl > Rotterdam – Maand van de collage met werk van oa Jos Deenen. Van 24/10 t/m 22/11. WTC Gallery. http:// maandvandecollage.blogspot.com > Sittard – Mel Chin: Disputed territories. Van 9/10 t/m 12/12. Museum het Domein. www.hetdomein.nl > Sittard – Hans Wouters en Ton Coops. Van 6/11 t/m 21/11. Ophovenermolen. www.ophovenermolen.nl

www.zuiderlucht.eu

> Steyl – De vrouwen van Lunenburg. Van 24/10 t/m 9/1/11. Galerie de Zeemeermin. www.galeriedezeemeermin.nl > Tegelen – De kunst van het decoreren, keramisten delen hun geheimen. Van 18/9 t/m 12/12. Tiendschuur. www.tiendschuur.net > Valkenburg aan de Geul – Jaap Min en zijn leerlingen. Van 19/9 t/m 14/11. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo - Bep Scheeren, Van de haat en de liefde 2000-2010. Van 19/9 t/m 9/1/11. Recente aanwinsten van André Wiehager en Maurice Thomassen. Van 20/11 t/m 9/1/11. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venlo – Kunst in de genen. Van 3/10 t/m 2/1/11. Domani. www.kunstindegenen.nl > Venlo - Collages van Jos Deenen. Van 1/12 t/m 15/2/11. Maaspoort. www.maaspoort.nl > Venlo – Werk van de uit Venlo afkomstige kunstenaar André Wiehager. Van 20/11 t/m 9/1/2011 in Galerie New Untitled. www.galerienuwuntitled.nl > Venray – NL70 / Limburgse fotografen. Van 12/12 t/m 9/1/11. ‘Coquelicot’ (Klaproos) van de Franse kunstenares Haïdée Henry. Van 26/9 t/m 5/12. Odapark www.odapark.nl > Vlissingen – Pascalle Mansvelders, schilderijen en installatie. De Willem3, Aktuele kunst Vlissingen. Van 7/11 t/m 9/1. www.burobk.nl > Well – Najaarsexpositie met werk van Nicolae Groza. Van 6/10 t/m 1/12. World Art House. www.worldarthouse.nl

Fotografie en film > Aken – Eros und Stasi. Van 26/9 t/m 21/11. Aachener Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Aken - Dirk Reinartz. Van 13/11 t/m 6/2/11. Suermondt-Ludwig_Museum. www.suermondt-ludwig-museum.de > Amsterdam – Foto expositie Frederik Heyman: a full stomach. Van 9/10 t/m 7/11. Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. www.galeries.nl > Belfeld – Mens in licht verdicht. Van 24/10 t/m 25/11. Bibliotheek van Belfeld. > Cadier en Keer – Things that matter. Van 22/5 t/m 9/1/11. Het Afrikacentrum, museum voor West-Afrika. www.afrikacentrum.nl

november 2010

siciliaanse herinneringen

t/m 13/2/11. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo – Het glazen album van Limburg. Foto’s uit het Spaarnestadarchief. Van 16/10 t/m 17/4/11. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl

Literatuur

Fotografie van Teun Voeten in AINSI Maastricht

> Hasselt – Smile. Hasselt als canvas voor het werk van talentvolle fotografen. Grote foto’s door de hele stad. Routes verkrijgbaar bij Toerisme Hasselt. www.smilehasselt.be > Geleen – Expositie Fotokring. Van 30/10 t/m 27/11. BiblioNova. www.nederlandleest.nl > Heythuysen - Fotografie van Jan Wilms, Bob Strik, Ron Mennen & Rolf Maas. Van 24/10 t/m 21/1/11. Gemeentehuis Leudal en Rabobank Maas en Leudal, tijdens kantooruren (het gemeentehuis ook op donderdag tot 19.00 uur) en op zondagen van 14.00 tot 17.00 uur. www.kunstencultuurleudal.nl > Köln – Fotografien des 19. Jahrhunderts aus Japan und ChinaMuseum. Van 11/6 t/m 9/1/11. Ludwig. www.koelnischerkunstverein.de > Maastricht - Expositie Bouw in Beeld Prijs 2010, met foto’s van genomineerden. Van 30/9 t/m 2/11. Bezoekerscentrum Belvédère. www.bouwinbeeldprijs.nl

29

> Maastricht - stichting Girls’ Empowerment organiseert een fotoveiling van het werk van Teun Voeten. Op 14/11. AINSI. www.girls-empowerment.com >Roermond – Limburg Foto 2010. Werk van Limburgse amateurfotografen. Van 29/10 t/m 6/11 in Centrum voor de Kunsten Roermond. > Rotterdam – Drie paar ogen kijken naar leven in Oeganda. Het Kaddu Wasswa Archief | Andrea Stultiens. Van 30/10 t/m 2/1/11. Nederlandse Fotomuseum. www.nederlandsfotomuseum.nl > Rotterdam – Voodoo, Gaël Turine. Van 11/12 t/m 13/3. De Kunsthal Rotterdam. www.kunsthal.nl > Sittard - Cursus digitale fotografie voor beginners en gevorderden door Karel Bingen en Tjeu de Heus. Sept/okt. BiblioNova. www.digitalefotografiecursus.nl > Urmond – Overmunthe: Expositie “De Roomsche werken” van Marco Naseman. Van 13/11 t/m 5/12. Terpkerk. www.cwstein.nl www.marcofoto.nl > Valkenburg - Expositie ‘Anton Pieck en het romantisch verlangen’ Van 21/11

> Geleen – Nederland leest. Elsbeth Etty over Jacoba van Velden. Op 6/11 om 19.30 uur. BiblioNova. www.nederlandleest.nl > Hasselt - Niet van de poes! De kat in het kinderboek. Van 21/11 t/m 26/2/11. Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be > Heerlen – Presentatie boek Cyrille Offermans, ‘Een verpakkingsspecialist. Over Willem Elsschot’ en Frictie of non frictie’ (De dag van het geschiedverhaal). Op 13/11 om 15.00 uur. Schunck. www.schunck.nl > Heerlen – Klinkend Changement, een ander Limburgs lied. Op 7/11 om 20.00 uur. Schunck. www.schunck.nl >Maastricht - Omweg naar Santiago - Concerten en literaire manifestatie rondom het werk Cees Nooteboom. Op 6/11 om 20.00 uur en 7/11 om 15.00 uur). De St. Janskerk. www.ensemble88.nl > Maastricht – Con-Text! Maastricht. Van 17/11 t/m 19/11. Derlon theater, Toneelacademie Maastricht en AINSI. www.maastrichtnet.nl > Maastricht, Poëziewandeling olv Jet van Aalst. Op 9/1 vanaf 13.15 uur vanaf Selexys Dominicanen. www.maastrichtsecomponisten.nl > Oberhausen - Janosch – Panama und andere Welten. Van 26/9 t/m 29/1/11. Ludwig Galerie. www.ludwiggalerie.de > Sittard - Cursus Korte verhalen schrijven. Op 9/11, 23/11. BiblioNova. www.biblionova.nl

Muziek > Eindhoven - Der Rosenkavalier. Op 14/12. Barbe-Bleue. Op 9/4/11. Parktheater. www.operazuid.nl > Genk - Motives Festival heet nu C-mine jazz Genk. Van 12/11 t/m 13/11. 3 Podia. www.c-minejazz.com > Hasselt – Black Rebel Motorcycle Club. Op 18/11. Mac Arnold & Plate full O’Blues. Op 11/11. The Keith Dunn band. Op 9/12. John Grant. Op 21/11. Rave Our Souls VI. Op 6/11. Muziekodroom. www.muziekodroom.be

www.zuiderlucht.eu

De lunario

T

oen ik een jaar of vijf geleden ons Siciliaanse huis en onze Siciliaanse tuin voor de eerste keer zag, moest ik wel even slikken. Vooral die tuin: drie hectare groot, een onderkomen woestenij met een allegaartje aan schots en scheef geplante bomen, struiken en planten. Van deze chaos wilde ik de mooiste tuin van de hele omgeving maken. Dat was mijn ambitie. In het voorjaar van 2006 kocht ik mijn eerste boompje, een citroen. Niet zomaar een citroen maar een Lunario. Bij elke volle maan krijgt hij nieuwe bloesem en die bloesem groeit uit tot net zoveel vruchten als de boom kan dragen. De boom bepaalt dus zijn eigen opbrengst en hij draagt het hele jaar door vruchten. Zo was mij bij de aankoop verteld. Daarom was dat kleine boompje ook zo duur geweest. Elke dag ging ik wel een keer kijken naar mijn Lunario. Hij stond inderdaad doorlopend in bloei, maar die bloei bracht geen vruchten. In november was er van die dure boom niet meer over dan een dunne stam met dorre takken en uitvallende bloesem. In november! De maand waarin de olijven en de citrusvruchten en de kaki’s en de kweeperen overal beginnen te geuren. En ik zat met een inmiddels wel redelijk op orde gebracht stuk grond, maar zonder citroenen, zonder sinaasappelen, zonder mandarijnen. En dan tel je op Sicilië niet mee. “Je moet een gonga om de boom maken”, zei een vriendelijke buurman. Hij deed voor hoe dat moest, want ik wist niet wat een gonga was: met de hak maak je rond de boom een vrij brede geul. “Als je dat niet doet kun je de boom wel water geven, maar dat verdampt meteen of loopt binnen een paar seconden de grond in. De gonga houdt het water vast.’ En inderdaad: in de winter kwam er nieuwe bloesem aan het boompje en in het voorjaar van 2007 kon ik mijn eerste citroen plukken. Ik heb de vrucht gekoesterd, aan vrienden en kennissen laten zien. En vooral laten ruiken, want een citroen, vers van de boom geplukt, die kan een heel huis met zijn geur vullen. Zelden ben ik zo trots geweest. Ik ben de boom blijven verwennen. Er stonden allerlei bomen in de tuin die veel weelderiger en mooier waren, maar de Lunario kreeg elke dag een beetje extra aandacht, een extra scheutje water. En hij leverde steeds meer vruchten, die in sappige Siciliaanse gerechten terecht kwamen. Mijn ambitie had ik waargemaakt: alleen al met deze ene boom had ik de mooiste tuin van de hele omgeving gemaakt. Een paar maanden geleden ben ik even terug geweest op Sicilië. Ik ben toen ook naar mijn vroegere huis gaan kijken, door de spijlen van het tuinhek. Een paar meter van de achteringang stond nog steeds mijn Lunario. Uitgedroogd, zonder bloesem, zonder vrucht. Een zielige, dode boom. PIETER BEEK

november 2010

Colofon

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand

Zuiderlucht is een onafhankelijk

Et cetera (vervolg)

uitsluitend naar: [email protected]

maandblad (oplage 15.000) dat gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg. Uitgever: (in opdracht van de

> Heerlen – John Cage. The anarchy of silence. Van 10/9 t/m 28/11. Schunck. www.schunck.nl > Heerlen - Componeren in Heerlen. Vierde tentoonstelling in de reeks over 100 jaar Muziekschool in Heerlen, over componiste Andrée Bonhomme. Van 3/9 t/m 28/11 in Schunck. www. schunck.nl > Heerlen - Klinkend Changement. Op 7/11 om 20.00 uur. Schunck glaspaleis. www.limburgsecomponisten.nl > Heerlen - Limburgs Symfonie Orkest: Russische Rijkdom. Op 6/11. Kamermuziek, Pianotrio. Op 21/11. www.limburgssymfonieorkest.nl > Horst – Klinkend Changement. Op 14/11 om 20.00 uur. Museum de Kantfabriek. www.limburgsecomponisten.nl > Maaseik - van Jenkins uitgevoerd door het Van Eyck Ensemble, in samenwerking met de percussieband van de Harmonie Concordia Maaseik. Op 27/11. St. Catharinakerk. http:// www.youtube.com/watch?v=VSpGOP uJWHw&featur0e=related > Maastricht - Kong (NL), een quadrafonische belevenis. Op 5/11. Caspian (US) + Atlantis (NL). Op 20/11. RUHZ 9, hét Hiphop event van het Zuiden met o.a. Hef. Op 27/11. Bettie Serveert

Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email: [email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email: [email protected] Commercie en relatiebeheer: Loes Franck Tel: 0031 648 188 400 [email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt (Brussel), Tuur Devens, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Koen Kleijn, Duncan Liefferink, Cyrille Offermans, Theo Ploeg, Annemarie Staaks, Paul

+ support. Op 10/12. Muziekgieterij. www.muziekgieterij.nl www.vollanalog.nl > Maastricht - Der Rosenkavalier. Op 19/11 en 21/11. Barbe-Bleue. Op 18/3/11 en 20/3/11. Theater aan het Vrijthof. www.operazuid.nl > Maastricht – Intro in Situ, Nocturnal. Op 28/11 om 15.30 uur. Theater aan het Vrijthof. www.introinsitu.nl > Maastricht – Panels door Paul Devens. Van 12/10 t/m 16/1/11. NAiM/ bureau Europe. www.bureau-europe.nl > Maastricht - L’histoire de l’enfant de Dieu, de geschiedenis van het kind van god. Op 2/11. St. Janskerk, Vrijthof. www.arkasymfonieorkest.nl > Maastricht – Limburgs Symfonie Orkest: Russische Rijkdom. Op 5/11. Der Rosenkavelier. Op 19/11en op 21/11. Theater aan het Vrijthof. www.limburgssymfonieorkest.nl ` > Maastricht - Herfsttij der Spaanse polyfonie. Concerten van het SchützMonteverdi Consort. Op 6/11 om 20.30 uur. H. Michaelskerk HeugemMaastricht. www.schutzmonteverdiconsort.nl > Maastricht – Soirée Artistique Maastricht. Muziek van vijf Maastrichtse componisten en poëzie van vijf Maastrichtse dichters. Op 9/1, 16 uur. Groote Sociëteit. Lezing door Eric van Royen over Maastrichtse composities om 12.15 uur, Selexyz Dominicanen. www.maastrichtsecomponisten.nl > Sittard - Der Rosenkavalier. Op 30/11. Barbe-Bleue. Op 3/4/11. Stadsschouwburg. www.operazuid.nl

van der Steen, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs). Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori,

> Sittard – Limburgs Symfonie Orkest: Der Rosenkavelier. Op 30/11. Stadsschouwburg Sittard-Geleen. www.limburgssymfonieorkest.nl > Sittard - Herfsttij der Spaanse polyfonie. Concerten van het SchützMonteverdi Consort. Op 7/11 om 16.00 uur. St. Michaelskerk. www.schutzmonteverdiconsort.nl > Steyl - Egbert Derix, piano, en Leo Janssen, saxofoon en clarinet. Op 27/11 om 20.30 uur. Jochum hof (aan de Maashoek). www.jochumhof.nl > Thorn – Kelten, Romeinen en Merovingers. Van 10/10 t/m 10/1/11. Museum het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl > Venlo - Der Rosenkavalier. Op 27/11. Barbe-Bleue. Op 26/3/11. Theater de Maaspoort. www.operazuid.nl > Venlo - Prix Dominique, concours voor amateurbeoefenaars van klassieke muziek. Op 14/11. Domani. www.domani-venlo.nl > Venlo – Limburgs Symfonie Orkest: Russische Rijkdom. Op 7/11. Der Rosenkavelier. Op 27/11. Theater de Maaspoort. www.limburgssymfonieorkest.nl

Theater >Maastricht – Gevallen van alledaagse waanzin. Van 20/10 t/m 21/11. Klara’s affaires. Van 23/3/11 t/m 24/4/11.De slechte raadgever. Van 4/5/11 t/m 15/5/11. Derlon Theater. www.toneelgroepmaastricht.nl > Maastricht – Verhalen uit het Weense Woud. Van 3/2/11 t/m 2/4/11. Theater aan het Vrijthof. www.toneelgroepmaastricht.nl > Sittard – Heimzee, een familievoorstelling. Op 21/11. Het Laagland. www.uitbalie.nl

Diversen

Jasper Groen, Maarten Kuypers, Jacques Peeters, Perry Schrijvers. Fotobewerking: www.mindswing.eu Administratie: Roger Herben [email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146

StARTfactory bijeenkomst over Cultuur en ondernemen in AINSI Maastricht.

30

www.zuiderlucht.eu

> Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Maastricht – Water in het Archief, Een expositie over papieren erfgoed en wateroverlast. Van 16/10 t/m 31/12. Historisch Centrum Limburg. www.rhcl.nl > Maastricht – Parasieten! Van 19/7 t/m 7/11. Natuurhistorisch Museum Maastricht. www.nhmmaastricht.nl

november 2010

enkeltje utopia

De nieuwe brug bij Vroenhoven. foto Zuiderlucht

> Maastricht – Schuilen in Maastricht. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl > Maastricht – Leven langs de Maas, verhalen over de rivier en haar oeverbewoners door de eeuwen heen. Van 16/10 t/m 15/5/11. Centre Céramique. www. centreceramique.nl > Maastricht – StARTfactory. Meeting voor startende kunstenaars en creatieve ondernemers. Met speedadvies, portfoliogesprekken, Doe-het-niet-zelf gesprekken, workshops, lezingen, infomarkt, kennisuitwisseling, netwerken en presentaties. Op 17/11. Cultuurhuis AINSI aan de Lage Kanaaldijk. www.cultuur-ondernemen.nl > Maastricht - Lezing met de titel Moeilijke jaren tussen de twee wereld-

oorlogen. Door Geert Verbeet. Op 1/11. Stayokay. www.lgog.nl > Meerssen – Verhaalcafé, elke eerste donderdagmiddag van de maand vanaf 13.30 uur. Café L ´Ambiance. > Mönchengladbach – Gregor Schneider Garage 2009. T/m 1/12. Museum Abteiberg. www.museumabteiberg.de > Neuss - Grenzenlose Gaumenfreude – De Romeinse keuken in een Germaanse provincie. Van 10/10 t/m 9/1/11. Der verwandelte Raum, Konzeptuelle Farbmalerei. Van 7/11 t/m 23/1/11. Clemens-Sels-Museum Neuss. www.clemens-sels-museum.de > Venlo – Bikke! Een totaalkunstwerk van Ben Tan. Van 19/9 t/m 14/11. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl

Uitgelicht • Alphons Winters Prijs 2010. Werken

• Gotcha! Cinema. Op 14/11 om 13.30 in

van 71 kunstenaars uit beide Limburgen. Van 19/11 t/m 31/12 bij het Gouvernement aan de Maas in Maastricht.

Weert. www.hklimburg.nl/audiovisueel

• Alter Nature: we can. Vier tentoonstellingen en symposium en meer. Van 21/11 t/m 13/03 in Z33 in Hasselt. www.z33.be

• Andre Wiehager en Maurice Thomassen. Van 20/11 t/m 9/01 bij Galerie New Untitled in Venlo. www.galerienewuntitled.nl

• BACA Laureate 2010: Francis Alÿs. Van 7/11 t/m 27/03 in het Bonnefantenmuseum in Maastricht. www.bonnefanten.nl

• Coquelicot. Haïdée Henry (FR). T/m

• Het oneindig verhaal. Op 14/11 in Theater de Maaspoort in Venlo, op 21/11 in het Munttheater in Weert. Kijk voor de volledige speellijst op www.hetoneindigverhaal.nl

• Kunstverkennen in de Euregio. Excursie John Cage. Op 6/11, verzamelen om 10.45 uur bij Schunck. Inschrijven bij Kumulus: 043-3505669. www.kumulus.nl

• Nicolaas Dings/ Anneke Wilbrink. Van 30/10 t/m 21/11 bij Huub Hannen Galerie in Maastricht. www.huubhannen.nl

• Startfactory. Ondernemersdag voor

5/12 in Odapark in Venray. www.odapark.nl

kunstenaars en creatieven. Op 17/11 in AINSI in Maastricht. www.cultuur-ondernemen.nl

• Etienne Fouchet. T/m 12/12 bij BIS 71 in

• The anarchy of silence. John Cage. T/m

Geleen. www.bis71.nl

28/11 in Schunck in Heerlen. www.schunck.nl

• Wende. Op 11/11 om 20.00 uur in

• Theaterontmoeting 2010. Op 12, 13 en

Theater Heerlen. www.parkstadlimburgtheaters.nl

14/11 bij het Laaglandtheater in Sittard. www.hetlaagland.nl

Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in Zuiderlucht. Meer info via [email protected] of 043 3500591.

Oud en nieuw in Vroenhoven

P

arkeren is geen probleem in Kanne, het literair festival zal geen volksstammen op de been brengen. In een partytent krijg ik een oranje polsbandje dat me toegang verschaft tot de voordrachten en lezingen. Op het plein aan de overkant wachten met zeil afgedekte kermisattracties op onthulling. De muze krijgt nog concurrentie vandaag. “De nieuwe brug bij Vroenhoven, je bent ervoor of je bent ertegen”, geeft kunstenaar Jozef Legrand aan het begin van zijn lezing alvast een schot voor de boeg. Hij is mede-ontwerper van de nieuwe brug over het Albertkanaal, aan de rijksweg Maastricht-Tongeren. Twee jaar geleden kreeg Kanne, een boogscheut verderop, al een nieuwe brug. Het kanaal moet worden verbreed, nu is Vroenhoven aan de beurt. Niet zonder verzet, want de oude brug was historisch. Hier begon voor België de Tweede Wereldoorlog, hier staken de Duitsers op 10 mei 1940 de grens over, eerst met vliegtuigen, toen met rollend materieel. Over de ongedeerde brug bij Vroenhoven – het Albertkanaal ligt hier pal op de grens. Het is nog steeds een mysterie waarom het Belgisch leger er niet in slaagde de karakteristieke brug met haar betonnen boog, pijlers en dito hekwerk te laten ploffen. Op 9 januari 2009 lukte het wél. Het betonnen monument moest plaats maken voor een stalen brug, waarvan de bouw volgend jaar zomer zal zijn afgerond. De nieuwe brug moet volgens Legrand, een in Berlijn wonende Vlaamse kunstenaar, de verhalen van de oude brug in leven houden. “Als de laatste ooggetuigen uit 1940 dood zijn, wordt deze plek nog belangrijker.” Vandaar dat zijn ontwerp niet alleen een verbinding is tussen twee oevers, maar ook een “verhaallijn door het landschap en zijn geschiedenis.” Om dat te schragen komt in de kanaalwand onder het bruggenhoofd aan Belgische kant een museum, een café-restaurant, een amfitheater en een klimmuur. Bekroond met een oude betonnen bunker, symbool van de oude Belgische verdedigingslinie. Door dit nieuwe complex, zo voorspelt Legrand, wordt Vroenhoven voor de Tweede Wereldoorlog hetzelfde als Ieper voor de Eerste. Aan de Belgische oever wordt de brug aan twee zijden geflankeerd door twee naar binnen hellende constructies. “Een stevig bruggenhoofd”, zegt de ontwerper. Aan Maastrichtse kant wordt de constructie steeds ijler, uitmondend in niet veel meer dan een stalen plaat, “een uitgestoken hand naar de buren.” Los van alle symboliek is hier sprake van een staaltje 21e eeuwse ingenieurskunst: de 150 meter lange stalen overspanning weegt net zo veel als de betonnen bunker van negen bij negen meter die ernaast staat. Voor veel omwonenden weegt het verlies van de archetypische brug uit 1935 niet op tegen de met symboliek behangen opvolger. “Ik vind deze brug geen kunst”, zegt een van de aanwezigen tijdens Legrands lezing in Kanne, “want ze is niet mooi.” Mijn vraag of het museum bij de brug ook aandacht besteedt aan het literaire ooggetuigenverslag van Louis-Paul Boon van de Duitse inval, te lezen in Mijn kleine oorlog, lijkt Legrand te verrassen. De kunstenaar die zo’n punt maakt van de genius loci van brug en omgeving verschuilt zich achter de ‘bouwheer’ van het project die meer ervaring zou hebben met sluizen, bruggen en jaagpaden dan met musea. Zoveel is zeker: de oude brug was een monument vanwege de geschiedenis die ze met zich meedroeg. De nieuwe moet er nog een worden. Maar een historische plek komt niet alleen tot leven door een constructie en een betonnen complex. Die nestelt zich in de hoofden van de mensen door de verhalen van ooggetuigen. Zeker als ze komen van mensen als Louis-Paul Boon, die ze ook nog voor ons opschreef. WIDO SMEETS

31

www.zuiderlucht.eu

november 2010

Onde

en v e i t a e r c n e s r a a n e t s n ku r o o v g s a d s nd creative rnemer

a s t s i t r a r o f nemen r t e d n n e o v ) l e a a s tion Starter het (interna st van

Leer de kun

Voor jou als kunstenaar staan je artistieke ambities voorop. Maar hoe gaat het met de zakelijke kant van je beroep? Heb je vragen over subsidies, marketing, prijsbepaling of netwerken? stARTfactory geeft je de antwoorden.

Voor kunstenaars en creatieven die van aanpakken houden Of je nu muzikant, schilder, danser, fotograaf, acteur, ontwerper, illustrator of filmmaker bent, met stARTfactory werk je aan het zakelijke succes van je onderneming. Je krijgt informatie over cultureel ondernemerschap, of je nu startende kunstenaar bent, autodidact of (bijna) afgestudeerd aan een kunstvakopleiding. Wat is er te doen? stARTfactory vergroot je kans op zakelijk succes door workshops, individueel advies, lezingen, performances, netwerken en ontmoetingen. Wat dacht je van een 15 minutengesprek met een van de speed-adviseurs van Cultuur Ondernemen, de Kamer van Koophandel, de WWIK-gemeente of professionals uit de kunst- en cultuursector. Je bespreekt met deze adviseurs bijvoorbeeld hoe je een eigen bedrijf opzet, hoe je opdrachtgevers benadert, welke belastingregels er zijn of hoe je aan contacten in het buitenland kunt komen.

Startfactory staat voor: • informeren en adviseren • ontmoeten en discussiëren • actief oefenen en leren • netwerken en uitwisselen • motiveren en presenteren

Verschillende workshops geven je antwoord op vragen als: • hoe bepaal ik mijn tarief of prijs? • wat is succesvol netwerken? • hoe sluit ik de beste deal? • welke subsidies kan ik aanvragen? • hoe presenteer ik mezelf?

Maastricht 17 november 2010 AINSI, Lage Kanaaldijk 112/113 met speciaal thema ‘Internationaal Ondernemen’ Programma

Samen op weg naar succes stARTfactory laat zien dat je er niet alleen voor staat. Je ontmoet collega’s en wisselt ervaringen uit. Je kunt discussiëren over cultureel ondernemerschap met andere kunstenaars. Of ga naar een lezing over financiering en investeringen en ontdek hoe je creatieve plannen meer vorm kunnen krijgen. Aan het eind van de middag krijg je de kans jezelf te presenteren op een podium: in 3 minuten en 20 seconden staan de spotlights op je werk of zet je een live performance neer. Een deskundige jury geeft feedback en helpt je op weg naar zakelijk succes!

09.30 – 13.00

Zorg dat je erbij bent Wil je meer leren over cultureel ondernemen en je netwerk uitbreiden? Kom dan naar stARTfactory. Ga naar www.cultuurondernemen.nl en meld je aan!

Aanmelden

stARTfactory is een initiatief van Cultuur Ondernemen voor startende kunstenaars en creatieven, van autodidact tot iedereen die (bijna) is afgestudeerd aan een kunstvakopleiding.

12.00 – 13.00 13.00 – 14.30 14.30 - 15.15 15.15 – 16.45 17.00 – 19.00

lezingen, infomarkt, individueel advies, portfolio-, doe het niet zelf- en netwerkgesprekken pauze en netwerktijd workshopronde 1 pauze en netwerktijd workshopronde 2 borrel en live performances

Entree €10 (studenten €5)

www.cultuur-ondernemen.nl. Na aanmelding krijg je het volledige programma toegestuurd. stARTfactory is mede mogelijk gemaakt door Hogeschool Zuyd, de Provincie Limburg en door een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van OP-Zuid.

AINSI Maastricht, 17 november 2010 ‘Internationaal Ondernemen’

32

www.zuiderlucht.eu

november 2010