1 1. Inleiding
3
2. Landschap in verstedelijkt gebied
7
3. Kaders
11
4. Drie landschappen
15
5. Natuur
19
6. Overige aspecten
23
7. Landschapsplan
31
8. Detailuitwerking
37
Colofon
43
2
3
1. Inleiding Een groene afronding voor Waalre Noord
Van visie naar plan
De gemeente Waalre heeft in de periode tot 2030 een
Het voorliggende landschapsplan voor de groene
ambitieuze groeitaak. Eén van de plekken waar deze
mantel is een uitwerking van de gebiedsvisie. Het doet
taak vorm krijgt is Waalre-Noord, 600 woningen die
uitspraken over de gewenste inrichting van alle
samen een nieuwe noordelijke rand van het dorp gaan
gronden binnen het plangebied, die geen onderdeel
vormen. Hiervoor heeft de gemeente in juni 2007 de
zijn van de EHS. Naast het vastleggen van de meest
Gebiedsvisie Waalre-Noord vastgesteld. Onderdeel
wenselijke inrichting is één van de nevendoelen het
daarvan is een stevige landschappelijke zone, de groene
vinden van ruimte waar in de toekomst bos- en natuur-
mantel, tussen de nieuwe woonbebouwing en rijksweg
compensatie kan plaatsvinden binnen de groene
A2. In samenhang met de stedelijke uitbreiding zal
mantel. Het kan dan gaan om compensatie
worden geïnvesteerd in natuur, landschap en recreatie,
voortvloeiend uit nieuwe woningbouw, maar ook uit
waardoor met de komst van de nieuwe woongebieden
de verbreding van de A2 en de ontwikkeling van de
een aantrekkelijk uitloopgebied wordt gecreëerd voor
Klotputten.
de huidige en toekomstige bewoners. Het landschapsplan is tot stand gekomen in twee workshops waaraan deelnamen de gemeente Waalre, Provincie Noord-Brabant, het IVN afdeling Waalre, de BMF, de Vereniging Natuurmonumenten, het Brabants Landschap en de Bosgroep Zuid. Daarnaast is er overleg geweest met het Waterschap De Dommel en de vis- en de duikvereniging. Resultaat is een door deze partijen gedragen landschapsplan.
Plangebied
4
5 Vervolg
watersysteem, grondgebruik en eigendomsituatie
Alvorens het tot uitvoering komt zal het landschapsplan
beschreven, omdat ze mede richting geven aan de
aan de gemeenteraad worden voorgelegd ter vast-
planvorming c.q. uitvoering. In hoofdstuk 7 wordt het
stelling. Als dit is gebeurd, dan volgt een uitvoerings-
landschapsplan beschreven op basis van het voor ogen
programma met maatregelen voor de korte, middel-
staande landschapsbeeld en aan de hand van de te
lange en lange termijn. Met dit uitvoeringsprogramma
nemen maatregelen. Tot slot komen in hoofdstuk 8 een
gaat de gemeente het plan de komende jaren tot uitvoer
aantal aspecten aan de orde die om nadere toelichting
brengen.
vragen, zoals compensatie, recreatieve routes en de maatregelen rond De Meeris.
Rapport In hoofdstuk 2 is de positie van de groene mantel binnen de stadsregionale groenstructuur beschreven en is aangegeven welke betekenis het gebied kan hebben voor Aalst en Waalre. Aannemelijk wordt gemaakt dat gebruik en inrichting op dit moment niet in overeenstemming zijn met de gewenste positie en betekenis van het gebied. In hoofdstuk 3 worden kort de kaders voor het landschapsplan beschreven; beleid en plannen waar bij dient te worden aangesloten. In hoofdstuk 4 en 5 wordt uitvoerig ingegaan op respectievelijk het landschap en de natuurwaarden en is per aspect de opgave geschetst om deze met de gewenste positie en betekenis van het gebied in overeenstemming te brengen. In hoofdstuk 6 zijn in het kort recreatie,
6
2. Landschap in verstedelijkt gebied De stadsregionale groenstructuur
zij in het verleden enigszins afzijdig. De betekenis van
De groene mantel grenst direct aan het Dommeldal, een
het gebied neemt echter met het groeien van de kern
brede landschappelijke zone tussen het verstedelijkt
van Waalre naar het noorden, steeds verder toe. Het
gebied van Waalre, Veldhoven en Eindhoven. De groene
afwisselende landschap met bos, open gebieden, een
mantel staat daarmee niet op zichzelf, maar maakt
meer en het kleinschalige dal van de Dommel bieden
onderdeel uit van een brede groene loper die richting
in principe een prachtig gebied om in te wonen en te
het noorden steeds verder versmalt en diep in het
recreëeren.
7
stedelijk gebied van Eindhoven inprikt. Zij geeft structuur en karakter aan een groot, verstedelijkt
Het huidige gebruik en de inrichting zijn echter niet in
gebied. De loper fungeert als uitloopgebied en heeft
overeenstemming met de potentiële betekenis van de
een belangrijke functie voor de natuur in en om de stad.
groene mantel. Zo wordt het bos aan de westkant van
De samenhang tussen de groene mantel en de rest van
Aalst en rond het heidegebiedje De Kraal zo
de loper is tot nog toe beperkt door de aanwezigheid
intensief bewandeld dat de kwaliteit ervan inmiddels
van de A2/A67 als barrière. De ombouw van de weg
onder druk staat. Het gebied ten noorden van de
voorziet echter in een brede onderdoorgang ter plaatse
zandwinplas De Meeris heeft onvoldoende kwaliteit om
van de Dommel. Door hier met de inrichting van het
als uitloopgebied te functioneren. De plas, die vooral
landschap en de recreatieve routing op aan te sluiten zal
aan de noord- en westkant verrommelt en waarvan de
de groene mantel nog sterker een integraal onderdeel
sociale veiligheid te wensen over laat, vormt samen met
gaan vormen van die groene loper.
het woonwagencentrum en het bedrijventerrein, een onaantrekkelijk barrière tussen de nieuwe uitleg van
Wonen en werken nabij het landschap
Waalre Noord en het landschap ten noorden van de plas.
De groene mantel is het landschappelijk uitloopgebied
Het kleinschalige landschap ten westen van Waalre,
voor de westkant van Aalst en de noord en westkant van
met zijn dichte wegen- en padennet, vormt een
Waalre. Ingeklemd tussen de Dommel en de A67/A2 lag
uitloopgebied richting de Dommel en een fraaie
Positionering plangebied in stedelijk gebied
8
9 landschappelijke afronding van het dorp. Goede
Na hoofdstuk 3 worden deze opgaven per aspect
verbindingen tussen dit gebied, het gebied boven De
(landschap, natuur etc.) verder uitgewerkt.
Meeris en de westrand van Aalst ontbreken echter. Hierdoor kan de groene mantel niet als groot samenhangend gebied functioneren en blijft de recreatieve druk op de snippers die wel kwaliteiten hebben te groot.
Verbeteringsopgave Om de groene mantel op te waarderen tot groen uitloopgebied, met een hoge landschappelijke, recreatieve en ecologische kwaliteit zal het volgend moeten gebeuren:
• Het landschap en de natuur zullen een impuls moeten krijgen, zowel in kwaliteit als in kwantiteit; • Het gebied zal beter recreatief ontsloten moeten worden vanuit naastliggende kernen c.q. woonbuurten, ontbrekende schakels in het padennetwerk zullen moeten worden gedicht en er zal een goede verbinding gemaakt moeten worden met de routes langs de Dommel; • Er zal moeten worden opgeruimd en het inrichtingsen beheerniveau moet in overeenstemming worden gebracht met de ambities voor het gebied.
10
EHS
GHS
11
3. Kaders Beleid
opgesteld voor de A2-zone, wat door de verschillende
De waarde en betekenis van het Dommeldal en de
gemeenteraden is vastgesteld. Het biedt kaders voor
groene mantel blijken uit het feit dat ze zijn
ontwikkelingen in het gebied. (uitstraling, structuur en
aangewezen als EHS en GHS. Er is onderscheid gemaakt
functie) waaronder het Dommeldal en de High Tech
in natte natuurparel (dal van de Dommel), overig bos- en
Campus (HTCE). Belangrijke punten hieruit:
natuurgebied (de bossen tegen de kernrand van Aalst) en leefgebied voor kwetsbare soorten en struweel-
• Het Dommeldal zal als brede intermediaire zone
vogelgebied. Een en ander is uitgewerkt in het
tussen de verstedelijkte gebieden van Veldhoven,
Reconstructieplan. Daarin is onderscheid gemaakt
Eindhoven, Aalst en Waalre in haar oude luister
tussen extensiveringgebied voor natuur en voor
worden hersteld;
overige en verwevinggebied. In extensiveringgebied is
• Ten zuiden van de snelweg ligt een potentieel
hervestiging van landbouwbedrijven niet mogelijk. Een
uitbreidingsgebied van het HTCE. Dit komt pas in
extensief agrarisch gebruik biedt de mogelijkheid om de
beeld wanneer de campus vol is en verdere uitbreiding
opgave voor natuur in te vullen. Het verwevinggebied
nodig mocht zijn. Het gaat hier om een begrensd
concentreert zich ten westen van de Onze Lieve
gebied vanaf de afslag van de campus tot aan de
Vrouwedijk en in dit gebied bestaan verschillende
Professor Holstlaan/Burgemeester Mollaan. In het
functies naast elkaar.
zuiden wordt het gebied begrenst door de hoogspanningsleiding. Er vindt geen aansluiting plaats op
A2/A67, High Tech Campus
het lokale wegennet. De ontsluiting blijft dus exclusief
De regio wil de ombouw van de A2/A67 aangrijpen
bestemd voor de uitbreiding van de HTCE;
om zichzelf te etaleren als innovatieve high tech regio.
• Er is de wens een landmark in het plangebied te
Daarvoor moeten de gebieden langs de A2 een hoog-
plaatsen ter accentuering van de zuidelijke toegang
waardige uitstraling krijgen, passend bij Brainport Eind-
tot de Brainport.
hoven. Hiertoe is in regioverband een ontwikkelingsplan
EHS en GHS
12
13 Gebiedsvisie Waalre Noord De groene mantel is onderdeel van de Gebiedsvisie Waalre-Noord. Deze is onder andere gebaseerd op het gemeentelijk structuurplan uit 2003. Waalre-Noord is daarin aangeduid als ‘integrale gebiedsontwikkeling’ met aandacht voor wonen, werken, natuur en landschap, recreatie en herontwikkelen van de vuilstort en het ‘Gat van Waalre’. In de Gebiedsvisie Waalre-Noord is de keuze gemaakt om te investeren in natuur en landschap tussen de nieuwe woonbebouwing en de A2. Uitgangspunten zijn:
• Het gebied ten noorden van de plas omvormen tot een heidelandschap, behouden/versterken van het beekdallandschap ten westen van de O. L. Vrouwedijk ter versterking van de landschaps- en natuurkwaliteiten; • Aanhaken van wandel- en fietspaden vanuit WaalreNoord op de omgeving; • Bebossing van de noordelijke percelen, vanwege visueel scherm en luchtfilter richting de A2.
Gebiedsvisie Waalre-Noord
14
15
4. Drie landschappen Oud landschap
• Het kleinschalige, cultuurlandschap ten noorden van
Het landschap rond Waalre is een typisch dekzandland-
de Heuvel. Kleinere, onregelmatig verkavelde akkers,
schap, waar wind en water een reliëf van vlaktes, duinen
omkaderd door houtwallen en lanen en doorsneden
en dalen heeft doen ontstaan. In dit landschap zijn in de
door zandpaden. Wegbeplanting bestaat vooral uit
loop der tijd bebouwingskernen ontstaan, waaronder
eik en berk, maar ontbreekt op sommige plekken. Her
Waalre en De Heuvel. Ze liggen op de overgang van de
en der staan nog oude restanten van heidebosjes met
lage, natte gronden langs de Dommel naar de hogere
grove den.
gronden op de vlaktes. Lange tijd zijn de gronden langs
• Jonge heide ontginningen. Rationeel verkaveld met
de Dommel gebruikt als hooilanden. Rond de kernen
grote akkers, weilanden en boscomplexen. Weg-
lagen akkers. Soms waren dat aaneengesloten akker-
beplanting en houtwallen langs wegen met vooral eik
complexen zoals tussen De Heuvel en Waalre, soms
en berk.
waren dat kleinere akkertjes zoals die ten noorden van De Heuvel. De niet ontgonnen gronden werden
Nieuwe ingrepen
begraasd door vee. Dit leidde na verloop van eeuwen tot
De tijd gaat voort en verandering worden steeds groot-
ontbossing en het ontstaan van heidevelden. Deze
schaliger en volgen elkaar sneller op. Ook rond Waalre
heidevelden zijn aan het einde van de 19e eeuw
zijn in de laatste eeuw een aantal grootschalige ingrepen
ontgonnen en ofwel in landbouwkundig gebruik
gedaan. Deze hebben een belangrijke invloed gehad op
genomen ofwel bebost. Zo zijn in en rond het gebied
de structuur en het functioneren van het landschap:
van de groene mantel drie landschapstypes ontstaan:
• De A2/A67 Antwerpen-Venlo. Een oost-west verlopende, brede autosnelweg die voor een deel
• Het Dommeldal. Natte graslanden met een lang-
(rond het knooppunt De Hogt) boven maaiveld ligt.
gerekte percelering loodrecht op de beek. Veel van de
Deze snelweg vormt een functionele en visuele
hooilanden zijn inmiddels omgevormd tot natte bosjes
barrière tussen Waalre enerzijds en Veldhoven en
met vochtgebonden vegetaties als wilg en els.
Eindhoven anderzijds.
Historische kaart 1900
16
17 • De groei van stedelijk gebied. De kern Waalre is gegroeid, waardoor de aaneengesloten akkers zijn
Opgave • Versterken van de belevingskwaliteit van het
verdwenen. Langs de A2/A76 zijn bedrijventerreinen
landschap op basis van de kenmerken van de drie
en woongebieden ontwikkeld, waardoor de grens-
historische landschapstypes.
werking van de weg verder is versterkt. • De Zandwinplas “De Meeris” en de voormalige
• De drie afzonderlijke typologieën geven vervolgens kader aan de hydrologische, ecologische en
stortplaats naast de plas. Het betreft een ontgronding
recreatieve invulling van het plan en de keuze voor
uit de jaren ’70 die weliswaar niet “oorspronkelijk” is,
de bijbehorende landschapselementen.
maar qua maat en schaal wel in het grootschalige gebied van de jonge heideontginningen past. • De hoogspanningsleiding. Deze loopt van zuid-west naar noord-oost en levert visuele hinder en een beperking in het gebruik op: in een zone van 26m vanaf de middellijn is het niet mogelijk hoog opgaande beplanting aan te leggen.
Ondanks het feit dat deze nieuwe ontwikkelingen de opbouw van het oorspronkelijke landschap hebben doen vervagen, zijn in de drie “historische” landschapstypen nog steeds herkenbaar. Ze bieden een belangrijk aanknopingspunt voor het landschapsplan.
Drie landschapstypen
18
19
5. Natuur Langs de Dommel
Opgave
Het Dommeldal is een ecologisch zeer waardevol
• Meest kansrijke plaatsen voor ontwikkeling kwel-
gebied. De Dommel is een van de weinige laagland-
gebonden natuur identificeren, rekening houdend met
beken in Brabant die nog redelijk vrij meanderend door
het herverontreinigingsprobleem van de Dommel.
het landschap stroomt. De beek zelf ligt net buiten het plangebied, maar heeft er natuurlijk wel een duidelijke samenhang mee. Hoewel de waterkwaliteit slecht is,
• Herstel gradiënt tussen het beekdal en de hogere zandgronden • Verbinden leefgebieden van bijzondere soorten.
wat ontwikkeling van het Dommeldal in de weg staat, herbergt het beekdal tal van bijzondere planten- en
Tussen het dorp en het dal
diersoorten. Voor vegetaties zijn vooral de Heuvelsche
De afwisseling van kleine graslandjes en akkers in het
Putten en de omgeving van knooppunt De Hogt van
kleinschalige cultuurlandschap tussen de Dommel en de
belang. Hier zijn moerasplanten te vinden zoals de
noordrand van Waalre is het leefgebied voor soorten als
Dotterbloem, Holpijp, Waterviolier of soorten van
de Mol, Haas, Patrijs, Steenuil en Roodborsttapuit.
vochtige schraalgraslanden zoals de Pinksterbloem. Deze soorten zijn typerend voor gebieden met kwel. Bij
Opgave
De Hogt komen in de kleine broekbosjes en slootkanten
• Herstel kleinschalige cultuurlandschap.
plaatselijk bijzondere soorten voor zoals de Wilde Gagel
• Verhogen biodiversiteit met bloemrijke perceels-
en Dubbelloof. De poelen, vochtige bosjes en graslanden zijn een geschikt leefgebied voor amfibieën zoals de Kamsalamander en in de vochtige bosjes en rietveldjes komen moerasvogels voor zoals de Rietzanger, Blauwborst en Rietgors. Verder is het Dommeldal rijk aan libellen, sprinkhanen en vlinders.
Opgave met betrekking tot de natuur
randen en poelen. • Versterken overgang en buffer tussen dorp en beekdal.
20
21 Op de hoge gronden
Opgave
Het jonge landschap ten oosten van de Onze Lieve
• Verweven agrarisch gebruik en struweelvogelgebied.
Vrouwendijk verschilt duidelijk van het gebied ten
• Sturen recreatieve druk, ontlasten kwetsbare
westen van deze weg. Het bestaat grofweg uit agrarisch
gebieden, creëren van rustige zones.
gebied en uit bos. Het agrarisch is doorsneden door een aantal zandpaden met laanbeplanting, maar verder zijn
De Meeris
de natuurwaarden gering. Typerend voor de bos-
Een bijzonder element is De Meeris. Deze diepe
gebieden is het reliëf in de vorm van kleine stuifduintjes.
zandwinplas met een oppervlakte van ongeveer 15
De bossen zijn van oorsprong soortenarm en bestaan
hectare en een diepte tot plaatselijk 23 meter heeft
vooral uit Grove den en Amerikaanse eik. Een goed
zeer steile oevers. Ondieptes ontbreken vrijwel en er is
ontwikkelde kruid- en struiklaag of zoom- en mantel-
nauwelijks water- en moerasvegetatie aanwezig. Dat is
vegetaties ontbreken vrijwel volledig. Gewijzigd
een gemis, omdat ondiepe zones met waterplanten en
bosbeleid (bosnota 2000) zal hier op termijn verbetering
riet van groot belang zijn voor de ecologische kwaliteit
in brengen. Er komen typische bossoorten voor zoals de
van De Meeris. Ze vormen de kraamkamer voor het
Zwarte specht, Bosuil, Kuifmees en Eekhoorn. Er liggen
waterleven (vissen, amfibieën, libellen etc.). Toch kent de
twee kleine heideveldjes die zeer intensief gebruikt
plas een goede visstand met tal van soorten. Er worden
worden door recreanten. Ze zijn goed ontwikkeld en
regelmatig vissen uitgezet. Voor amfibieën, libellen en
worden afgewisseld door solitaire zomereiken. De
moerasvogels is De Meeris echter maar van beperkte
heideveldjes zijn leefgebied voor de Levendbarende
betekenis.
Hagedis, en wellicht ook de Hazelworm, maar door het intensieve recreatieve gebruik (wandelaars, honden etc.)
Opgave
staat de populatie sterk onder druk. Ook voor typische
• Creëren van zones met moeras en waterplanten.
heidebroeders als Boompieper en Roodborsttapuit
• Maken van een natte verbinding tussen plas en
vormt de recreatie een probleem.
Bestaande biotopen in het plangebied
Dommeldal.
22
23
6. Overige aspecten Recreatie
Met mooi weer wordt De Meeris druk bezocht, ook
De groene mantel en het Dommeldal hebben in
door recreanten van buiten Waalre. De plas kent een
potentie een belangrijke functie als uitloopgebied voor
zwemverbod wat onder andere het gevolg is van de
Aalst en Waalre. De inrichting en de toegankelijkheid
aanwezigheid van een riooloverstort en omdat er veel
zijn echter van onvoldoend niveau om deze functie
puin en betonijzer in de plas ligt. Dat is vooral het
optimaal te vervullen. Zo heeft het gebied ten noorden
geval aan de oostoever, de oever die het meest intensief
van De Meeris alle kenmerken van een “achterkant”, een
gebruikt wordt. De Meeris is ook in trek bij hengelaars en
vergeten gebied dat verrommelt en vervuilt en met een
duikers.
gebrek aan sociale veiligheid. De uitstraling van de A67 en de activiteiten rond de sanering van de slibvang
Opgave recreatie
hebben daar ook invloed op. Er zijn onvoldoende
• Maken van een goede ruimtelijke en fysieke
aantrekkelijke verbindingen tussen het bos aan de
koppeling tussen het bosgebied ten westen van Aalst
oostkant van Aalst en het gebied boven de Meeris,
en het gebied ten noorden van De Meeris, om de
waardoor recreanten hier niet als vanzelf naartoe
recreatieve druk op het bos en het heideveldje van De
worden geleid. Gevolg is een te hoge druk op dat bos.
Kraal te verminderen.
Ook de verbinding tussen de nieuwe uitleg van Waalre-
• Leggen van een kwalitatief hoogwaardige verbinding
Noord en het gebied boven de Meeris is verre van
tussen de nieuwe uitbreiding van Waalre-Noord en het
optimaal door de aanwezigheid van het woonwagen-
gebied boven De Meeris.
centrum en het bedrijventerrein. De Onze Lieve
• Maken van goede verbindingen voor fietsers en
Vrouwedijk is een barrière om van het gebied ten
wandelaars over de Onze Lieve Vrouwedijk, zodat de
noorden van de Meeris verder richting het Dommeldal
beide helften van de groene mantel aan weerszijden
te trekken. Eenmaal in het Dommeldal ontbreekt een
van deze druk bereden weg als één uitloopgebied
verbinding met het fiets- en wandelpad op de noord-
kunnen gaan functioneren.
west oever van de beek.
Opgave met betrekking tot recreatie
• Maken van een verbinding over de Dommel, zodat
24
25 vanuit de groene mantel de recreatieve verbinding
in het woeste gebied een nattere plek was, die al vroeg
langs de Dommel bereikt kan worden.
geschikt gemaakt kon worden voor de landbouw.
Om de De Meeris als zwemwater te laten functio-
Goed kijkend naar de historische kaart is ook een water-
neren zal de directe lozing van het riooloverstort
verbinding te zien die de plek van de waterplas verbindt
moeten worden opgeheven, het puin in de oost oever
met de Dommel.
moeten worden opgeruimd en moet een systeem van handhaving en toezicht worden opgezet.
Opgave • De gebieden langs de Dommel die onder invloed staan
Watersysteem
van kwel, bieden kansen voor het ontwikkelen van
De (potentiële) kwelgebieden zijn te vinden in het beek-
bijzondere natuur.
dal van de Dommel. De belangrijkste infiltratiegebieden liggen op de hogere droge gronden (in het kaartbeeld
Agrarisch grondgebruik
zijn het oppervlaktewater en de mate van kwel en
Een groot deel van de gronden van de groene mantel is
bovengrondse kwel aangegeven). Vooral daar waar de
in agrarisch gebruik. De meeste daarvan zijn in gebruik
kwel optreedt, heeft het gebied een hoge ecologische
bij drie bedrijven. Het agrarisch grondgebruik bepaald
potentie. Dit biedt een kans, met name bij de gebieden
voor een groot deel het karakter en uiterlijk van het
langs de Dommel en rond het bos De Hogt en de
cultuurlandschap en dat is het waard om te koesteren.
voormalige locatie van de slibsanering.
Voorwaarde is dat er een solide bedrijfsmatige basis blijft bestaan zodat deze bedrijven in de toekomst
Opmerkelijk is de kwel ter hoogte van de waterplas.
flexibel genoeg kunnen opereren om de grillen van de
Dit heeft niets te maken met de ligging van de plas, die
markt het hoofd te bieden. Door behoud en herstel van
later gegraven is ten behoeve van de zandwinning. Op
landschapselementen en beheer van extensieve
de historische kaart (pag. 14) is te zien dat de plek van
gronden bij deze bedrijven onder te brengen (groen/
de plas al vroeg was ontgonnen. Aannemelijk is het dat
blauwe diensten, beheersvergoedingen) kan een bijdrage aan deze basis gegeven worden.
Oppervlaktewater en mate van kwel
26
27 Opgave • Inpassen van bestaande agrarische bedrijven.
Eigendom en pacht De gemeente heeft een aanzienlijk deel van de gronden van de groene mantel in bezit. Deze gronden bestaan voornamelijk uit de bossen aan de oostkant van het gebied en een groot deel van de aansluitende agrarische gronden die ze verpacht. Ook een groot stuk grond tegen de Heuvelsche Putten is in het bezit van de gemeente. Natuurmonumenten heeft met name de eigendommen van de gronden langs de Dommel. Van Happen bezit de een aanzienlijk deel van de agrarische gronden ten weerszijden van de Onze Lieve Vrouwendijk en de rest van de agrarische gronden kent een versnipperde eigendomssituatie. Het feit dat een groot deel van het gebied in bezit is van de gemeente, biedt, afhankelijk van de status van de pachtcontracten (kort of lang), kansen om binnen afzienbare termijn een groot deel van de groene mantel daadwerkelijk te realiseren.
Opgave • Met de uitvoering rekening houden met de looptijd van de pachtcontracten van de gemeentegronden.
Gemeentelijke eigendommen
28
29
7. Landschapsplan Beeld
van de groene mantel wisselen bos en heide elkaar in
Na realisatie van het landschapsplan is de groene
grote eenheden af. Stoere eikenlanen herinneren aan
mantel een prachtig landschap waar bos en natuur
het feit dat dit gebied ooit ontgonnen en rationeel
afwissen met agrarisch grondgebruik. De verschillen in
ingericht is geweest. Vergezichten nodigen uit om vanaf
fysieke ondergrond (hoog/laag, droog/nat) zijn in de
De Kraal naar het westen toe te wandelen richting De
uiterlijke verschijningsvorm en de aard van de voor-
Meeris. De eentonige bossen van voornamelijk grove
komende natuur herkenbaar: de drie landschapstypen
den zijn door beheer structuurrijker geworden.
beekdal, kleinschalige overgang en grootschalige jonge
Zomereik en beuk wisselen af met struiken en op lichte
ontginningen geven het gebied zijn eigen identiteit. De
plekken verjongt het bos zichzelf. De natuurlijke rijkdom
groene mantel is dooraderd met onverharde en half-ver-
van de bossen is groter geworden. In het midden van
harde paden en wegen voor wandelaars en fietsers. Het
de groene mantel, aan weerszijden van de Onze Lieve
gebied heeft zo’n kwaliteit dat het een vestigings-
Vrouwedijk liggen boerderijen. Akkers en weilanden zijn
criterium is voor bewoners van Aalst en Waalre en
omzoomd door lanen en houtwallen en in de weilanden
ontleent hier duurzaam zijn betekenis aan.
is regelmatig vee te zien.
Langs de Dommel liggen extensief beheerde,
Het spiegelende watervlak van De Meeris vormt de
halfnatuurlijke graslanden met hoge waterstanden,
schakel tussen Waalre en de groene mantel. Langs de
afgewisseld met natte bosjes en beplante kavelranden.
westoever loopt een ruim en veilig fiets- en wandelpad
Vooral rond de Heuvelsche Putten en rond De Hogt is
wat de nieuwe wijk verbindt met het groene uitloop-
het areaal nat grasland en kleine bosjes vergroot.
gebied. Aan de noordoever is de plas vergroot met een
Op de overgang naar het westelijke deel van de
brede strook ondiep water en moeras. In de noordwest
uitbreiding Waalre Noord is de kleinschaligheid verder
hoek ligt een klein strandje waar gezwommen kan
toegenomen door de aanplant van lanen en hout-
worden. Dit is vanuit Waalre met de fiets bereikbaar.
wallen, deels op particuliere gronden. Aan de oostkant
Plankaart
30
31
32
33 Maatregelen
een stoer raamwerk van (deels bestaande) lanen en
Voor het zover is, moeten de volgende maatregelen
houtwallen is hier ruimte voor één grootschalig land-
genomen worden:
bouwbedrijf en grote percelen nieuwe heide en bos.
Versterken van de kenmerken van de drie onder-
Vergroten van het areaal heide, bos en natte natuur:
scheiden landschapstypen:
• Om de landschappelijke verschillen te versterken, de
Dit gebeurt door de schaalverschillen te versterken en
oppervlakte droge natuur te vergroten en een
de verschillen nat/droog aan te zetten.
robuuste ruimtelijke en recreatieve verbinding te
• Langs de Dommel wordt de smalle percelering en het
maken tussen de westrand van Aalst en de groene
natte karakter van de graslandjes en bosjes versterkt.
mantel zijn twee bestaande heidegebiedjes met elkaar
Daartoe zullen aansluitend aan de initiatieven van
verbonden en uitgebreid tot één groot heidegebied.
Natuurmonumenten de gronden tegen de Heuvelsche
Dit gaat ten koste van een kleine hoeveelheid bos van
Putten en aan weerszijden van het bos “De Hogt”
matige kwaliteit (hakhout van Amerikaanse Eik), wat
worden omgevormd tot extensief beheerd grasland
elders in de groene mantel wordt gecompenseerd met
waar kwelgebonden natuur zich kan ontwikkelen.
structuurrijk bos van inheemse houtsoorten.
• Het kleinschalig landschap op de overgang van hoog
• Een groot deel van het landbouwgebied zal worden
naar laag (rond De Heuvel) wordt versterkt door hier
omgevormd naar heide. Een knelpunt daarbij is de
samen met particuliere eigenaren de structuur van
voedselrijkdom van de bovenlaag van de akkers.
lanen en houtwallen te behouden en verder uit te
Daarom zal een gedeelte van de grond moeten
breiden.
worden afgegraven. Een alternatief is dat met verschaalingsbeheer het gebied wordt omgevormd
• De grootschalige opzet van het gebied ten oosten van de Onze Lieve Vrouwendijk blijft behouden. Binnen
Streefbeelden voor het gebied ten noorden van De Meeris
naar extersief beheerd grasland.
34
35 • Langs de A2/A67 worden forse percelen bos geplant
Verbeteren van de routestructuur voor wandelaars
waarmee het bestaande bos tussen Waalre en Aalst
en fietsers:
wordt verbonden met het bos en de natuur langs de
• Het gebied ten noorden van de Meeris wordt met
Dommel. Een deel hiervan is compensatie voor bos dat
nieuwe wandel- en fietspaden over de hei verbonden
elders verloren gaat. Ten noorden van De Meeris, ten
met de westrand van Aalst en via een kwalitatief hoog-
zuidwesten van De Hogt en op de flank van het
waardige verbinding langs de westoever van de plas
Dommeldal zijn verschillende kleinere, nieuwe bosjes
met het nieuwe Waalre Noord.
voorzien ter versterking van de landschapsstructuur.
• Twee kruisingen met de Onze Lieve Vrouwedijk, een
Op veel plaatsen worden nieuwe houtwallen
voor wandelaars en een voor fietsers, verbinden de
aangelegd.
gebieden ter weerszijden van deze drukke weg. Hiermee ontstaan routes van oost naar west door de
• De gronden grenzend aan de oostkant van de Heuvelsche Putten en ten weerszijden van het bos De Hogt
groene mantel. • Er komt één nieuwe voetgangers / fietsbrug over de
worden omgevormd tot extensief beheerd grasland
Dommel in de uiterste zuidwestpunt van het plan-
waar kwelgebonden natuur zich kan ontwikkelen (zie
gebied, om de recreatieve routes door de groene
hierboven). In het vergrote heidegebied worden
mantel te verbinden met de doorgaande routes op de
verschillende laagtes aangebracht die bij natte
andere oever. Deze routes vormen een verbinding met
omstandigheden vol kunne staan met water. Hier-
het landschap ten zuiden van Waalre en Veldhoven en
door ontstaat er variatie in droge en vochtige heide.
met Eindhoven.
De Meeris wordt aan de noordzijde vergroot met een
Zowel de wandel- als de fietsroutestructuren zijn aan-
ondiep deel waar zich moeras en waterplanten kunnen
gesloten c.q. opgenomen in de knooppuntennetwer-
ontwikkelen. De plas wordt via een nieuwe vochtig/
ken.
natte verbinding (geen doorgaand open water) verbonden met de oevers van de Dommel.
Streefbeelden voor het kleinschalig cultuurlandschap en de Meeris
36
37
8. Detailuitwerkingen De Meeris
Op dit moment kunnen auto’s vanuit het zuidelijke deel
Tijdens de planvorming voor de groene mantel bleek
van Eindhoven, via de Prof. Holstlaan en de Dirk van
dat De Meeris een cruciale rol speelt als schakel tussen
Hornelaan naar de noordkant van de Meeris rijden. Een
Waalre Noord en buitengebied. De plas is mooi en wordt
strandje zou extra verkeer aantrekken, wat op gespan-
over het algemeen hoog gewaardeerd. Toch schorten er
nen voet staat met de te ontwikkelen natuur en land-
een aantal zaken zoals elders in het rapport al is aange-
schapswaarden. Daarom wordt deze verbinding onmo-
geven. Daarom stellen we het volgende voor:
gelijk gemaakt. Het strandje wordt wel bereikbaar per fiets via het fietsroutestelsel van de groene mantel.
• Vergroten van de plas naar het noorden toe met een zone ondiep water en moeras ter verhoging van de
Om op comfortabele, aantrekkelijke en sociaal veilige
natuurwaarde (kraamkamer)
manier vanuit de wijk naar de groene mantel te kunnen
• Verbinden van die zone via een strook nat terrein met
komen, krijgt de westoever als verbinding een stevige
poelen naar de Dommel toe (geen doorgaand open
kwaliteitsimpuls:
water) zodat uitwisseling van soorten kan plaats vin-
• Vanaf de stortberg (scharnierpunt) wordt een brede
den.
laan aangelegd met fietspad die langs de oever loopt en verder naar het noorden de groene mantel in prikt.
In de gebiedsvisie is een strandje getekend. Dit is in het landschapsplan overgenomen. Het strandje mag pas
Het fietspad ligt hoog (op maaiveld). • Langs de oever komt een brede rietkraag en tussen
worden aangelegd als de plas een aanwijzing krijgt als
de rietkraag en de plas komt een vlonder als voet-
zwemwater. Daartoe dient onderzocht te worden onder
verbinding naar de groene mantel.
welke voorwaarden (waterkwaliteit, toezicht etc.) zo’n aanwijzing kan plaats vinden en welke maatregelen daarvoor nodig zijn.
De noordoever van De Meeris
38
Oppervlakte aan bos- en natuurcompensatie nodig voor de realisering van de gebiedsvisie Waalre-Noord Fasering
Natuurcompensatie
Boscompensatie
Aandeel fase 1:
50.000
15.000
Aandeel fase 2:
20.000
12.000
Aandeel bosflats:
50.000
15.000 (grove schatting)
Aandeel fase Heuvelstraat
42.000
geen bos, bosjes blijven in plan
Totaal
160.000
42.000
39 Compensatie
principe beschikbaar voor compensatie. Bij realisatie van
Een nevendoel van dit landschapsplan is het vinden,
alle natuur en bos en onder aftrek van het oppervlak aan
binnen de groene mantel, van ruimte waar bos- en
bos- en natuurcompensatie nodig voor realisering van
natuurcompensatie kan plaatsvinden, voortvloeiend uit
de gebiedsvisie Waalre-noord (tabel blz 38) , wordt per
de nieuwe woningbouw, maar ook uit de verbreding
saldo 3.8 ha nieuw bos gerealiseerd en 8.9 ha nieuwe
van de A2 en de ontwikkeling van de Klotputten. Deze
natuur.
compensatie wordt vooral gerealiseerd op gronden die in eigendom zijn bij de gemeente (eventueel verpacht)
Boscompensatie in m2
en is gevonden aan de oostkant tegen de Heuvelsche
Omvorming bos naar heide binnen EHS
Putten, op en rond de gronden die nu tijdelijk in ge-
A
-36.900
B
-5.500
bruik zijn voor de slibsanering en in de omvorming van de landbouwgronden ten noorden van De Meeris. Dit landschapsplan voorziet ook in het omvormen van een
Omvorming heide naar bos binnen EHS C
3.400
D
4.000
kleine hoeveelheid structuurarm bos in heide. Ook dit Omvorming naar bos, maar geen natuurcompensatie
wordt gecompenseerd. In de tabellen op deze bladzijde is de oppervlakte nieuw
E
57.100
Omvorming naar bos en tevens natuurcompensatie
te realiseren bos en natuur weergegeven. Dit is in
Natuurcompensatie in m2
F
8.900
H
3.700
I
7.300
Q
201.800
J
1.000
R
3.900
K
10.200
S
8.600
L
5.100
T
6.200
M
7.400
U
8.100
N
4.300
V
14.800
O
4.800
W
7.900
P
5.000
Totaal
251.300
Totaal
79.800
40 40
41 Recreatieve routes De recreatieve dooradering gebeurt voor het grootste deel via bestaande paden en wegen. Er zijn een aantal ontbrekende schakels toegevoegd en bestaande verbindingen versterkt om het gebied goed te kunnen bereiken en als geheel te kunnen bewandelen of befietsen. Daarnaast is er gezorgd voor een aansluiting op het fiets- en wandelknooppuntennetwerk. In beide twee kaartjes is aangegeven om welke nieuwe routes het gaat.
Nieuwe wandel- en fietsrouting
Routing weerszijden van de Meeris
42
43
Colofon Titel:
Landschapsplan Groene Mantel
Waalre-Noord
Projectnummer: 242496 Document:
242496/R001
Datum:
juni 2008
Projectteam:
Jan Hein Ruigrok
Marianne Verhoeven
Rob van Schijndel
Vormgeving:
Wiel Keijsers, Grontmij
