1. Het GB concept in relatie tot variant C

Postbus 38, 9780AA Bedum Tel. 050-3018911 Fax 050-3018247 E-mail: [email protected]

Aan de commissie ABZ

Doorkiesnr. 050-3018216 (W.M. Niemeijer) Uw brief Uw kenmerk Ons kenmerk MN/DK/004.03.2013 Bijlage(n) 1

Onderwerp Aanvullende informatie warmtevoorziening sportcomplex “De Beemden”

Bedum, 2 april 2013

Geachte leden van de commisie ABZ, Op 14 maart 2013 heeft na afloop van de commissie ABZ de informatieve bespreking plaatsgevonden van het onderwerp: warmtevoorziening Sportcomplex “De Beemden”. Bij de bijeenkomst waren ook externe deskundigen / betrokken adviseurs aanwezig om vragen vanuit de fracties te beantwoorden. Veel van de vragen en opmerkingen zijn tijdens de informele bespreking van een toelichting voorzien door de wethouder, beleidsmedewerker milieu en/of aanwezige adviseurs. Toegezegd is op specifieke onderwerpen nog nadere informatie te verstrekken voor bespreking in de raadscommisie ABZ op 11 april 2013. Dit betreffen de volgende onderwerpen: 1. Het GB concept in relatie tot variant C 2. Uitsplitsing van de investeringen 3. Effect bijdrage Energieconvenant Groningen op de kapitaallast 4. Planning van de werkzaamheden Deze onderwerpen worden hierna nader beschreven. 1. Het GB concept in relatie tot variant C Het GB concept over gebruik van FrieslandCampinaDomo (hierna: FCD) restwarmte is uitvoerig beschreven in diens rapport “Bedum verdient een buitenbad!” Hierin wordt een investeringsbedrag genoemd van € 195.000,=, bestemd voor:  Warmtepomp (160 kW), warmtepompbehuizing en waterpomp (€ 86.000,=)  Leggen/aansluiten leidingen (€ 49.000,=)  Aanpassing warmtewisselaaars zwembad, whirpool, luchtheater, kantoren, luchtheater zwemzaal, sporthalheaters, radiatoren (€ 60.000,=). Adviesgroep HTD (hierna: HTD) heeft de haalbaarheid van die restwarmte onderzocht, met als uitgangspunt het rapport van GB.

Bezoekadres: Schoolstraat 1, Bedum. Of kom langs op www.bedum.nl Pagina 1 van 6

Op basis van de conclusie en aanbevelingen van HTD heeft De Groot Installatiegroep een aanvullende opdracht gekregen om de restwarmtevariant nader uit te werken. Het resultaat daarvan is opgenomen in de gemeentelijke notitie warmtevoorziening sportcomplex “De Beemden”, van februari 2013. Het belangrijkste verschil tussen het GB concept en variant C in de gemeentelijke notitie is de koppeling met de bestaande installaties. Binnen het GB concept is onvoldoende rekening gehouden met de technische staat van de installaties. Met een investering van € 60.000,= (die overigens niet is gespecificeerd) kunnen de aanpassingen aan de hierboven genoemde installaties niet gerealiseerd worden. Aan deze conclusie van HTD heeft deze toegevoegd dat het niet raadzaam is de huidige installaties te koppelen met een nieuw warmtepompsysteem (hoe ook aangedreven), aangezien de huidige installatie is verouderd. Onderzoek door het Waterbedrijf Groningen heeft daarnaast uitgewezen dat de investering in het tracé leidingnet / warmtewisselaar FCD aanzienlijk hoger is dan door GB en later ook door Adviesgroep HTD wordt genoemd. De huidige investering is door het Waterbedrijf Groningen geraamd op € 115.000,=. HTD heeft een bedrag genoemd van in totaal € 67.475,= (€ 55.975 voor het tracé leidingnet en € 11.500 voor aanpassingen bij Frieslandcampina Domo). Vervanging luchtbehandelingskasten De volumestroom van de huidige luchtbehandelingskast van de zwemzaal past niet bij het gebruik van zwembad De Beemden (therapiedagen op maandag en dinsdag). Uit metingen is gebleken dat de bestaande luchtbehandeling van de zwemzaal een volumestroom levert van 18.000 tot 20.000 m3/uur. Een volumestroomverhoging naar 25.000 m3/uur is in 2009 reeds geadviseerd door Fokko Wouters Adviesbureau installatietechniek. Aangezien de luchtbehandeling binnen het zwembad verreweg de grootste energievrager is en gezien de leeftijd van de huidige installatie (bouwjaar 2001) is in de verdere uitwerking de vervanging van de luchtbehandeling in de zwemzaal meegenomen. Dit is een installatie met een hoog rendement. Dit geeft gelijktijdig een verbetering van het comfort in de zwemzaal en een verdere energiebesparing. De luchtbehandeling van de was- en kleedruimten dateert uit 1992 en moet (ook) worden vervangen. Energiebesparing bij vervanging van de luchtbehandelingskasten De energiebesparing door de vervanging van beide luchtbehandelingskasten in zwemzaal en was- en kleedruimten is bepaald op basis van beschikbare energie/warmtebalansen. In de second opinion is door Royal HaskoningDHV een warmtebalans opgenomen. Deze warmtebalans is vergeleken met de warmtebalans die in 2009 door Fokko Wouters Adviesbureau Installatietechniek was opgesteld. Het vergelijk geeft geen wezenlijke verschillen in het huidige gasverbruik voor de luchtbehandelingskasten en vallen binnen de nauwkeurigheid van de opgestelde berekeningen. Bij de toekomstige luchtbehandeling heeft Royal HaskoningDHV als uitgangspunt gehanteerd dat het energiegebruik van de luchtbehandelingskast voor de was- en kleedkamers daalt van circa 12.000 m3/jaar naar 5.000 m3/jaar. De belangrijkste reden is dat de huidige luchtbehandelingskast geen warmteterugwinning heeft. In de nieuwe luchtbehandelingskast in de zwemzaal wordt een warmtepomp toegepast en is er een recirculatiemogelijkheid, waardoor de benodigde hoeveelheid buitenlucht fors zal dalen. Hiermee zal het energieverbruik, ondanks de grotere totale luchthoeveelheid, fors lager worden: van 115.000 m3/jaar naar 52.000 tot 72.000 m3/jaar. Bezoekadres: Schoolstraat 1, Bedum. Of kom langs op www.bedum.nl Pagina 2 van 6

Royal HaskoningDHV komt zo op een gemiddeld totaal toekomstig gasgebruik van 150.000 tot 170.000 m3 per jaar. Type warmtepomp Het GB concept gaat uit van toepassing van een elektrische warmtepomp; De Groot Installatiegroep hanteert een gasmotorgedreven warmtepomp. Het type energie (elektriciteit of gas) voor de aandrijving is dus verschillend. Redenen voor gasaandrijving is de aanwezige infrastructuur voor gas binnen het sportcomplex, de inzet van primaire energie rechtstreeks in de gasmotorwarmtepomp, de benutting van restwarmte van de gasmotor en de kortere opwarmtijd tot het volledig verwarmingsvermogen. Bijkomend hebben de minder positieve ervaringen met elektrische warmtepompen voor verwarming (en koeling) van het gemeentehuis ook een rol gespeeld in de keuze: de betrouwbaarheid van de warmtelevering bleek bij herhaling onvoldoende. Als alternatief voor een gasmotorwarmtepomp (GMWP) is een elektrische warmtepomp (EWP) onderzocht. Hoewel energetisch een GMWP beter presteert, heeft een EWP een duidelijk voordeel met betrekking tot de huidige energietarieven. De huidige elektriciteitstarieven zijn namelijk naar beneden gegaan, terwijl de gasprijzen relatief gezien hoog zijn gebleven. Een laag elektriciteitstarief en een hoog gastarief is gunstig voor een elektrische warmtepomp, omdat de gebruikte elektriciteit goedkoop is, terwijl het te verdringen product (gas) duur is. Voor het zwembad raamt Royal HaskoningDHV dat een elektrische warmtepomp een gasbesparing van 89.500 m3/jaar oplevert, terwijl circa 138.000 kWh extra aan elektriciteit wordt gebruikt. Uitgangspunt hierbij is een energiezuinige warmptepomp van 200 kWth. De investeringskosten zijn geraamd op € 120.000,=. Hierbij is ervan uitgegaan dat de elektrische voeding van de te verwijderen warmte/kracht-installatie kan worden hergebruikt. Binnen het GB-concept wordt voor een warmtepomp een investeringsbedrag genoemd van € 86.000,=. Voor de HR-ketels wordt een bedrag geraamd van € 70.000,=. De onderhoudskosten zijn geraamd op € 6.000,=. De overige kosten voor de warmtewisselaar en tracé leiding (€ 115.000,=) en de gebouwaanpassingen (€ 100.000,=) binnen de varianten B en C blijven ongewijzigd. Deze gebouwaanpassingen omvatten o.a. het maken van een extra verdeler en vervangen van de warmtewisselaars van het zwembadwater om deze geschikt te maken voor lage CVaanvoertemperaturen.

2. Uitsplitsing van de investeringen De gemeentelijke notitie leidt expliciet tot een totaal investeringsbedrag van de voorliggende varianten.. In de rapportage van De Groot Installatietechniek is een meer uitvoerige beschrijving opgenomen van de te wijzigen installaties en de benodigde investeringen. Voor de volledigheid is in bijlage 1 een globaal overzicht opgenomen van de te wijzigen installaties en de benodigde investeringen. In het overzicht is ook de variant C met een elektrische warmtepomp opgenomen.


In de onderstaande tabel (1) is een nieuw totaaloverzicht opgenomen van de verschillende varianten. Voor de energiekostenstijging gas en indexering van het onderhoud zijn de uitgangspunten gehandhaafd. Voor de energiekostenstijging van elektriciteit is 4% aangehouden.

a Totale investering b Kapitaallast c Verwachte energiekosten d Onderhoudskosten e Totale kosten per jaar (gemiddeld over 15 jaar) f Innovatief g Risico’s/ onzekerheden

Variant A

Variant B

Variant C

Variant C

Vernieuwing van de huidige installaties i.c.m. HR gasketels

De toepassing van GAWP i.c.m. HR gasketels

Het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. GMWP

Het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. EWP

€ 542.300 € 49.168 € 79.315

€ 774.300 € 70.203 € 70.563

€ 940.800 € 85.299 1 € 61.896

€ 855.800 € 77.593 1 € 57.827

€ 2.306 € 130.789

€ 6.917 € 147.684

€ 19.599 € 166.794

€ 6.917 € 142.337

Laag Klein

Midden Groter

Hoog Grootst

Hoog Grootst

Tabel 1: Overzicht totale kosten (alle kosten zijn gemiddelden over de afschrijvingsperiode).

In de grafiek op de volgende pagina zijn de Life Cycle Costs (LCC) weergegeven van de verschillende varianten over de beschouwingsperiode van 15 jaar. Bij de LCC wordt een vooruitzicht gegeven van de exploitatie van de varianten. Daarin spelen investeringskosten of kapitaallasten, energiekosten, onderhoudskosten en afschrijvingstermijnen een belangrijke rol. De LCC is niet doorslaggevend, aangezien hierin geen risicoafwegingen zijn opgenomen. LCC berekeningen zijn dan ook niet alles bepalend, maar maken verschillen tussen de varianten objectief. Als risico’s kunnen worden gezien de toepassing van riothermie als een betrekkelijk nieuwe techniek, de leveringstermijn van restwarmte, de temperatuur van de restwarmte en de ontwikkeling van de energieprijzen. De huidige energieprijzen zijn gunstig voor een elektrische warmtepomp en kunnen in de toekomst wijzigen (stijging van de elektriciteitsprijs en/of daling van de gasprijs). Ook wijzigingen in de energiebelasting kunnen een negatief effect hebben op de kostenbesparing.

1

Inclusief energiekosten warmtenet


3. Bijdrage Energieconvenant Groningen De eventuele bijdrage vanuit het Energieconvenant Groningen is reeds beschreven. Namens het Waterbedrijf Groningen is tijdens de informele bespreking gewezen op een mogelijke vrijval elders (€ 60.000 in plaats van € 50.000) ten gunste van het project restwarmte Bedum. Dit komt overeen met een verlaging van de kapitaallast van € 5.440,= (gemiddeld over de afschrijvingsperiode). Zekerheid over toekenning van het bedrag is er niet. Daarnaast heeft het Waterbedrijf Groningen aangegeven dat zij hun aanbod willen handhaven ook bij inzet van een elektrische warmtepomp, maar dat dat nog nader uitgewerkt moet worden. De daling in kosten zal vergelijkbaar zijn met de huidige berekende daling in kosten bij inzet van een elektrische warmtepomp.

4. Planning van de werkzaamheden Na definitieve besluitvorming in de raad van 25 april 2013 dient het ontwerp geactualiseerd en bestek gereed gemaakt te worden. Hierna kan de aanbesteding gestart worden. De intentie is om dit proces voor de zomervakantie (bouwvak) afgerond te hebben. Het proces van aanbesteding is het meest kritisch. De levertijd van de grotere installatiecomponenten is bepalend voor het verdere uitvoeringstraject. De verwachting is dat begin november met de realisatie gestart kan worden. Er wordt vooralsnog vanuit gegaan dat het zwembad 6 weken dicht moet voor de ombouw. Naar verwachting kan dan eind 2013 de installatie in bedrijf genomen worden. Indien er niet voor de zomervakantie gegund kan worden, schuiven de termijnen enkele weken op.


Afronding en conclusie Naar het oordeel van het college zijn hoeveelheden, bedragen, duurzaamheidsaspecten en risico’s een en andermaal beoordeeld. De hoogte van het te investeren bedrag en de leveringsduur van restwarmte zijn daarbij zwaar gewogen: De investering voor het gebruik van restwarmte is € 300.000,= tot € 400.000,= hoger en de leveringstermijn voor restwarmte is 10 jaar dan wel afhankelijk van de procesmatige en bedrijfseconomische strategie van FCD. Op grond hiervan blijft het college bij het advies voor keuze van variant A en niet voor het gebruik van restwarmte van FCD (variant C).

Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van de gemeente Bedum, De secretaris, De burgemeester,

R. Wiltjer

drs. H.P. Bakker


1. Het GB concept in relatie tot variant C

Recommend Documents