Opbouw
1. De uitdagingen waarvoor we staan
Cultuur en / in transitie Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent
2. Denken over transities 3. En wat met cultuur ? 4. Bestaande transitienetwerken en cultuur
Sessie “Duurzaamheidstransities, iets voor culturo’s?”– Cultuurforum – 27 mei 2013, Kortrijk
www.steunpunttrado.be
DO: goed leven binnen grenzen
VS
België
1. De uitdagingen waarvoor we staan
Cuba
Peru
Kwaliteitsvol leven binnen de draagkracht van de aarde en sociaal rechtvaardig
Interpretaties van de D.O.-uitdaging
Vier strategieën voor duurzaamheid •
Dematerialisatie en eco-efficiëntie:
•
Herverdeling en compensatie:
– Factor 4 tot 10, ‘meer doen met minder’
•
Matigheid en selectieve consumptie: • – hoge levenskwaliteit met minder materiële consumptie
– Herverdeling wint aan belang in begrensde wereld
Inbedding en inperking markten: – Nieuw evenwicht markten, publieke diensten, collectieve voorziening, zelfvoorziening
Uit: Hopwood (2005)
Transities zijn onvermijdbaar geworden •
Wereldwijde maatschappelijke evoluties leiden autonoom tot diepgaande verandering
draagkracht
ontwikkeling
instabiliteit
2. Denken over transities •
Niet ‘of’ maar ‘op welke manier’ en ‘welk beeld’
•
Transitiewerk op een snijpunt: doorheen die turbulente ontwikkelingen structuren, instituties en handelen naar meer duurzaamheid oriënteren.
•
Enkele belangrijke kenmerken van deze context: – Onzekere kennis – Ambivalente doelstellingen – Verdeelde macht
Dynamisch multi-level perspectief
Opbouw van transitietheorie Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?
2.
Concentreer je op maatschappelijke systemen en tracht die te verduurzamen
3.
Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen. M.a.w. de dominante structuren, praktijken, beleid, technologie, manieren van denken moeten radicaal wijzigen.
4.
Wanneer veranderen regimes? Er openen zich mogelijkheden als de druk vanuit het landschap sterk is, als de interne contradicties van het regime toenemen, als uitdagende niches aanwezig zijn.
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken
1.
Landschap
Landschapsontwikkelingen oefenen druk uit op het regime Markten, gebruikersvoorkeuren Wetenschap Industrie
Sociotechnisch regime
Cultuur
Beleid Technologie
Het regime is dynamisch stabiel. De nieuwe configuratie breekt door, gebruikmakend van ‘windows of opportunity’.
Niches
Kleine netwerken van actoren steunen innovaties op basis van verwachtingen en visies. Belang van leerprocessen
Tijd
Opbouw van transitietheorie 1.
Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?
2.
Concentreer je op maatschappelijke systemen en tracht die te verduurzamen
3.
Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen. M.a.w. de dominante structuren, praktijken, beleid, technologie, manieren van denken moeten wijzigen.
3. En wat met cultuur ?
4.
Wanneer veranderen regimes? Er openen zich mogelijkheden als de druk vanuit het landschap sterk is, als de interne contradicties van het regime toenemen, als uitdagende niches aanwezig zijn.
Een uitnodiging tot gesprek
5.
Wat zijn de kenmerken van zo’n transities? Multi-level, -fase, -actor, domein. Transities kenmerken zich door grote complexiteit en onzekerheid van ontwikkelingen.
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken
Waar zit cultuur in dit beeld?
Over de positie en de rol van cultuur…
Landschap
1. Impact door thematiek, inhoud: waarover? 2. Impact door benadering, vorm: hoe?
Markten, gebruikersvoorkeuren
3. Impact door bedrijfsvoering
Wetenschap Industrie
Sociotechnisch regime
• De rechttoe rechtaan optie: duurzaamheid in de bedrijfsvoering (“eco-efficiëntie” en verder)
Cultuur
Beleid Technologie
– Energiegebruik, mobiliteit, voeding, aankoopbeleid, watergebruik… Ook: personeelsbeleid
Invulling ‘cultuur’: • Wereldbeelden, waarden • Denkpatronen • ‘Normaliteit’, routines, praktijken • Cultuuruitingen, als reflectie van of reflectie op Niches
Cultuur
– Belangrijk voor daling van de impact, voorbeeldfunctie voor publiek, leerproces bij personeel
Cultuur: regimebevestigend of -doorbrekend? Tijd
Over de positie en de rol van cultuur (2)…
Op zoek naar conclusies
• De uitdagende optie: duurzaamheid en transitie aankaarten via inhoud en vorm
•
We zitten op een moeilijk kruispunt in onze geschiedenis. Een oriëntatie van wereldwijde evoluties naar DO is noodzakelijk.
– Cruciaal in duurzaamheidstransities: nieuwe vormen van ‘normaliteit’, nieuwe
•
Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen gevestigde belangen en ingegroeide gewoontes.
•
Het DO-kader opent een discussieruimte om na te denken over fundamentele oriëntaties: levenskwaliteit, ecologische draagkracht, rechtvaardigheid, democratische organisatie
•
Er zijn dus meerdere toekomsten mogelijk. DO is een politiek-maatschappelijk zoekproces, waar individuele en collectieve keuzes verschil kunnen maken.
•
Cultuur kan regimebevestigend of regimedoorbrekend zijn:
opvattingen over relatie maatschappij-economie-technologie-natuur, nieuwe beelden over goed leven
– Wat doen cultuur en cultuuruitingen? – Betekenis geven aan de wereld – Nadenken over, verduidelijken van, confronteren met de werkelijkheid – Verbeelden van andere werkelijkheid, nieuwe verhalen uitproberen
– Moet cultuur regimedoorbrekend zijn? – Kunnen maatschappelijke uitdagingen de cultuursector koud laten? – Geen gedachtenpolitie, maar ook niet de illusie van artistieke vrijheid
– Impact door thematiek, inhoud: waarover? – Impact door benadering, vorm: hoe? – Impact door bedrijfsvoering
Uitsmijter: er waren meerdere hedens mogelijk •
•
Dematerialisatie en eco-efficiëntie:
Matigheid en selectieve consumptie: •
•
Herverdeling en compensatie:
Inbedding markten:
