Informatiebundel voor de leerlingen Lees hieronder de informatie die jullie kan helpen bij het vormen van een voorstel rond de herbestemming van het Sint-Jacobsplein.
DE BETROKKEN PARTIJEN IN DE GEMEENTERAAD
1 De seniorenbond Denk na vanuit de belangrijkste noden van senioren: comfort en veiligheid. Hun door ouderdom verminderende mobiliteit ligt hen nauw aan het hart. Heel wat gepensioneerde buurtbewoners hebben misschien wel herinneringen aan deze plek. De kerk is sinds 1963 gesloten, maar allicht zijn er nog senioren die er hun communie deden, trouwden of actief waren in het parochieleven.
2 Jonge gezinnen Denk na vanuit de noden van gezinnen met jonge kinderen. Waar genieten zij van? Wat vinden de kinderen fijn? Welke maatregelen verhogen de (verkeers)veiligheid voor de allerkleinsten?
3 Handelaars Denk na vanuit de noden van de handelaars. Wat willen handelaars in de eerste plaats? Wat kan extra bezoekers en dus potentiële klanten lokken? Is het Sint-Jacobsplein voldoende vlot bereikbaar?
4 Projectontwikkelaars De projectontwikkelaars willen vooral vanuit een innovatief idee investeren en geld verdienen. Wat is een financieel haalbaar investeringsproject? Waar zit potentieel in?
5 Erfgoedliefhebbers Wat is het hoofddoel van een erfgoedliefhebbers? Ze willen vooral het historische karakter van de stad behouden en geschiedenis en erfgoed verbinden met het leven vandaag. Hoe kan dit het beste?
4
WIST-JE-DAT-JES Hieronder vinden jullie een lijst leuke Wist-je-dat-jes met verkeersgerelateerde informatie. Die kunnen als argument dienen om jullie plan te onderbouwen.
Wist je dat fijnstof het belangrijkste onderdeel is van smog (luchtvervuiling die in een bepaalde periode opeens sterk toeneemt, het woord is een samenstelling van de Engelse woorden smoke (rook) en fog (mist))?
Wist je dat één gewone lijnbus evenveel passagiers kan vervoeren als 40 personenwagens?
Wist je dat er driewielers voor volwassenen bestaan, die er voor zorgen dat minder mobiele ouderen toch nog kunnen blijven fietsen?
Wist je dat in een stedelijke omgeving op een afstand van 5 km, een doorsneefietser gemiddeld 30% sneller is dan een auto?
Wist je dat er vandaag meer dan 5,4 miljoen Belgische auto’s op onze wegen rijden?
Wist je dat de overlevingskans van een voetganger bij een aanrijding met een auto aan 65 km/u slechts 15% is?
Wist je dat de autobestuurder de meeste vervuilende stoffen opneemt wanneer hij zich verplaatst?
Wist je dat 19% van de totale uitstoot van schadelijke stoffen in de lucht afkomstig is van gemotoriseerd transport?
Wist je dat zodra er minder auto’s rijden, het fijnstof daalt in die omgeving? Tijdens een autovrije zondag worden lagere waarden gemeten.
Wist je dat meer bomen zorgen voor meer O2 in de lucht?
Wist je dat men duidelijk kan spreken van ’safety by numbers’, m.a.w. hoe meer fietsers, hoe veiliger de verkeersituatie voor die fietsers.
Wist je dat zelfs een dure elektrische fiets in aankoop én onderhoud goedkoper is dan een wagen?
Wist je dat dagelijks fietsen de kans op een hartaanval met 50% verkleint?
Wist je dat er in België ook ruim 7,1 miljoen fietsen rondrijden? Het overgrote deel daarvan in Vlaanderen, waar 86% van de gezinnen minstens één en gemiddeld 2,4 fietsen in huis heeft.
Wist je dat na het vliegtuig de auto verantwoordelijk is voor de hoogste CO2uitstoot per gereden km?
Wist je dat 53% van de autoritten korter zijn dan 5 km? Dat zijn perfect fietsbare afstanden.
Wist je dat het aantal elektrische fietsen in ons land blijft stijgen en dat de meeste leeftijdsgroepen in de bevolking met een elektrische fiets gemakkelijk langere afstanden tot 20 km gemakkelijk aankunnen?
Wist je dat jaarlijks 1,9 miljoen mensen sterven door een gebrek aan voldoende fysieke activiteit?
Wist je dat er tegenwoordig in bijna alle steden autodeelsystemen bestaan? Mensen hoeven geen auto meer te bezitten. Ze kunnen er een huren, delen of carpoolen.
Wist je dat een daling van de gemiddelde snelheid met 5 km/u het aantal verkeersdoden doet minderen met 25%?
Wist je dat de overlijdenskans voor een aangereden voetganger bij 50 km/u vijfmaal groter is dan bij een aanrijding aan 30 km/u?
5
LEUVENSE PLEINEN VAN VROEGER TOT NU Hieronder vinden jullie enkele voorbeelden van pleinen die doorheen de geschiedenis een andere bestemming kregen, en dus ook heraangelegd werden.
HET LADEUZEPLEIN
Het Mgr. Ladeuzeplein (Volksplaats) voor WOI
In de jaren ‘70
Het Mgr. Ladeuzeplein vandaag
In de jaren ‘70
Het Martelarenplein vandaag
HET MARTERLARENPLEIN
Het Martelarenplein (Stationsplein) voor WOI
VOORBEELDEN VAN HERBESTEMMING VAN RELIGIEUZE GEBOUWEN:
Een kapel wordt een circusschool. Deze kapel behoorde tot het Klooster Missonarissen van het Heilig Hart uit 1938. Het klooster werd in 1981 verkocht aan de stad Leuven. Vandaag is de kapel omgebouwd tot de oefenzaal van de Leuvense circusschool “Circus in beweging”.
Een kapel wordt een multifunctionele congresruimte. Dit is de oorspronkelijke kapel van het Iers college uit de 17de eeuw. Vandaag is de kapel omgebouwd tot een congresruimte. De kapel wordt gebruikt voor de verschillende activiteiten van het Instituut.
Een kerk wordt een culturele ruimte. De Onze-Lieve-Vrouw-ten-predikherenkerk of kortweg predikherenkerk was oorspronkelijk de kerk van het klooster van de dominicanen of predikheren. Het Leuvense klooster werd in 1228 opgericht. Na een bewogen geschiedenis en enkele jaren leegstand in de 20ste eeuw werd de kerk tussen 1992 en 1994 gerestaureerd en sindsdien door het Leuvense cultuurcentrum gebruikt als concert- en 6 tentoonstellingsruimte.
BEKNOPTE GESCHIEDENIS Een beetje geschiedenis over het Sint-Jacobsplein, de Sint-Jacobskerk en het parochieleven.
Sint-Jacobsplein © stadsarchief Leuven
Sint-Jacobskerk © stadsarchief Leuven
De Sint-Jacobskerk is een van de vijf middeleeuwse kerken van Leuven. Reeds in de 13de eeuw begon men aan de bouw in een woonwijk aan de vallei van de Voer. Behalve parochiekerk was de Sint-Jacobskerk ook een halte voor pelgrims op weg naar Santiago de Compostella.
Het huidige Sint-Jacobsplein, genoemd naar de kerk, werd bij de bouw van de tweede stadsomwalling in de 14de eeuw bij de stad ingelijfd. Het plein werd ‘Biest’ genoemd. Het was vroeger een onbebouwd en drassig stuk grond, her en der begroeid met biezen. Er was zelfs sprake van een poel, die het regenwater van de aanpalende straten en huisjes opving. Door middel van een paar grachten werd dat water afgeleid naar de nabije Voer. In de 18de en 19de eeuw werden de grachten gedempt en het plein gelijk gelegd. In 1824 kreeg het plein kastanjebomen en een houten afsluiting en vond de eerste veeen paardenmarkt er plaats. De omheining met arduinen paaltjes dateert van 1842. Elk jaar nog vindt tijdens de jaarmarkt van Leuven - Kermis een beestenmarkt plaats op het SintJacobsplein. Leuvenaars noemen het plein trouwens nog altijd ‘de paardenmarkt’. Rondom het plein werden langzaamaan huizen en een klooster gebouwd. De huidige bebouwing is overwegend 19de eeuws. Het Sint-Jacobsplein werd in 1995 beschermd als stadsgezicht. De arduinen paaltjes met gietijzeren stangen werden op hetzelfde moment als monument beschermd. Het parochieleven bloeide in de 19de en de eerste helft van de 20st eeuw.
Huwelijksmis in Sint-Jacobskerk rond 1960 © Werkgroep Sint-Jacobskerk
Van de oorspronkelijke kerk rest tegenwoordig nog enkel de toren. De toren, met de klok die aan de buitenkant hangt, is een van de zeven wonderen van Leuven. De kerk sloot in 1963 haar deuren wegens stabiliteitsproblemen en staat sindsdien leeg. Haar toekomst is nog steeds onzeker.
7
GETUIGENISSEN Hieronder vinden jullie enkele getuigenissen van herinneringen aan het leven in de Sint-Jacobsparochie (uit “Als straten en stenen zouden spreken…”, 30CC – stad Leuven).
“Sint-Jacob had de schoonste en grootste processies van de stad, die van Sint-Hubertus en het H. Sacrament. De schoonste processie was die van het mirakel van het Heilig Sacrament. De Sint-Jacobskerk herbergde de reliek. Volgens de overlevering had iemand gebeten op de hostie, wat ten strengste verboden was, want het was het Lichaam van Christus! Toen hij er in beet, sprongen drie druppels bloed uit zijn mond op de communiedoek en veranderde de hostie op zijn tong in vlees.” Yvonne Moens, 1926
Chiro © Werkgroep Sint-Jacobskerk
“Het Sint-Jacobsplein heeft verschillende namen gehad: van Biëstenmet en de Warande tot Sint-Jacob. Een jaarlijkse traditie is de beestenmarkt op het plein. Van heinde en verre komen de boeren met hun vee. Vroeger werd heel de Kapucijnenvoer, de H. Geeststraat en het plein ingepalmd. In de H. Geeststraat vind je nog steeds de gaten in de stoep, waar ze stokken inzetten om de beesten aan vast te maken.” “Vanaf 10 jaar was ik bij de Chiro. Ik ben bij de Kapoentjes geweest en ik heb nog steeds mijn lidkaart. Nadien was ik bij de Patronage, dat was allemaal waar nu Ons Huis staat. Daar zat ook de Chiro en een bibliotheek. In de namiddag was er cinema, daar waar nu de parochiezaal is. De meisjes zaten op een andere plaats, in de Kruisstraat. Donderdag- en zondagavond gingen wij naar de film. De meisjes zaten links en de jongens rechts. Mijn zeven jaar oudere broer draaide de film, vader zat aan de kassa en ons moeder had een toog met snoep, dank en frisco. Dus ik kon niet veel uitsteken!” Processie van Heilig Sacrament van Mirakel rond 1949 © Werkgroep Sint-Jacobskerk
Frans/François Struyven, 1948
“St. Jacob had inderdaad prachtige processies. Maar dat ging allemaal volgens rang en stand. Het rijk volk had geld voor sjieke klederen en kostuums en mochten de Bijbelse taferelen uitbeelden, elk gezin had zijn eigen tafereel dat hij mocht uitbeelden, jaar na jaar. Maar de gewone mensen, die mochten alleen de engelkensklederen aandoen.”
“Wanneer er iemand op sterven lag ging de priester met het H. Oliesel onder een doek rond, voorafgegaan door misdienaars met rinkelende bellen en de meeste personen knielden dan op straat en de mannen namen hun hoofddeksel af.”
Willy Kuijpers, 1937
Marieke Pieck†, 1920
“In de processie werden de heilige levens uitgebeeld en iedereen had een rol en een plaatsje. Ik liep mee met de processie naar het grotteke in het park in de Bankstraat in een wit paterskleed met een palmtak en witte kaars in de hand.”
“De kermis vertrok in Brussel, kwam dan naar Leuven, eerst in het Slachthuis, dan naar Sint-Jacob en dan naar Leuven centrum. Sint-Jacob had de beste kermis!
“In de vasten moest je elke dag naar de mis en dan kreeg je een opdracht, een briefje met wat je moest doen in de vasten. Je moest een kruisje halen op Aswoensdag, anders moest je ‘s middags met de zusters naar de mis, waar zij jou een kruisje gaven.”
Op de kermis had je allerlei volksspelen: zaklopen, touwtrekken, mastklimmen op een paal met bruin zeep. De eerste had het natuurlijk het moeilijkst. Er was een rattenkot, een rat zat in een cirkel met poortjes, elk van de poortjes had een nummertje. Ze zat onder een stolp, die werd omhoog gedaan en dan wedden ...”
Lea Hoes, 1947
Lea Hoes, 1947
8
PLAN SINT-JACOBSPLEIN
9
